Վիքիպեդիա

«Լեո»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
No edit summary
Տող 36.
| կայք =
}}
'''Լեո''' ('''Առաքել Գրիգորի Բաբախանյան''') ([[Քարինտակ|Քարին տակ]], [[Արցախ]], [[ապրիլի 26|ապրիլի (14) 26]], [[1860]] - [[Երևան|Երևան,]] [[նոյեմբերի 14]], [[1932]]{{ԱԾ}}), հայ պատմաբան, գրող, գրականագետ, հրապարակախոս, ՀԽՍՀ գիտությունների և արվեստի ինստիտուտի իսկական անդամ, պրոֆեսոր։
 
== Կենսագրություն ==
Ծնվել է [[1860]] թվիթվականի ապրիլի 26-ին [[Քարինտակ|Քարին տակ]] գյուղում, [[Արցախ]]ում, սովորել է [[Շուշիի թեմական հոգևոր դպրոց|քաղաքային դպրոցում]]։ 1878 թվականին ավարտել է [[Շուշիի թեմական հոգևոր դպրոց|Շուշիի քաղաքային վերակազմյալ դպրոցը]]։ Շուշիում և Բաքվում աշխատել է նոտարային գրագիր, հեռագրիչ, «Արոր» տպարանի կառավարիչ։ Պատանեկան տարիներից Լեոն աշխատակցել է «Մշակին», թողել է պատմագիտական, գրական և հրապարակախոսական մեծ ժառանգություն, հայոց պատմության մեծահատոր գործեր և բազմաթիվ հրապարակախոսական հոդվածներ։ 1877 թվականից աշխատակցել է «Մշակ», «Արձագանք», «Արմենիա», «Մուրճ», «Հանդես ամսօրյա», «Տարազ», «Հորիզոն», «Համբավաբեր» և այլ պարբերականների։ Մինչև պատմագիտական իր աշխատությունները, Լեոն իր գրական գործունեության առաջին տասնամյակում զբաղվել է գրական–հրապարակախոսական աշխատանքներով, գրել է վեպեր, պատմվածքներ, վիպակներ, նաև [[«Վարդանանք»]] պիեսը։ 1906–1907 թթ.թվականներին դասավանդել է Էջմիածնի Գևորգյան ճեմարանում, ապա տեղափոխվել է Թիֆլիս և նվիրվել գիտական աշխատանքի։
 
1924 թվականին Խորհրդային Հայաստանի կառավարության հրավերով նա [[Թիֆլիս]]ից եկել է [[Երևան]] և աշխատանքի անցել [[ԵՊՀ]]-ում, որտեղ կարդացել է հայոց պատմության դասընթաց։ Նրա դասախոսությունները տպագրվել են ձեռագրի իրավունքով և [[Հակոբ Մանանդյան]]ի դասախոսությունների հետ միասին դարձել հայոց պատմության համալսարանական առաջին դասագրքերը։
Տող 47.
1925 թվականին Լեոյին շնորհվել է պրոֆեսորի կոչում։ Նույն թվականին նա դարձել է ՀԽՍՀ գիտության և արվեստի ինստիտուտի (1930 թվականից՝ ՀԽՍՀ գիտությունների ինստիտուտ) իսկական անդամ։
 
Վախճանվել է [[1932]] թ.թվականի նոյեմբերի 14-ին՝ին [[Երևան]]ում։
 
Լեոյի անունով Երևանում կոչվել են դպրոց և [[Լեոյի փողոց (Երևան)|փողոց]]։ Լեոյի անվան փողոց կա Ստեփանակերտում: Լեոյի [[բրոնզ]]աձույլ կիսանդրին գտնվում է ԵՊՀ կենտրոնական մասնաշենքի նախասրահում։
 
== Գործունեություն ==
Լեոն գրել է հարյուրավոր քննադատական հոդվածներ, պատմագիտական ու գրականագիտական ուսումնասիրություններ։ [[Հայոց պատմություն|Հայոց պատմության]] հանգուցային շատ հարցեր լուսաբանել է նորովի։ Արժեքավոր են հատկապես «Հայկական տպագրություն» (2 հատոր, 1901–19021901-1902), «Հովսեփ կաթողիկոս Արղության» (1902), «Գրիգոր Արծրունի» (3 հատոր, 1902–19051902-1905), «Սուրբ Մեսրոպ» (1904), «Հայոց հարցը» (1906), «Հայ գրքի տոնը» (1912), «Վանի թագավորությունը» (1915), «Հայոց հարցի վավերագրերը» (1915), «Անի» (հրատարակվել է 1946 թվականին) աշխատությունները։
 
Լեոյի գիտական ժառանգության մեջ բացառիկ է «Հայոց պատմություն» եռահատոր մենագրությունը (1-ին հատորը լույս է տեսել 1917 թվականին, 2–3-րդը՝ 1946–19471946-1947 թթ.թվականներին), որտեղ ներկայացրել է հայոց պատմությունը նախապատմական ժամանակներից մինչև XVIII18-րդ դարի վերջը՝ բացի XII–XV12-15-րդ դարերից։ Նրա աշխատությունները պարունակում են հայ և օտար պատմիչների, ժամանակագիրների մեծարժեք վկայություններ, հնագիտական, վիմագրական, լեզվագիտական, բանասիրական հարուստ նյութեր, ճանապարհորդական նոթեր ու հուշեր, գիտական ուսումնասիրություններ, վավերագրեր և այլն։
 
Մինչև 1920-ական թվականները հրատարակած երկերում Լեոն հասարակության զարգացման համար կարևորել է հոգևոր և աշխարհագրական գործոնները, մեծ տեղ հատկացրել անհատի դերին։ Հետագայում՝ «Անցյալից» (1925), «Հայոց պատմություն» (նորագույն շրջան, 1927), «Խոջայական կապիտալ» (1934), «Թուրքահայ հեղափոխության գաղափարաբանությունը» (2 հատոր, 1934) և այլ աշխատություններում վերանայել է իր սկզբունքները՝ փորձելով մոտենալ պատմության նոր ըմբռնմանը։ Հատկապես հայ ազգային-ազատագրական շարժումների, հայ-ռուսական հարաբերությունների, Արևելյան Հայաստանի՝ Ռուսաստանին միացման գնահատման հարցերում առաջադրել է իր նախկին տեսակետներին հակառակ կարծիքներ ու դրույթներ, հայ առևտրական կապիտալը համարել է մեր ժողովրդի նոր պատմության հիմնական շարժիչ ուժը։
Տող 62.
Լեոն անդրադարձել է [[Սայաթ-Նովա]]յի, [[Միքայել Նալբանդյան]]ի, [[Մատթեոս Մամուրյան]]ի, [[Ստեփան Ոսկան]]ի, [[Սրբուհի Տյուսաբ]]ի, [[Մկրտիչ Խրիմյան]]ի, [[Րաֆֆի|Րաֆֆու]], [[Ղազարոս Աղայան]]ի և ուրիշների դիմանկարներին։ Հայ, ռուս և համաշխարհային գեղարվեստական երևույթներին վերաբերող տեսական հոդվածներում, «Ռուսահայոց գրականությունն սկզբից մինչև մեր օրերը» (1904) և այլ ուսումնասիրություններում մեկնաբանել է գրական հարստությունները՝ հնագույն շրջանից մինչև XX դարի սկիզբը<ref>[http://www.encyclopedia.am/pages.php?bId=2&hId=1203 Լեո]</ref>։
[[Պատկեր:Գերեզման՝ Լեոյի.jpg|մինի|Լեոյի գերեզմանը [[Կոմիտասի անվան պանթեոն]]ում]]
 
== Աշխատություններ ==
Լեոի հայտնի աշխատությունները՝
* «Հայոց պատմություն»
* «Անցյալից»
* «Թուրքահայ հեղափոխության գաղափարախոսությունը»
* «Հայկական տպագրություն»
* «Գրիգոր Արծրունի»
* «Ստեփանոս Նազարյան»
* «Ս. Մեսրոպ»
* «Խոջայական կապիտալ»
* «Պատմություն Ղարաբաղի հայոց թեմական հոգևոր դպրոցի»
* «Վանի թագավորությունը»
* «Հայոց հարցի վավերագրերը»
 
ԼեոիԼեոյի գեղարվեստական գործերից են՝ «Ոսկու ժխորի մեջ» վիպակը և «Մելիքի աղջիկը» պատմավեպը, որը առաջին անգամ տպագրվել է [[«Մշակ»]] լրագրում։
 
== Գեղարվեստական ստեղծագործություններ ==
* «Սնապաշտության քուրմ», [[1884]] (պատմվածք)
*« Դարտամահ», [[1890]] (պատմվածք)
* «Արնագին», [[1890]] (պատմվածք)
* «Այծարածը», [[1904]] (պատմվածք)
* «Մի բուռը մոխիր», [[1904]] (պատմվածք)
* «Պանդուխտ», [[1888]] (պատմվածք)
* «Կորածները», [[1889]] (պատմվածք)
* «Ոսկու ժխորի մեջ», [[1901]] (պատմվածք)
* «Վահան Մամիկոնյան», [[1888]] (պատմական զրույց)
* «Սպանված հայրը», [[1891]] (պատմական զրույց)
* «Վերջին վերքեր», [[1891]] (պատմական զրույց)
* «Թաթախման գիշեր», [[1892]] (պատմական զրույց)
* «Լեռնցիները», [[1896]] (պատմական զրույց)
* «Մելիքի աղջիկը», [[1898]] (պատմա-ավանդական վեպ)
* «Վարդանանք», [[1916]] (դրամա)
 
== Ծանոթագրություններ ==
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Լեո» էջից