«Ռուս-պարսկական պատերազմ (1826-1828)»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Ռուս-պարսկական պատերազմ''', 1826-1828 թվականներին տեղի ունեցած ռազմական գործողություն [[պատմական Հայաստան]]ի արևելյան գավառներում {{ն|19-րդ դարի սկզբին Հայաստանը շարունակում էր բաժանված մնալ [[Օսմանյան կայսրություն|սուլթանական Թուրքիայի]] և [[Ղաջարական Պարսկաստան|շահական Պարսկաստանի]] միջև: 1804-1813 թվականների [[Ռուս-պարսկական պատերազմ (1804-1813)|ռուս-պարսկական պատերազմից]] հետո պատմական նահանգներից [[Ուտիք]]ը, [[Արցախ նահանգ|Արցախը]], [[Գուգարք նահանգ|Գուգարք]]ը, [[Փայտակարան]]ը, ինչպես նաև՝ [[Սյունիք (նահանգ)|Սյունիքի]] մի մասը, անցան [[Ռուսական կայսրություն|Ռուսական կայսրությանը]]: 1826 թվականին, ձգտելով հետ նվաճել վերը թվարկած նահանգները՝ պարսիկները հարձակվում են խախտում են Ռուսաստանի սահմանը: Ռազմական գործողությունները տեղի են ունենում նախ ռուսահպատակ գավառներում, ապա տեղափոխվում են Սյունիք, [[Այրարատ]], [[Վասպուրական]]ի արևելք և [[Պարսկահայք]]՝ այդպիսով ընդգրկելով ամբողջ [[Արևելյան Հայաստանը շահական Պարսկաստանի կազմում|Արևելյան Հայաստանը]]: Պատերազմի ավարտին ռուսները պարսիկներին հետ են վերադարձնում Պարսկահայքն ու Վասպուրականի արևելքը:}}՝ [[Ռուսական կայսրություն|Ռուսական կայսրության]] և [[Ղաջարական Իրան]]ի միջև<ref>Zirisnky, M. “Reza Shah’s abrogation of capitulation, 1927-1928” in The Making of Modern Iran: State and Society Under Riza Shah 1921-1941. Stephanie Cronin (ed.) London: Routledge, 2003, p. 81: “The context of this regime capitulations, of course, is that by the end of the reign of Fath Ali Shah (1798-1834), Iran could no longer defend its independence against the west... For Iran this was a time of weakness, humiliation and soul-searching as Iranians sought to assert their dignity against overwhelming pressure from the expansionist west."</ref>։

 

 

Պատերազմի առիթը 1825 թվականի դեկտեմբերին Ռուսաստանում [[Դեկաբրիստների ապստամբություն|բռնկված ապստամբությունն]] էր: Որոշ պատմաբաններ համարում են, որ այդ ընդվզումը կապված էր [[ԱՄՆ-ի անկախության հռչակագիր|ԱՄՆ-ի անկախության հռչակագրի]] և [[Անկախության պատերազմ Հյուսիսային Ամերիկայում|անկախության պատերազմի]] հետ<ref>Nikolai N. Bolkhovitinov. [https://www.jstor.org/stable/2568261?seq=1#page_scan_tab_contents The Declaration of Independence: A View from Russia The Journal of American History. Vol. 85, No. 4] (Mar., 1999), pp. 1389–1398</ref>: [[Ալեքսանդր I Ռոմանով|Ալեքսանդր I]]-ի մահից հետո [[Սանկտ Պետերբուրգ]]ում գահ է բարձրանում եղբայրը՝ [[Նիկոլայ I]]-ը, որի թագադրմանը դեմ լինելով՝ բանակի որոշ սպաներ ընդվզում են: Նրանք հայտնի են դառնում «[[դեկաբրիստներ]]» անունով: Ռոմանովները ճնշում են ապստամբությունը և վերահաստատում իրենց իշխանությունը<ref>Lualdi, Katherine J. [https://books.google.am/books?id=R4mxXL9yxVMC&pg=PA143&redir_esc=y Sources of The Making of the West, Volume II: Since 1500:] Peoples and Cultures. Macmillan. p. 143. ISBN 9780312576127.</ref>: Դրանից հետո անգլիական գործակալներն Իրանում լուրեր էին տարածում, թե Ռուսաստանում սկսել են գահակալական կռիվներ, և իսկական ժամանակն է թագավորին չենթարկված զորքերից խլելու կորցրած տարածքները<ref>Արեւմտահայաստանի եւ Արեւմտահայութեան Հարցերու Ուսումնասիրութեան Կեդրոն, [https://akunq.net/am/?p=39406 Ռուս-պարսկական 1826-1828 թթ. պատերազմը և Արևելյան Հայաստանի միացումը Ռուսաստանին]</ref>: