Վիքիպեդիա

«Ադրբեջանի նավթարդյունաբերություն»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
չ →‎Մինչև 20րդ դար: ուղղումներ ԱՎԶ ծրագրով
չ Ռոբոտը կատարեց ուղղումներ ԱՎԶ ծրագրով
Տող 2.
{{wikify}}
[[Պատկեր:Azerbaijanoil.jpg|thumb|300px|Նավթի դաշտեր [[Ադրբեջան]]ում։]]
'''[[Ադրբեջան]]ը''' հարուստ է '''[[նավթ]]ով''' և արտադրում է մոտավորապես 800,.000 տակառ նավթ օրական։
 
== Պատմություն ==
Տող 10.
Բաքուն որոշ ժամանակով եղել է [[Պարսկաստան]]ի (ներկայիս Իրանի) մաս, և միացել է [[Ռուսաստան]]ին միայն 19-րդ դարի սկզբին, [[Գյուլիստանի պայմանագիր|Գյուլիստանի պայմանագրի]] միջոցով: Սույն պայմանագիրը վերջ տվեց 1804-1813 թվականների պարսկա-ռուսական պատերազմներին, և իր միջոցով Բաքվի խանությունը դարձավ Ռուսաստանի մաս:<ref>{{cite web|url=www.cais-soas.com/CAIS/Iran/golestan.htm|title=Գյուլիստանի պայմանագիրը (անգլերեն)|accessdate=2009-1-18}}</ref>
 
Այս շրջանի նավթի արտադրությունը սկսվել է 1821-1825 թվականներից, որից գանձած պետական եկամուտը կազմում էր 131,.000 ռուբլի: Մինչ այդ, նախնական նավթարդյունաբերություն էր զարգացել Բաքվում, և մինչ 1829 այնտեղ կային ձեռքով փորված 82 նավթահորեր: Նավթային բիզնեսն այս ժամանակամիջոցում կառավարվում էր [[ցար]]ական կառավարության միջոցով՝ իբրև [[մենաշնորհ]], մինչև 1870 երբ այս կառավարական մենաշնորհությունը վերածվեց: Իսկույն դրանից հետո, [[հայ]] եղբայրներ՝ [[Միրզոյեվ եղբայրներ|Միրզոյեվ]] անունով դա իրենց ձեռքն առեցին և կազմեցին մի մոնոպոլիա՝ շրջանի առաջին նավթահորերը փորելով՝ 1871-72 թվականներին, և մինչ 1873 ավելի քան քսան զտարան էին աշխատում այդտեղ: Եղբայրների մենաշնորհը ճնշվեց, և երեք տարի հետո՝ 1875 թվականին, [[Ռոբերտ Նոբել]]ը՝ [[Էմմանուել Նոբել]]ի զավակը և [[Լյուդվիգ Նոբել|Լուդվիգ]] և [[Ալֆրեդ Նոբել]]ի ավագ եղբայրը մուտք գործեց ռուսական նավթային բիզնեսի մեջ:
 
Ռոբերտը առաջին անգամ մուտք գործեց Բաքու 1873-ի մարտին, որպես իր ճամբորդության մի մասը՝ Լյուդվիգի տված 25,.000 ռուբլիով ընկույզի փայտ գնելու համար, որպեսզի [[ռուսական]] կառավորության համար [[հրացան]]ներ սարքեն: Հասնելով Բաքու՝ նա իսկույն վարակվեց նավթային տենդով, և իր փողը ծախսեց՝ գնելով մի փոքր զտարան: Այսպիսով սկսվեց կովկասյան նավթի դաշտերի հետնոբելյան ժամանակաշրջանը, ինչպես որ անվանել է դա [[Գալուստ Գյուլբենկյան]]ը՝ «[[Պարոն Հինգ Տոկոս|Պրն. Հինգ Տոկոսը]]»: 1888 թվականին, Նոբելները Բաքվի 408 զտարաններից 266-ի տերերն էին: Նոբելները առաջին անգամ նավթամուղներ անցկացրին այս շրջանում՝ ամերիկական օրինակի համաձայն, որոնք ձգված էին զտարաններից մինչև իրենց ամբարները և որոնցից ամեն մեկը կարող էր 4,.000,.000 գալոն (մոտ 15,.160,.000 լիտր) նավթ մղել:Նրանք նաև տիրում էին 1500 երկաթուղային տանկային մեքենաների ամբարների մոտ, նավթը [[Կասպից ծով]] կամ [[Սև ծով]] տեղափոխելու համար: Լյուդվիգ Նոբելը առաջին փորձնական նավթատարը կառուցեց Մոթոլա Վորքզում՝ Շվեդիայում, 1884 թվականին, և մինչև 1889 ուներ 53 առևտրական նավթատար՝ 40,.000 տոննա հզորությամբ:<ref name=yergin />
 
1888 թվականին, Բաքվի նավթի դաշտերը այցելելիս, [[Գալուստ Գյուլբենկյան|Գյուլբենկյանը]] հասավ սույն եզրակացության, թե՝ «Բաքվի [[նավթ]]ը ամենալավն է Հին և Նոր Աշխարհներում, բայց դա ոչ մի պետք չէ եթե ամենաքիչ իմացածն է. թե ամենաշտապ կարիքը կա ավելի շատ լավ պատրաստված ճարտարագետերի. թե Բաքվի նավթի [[բռնկման ջերմաստիճան]]ը ավելի ցածր է իր ամերիկական մրցակցից. և երբ Ափշերոն թերակղզու բոլոր 31,.000 քք-ը շահագործվի, փոխարեն իր միայն մեկ հինգերորդը, Բաքվի նավթը ոչինչ չի ունենա իր ամերիկական մրցությունից վախենալու համար և բրիտանական նավթի հետաքրքրություններ շվաքում կդնի: Բրիտանական նավթի հույսերը Բուրմայում իրեն շատ չափազանցրած էին թվում:» 1888-ին էր որ ռուսական նավթի արտադրումը 13 միլլիոն տակառի էր հասել, նրան դարձնելո Ամերիկայի արտադրման չորս-հինգերրորդը:<ref name=hewins>{{cite book |last=Hewins |first=Ralph |title=Mr. Five Per Cent(անգլերեն) | publisher=Hutchinson of London |year=1957}}</ref>
 
Նոբել եղբայրները գերիշխում էին ռուսական շուկայում, բայց սահմաններից դուրս ռուսական նավթը դժվար թե ասելիք ուներ: Մի [[Բալթիկ]] նավահանգիստ հասնելու համար, այդ նավթը պիտի տեղափոխվեր 3200 կմ ընդհատվող ջրային և երկաթուղագծային միջոցներով, Արևմտյան Ռուսաստանով: Հոկտեմբերի և մարտի միջև, խիստ եղանակը արգելում էր [[կերոսին]]ի փոխադրումը [[Կասպից ծով|Կասպիցի]] վրա, ուստի ստիպված էին զտարաններ փակել կես տարով: [[Թիֆլիս]]ում ավելի էժան էր կերոսինը [[ԱՄՆ|Ամերիկա]]յից բերել՝ որը 13,.000 կմ հեռավորության վրա էր գտնվում, քան Բաքվից՝ 549 կմ դեպի արևելք: Լուծումը գտնվեց Ռոտշիլդների (Rothchilds) կողմից, մի [[ֆրանսիա]]ցի [[հրեա]] ընտանիք, որը երկար ժամանակ ֆինանսավորել էր [[Եվրոպա]]յի երկաթուղիները: Նրանք մի զտարան ունեին Ֆիումեում, [[Ադրիատիկ ծով|Ադրիատիկի]] վրա, և հետաքրքրված էին [[Ռուսաստան|ռուսական]] նավթահումքով: Նրանք գումար տվեցին Բանջին և Փալաշքովսկուն՝ որ կառուցեն մի երկաթուղի , որ նրանք սկսել էին Բաքվից, [[Կովկաս]]ի վրայով դեպի [[Բաթում]]՝ [[Սև ծով]]յան նավահանգիստ: Դրա փոխարեն, նրանք ստացան մի շարք գրավներ ռուսական նավթի ձիրքերի վրա: Երկաթուղին գործարկվեց 1883 թվականին, և ռուսական նավթը սկսեց երևալ համաշխարհային շուկայում: Ռոտշիլդները 1886-ին հիմնեցին «Կասպից և Սև Ծովերի Նավթային Ընկերությունն», որը այնուհետև ճանաչված էր իր ռուսերեն սկզբնատառերով՝ [[Բնիթո]] ([[Bnito]]). Նոբել եղբայրները անմիջապես հետևեցին:<ref name=yergin />
 
=== 20րդ դարից հետո ===
Տող 42.
! Տարի !! Նավթահումքի մոտական արտադրում (տոննա)
|-
|1832 || 2,.389
|-
|1840 || 3,.500
|-
|1870 || 11,.148
|-
|1871 || 24,.000
|-
|1888 || 2,.500,.000
|-
|1992 || 9,.864,.125
|-
|1993 || 9,.240,.340
|-
|1994 || 8,.501,.215
|-
|1995 || 8,.085,.480
|-
|1996 || 8,.127,.090
|-
|1997 || 7,.983,.645
|-
|1998 || 10,.626,.610
|-
|1999 || 12,.752,.005
|-
|2000 || 12,.936,.695
|-
|2001 || 13,.915,.990
|-
|2002 || 14,.336,.470
|-
|2003 || 14,.789,.435
|-
|2004 || 14,.387,.570
|-
|2005 || 19,.996,.525
|-
|2006 || 29,.546,.385
|-
|2007 || 39,.734,.265
|-
|2010 (նախատեսված)|| 60,.063,.305
|}
 
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Ադրբեջանի_նավթարդյունաբերություն» էջից