«Գոթֆրիդ Լայբնից»–ի խմբագրումների տարբերություն

* [[Մեխանիկա]] է ներմուծել «կենդանի ուժի» գաղափարը (ժամանակակից [[կինետիկ էներգիա]]<nowiki/>յի նախատիպը) և ձևակերպել է [[էներգիայի պահպանման օրենք]]ը<ref name="энциклопедия" />:

Լայբնիցը ստեղծել է լեզուների պատմական առաջացման տեսությունը, տվել դրանց ծագումնաբանական դասակարգումը։ Նա հետաքրքրվել է նաև հայոց լեզվի հետ այլ լեզուների ունեցած փոխհարաբերության հարցով, խրախուսել ֆրանսիացի արևելագետ-հայագետ Մ. լա Կրոզի հայագիտական աշխատանքները։ Լայբնիցը կապեր է ունեցել [[Ամստերդամ]]<nowiki/>ում գործող հայ տպագրիչների՝ [[Ղուկաս Վանանդեցի|Ղուկաս Վանանդեցու]] և ուրիշների հետ։

[[Փարիզ]]<nowiki/>ից Գերմանիա գնալու ճանապարհին Գոթֆրիդ Վիլհելմ Լայբնիցը [[Հոլանդիա]]յում հանդիպել է [[Բենեդիկտ Սպինոզա]]յին{{sfn|Новая философская энциклопедия|2001}}<ref name="ФилипповIV" />, որտեղ և իմացել է [[Անտոնի վան Լևենհուկ]]ի հայտնագործությունների մասին, որոնք մեծ դեր են խաղացել նրա բնագիտական և փիլիսոփայական մտածելակերպի ձևավորման մեջ{{sfn|Новая философская энциклопедия|2001}}: Լայբնիցը ներդրում է կատարել քաղաքական տեսության և [[էսթետիկա]]յի մեջ<ref name=iep />:

Եվրոպայով 1697 թվականին ճանապարհորդության ժամանակ Ռուսաստանի կայսր [[Պետրոս I]]-ը ծանոթացավ Լայբնիցի հետ<ref name="ФилипповIX" />: Դա պատահական հանդիպում էր Կոպպենբրյուկ հանովերյան ամրոցում<ref name="ФилипповIX" />: Ավելի ուշ, [[Նարվայի ճակատամարտ]]ից հետո, Լայբնիցը շվեդ թագավորի պատվին ոտանավոր ձոնեց, որում հույս հայտնեց, որ [[Կարլ III (Շվեդիայի թագավոր)|Կարլ XII-ը]] կհաղթի Պետրոս I-ին և կտեղափոխի Շվեդիայի սահմանը «Մոսկվայից մինչ Ամուր»<ref>[http://ei1918.ru/monarxi/srazhenie-pod-narvoj.html Академия российской истории: Сражение под Нарвой]</ref>: 1711 թվականին թագաժառանգ Ալեքսեյ Պետրովիչի և իշխող հանովերյան տան ներկայացուցչի՝ Բրաունշվեյգյան արքայադուստր Սոֆիա Քրիստինայի հետ հարսանիքին նվիրված տոնախմբությունների ժամանակ, կայացել է նրանց երկրորդ հանդիպումը<ref name="ФилипповIX" />: Այս հանդիպումը էական ազդեցություն է ունեցել կայսեր վրա<ref name="ФилипповIX" />: Հաջորդ՝ 1712 թվականին, Լայբնիցը ունեցել է բավականին երկարատև հանդիպումներ Պետրոսի հետ, և նրա խնդրանքով, ուղեկցել է նրան Դրեզդենում և Տեպլիցայում<ref name="ФилипповIX" />: Այդ հանդիպումը շատ կարևոր նշանակություն է ունեցել [[Սանկտ Պետերբուրգ|Սանկտ-Պետերբուրգ]]<nowiki/>ում Գիտությունների ակադեմիայի հիմնադրման գաղափարը Պետրոս I-ի հավանությանը արժանացնելու գործում{{sfn|Новая философская энциклопедия|2001}}<ref name="Брокгауз" />, ինչև Ռուսաստանում գիտական հետազոտությունները արևմտաեվրոպական օրինակով զարգացնելու սկիզբն էր: Պետրոսից Լայբնիցը ստացել է գաղտնի խորհրդականի պաշտոն<ref name="Брокгауз" /> և 2000 [[գուլդեն]] [[թոշակ]]<ref name="ФилипповIX" />: Լայբնիցը առաջ է քաշել Ռուսաստանում գիտության տարածման գաղափարը{{sfn |Философская Энциклопедия. В 5 т. Под редакцией Ф. В. Константинова|1960—1970|с= }}<ref name="Брокгауз" />, առաջարկելով Ռուսաստանում, նրա ունիկալ աշխարահագրական տեղաբաշխման հատ կապված, գիտական հետազոտությունների նախագիծ, այնպիսին, որը պետք է ստեղծվի կայսեր հովանավորության ներքո: Լայբնիցը շատ գոհ էր իր և Պետրոս I-ի հարաբերություններից: Նա գրում է<ref name="ФилипповIX" />․

[[Ռասել Բերտրան|Բերտրան Ռասել]]<nowiki/>ի կարծիքով, «Լայբնիցը բոլոր ժամանակների բացառիկ ուղեղներից մեկն է, սակայն որպես մարդ, նա անդուր էր»<ref name="Рассел">''Рассел Б.'' История Западной философии. М.: Издательство иностранной литературы. 1959. — С. 600.</ref>: Ռասելը գրում է նաև, որ «Լայբնիցը տխուր հեղինակ է, և նրա ազդեցությամբ գերմանական փիլիսոփայությունը դարձել է չոր ու բծախնդիր»<ref name="История">''Рассел Б.'' История Западной философии. М.: Издательство иностранной литературы. 1959. — С. 614.</ref>: Սակայն, Լեոնիդ Պետրուշենկոյի բնութագրմամբ, Լայբնիցը, լինելով բնույթով խաղաղասեր, [[մարդասիրություն|մարդասեր]], փափուկ, մեծահոգի և բարյացակամ մարդ, ընդհանուր առմամբ լավ տպավորություն էր թողնում<ref name="жизнь">''Петрушенко Л. А.'' Лейбниц. Его жизнь и судьба. М.: Экономическая газета. 1999 — С. 118.</ref>, բոլորի մասին՝ նույնիսկ իր թշնամիների, նա լավ էր արտահայտվում<ref name="судьба">''Петрушенко Л. А.'' Лейбниц. Его жизнь и судьба. М.: Экономическая газета. 1999 — С. 120.</ref>: Լայբնիցի հոգեվիճակը լիովին ներդաշնակվում էր նրա փիլիսոփայական [[լավատեսություն|լավատեսության]] հետ՝ նա համարյա միշտ ուրախ է և կենսուրախ, ամեն ինչի մասին լավ կարծիք ունի, նույնիսկ Իսահակ Նյուտոնի՝ ընդհուպ մինչև նրանց վերջնական վեճը<ref name="ФилипповX" />: Հենց իր՝ Լայբնիցի խոսքերով, ինքը «գրախոսական ոգու» թերություն ունի, համարյա բոլոր գրքերը նրան դուր էին գալիս, նա որոնում և հիշում էր նրանց մեջ ամենահիշարժանը<ref name="ФилипповX" />: Լայբնիցը տիրապետում էր հմայքով, լավ վարվելակերպով, հումորի զգացումով և համակերպությամբ<ref>Wiener, Philip, 1951. ''Leibniz: Selections''. Scribner. IV.6.</ref><ref>Loemker, Leroy, 1969 (1956). ''Leibniz: Philosophical Papers and Letters''. Reidel. § 40.</ref><ref>«Leibniz’s Philosophical Dream», first published by Bodemann in 1895 and translated on p. 253 of Morris, Mary, ed. and trans., 1934.</ref>: Նա հաճախ էր ծիծաղում, նույնիսկ այն ժամանակ, երբ, իր խոսքերով, դա միայն արտաքին, ոչ թե ներքին ծիծաղ էր, նա վիրավորվող էր, բայց վրեժխնդիր չէր, և ուներ կարեկցանքի զգացում<ref name="ФилипповX" />: Լայբնիցը շուտ տպավորվող էր, բայց նրա բարկությունը շուտ էր անցնում, նա սիրում էր աշխույժ զրույցը, սիրով ճանապարհորդում էր, սիրում և խոսում էր զրուցել բոլոր տիպի և մասնագիտության մարդկանց հետ, փնտրում էր կանանց ընկերակցությունը, բայց չէր մտածում ամուսնության մասին<ref name="ФилипповX" />: 1696 թվականաին նա առաջարկություն արեց մի աղջկա, բայց նա ժամանակ խնդրեց մտածելու համար<ref name="ФилипповX" />: Այնուամենայնիվ 50-ամյա Լայբնիցը փոշմանեց ամուսնանալ և ասաց՝ «Մինչ այժմ ես ենթադրում էի, որ կհասցնեմ, իսկ հիմա պարզվում է, որ ուշացել եմ»<ref name="ФилипповX" />: Գոթֆրիդ Լայբնիցը բազմաշնորհ և անսպառ էներգիայով մարդ էր, նա իսպառ հեռու էր [[Դեկարտ]]ի և [[Սպինոզա]]յի{{sfn|Новая философская энциклопедия|2001}} նման մեկուսացված գիտնականի տիպից: Իր բնույթով նա մոտ էր անգլիական լորդ-կանցլեր [[Ֆրենսիս Բեկոն]]ին, որը դիպլոմատ, քաղաքական գործիչ և աշխարհական մարդ էր{{sfn|Новая философская энциклопедия|2001}}: Դեռ տասներկու տարեկանում Գոթֆրիդ Վիլհելմ Լայբնիցը սիրում էր ամեն ինչում գտնել «միասնականություն և ներդաշնակություն», նա հասկացավ, որ բոլոր գիտությունների նպատակը մեկն է, և որ գիտությունը գոյություն ունի մարդու համար, և ոչ թե մարդը գիտության համար, նա եկավ այն մտքին, որ առանձին մարդու համար լավագույնն է այն, որ ամենը արգասաբեր դառնա համընդհանուրի համար<ref name="ФилипповI" />: Շատ կենսագիրների կարծիքով, Լայբնիցը ժլատ էր, չնայած ինքը ժխտում էր իր [[ընչաքաղցություն]]ը<ref name="Экономическая">''Петрушенко Л. А.'' Лейбниц. Его жизнь и судьба. М.: Экономическая газета. 1999 — С. 131.</ref>: Երբ հաննովերյան պալատի որևէ [[ազնվական օրիորդ]] ամուսնանում էր, Լայբնիցը սովորաբար նրան էր նվիրում այն, ինչը ինքը անվանում էր «հարսանեկան նվեր», և որը բաղկացած էր օգտակար խորհուրդներից, որոնք ավարտվում էին լվացվել չմոռանալու խորհրդով, հատկապես հիմա, երբ նա ամուսին է գտել<ref name="иностранной">''Рассел Б.'' История Западной философии. М.: Издательство иностранной литературы. 1959. — С. 601.</ref>:

Փիլիսոփայության մեջ Լայբնիցը մասշտաբային և արգասաբեր նախաձեռնության փորձ է արել [[Անտիկ հունական փիլիսոփայություն|անտիկ]], սխոլաստիկ և կարտեզյանական գաղափերների «սինթեզի»: Թոմազիին գրված նամակում Լայբնիցը գրում է...«Ես չեմ վախենա ասել, որ ավելի շատ առավելություններ եմ գտնում [[արիստոտել]]յան «Ֆիզիկայում», քան [[Ռենե Դեկարտ]]<nowiki/>ի դատողություններում...Ես կհամարձակվեի նույնիսկ ավելացնել, որ պետք է պահպանել արիստոտելյան ֆիզիկայի բոլոր ութ գրքերը՝ առանց կորստի, նորագույն փիլիսոփայության համար...»։ Նա նաև գրում է, որ «[[Արիստոտել]]ի ասածների մեծ մասը, որը վերաբերում է մատերիային, ձևին, ...բնությանը, տեղին, անվերջությանը, ժամանակին, շարժմանը, բացարձակ ճշմարիտ են և ապացուցված...»<ref>''Лейбниц Г.'' Письмо к Якобу Томазию… // Соч. в 4-х томах. Т. 1. М., 1982. — С. 85—86.</ref>: Լայբնիցի փիլիսոփայությունը ավարտել է [[XVII դարի փիլիսոփայություն]]ը և առաջ է անցել [[գերմանական դասական փիլիսոփայություն]]ից: Լայբնիցը ընթացքում կրիտիկական իմաստավորման էր ենթարկել [[Դեմոկրիտես]]ի, [[Պլատոն]]ի, [[Ավրելիոս Օգոստինիոս]]ի, Դեկարտի, [[Թոմաս Հոբս]]ի, [[Բենեդիկտ Սպինոզա]]յի և ուրիշների հայացքները, նրա փիլիսոփայական համակարգի ձևակերպումը ավարտվեց տասներկուամյա զարգացումից հետո՝ 1685 թվականի սկզբին{{sfn |Философский энциклопедический словарь. Гл. редакция: Л. Ф. Ильичёв, П. Н. Федосеев, С. М. Ковалёв, В. Г. Панов|1983|с= }}: Չնայած Լայբնիցը հիանում էր [[Բենեդիկտ Սպինոզա|Սպինոզա]]<nowiki/>յի ինտելեկտով՝ նա նաև բացահայտորեն անհանգստանում էր նրա եզրակացություններով<ref>Ariew, R & D Garber, 1989. ''Leibniz: Philosophical Essays''. Hackett. 272—84.</ref><ref>Loemker, Leroy, 1969 (1956). ''Leibniz: Philosophical Papers and Letters''. Reidel. § 14, § 20, § 21.</ref><ref>Wiener, Philip, 1951. ''Leibniz: Selections''. Scribner. III.8.</ref>: Հենց իր Լայբնիցի խոսքերով, նա կարդացածից ընդունում էր այն, որը ժամանակակից հետազոտողների կարծիքով, Լայբնիցի ընդունակությունները ենթարկում էին զանազան գաղափարների սինթեզին սեփական [[մետաֆիզիկա]]յի ստեղծմանը{{sfn|Новая философская энциклопедия|2001}}: Այսպիսի մոտեցումը տարբերակում էր Լայբնիցին Դեկարտից՝ գերմանացի գիտնականը չէր հչաժարվում [[Սխոլաստիկա|սխոլիստիկա]]<nowiki/>յից, և ընդհակառակը, փորձում էր միավորել պլատոնիզմի և արիստոտելիզմի միջնադարյան մեկնաբանությունը նորագույն գիտական մեթոդներով՝ ֆիզիկայով, աստղագիտությամբ, երկրաչափությամբ, կենսաբանությամբ: Պլատոնը, Արիստոտելը, Պլոտինը, Օգոստինոսը, [[Թովմա Աքվինացի]]ն և այլ մտածողներ Լայբնիցի համար ավելի կարևոր են քան [[Գալիլեո Գալիլեյ|Գալիլեյ]]<nowiki/>ը, [[Յոհան Կեպլեր|Կեպլեր]]<nowiki/>ը, [[Բոնավենտուրա Կավալիերի]]ն, [[Ջոն Վալլիս]]ը, [[Հյուգենս]]ը, [[Անտոնի վան Լևենհուկ|Լևենհուկ]]<nowiki/>ը և [[Յան Սվամերդամ]]ը{{sfn|Новая философская энциклопедия|2001}}: Լայբնիցի փիլիսոփայական հայացքները մեկ անգամ չէ, որ ենթարկվում էին փոփոխության, բայց դրա հետ մեկտեղ դրանք ընթանում էին վերջնական համակարգի ստեղծման ուղղությամբ՝ իրականության բոլոր դետալները հաշվի առնելով և հակասությունները կարգավորելով<ref name="энциклопедический" />: Լայբնիցը մի մարդ էր, որը հրապուրված էր [[Չինական փիլիսոփայություն|չինական փիլիսոփայությամբ]], դա հիմնավորված էր նրանով, որ այն նման էր իր սեփականին<ref name="Mungello">{{cite journal |last1=Mungello |first1=David E. |year= 1971|title=Leibniz's Interpretation of Neo-Confucianism|journal=Philosophy East and West|volume=21|issue=1|pages=3–22 |doi=10.2307/1397760}}{{ref-en}}</ref>: Պատմաբան Ռիչարդ Հյուզը ենթադրում է, որ Լայբնիցի «հասարակ սուբստանցիայի (անփոփոխ էության)» և «նախասահմանված ներդաշնակության» մասին գաղափարները ծագել են [[կոնֆուցիականություն|կոնֆուցիականության]] անմիջական ազդեցության հետևանքով, դա է ապացուցում այն փաստը, որ դրանք ծագել են այն ժամանակաշրջանում, երբ նա կարդում էր «Confucius Sinicus Philosophus»-ը<ref name="Mungello" />:

Լայբնիցը իր «Մոնադաբանություն» (1714) աշխատանքի գլուխներից մեկում{{sfn |В. Лейбниц // Большая энциклопедия Кирилла и Мефодия|2004|с=}}, փոխաբերաբար օգտագործում է պարզ սուբստանցիաների ինքնուրույն գոյության հետևյալ սահմանումը․ «Մոնադները բնավ պատուհաններ և դռներ չունեն, որոնցով ինչ-որ բան կարողանար մտնել և դուրս գալ այնտեղից»<ref name="Сочинения" />: Մոնադը ունակ է իր վիճակի փոփոխությանը, և բոլոր բնական մոնադները ծագում են իրենց ներքին սկզբունքից: Ներքին սկզբունքի գործունեությունը, որը բերում է մոնադի ներքին կյանքի փոփոխության, անվանում են ձգտում<ref name="Сочинения" />: Բոլոր մոնադները ունակ են իրենց ներքին կյանքի [[ընկալում|ընկալմանն]] ու ընբռնմանը: Որոշ մոնադներ իրենց ներքին զարգացման ընթացքում հասնում են գիտակցական ընկալման, կամ [[ապերցեպցիա]]<nowiki/>յի<ref name="Сочинения" />:

[[Իմացաբանություն|Իմացաբանության]] տեության <ref group="Նշում">Гносеологические идеи Лейбница изложены в его работе «Новые опыты о человеческом разумении», название которой отсылает к сочинению Локка «Опыт о человеческом разумении».</ref> և հոգեբանության մեջ [[Իրատեսություն|իրատես]] Լայբնիցը քննադատության է ենթարկել [[Ջոն Լոք]]<nowiki/>ի գիտական իմացաբանական ենթադրությունները հոգու՝ որպես «մաքուր տախտակի» մասին {{lang-la|tabula rasa}})<ref name="Кондаков" />{{sfn |Философский энциклопедический словарь. Гл. редакция: Л. Ф. Ильичёв, П. Н. Федосеев, С. М. Ковалёв, В. Г. Панов|1983|с= }}, որի վրա փորձը անդրադարձնում է միայն իր գրերը<ref>[http://www.asf.ru/Publ/kabanov_filosofy/glava4_1.html ''Кабанов П. Г.'' Философия. Учебник].</ref>: Լայբնիցը փորձում էր կոմպրոմիսային դիրք գտնել դեկարտյան ռացիոնալիզմի և լոքյան իմացաբանության ու [[սենսուալիզմ]]ի միջև{{sfn|Философия: Энциклопедический словарь|2004}}: Լայբնիցի ենթադրությունների համապատասխանության մեջ, հոգին մինչ ցանկացած իրական փորձը ունի անհատական առանձնահատկություններ, նախատրամադրություններ, որոնցից կախված է արտաքին տպավորությունների ընկալումը<ref name="Кондаков" />: Էմպիրիզմ (փորձապաշտություն) դրույթին, համաձայն որի ''գիտակցության մեջ ոչինչ չկա, որը մինչ այդ չի եղել զգայություններում'' («''nihil est in intellectu, quod non fuerit in sensu''»)<ref>{{книга|заглавие = Новые опыты о человеческом разуме|автор = Лейбниц Г. В.|ссылка = |isbn = |страницы = 100—101|год = 1936|место = M.–Л. |издательство = }}</ref>, նա հակադրում էր ''գիտակցության մեջ չկա ոչինչ, ինչը առաջ չի եղել զգայություններում, բացի իրենից գիտակցությունից'' հասկացությունը<ref>{{книга|автор=Мареев С.Н., Мареева Е.В. |заглавие=История философии (общий курс)|ref= |место=М. |издательство=Академический Проект |год=2004 |страниц=880 |ссылка=}}</ref>: Լայբնիցը կարծում էր, որ խելքը օժտված է որոշ ֆունդամենտալ սկզբունքների բնածին ընկալման հատկությամբ, սակայն, ի տարբերություն Դեկարտի «[[իննատիզմ]]ի», այս հատկությունը տրված չէ պատրաստի ձևով, այլ միայն «նախատրամադրվածության» նախավճարն է<ref name="энциклопедия" />{{sfn|Философия: Энциклопедический словарь|2004}}: Գաղափարների բնագավառում այսպիսի ընկալման առարկա հանդիսանում են բարձրագույն [[Կեցություն (փիլիսոփայություն)|կեցությունների]] կատեգորիաները, այնպիսին, ինչպես «եսը», «նույնությունը», «կեցությունը», «ըմբռնումը», իսկությունների ոլորտում՝ համընդհանուր և անհրաժեշտ տրամաբանական և մաթեմատիկական իսկությունները<ref name="энциклопедия" />{{sfn|Философия: Энциклопедический словарь|2004}}:

Ֆիզիկայի բնագավառում Լայբնիցը զարգացրեց մի ուսմունք, համաձայն որի [[տարածություն]]<nowiki/>ը, [[Ժամանակ]]ը և [[մեխանիկական շարժում]]ը հարաբերական բնույթ ունեն<ref name="энциклопедия" />: Նրա նվաճումներից է համարվում [[մեխանիկա]]յում շարժման քանակական չափը՝ [[զանգված]]ի և [[արագություն|արագության]] քառակուսու արտադրյալը: Այս մեծությունը, որ նա անվանում էր [[կենդանի ուժ (ֆիզիկա)|կենդանի ուժ]], հակակշիռ էր [[Դեկարտ]]ի այն մոտեցմանը, ըստ որի, շարժման քանակ նա համարում էր զանգվածի և արագության արտադրյալը (Լայբնիցի որոշմամբ «մահացած ուժը»), հետագայում որը ստացավ [[կինետիկ էներգիա]] անվանումը<ref name="энциклопедия" />{{sfn |В. Лейбниц // Большая энциклопедия Кирилла и Мефодия|2004|с= }}: Ֆիզիկայի բնագավառում Լայբնիցի հասուն հայացքներին օրինակ է «Դինամիկայի նկարագրություն» (''«Specimen Dynamicum»'')<ref>Ariew, R & D Garber, 1989. ''Leibniz: Philosophical Essays''. Hackett. p. 117.</ref><ref>Loemker, Leroy, 1969 (1956). ''Leibniz: Philosophical Papers and Letters''. Reidel. § 46, W II.5.</ref><ref>Jolley, Nicholas, ed., 1995. ''The Cambridge Companion to Leibniz''. Cambridge University Press.</ref><ref>Wilson, Catherine, 1989. 'Leibniz’s Metaphysics. ''Princeton University Press''.</ref> աշխատանքը ([[1695]]): Մասնավորապես, oգտագործելով [[Քրիստիան Հյույգենս]]ի արդյունքները, Լայբնիցը հայտնաբերեց «կենդանի ուժերի» պահպանման օրենքը, տալով այդպիսով, [[էներգիայի պահպանման օրենք]]ի առաջին ձևակերպումը<ref name="энциклопедия" />: Նրան, բացի դրանից, պատկանում է նաև էներգիայի մի տեսակի մյուսին փոխարինվելու գաղափարը<ref name="энциклопедия" />: Հիմք ընդունելով բնության բոլոր գործողությունների լավագույն փիլիսոփայական սկզբունքը` Գոթֆրիդ Վիլհելմ Լայբնիցը ձևակերպեց ֆիզիկայի կարևորագույն վարիացիոն սկզբունքներից մեկը՝ «[[փոքրագույն գործողության սկզբունք]]ը», որը հետագայում կոչվեց «Մոպերտյուի սկզբունք»<ref name="энциклопедия" />{{sfn |В. Лейбниц // Большая энциклопедия Кирилла и Мефодия|2004|с= }}: Լայբնիցը նաև կատարեց ֆիզիկայի հատուկ բաժիններում մի շարք հայտնագործություններ՝ [[Առաձգականության տեսություն|առաձգականության տեսության]], [[Տատանումներ|տատանումների տեսության]] մեջ<ref name="энциклопедия" />{{sfn |В. Лейбниц // Большая энциклопедия Кирилла и Мефодия|2004|с= }}, մասնավորապես դուրս բերելով սյուների ամրության բանաձևը (Լայբնիցի բանաձև)<ref name="энциклопедия" />: Ատոմի տեսության և [[կարտեզյանականություն (դեկարտյան փիլիսոփայություն)|կարտեզյանականության]] հետևորդների նման, Լայբնիցը չէր ընդունում Իսհահակ Նյուտոնի [[Նյուտոնի դասական ձգողության տեսություն|դասական ձգողության տեսությունը]]<ref name="Гайденко">{{книга|автор=Гайденко П.П. |заглавие=История новоевропейской философии в её связи с наукой |ref= |место=М. |издательство=Университетская книга|год=2000 |страниц= |ссылка=}}, Глава шестая «Исаак Ньютон».</ref>: Լայբնիցի կարծիքով, «բուն իմաստով մարմինների ձգողությունը հանդիսանում է գիտակցության համար հրաշք, քանի որ այն չի բացատրվում իրենց բնույթից ելնելով», Լայբնիցի ենթադրությունների համապատասխան, մարմինների վիճակի ցանկացած փոփոխություն, այսինքն նրանց անցումը շարժման վիճակից հանգստի կամ հակառակը, պետք է հիմնավորված լինի այլ մարմինների ազդեցությամբ, որոնք անմիջապես փոխազդեցության մեջ են մտնում տրված մարմնի հետ<ref name="Гайденко" />: Լայբնիցը ասում էր հետևյալը<ref name="Гайденко" />․

Գոթֆրիդ Լայբնիցը կանգնած էր փիլիսոփայական էսթետիկայի ակունքներում և ազդել է գերմանական [[Վերածննդի դարաշրջանի փիլիսոփայություն|Վերածննդի]] դարաշրջանի էսթետիկայի վրա (Ալեքսանդր Գոթլիբ Բաուհմգարդեն և ուրիշներ): Նրա ուսմունքի մեջ գերմանական ռացիոնալիստական փիլիսոփայության և նախականտյան ժամանակաշրջանի էսթետիկայի համար ձևավորվել է [[խորհրդանիշ]]<nowiki/>երի և «խորհրդանշականի» նշանակությունը: Հատկապես կարևոր դեր են խաղացել երկու առանցքային հարցեր․ առաջինը զգայական ընկալման որպես պարզի բնութագիրն է, բայց այն այնքան էլ պարզ չէ, ինչպես իրերի հստակ ընկալումը, որոնք գիտակցվում են բանականության շնորհիվ, երկրորդը [[բավականություն|բավականության]] բնութագիրն է որպես իրերի կատարելության ընկալում: Լայբնիցի զգայական ընկալման կոնցեպցիան առաջադրվել է 1684 թվականին «Ճանաչողության, իրականության և գաղափարների մասին մտորումներ» աշխատանքում<ref>{{Книга|автор=Лейбниц Г. В.|заглавие=Сочинения в четырех томах: Т. 3|ответственный=|издание=|место=Москва|издательство=Мысль|год=1984|страницы=101-108|страниц=|isbn=|isbn2=}}</ref>: Այնտեղ Լայբնիցը պնդում է, որ «Ճանաչումը այն ժամանակ է հստակ, երբ ես ունեմ այն, ինչով կարող եմ ներկայացված առարկան ճանաչել», բայց այն «հստակ չէ, եթե ես չեմ կարող առանձին-առանձին թվարկել այն հատկանիշները, որոնք բավարար են առարկան մնացածից տարբերելու համար, չնայած այդ առարկան օժտված է այնպիսի հատկանիշներով և ռեկվիզիտներով, որոնց վրա հենված է առարկայի հասկացությունը»: Եվ հակառակը, ճանաչողությունը և՛ հստակ է, և՛ պարզ, երբ հնարավոր է ոչ միայն տարբերակել դրա օբյեկտը մյուսներից, այլև թվարկել այն «հատկանիշներն» ու որակները, որոնց վրա հենվում է տարբերությունը: Հետո Լայբնիցը ասում է, որ զգայական ընկալումը պարզ է, բայց ոչ հստակ կամ խավար է ճանաչումը, և առաջադրում է իր գլխավոր թեզիսը արվեստի ընկալման և դրա վերաբերյալ դատողություններ անելու մասին․ «Համանմանորեն գեղանկարիչները և արվեստի այլ գործիչներ շատ լավ գիտեն, ինչն է արված լավ, և ինչը՝ վատ, բայց իրենց դատողության վերաբերյալ ընկալումը նրանք հաճախ ունակ չեն բացատրելու, իսկ հարցին, թե ինչ կա առարկայի մեջ, որը նրանց դուր չի գալիս, նրաց ինչ-որ բան չի բավականացնում»:

Լեզվաբանության մեջ Վիլհելմ Գոթֆրիդ Լայբնիցի ներդրումը դարձավ լեզուների պատմական ծագման տեսությունը և նրանց գենային դասակարգումը<ref name="энциклопедия" />{{sfn |В. Лейбниц // Большая энциклопедия Кирилла и Мефодия|2004|с= }}, ինչպես նաև անվանումների ծագման ուսմունքի զարգացումը<ref name="энциклопедия">{{БСЭ3|заглавие=Лейбниц Готфрид Вильгельм}}</ref>: Լայբնիցը հերքեց այն ժամանակ լեզուների բազմազանության համար տիրող «բիբլիական» տեսակետը, որի համաձայն բոլոր լեզուները սերում են հին հրեական լեզվաընտանիքից, բացի դրանից, նա ուշադրություն դարձրեց որոշ լեզուների ([[գերմաներեն]]<nowiki/>ի ու [[սլովակերեն]]ի, [[ֆիններեն]]ի ու [[հունգարերենը|հունգարերեն]]<nowiki/>ի, [[Թյուրքական լեզվախումբ|թյուրքական լեզվախմբի]] լեզուների) պատմական մերձեցմանը{{sfn |Философская Энциклопедия. В 5 т. Под редакцией Ф. В. Константинова|1960—1970|с= }}:

Լայբնիցը իրավամբ համարվում է [[գերմանական փիլիսոփայություն|գերմանական փիլիսոփայական]] և գիտական բառապաշարի հիմնադիրներից մեկը<ref name="энциклопедия" />{{sfn |В. Лейбниц // Большая энциклопедия Кирилла и Мефодия|2004|с= }}: Գոթֆրիդ Վիլհելմ Լայբնիցը գրել է տարբեր լեզուներով, առաջին հերթին [[լատիներեն]]ով (~40 %), [[ֆրանսերեն]]ով (~30 %) և [[գերմաներեն]]<nowiki/>ով (~15 %)<ref>[http://www.gwlb.de/Leibniz/Leibniz-Nachlass/index.htm www.gwlb.de]. ''Leibniz-Nachlass'' (d. h. Legacy of Leibniz), ''Gottfried Wilhelm Leibniz Bibliothek''. Niedersachsische Landesbibliothek.{{ref-de}}</ref>:

*[[Հաննովերի համալսարանը]] [[Հաննովեր]]<nowiki/>ում:

* [[Ածանցյալի կարգ|Լայբնիցի նույնականություն]]<nowiki/>դիֆերենցիալ օպերատորների համար,