«Դմիտրի Մենդելեև»–ի խմբագրումների տարբերություն

«Ոգեմիջներդներ», եղբայրներ Պետտիների և տիկին Կլեյերի գործողությունների ուսումնասիրման փորձերը, Ա. Աքսակովի խնդրանքով սկսվեցին 1875 թվականի գարնանը: Որպես ընդիմադիրներ ելույթ ունեցան Ա. Բուտլերովը, Ն. Վագները և Ա. Աքսակովը: Առաջին նիստը կայացավ մայիսի 7-ին (նախագահում էր [[Ֆյոդոր Էվալդ]]ը), երկրորդը՝ մայիսի 8-ին: Դրանից հետո նիստը հետաձգվեց մինչ աշուն, որից հետո երրորդ նիստը կայացավ հոկտեմբերի 27-ին, իսկ արդեն հոկտեմբերի 28-ին, մանկավարժ, քաղաքային դումայի գործիչ Ֆյոդոր Էվալդը, ով ընդգրկված էր հանձնախմբում, գրում է Դ. Մենդելեևին՝ «...Պարոն Աքսակովի կողմից գրված գրքերը ընթերցելուց հետո, իմ մոտ առաջացավ կտրուկ զզվելի տպավորություն այն ամենի նկատմամբ, ինչը վերաբերում է ոգեմիջնորդությանը և մեդիումիզմին», որից հետո նա հրաժարվում է շարունակել մասնակցել հանձնախմբի աշխատանքներիրն: Չնայած իր մանկավարժական աշխատանքի ծանրաբեռնվածությանը, նրան հաջորդում են ֆիզիկոսներ [[Դմիտրի Կոնստանտինովիչ Բոբելյով]]ը և [[Դմիտրի Ալեքսանդրովիչ Լաչինով]]ը<ref name="rjon"/><ref name="medium"/>:

Հանձնախմբի գործունեության տարբեր փուլերում (1875-ի գարնանից մինչ 1875—1876 թվականների ձմեռը) նրա կազմում էին գտնվում՝ Դ. Կ. Բոբելյովը, [[Իվան Բորգման]]ը, [[Նիկոլայ Բելուգին]]ը, [[Նիկոլայ Գեզեխուս]]ը, [[Նիկոլայ Եգորով]]ը, Ա. Ելենեվը, Ս. Կովալսկին, Կոնստանտին Կրաեևիչը, Դ. Լաչինովը, Դ. Մենդելեևը, [[Նիկոլայ Պետրով (գիտնական)|Նիկոլայ Պետրովը]], [[Ֆյոդոր Պետրուշեվսկի]]ն, [[Պյոտր Ֆան-դեր-Ֆլիտ]]ը, Ա. Խմոլովսկին, Ֆյոդոր Էվալդը<ref name="medium"/>:

Խնդրի շուրջ բանավեճը և հանձնախմբի աշխատանքը առաջացրեց առողջ քննադատություն հասարակության մեջ, որը հիմնականում ողջամտության կողմնակիցն էր: Դ. Մենդելեևը, մի խոսքով, լրագրողներին վերջնական նիստի ժամանակ, հետ է պահում թեթևմտությունից, սնոտիապաշտության դերի ոչ ճիշտ և միակողմանի մեկնաբանությունից: Իրենց գնահատականը տվեցին [[Պյոտր Դմիտրևիչ Բոբյորկին]]ը, [[Նիկոլայ Սեմյոնովիչ Լեսկով]]ը, շատ ու շատ ուրիշներ, ամենից առաջ, [[Ֆյոդոր Դոստոևսկի|Ֆյոդոր Միխայիլովիչ Դոստոևսկին]]: Վերջինս քննադատական նկատառումները ուղղված էին ոչ այնքան բուն սպիրիտականությանը, որի հակառակորդն էր ինքը, այլ Դ. Մենդելեևի ռացիոնալիստական հայացքներին:<ref name="medium"/><ref>''Ф. М. Достоевский.'' [http://www.rvb.ru/dostoevski/01text/vol13/135.htm Дневник писателя, январь 1976 года] и [http://www.rvb.ru/dostoevski/01text/vol13/154.htm март 1976 года]</ref>: Ֆ. Մ. Դոստոևսկին մատնանշում է՝ «անգամ «հավատալու ցանկության» դեպքում, ցանկությանը կարող է նոր զենք տվացվի»:

Վերջնական արդյունքը տալով, Դ. Մենդելեևը նշում է այն տարբերությունը, որը արմատավորվել է գիտնականի ելակետային տեսակետների՝ դրսևորված «բարեխիղճ մոլորության» կամ գիտակցական խաբեության մեջ: Հենց բարոյական սկզբունքներն էլ նա գերադասում է ֆենոմենի բոլոր տեսակետների գնահատման մեջ, նրա բացատրությունը, և առաջնահերթ, գիտնականի համոզմունքները, անկախ նրա անմիջական գործունեությունից էլ հենց պիտի ունենա նա: «Ընտանիքի մոր» նամակին ի պատասխան, որում գիտնականի մեղադրել էին կոշտ նյութապաշտության ([[Մատերիալիզմ]]) տարածման մեջ, նա հայտարարում է, որ «պատրաստ է ծառայել, այսպես թե այնպես, նրա համար, որ քչանան մատերիալիստներն ու կեղծ բարեպաշտները, և ավելի շատ լինեն այն մարդիք, որոնք իրոք կհասկանան, որ բարոյական սկզբունքների ու գիտության մեջ վաղնջորեն միասնություն կա»<ref name="medium"/>: