Վիքիպեդիա

«Մարինիներ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
չ Լևոն Հարությունյան տեղափոխեց էջը «Մերինիդներ»-ից «Մարինիներ»
No edit summary
Տող 1.
{{Տեղեկաքարտ պատմական երկիր
| Անվանում = Մերինիդներ(Մարինիդներ)Մարինիներ<br/> المرينيون (al-marīnīyūn)
| Նախորդ1 = Ալ-Մոհադների պետություն
| Դրոշ_Նախորդ1=Flag of Morocco 1147 1269.svg
Տող 57.
| Նշումներ =
}}
'''ՄերինիդներՄարինիներ''' (կամ ''Մարինիդներ, Բանու Մարին, Բենի Մարին'', {{lang-ar|مرينيون (marīnīyūn) կամ بنو مرين (Banû Marīn)}}, բերբերյան դինաստիա, որը 13-րդ և 15-րդ դարերում թագավորել է Մահրեբ ալ-Աքսայում ([[Մարոկկո]]), 14-րդ դարում` [[Աֆրիկա]]յի հյուսիսային շրջաններում և Իբերական թերակղզում:
 
Երկար տարիներ Ալմոհադների իշխանության տակ գտնվելուց հետո, նրանք [[1248]] թվականին եկան իշխանության [[Աֆրիկա]]<nowiki/>յի հյուսիսում և [[Ֆես (քաղաք)|Ֆես]] քաղաքում<ref>[http://www.larousse.fr/encyclopedie/groupe-personnage/Marinides/131925 Entrée « Marinides » sur Larousse.fr] (consulté le 8 avril 2012)</ref>։
 
1269 թվականին ՄերինիդներըՄարինիները, գրավելով [[Ալ-Մոհադների պետություն|Ալ-Մոհադների պետության]] մայրաքաղաք [[Մարաքեշ]]ը, գահընկեց են անում Ալ-Մոհադներին և հաստատում իրենց իշխանությունը [[Մաղրիբ]]ում և [[Ալ-Անդալուս]]ի մի մասում։ Նրանց տերության կենտրոնը ընկած էր Տազա և [[Ֆես (քաղաք)|Ֆես]] քաղաքների միջև, իսկ օրեցօր ընդլայնվող սահմանները արևմուտքում հասնում էին [[Ատլանտյան օվկիանոս]], հյուսիսում՝ [[Միջերկրական ծով]], արևելքում` Աբդալվադիդների պետություն, հարավում՝ [[Սահարա անապատ]]։
 
[[1275]]-[[1340]] թվականներին ՄերինիդներըՄարինիները սատարում էին [[Գրանադայի ամիրայություն|Գրանադայի ամիրայությանը]] քրիստոնյա թագավորությունների միացյալ զորքերի դեմ պայքարում, բայց 1340 թվականին Տարիֆայի ճակատամարտում իսպանա-պորտուգալական զորքերի տարած հաղթանակը վերջ դրեց [[Իբերական Թերակղզի|Իբերական Թերակղզում]] ՄերինիդներիՄարինիների միջամտություններին։
 
1358 թվականին Աբու Ինան Ֆարիսի սպանությունր իր վեզիրներից մեկի կողմից էականորեն թուլացնում է ՄերինիդներիՄարինիների իշխանությունը։ Օգտվելով ՄերինիդներիՄարինիների պետության անկումից իսպանացիները և պորտուգալացիները գրավեցին նրանց տարածքների մի մասը։
 
== Ծագում ==
Համաձայն պատմաբան [[Իբն Խալդուն]]ի՝ ՄերինիդներըՄարինիները ծագել է բերբերներից՝ Օրեսի լեռներում բնակվող Վասին ցեղի հաջորդներից<ref name="Colin370">Les civilisations de l'Afrique du nord: Berbères-Arabes Turcs. Par Victor Piquet. Publié par A. Colin, 1909, p.370 [https://books.google.am/books?ei=8AG9TI64HsH78AbnyNj0Dg&ct=result&hl=fr&id=EQJFAAAAIAAJ&dq=Les+civilisations+de+l%27Afrique+du+nord%3A+Berb%C3%A8res-Arabes+Turcs.&q=ouacine+aur%C3%A8s+] [http://img266.imageshack.us/img266/9584/ouacine223.png (screenshot)]</ref>,<ref>Les civilisations de l'Afrique du nord: Berbères-Arabes Turcs. Par Victor Piquet. Publié par A. Colin, 1909, p.364 [https://books.google.am/books?id=EQJFAAAAIAAJ&dq=troglodyte+aur%C3%A8s&q=ifrikya+ouacine#search_anchor] [http://img266.imageshack.us/img266/9584/ouacine223.png (screenshot)]</ref> և 9-րդ դարում արտագաղթել են արևմուտք՝ արաբական Բանու Հիլալ ցեղի պատճառով։
 
== Ժամանակագրություն ==
[[Պատկեր:Medersa.jpg|thumb|left|Բոու Ինանիա [[մեդրեսե]]ն Ֆես քաղաքում, ՄերինիդներիՄարինիների ամենամեծ մեդրեսեն, որը կառուցվել է 1350-1355 թվականներին Աբու Ինան խալիֆի կողմից։ ]]
[[Պատկեր:Mansourah-1.jpg|thumb|left| Խալիֆ Աբու Յաքուբ Յուսուֆ ան-Նասրի կողմից Ալժիրում կառուցված Թլեմսեն Մանսուրա մինարեթը ։ ]]
[[Պատկեր:Médersa_de_Sala.jpg|thumb|left|1341 թվականին Աբու ալ-Հասան բեն Ութման խալիֆի կողմից կառուցված Սալե մեդրեսե։]]
[[Պատկեր:Porte_chellah_2006.jpg|thumb|left|[[Ռաբաթ]] քաղաքի մոտակայքում գտնվող ՄերինիդներիՄարինիների Չելա նեկրոպոլը։]]
 
[[1215]] թվականին Ռիֆ գետի ափին Բանու Մարինը ջախջախում է Ալ-Մոհադների արքայատոհմի երիտասարդ խալիֆ Յուսուֆ ալ-Մուստանսիրի զորքերը։
 
Ալ-Մոհադների հաջորդ առաջնորդ Աբդ ալ-Հաքը երկար չվայելեց իր իշխանությունը։ [[1217]] թվականին նա մահացավ ՄերինիդներիՄարինիների դեմ ճակատամարտում։ Գահը ժառանգեց նրա ավագ որդի Ութման բեն Աբդ ալ-Հաքը։ ՄերինիդներնՄարինիներն իրենց իշխանությունը հաստատեցին Ռիֆ գետի ափամերձ տարածքներում։ [[1240]] թվականին Ութման բեն Աբդ ալ-Հաքի ստրուկներից մեկը սպանեց նրան, իսկ իշխանությունն անցավ նրա եղբայր Մուհամեդ բեն Աբդ ալ-Հաքին։
 
4 տարի անց Մուհամեդ բեն Աբդ ալ-Հաքի սպանությունից հետո, Աբդ ալ-Հաքի երրորդ որդին՝ Աբու Յահյա բեն Աբդ ալ-Հաքը, դառնալով Ալ-Մոհադների նոր խալիֆ, [[Ֆես (քաղաք)|Ֆես]] ֆաղաքում սկսեց կազմակերպել հակամերինիդականհակաիշխանական դավադրություն։
 
[[1258]] թվականին Աբու Յահյա բեն Աբդ ալ-Հաքը մահանում է ծանր հիվանդությունից և թաղվում [[Ռաբաթ]] քաղաքի մոտակայքում գտնվող Չելա գերեզմանատանը։
Տող 87.
Նույն թվականին է կառուցվել նաև Մարոկկոյի ամենամեծ ծովային նավահանգիստներից մեկը՝ Բաբ Լամրիսան, որն այժմ կիսով չափ անցել է ջրի տակ։ Նավահանգիստը կառուցել է սևիլյացի ճարտարապետ Մոհամեդ Բեն Ալին՝ Աբու Յուսուֆ Յաքուբ բեն Աբդ ալ-Հաքի կողմից ընտրված վայրում<ref>{{article|author=P. Cressier|titre=Les portes monumentales urbaines almohades : symboles et fonctions|périodique=Los Almohades : problemas y perspectivas|lieu=[[Madrid]]|édition=Consejo Superior de Invistigaciones Cientificas/Estudios arabes e islamicos|année=2005|passage=149-187}}</ref>։
 
[[1269]] թվականին Մարաքեշի գրավումը վերջ դրեց Ալ-Մոհադների իշխանությանը արևմտյան [[Մաղրիբ]]ում։ Չնայած Մարաքեշի գրավմանը՝ ՄերինիդներըՄարինիները հրաժարվում են իրենց իշխանությունը կենտրոնացնել այնտեղ և 1276 թվականին Ֆես քաղաքի կողքին հիմնում են Նոր Ֆես քաղաքը, որտեղ էլ կենտրոնացնում են իրենց իշխանությունը։
[[1274]] թվականին ՄերինիդներըՄարինիները գրավեցին նաև Սիդժիլմասան։
 
[[1286]] թվականին [[Ալխեսիրաս]] քաղաքում հիվանդությունից մահացավ Աբու Յուսուֆ Յաղուբ բեն Աբդ ալ-Հաքը։ Գահը ժառանգեց նրա որդին Աբու Յաքուբ Յուսուֆ ան-Նասրը, ով անմիջապես սկսեց պայքարել Դրաայի և Մարաքեշի ապստամբների դեմ։
[[1288]] Գրանադայի թագավորի դեսպանի այցից հետո մերինիդյանՄարինի խալիֆը վերադարձնում է [[Կադիս]] քաղաքը։
 
[[1291]] թվականին ալմոհադյան Տազա [[մզկիթ]]ի վերակառուցումը համարվում է ՄերինիդներիՄարինիների իշխանության օրոք առաջին կառույցը։ Դրանից հետո է 1339 թվականին Մերենիդները Տլեմսեն քաղաքում կառուցեցին Սիդի Բումեդիեն մզկիթը։ [[1299]] թվականից ՄերինիդներըՄարինիները Տլեմսենը դարձրին իրենց նստավայրը, սակայն ութամյա պայքարից հետո այդպես էլ չկարողացան գրավել քաղաքը։
 
[[1307]] թվականին Աբու Յաղուբ Յուսուֆ ան-Նասրի սպանությունից հետո գահը ժառանգեց նրա որդին՝ Աբու Թաբիթ Ամիրը։ Նա թագադրումից ընդամենը մեկ տարի հետո հիվանդությունից մահացավ իր կողմից հիմնադրված Տետուան քաղաքում։ Իշխանությունն անցավ նրա եղբորը՝ Աբու ալ-Ռաբի Սուլայմանին։ [[1309]] թվականին վերջինս նվաճեց [[Սեուտա]] քաղաքը։ [[1310]] թվականին Աբու ալ-Ռաբի Սուլայմանին հաջողվեց ճնշել զինվորների ապստամբությունը Տազա քաղաքում։ Նույն տարում նա մահացավ՝ չկարողանալով հաղթահարել ծանր հիվանդությունը։
 
Նրան հաջորդող Աբու Սաիդ Ութմանը, գալով իշխանության, Ֆես քաղաքում կառուցեց Էլ-Ատարին մեդրեսեն։ [[1329]] թվականին կաստիլիացիների և ալժեսիրաների նկատմամբ տարած հաղթանակը, ՄերինիդներինՄարինիներին հնարավորություն տվեց մուտք գործել Իբերական թերակղզի։
 
[[1331]] թվականին Աբու Սաիդ Ութմանի մահից հետո, գահը ժառանգեց նրա որդի Աբու ալ-Հասան բեն Ութմանը։ [[1333]] թվականին նա նվաճեց [[Ջիբրալթար]]ը, որը վերջին 20 տարիների ընթացքում գտնվում էր Կաստիլիայի իշխանության ներքո<ref>S. Gubert, ''Pratiques diplomatiques marinides ({{XIIIe}}-{{s-|XV|e}})'', dans : Oriente Moderno - Nuova serie, Anno 88, Nr. 2 (2008), pp. 435-468, Publ. Istituto per l'Oriente C. A. Nallino</ref>։
 
[[1340]] թվականին Տարիֆայի և [[1347]] թվականին Ալժեզիրայի ճակատամարտերում կրած պարտությունները ստիպում են ՄերինիդներինՄարինիներին հրաժարվել [[Իբերական Թերակղզի|Իբերական թերակղզի]]ն նվաճելու մտադրությունից։ [[1347]] թվականին Աբու ալ-հասան բեն Ութմանը ոչնչացնում է Հավսիդների խալիֆայությանը Թունիսում և իր իշխանությունն է հաստատում ամբողջ [[Մաղրիբ]]<nowiki/>ում<ref>http://www.larousse.fr/encyclopedie/groupe-personnage/Marinides/131925#922321</ref>։ Սակայն նրա հաջողությունը երկար չտևեց: [[1348]] թվականին Աբու ալ-հասան բեն Ութմանի մահից հետո գահը ժառանգեց նրա որդի Աբու Ինան Ֆարիսը։
 
[[1348]] թվականին Սև ժանտախտը և ապստամբությունները Տլեմկսենում և Թունիսում սկիզբ են դնում ՄերինիդներիՄարինիների արքայատոհմի անկմանը, որոնք այլևս չեն կարողանում պայքարել պորտուգալացիների և իտալացիների դեմ։
 
[[1350]] թվականին ավարտվեցին Մեկնեսի Բոու Ինանիա մեդրեսեի կառուցման աշխատանքները։ [[1357]] թվականին ՄերինիդներըՄարինիները Ֆես քաղաքում կառուցեցին համանուն ևս մեկ [[մեդրեսե]]։
 
[[Պատկեր:Medersa_bou_inania_meknes.jpg|thumb|Մեկնեսի Բոու Ինանիա մեդրես, 1350 թվական]]
 
[[1351]] թվականին ՄերինիդներըՄարինիները նվաճեցին ՏլեմսենըԹլեմսենը, սակայն [[1357]] թվականին խալիֆ Աբու Ինան Ֆարիսի զորքերի պարտության հետևանքով ՄերինիդներըՄարինիները կորցրին այն։ [[1358]] թվականին Աբու Ինան Ֆարիսի վեզիրներից մեկը, տանջանքներից ազատելու համար, սպանեց վերջինիս։ ՄերինիդներիՄարինիների պետությունում սկսում է պայքար գահի համար։ Յուրաքանչյուր վեզիր փորձում է խալիֆ դարձնել իր ընտրած թեկնածուին։ Ի վերջո վեզիրները որպես խալիֆ են ընտրում Աբու Զիան աս-Սաիդ Մուհամեդ բեն Ֆարիսին։ Նրա իշխանությունը տևում է ընդամենը մի քանի ամիս, ինչից հետո գահն անցնում է նրա եղբորը՝ Աբու Յահյա աբու Բակր բեն Ֆարիսին։ Վերջինս ևս եղավ խալիֆ ընդամենը մի քանի ամիս և [[1359]] թվականին գահն անցավ Աբու Սալիմ Իբրահիմին՝ Աբու ալ-Հասան բեն Ութմանի որդուն։ Կաստիլիայի թագավոր Պիեռ I-ը սատարում էր նորընտրիր խալիֆին։ Նույն տարում Տլեմսենում կրկին ակտիվանում են Զիանիդները։ [[1359]] Աբու Սալիմ Իբրահիմը գահընկեց է լինում և նրան փոխարինում է Աբու Օմար Թաչֆինը։ Թեև վերջինիս սատարում էին ոստիկանները և վեզիրները, սակայն նրա իշխանությունը տևեց ընդամենը մի քանի ամիս։ Նոր խալիֆ է դառնում Աբու ալ-Հասան բեն Ութմանի թոռը՝ Մուհամեդ բեն Յաքուբը։
 
== Ծանոթագրություններ ==
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Մարինիներ» էջից