«Սեֆյան Պարսկաստան»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Տող 186.
[[Իրանի ճարտարապետություն|Իրանի ճարտարապետության]] նոր շրջանի պատմությունը կապված է ուշ միջնադարում վերականգնված պետականության հետ։ Դա տնտեսապես ու քաղաքականապես կայուն կարգավիճակ ունեցող ազգային կառույց էր, որպիսին պարսիկները չէին ունեցել մոտ մեկ հազարամյակ։ Երկրի ներքին նահանգների խաղաղ ու կենտրոնացված կառավարումը հանգեցնում է ճարտարապետության ու շինարարության զարգացմանը։ Վերջիններիս բարգավաճումն իրականացվում էր նախորդ դարաշրջաններում ձեռք բերած նվաճումներով։
[[Պատկեր:Masjid Shah, view of the courtyard by Pascal Coste.jpg|280px|աջից|մինի|Շահի մզկիթ. Ֆրանսիացի քանդակագործ Պասկալ Կոստեի նկարը, ով 1841 թվականին այցելել էր Իրան]]
1598 թվականին Շահ Աբբասը մայրաքաղաքը [[Ղազվին]]ից տեղափոխում է [[Զայանդեռուդ]] («կենսատու») գետի հովտում գտնվող [[Սպահան]], այն կառուցապատում ու գեղեցկացնում նոր շինություններով։ Այստեղ բացվում է [[Նաղշե Ջահան]] հրապարակը, որի շուրջ կառուցվում է [[Սպահանի շուկա]]ն: Սպահանը գեղեցկանում է տասնյակ շքեղ մզկիթներով ([[Իմամի մզկիթ|Իմամի]], [[Շեյխ Լոթֆոլայի մզկիթ|Շեյխ Լոթֆոլայի]], [[Ջամե մզկիթ (Սպահան)|Ջամե]]), պալատներով ([[Ալի Ղափու պալատ|Ալի Ղափի]], [[Հաշթ Բեհեշթ]], [[Չեհել Սոթուն]]): Զանդեռուդ գետի վրա կառուցվում են [[Խաջու կամուրջ|Խաջու]], [[Սիոսեփոլ]] կամուրջները: Ավելի են ամրապնդվում իշխանության դիրքերը կենտրոնական նահանգներում և ուժեղացնում վերահսկողությունը [[Պարսից ծոց]]ի շրջանում, որտեղ հոլանդական, բրիտանական ու եվրոպական այլ առևտրական ընկերությունները զբաղվում էին տարանցիկ վաճառականությամբ<ref>Savory, Roger; ''Iran under the Safavids'', p. 155.</ref>։
Սպահանի նոր հատակագծի ու շինությունների գլխավոր ճարտարապետներից էր Շեյխ Բահային (Բահա ալ-Դին ալ-Ամիլի), ով նախագծել էր Չարբաղի ({{lang-fa|چهارباغ}}, չահար բաղ՝ չորս այգիներ) պողոտան, Նակշե Ջահան հրապարակը<ref>Sir Roger Stevens; ''The Land of the Great Sophy'', p. 172.</ref>, Շահի մզկիթը, տարբեր այլ կառույցներ։ Սպահանը պետք է լիներ պարսկական մշակույթի ու ղզլբաշների ռազմական հզորության արտացոլումը<ref>Savory; chpt: ''The Safavid empire at the height of its power under Shāh Abbas the Great (1588-1629)''</ref>։ Մայրաքաղաքին կից կառուցվում է հայկական [[Նոր Ջուղա]]ն՝ իր դպրոցներով, եկեղեցիներով, արհեստանոցներով ու շուկաներով։ Հատկապես աչքի են ընկնում [[Սուրբ Ամենափրկիչ վանք (Նոր Ջուղա)|Սուրբ Ամենափրկիչ վանքը]], [[Սուրբ Բեթղեհեմ եկեղեցի|Բեթղեհեմ]] և [[Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի (Նոր Ջուղա)|Աստվածածին]] եկեղեցիները: Սպահանում, [[Թեհրան]]ում, [[Թավրիզ]]ում և այլուր կառուցվում են մզկիթներ, բաղնիքներ, հրապարակներ, հասարակական նշանակության կառույցներ՝ դպրոցներ, քարավանատներ, տոնավաճառների համար՝ հրապարակներ և այլն։ Շինարարական աշխատանքները շարունակվում են նաև հետագայում՝ [[Ղաջարիների դինաստիա|Ղաջարիների]] տիրապետության ընթացքում<ref>Jodidio, Philip, ''Iran: Architecture For Changing Societies'':Umberto Allemandi (August 2, 2006).</ref>։
| |||