«Առյուծ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
No edit summary
Տող 83.
Մինչ օրս, առյուծների ձևավորած հիբրիդների մեծ մասը առաջացել է ազգակցական խաչասերման ([[Հովազներ|հովազների]] կարգի ներկայացուցիչ հանդիսացող [[Վագր|վագրերի]], [[Ընձառյուծ|ընձառյուծների]], [[Յագուար|յագուարների]] հետ) արդյունքում<ref>{{cite web |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/595552/tigon|title= Tigon—Encyclopædia Britannica Article|accessdate=25 January 2011}}</ref>։ [[Հիբրիդացում|Ազգակցական խաչասերման]] դեպքում, որը կոչվում է իմբրիդինգ, հաճախ դրսևորվում են կենդանու օրգանիզմի հատկանիշների բացասական փոփոխություններ։ [[Կենդանիներ|Կենդանիների]] խաչասերման արդյունքում հետերոզիսի երևույթը կիրառվում է հիբրիդների առաջին սերնդի անմիջական օգտագործման դեպքում։ Առյուծների բոլոր հիբրիդները ժառանգել են ծնողական տեսակների [[Մորֆոլոգիական անալիզ|ֆիզիոմորֆոլոգիական]] և [[Վարք|վարքային]] հատկանիշները․ օրինակ՝ վագրառյուծներն ունեն բաշ և մաշկային բծեր<ref name=shi/>։
 
== '''Արտաքին կառուցվածք և Բնութագիր'''==
Առյուծները խոշոր չափերի մկանոտ բաշավոր կատուներ են, որոնց արտաքին բնութագրիչներն են կարճ, կլորավուն գլուխը, ցածր պարանոցը, շրջանաձև [[Ականջներ|ականջները]], ինչպես նաև երկար և մազոտ պոչը։ Մորթին ունի արտահայտիչ գունավորում․ որոշ առանձնյակների մոտ դա կարող է լինել արծաթափայլ երանգի, դեղնակարմրավուն և մուգ շագանակագույն<ref name=Haas2005>{{cite journal |author1=Haas, S. K. |author2=Hayssen, V. |author3=Krausman, P. R. |title=''Panthera leo'' |year=2005 |journal=Mammalian Species 762 |pages=1–11 |url=http://www.science.smith.edu/msi/pdf/762_Panthera_leo.pdf |doi=10.1644/1545-1410(2005)762[0001:PL]2.0.CO;2 |dead-url=yes |archive-url=https://web.archive.org/web/20170728131140/http://www.science.smith.edu/msi/pdf/762_Panthera_leo.pdf |archive-date=28 July 2017 |df=dmy-all}}</ref>։ Ստորին վերջույթներն ունեն համեմատաբար ավելի վառ գունավորում։ Ի ծնե առյուծների մաշկի վրա լինում են վառ երանգի պուտեր, որոնք ժամանակի ընթացքում վերանում են չափահասությանը զուգընթաց։ Այնուամենայնիվ, որոշ դեպքերում այդ պուտերը ([[Ընձառյուծ|ընձառյուծի]] նմանությամբ) մարմնի որոշ հատվածներում, մասնավորապես՝ ոտքերին և ծայրանդամներին, պարունակում են պահպանվել նույնիսկ սեռահասուն տարիքից հետո։ Առյուծները կատվազգիների ընտանիքի միակ ներկայացուցիչներն են, որոնք ցուցաբերում են բացահայտ սեռական դիմորֆիզմ։ Ի տարբերություն էգերի՝ արուները շատ ավելի ամրակազմ են, սակայն վերջիններիս գլխավոր տարբերությունը արուների մոտ մեջքի մի մասը և կուրծքը ծածկող բաշի առկայությունն է։ Բաշը տարբեր առանձնյակների մոտ ունի տարբեր գունավորում․ հիմնականում՝ բաց շագանակագույն, դեղին, իսկ եզակի դեպքերում՝ սև։ Ունեն յուրօրինակ և ինքնատիպ պոչ, որը նման չէ հովազների կենդանական խմբի որևէ այլ ներկայացուցչի։ Պոչի երկարությունը էգերի մոտ կազմում է 80―100 սմ, արու առյուծների մոտ 130 սանտիմետրի։ Առյուծների երկար, կատվային պոչն ավարտվում է եզրային մազափնջով։ Կորյունների մոտ պոչի եզրային մազափունջը բացակայում է մինչև {{frac|5|1|2}} ամսական և ամբողջովին ձևավորվում միայն յոթ լիարժեք ամիսների ընթացքում։ Մարմնի չափերով և զանգվածով կատվազգիների ընտանիքում առյուծները զիջում են միայն [[Վագր|վագրերին]]<ref name="Mitra2005">{{cite book |last1=Mitra |first1=S. |title=Gir Forest and the saga of the Asiatic lion |year=2005 |publisher=Indus |location=New Delhi |url=https://books.google.com/?id=J0rME6RjC1sC&lpg=PA5&pg=PP1 |isbn=978-8173871832}}</ref>։ Ե՛վ առյուծները, և՛ վագրերը ունեն միանման, ոչ հավասար գանգ, թեպետ առյուծների պարագայում ճակատային հատվածը շատ ավելի խորքային է և տափակ<ref name="nowak">{{Cite book |last=Nowak |first=R. M. |year=1999 |title=Walker's Mammals of the World |location=Baltimore |publisher=Johns Hopkins University Press |pages=832–834 |isbn=978-0-8018-5789-8}}</ref><ref name=CAP>{{Cite book |last=Nowell |first=K. |last2=Jackson |first2=P. |title=Wild Cats: Status Survey and Conservation Action Plan|chapter-url=http://carnivoractionplans1.free.fr/wildcats.pdf |year=1996 |publisher=IUCN/SSC Cat Specialist Group |location=Gland, Switzerland |isbn=978-2-8317-0045-8 |pages=17–21; 37–41 |chapter=African lion, ''Panthera leo'' (Linnaeus, 1758); Asiatic lion, ''Panthera leo persica'' (Meyer, 1826)}}</ref><ref name="Smuts et al., 1982">{{cite book |author=Smuts, G. L. |year=1982 |title=Lion |location=Johannesburg, South Africa |publisher=MacMillan |isbn=}}</ref><ref name="Sinha1987">{{citation |author=Sinha, S. P. |year=1987 |title=''Ecology of wildlife with special reference to the lion (''Panthera leo persica'') in Gir Wildlife Sanctuary, Saurashtra, Gujurat,'' Ph.D. thesis |work=Saurashtra University |location=Rajkot|isbn=978-3844305456}}</ref> ։ Առյուծների մարմնի ընդհանուր երկարությունը բավականաչափ տարբերվում է արուի և էգի պարագայում․ միջին հաշվարկներով սեռահասուն արու առյուծի մարմնի երկարությունը կազմում է 180―250 սմ, իսկ էգինը՝ 150―200 սմ<ref name=West2013>{{cite book |last1=West |first1=P. M. |last2=Packer |first2=C. |chapter=''Panthera leo'' Lion |pages=150–159 |chapterurl=https://books.google.com/books?id=B_07noCPc4kC&lpg=PP1&pg=RA4-PA150#v=onepage&q&f=false |editor1=Kingdon, J. |editor2=Happold, D. |editor3=Butynski, T. |editor4=Hoffmann, M. |editor5=Happold, M. |editor6=Kalina, J. |title=Mammals of Africa |year=2013 |publisher=Bloomsbury Publishing |location=London |isbn=978-1-4081-8996-2}}</ref>։
 
Առյուծների չափն ու արտաքին կառուցվածքը մեծապես կախված է նաև գլոբալ շրջանից և բնակության արեալից<ref name=Carnivores/><ref name=shi/><ref name="USSR">{{Cite book |last=Heptner |first=V. G. |last2=Sludskii |first2=A. A. |orig-year=1972 |year=1992 |title=Mlekopitajuščie Sovetskogo Soiuza. Moskva: Vysšaia Škola |trans-title=Mammals of the Soviet Union, Volume II, Part 2 |publisher=Smithsonian Institution and the National Science Foundation |location=Washington DC |chapter=Lion |chapterurl=https://archive.org/stream/mammalsofsov221992gept#page/82/mode/2up |pages=83–95 |isbn=978-90-04-08876-4}}</ref>։ Գիտականորեն ապացուցված է այն հանգամանքը, որ նախկինում գոյություն ունեցած առյուծի տեսակները չափերով շատ ավելի մեծ են եղել, քան ներկայիս [[Հնդկաստան|Հնդկաստանում]] և [[Աֆրիկա|Աֆրիկայում]] ապրող առնաձնյակները<ref name=Smuts_etal_1980>{{Cite journal |last=Smuts|first=G. L. |author2=Robinson, G. A. |author3=Whyte, I. J. |title=Comparative growth of wild male and female lions (''Panthera leo'') |journal=Journal of Zoology |year=1980 190 |issue=3 |pages=365–373 |doi=10.1111/j.1469-7998.1980.tb01433.x|bibcode=2010JZoo..281..263G }}</ref><ref name=Chellam1993>{{cite book |author=Chellam, R. and A. J. T. Johnsingh |year=1993 |chapter=Management of Asiatic lions in the Gir Forest, India |chapterurl= |pages=409–23 |title=Mammals as predators: the proceedings of a symposium held by the Zoological Society of London and the Mammal Society, London. Volume 65 of Symposia of the Zoological Society of London |editor1-last=Dunstone |editor1-first=N. |editor2-last=Gorman |editor2-first=M. L. |publisher=Zoological Society of London |location=London}}</ref><ref name="BCKM1993">{{cite book |author=Brakefield, T. |chapter=Lion: Sociable Simba |chapterurl=https://books.google.com/books?id=szBm5kPeC-cC&lpg=PP1&pg=PA50#v=onepage&f=false |pages=50–67 |title=Big Cats: Kingdom of Might |publisher=Voyageur Press |location=London |year=1993 |isbn=978-0-89658-329-0}}</ref>։ Նույն տվյալներով չափահաս արուն կշռում է 180―260 կգ, իսկ էգը՝ 100―190 կգ<ref name=West2013/>։ Քաշի առումով տարբեր շրջանների առանձնյակներ ունեն անհատական տվյալներ․ օրինակ՝ [[Հարավային Աֆրիկա|Հարավային Աֆրիկայում]] արու առյուծը կշռում է 180―260 կգ, էգը՝ 120―190 կգ<ref name=West2013/>, [[Արևելյան Աֆրիկա|Արևելյան Աֆրիկայում]] արուն՝ 200―260 կգ<ref name=West2013/>, էգը՝ 140―190 կգ։ Հնդկաստանում տարածված առանձնյակները համեմատականորեն շատ ավելի փոքր են․ [[Ասիական առյուծ|ասիական արու առյուծը]] կշռում է 160―240 կգ, իսկ էգը՝ 100―160 կգ<ref name=West2013/>։ Որոշակի տվյալների կամ փաստարկների համաձայն Քենիի տարածաշրջանումտարածքում, շատ մեծ չափերի որոշակի արու առյուծների քաշը կազմում 272―280 կգ, ներկայիս դրությամբ այսօր, առաժմ հիմա վայրի բնության մեջ շատ քիչ Առավելագույն չափերի շատ մեծ արու առյուծների (Արուների) զանգվածը շատ քիչ դեպքերում կամ հազվադեպ կարող է հասնել մինչև 300―320 կգ ոչ ավել: Բայց 1930-19401930―1940 թվականներին վայրի բնության մեջ հանդիպած Ամենամեծ Առավելագույն չափերի խոշորագույն Արու առյուծների Ամենամեծ առավելագույն ռեկորդային քաշը կազմել ուղիղ 330―380 կիլոգրամ, 1936 թվականներին Բնություն միակ բաձարձակ Ամենամեծ Առավելագույն―ամենախոշոր չափերի Ամենախոշորագույն Ռեկորդակիր գնդակահարված մարդակեր Արու Առյուծի ամենամեծ զանգվածը կազմել էր մոտ 430 կիլոգրամ Տրանսսլավի տարածքում, 1973 թվականին Մեծ Բրիտանիայի պարկերից մեկում բայց անազատության մեջ միակ Բաձարձակ Առավելագույն Ամենամեծ ամենախոշորագույն չափի Ամենամեծ ռեկորդակիր Սիմբա անունով արու առյուծի Ռեկորդային Զանգվածը ուղիղ հասնում էր մինչև 480―500490―500 կիլոգրամ: Բայց առաժմ հիմա այդպիսի մեծ արուներ չեն հանդիպում :
 
=== Պարանոցային մազածածկույթ ===
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Առյուծ» էջից