«Արմավիր»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
"Октемберянский_Коньячный_Завод.jpg" Ֆայլը Ջնջվել է: Վիքիպահեստում՝ Wdwd մասնակցի կողմից: Պատճառը սա է՝ Copyright violation, see c:Commons:Licensing: |
No edit summary |
||
Տող 43.
| խտություն =
| ագլոմերացիա =
| ազգային կազմ = [[Հայեր]], [[եզդիներ]], [[ռուսներ]], [[քրդեր]], [[ասորիներ]]
| կրոնական կազմ = [[Հայ Առաքելական եկեղեցի]]
| էթնոհորոնիմ = արմավիրցի
Տող 66.
| Վիքիպահեստում =
}}
[[Պատկեր:Image-0-02-05-341720ce29aa849f1e6ec4ba704fe840fd13ce31bcff5c4a17fbca28dc7640fb-V.jpg|մինի|282.986x282.986փքս|Արմավիր-Արգիշտիխինիլի]]
'''Արմավիր''', քաղաք [[Հայաստան]]ի [[Արմավիրի մարզ]]ում։ Հանդիսանում է մարզի վարչական կենտրոնը։
== Պատմություն ==
{{Հիմնական|Արմավիր (պատմական քաղաք)}}
Արմավիրը գտնվում է Երասխի ձախ ափին, Արարատյան դաշտում։ Մովսես Խորենացին Արմավիրի հիմնադրումը վերագրում է Հայկ Նահապետի թոռ Արամայիսին (մ.թ.ա. II հազարամեակից առաջ), ըստ ավանդության "Հայկ Նահապետի թոռ Արամայիսը իր բնակության համար տուն է շինում գետի ափին մի բլուրի վրա և իր անունով այն կոչում է Արմավիր, իսկ գետի անունն իր թոռան՝ Երաստի անունով դնում է Երասխ"։ Արարատյան կամ Վանի թագավորության (Ուրարտական) շրջանում՝ մ.թ.ա. մոտ 776 թ.-ին, Արգիշտի Առաջին թագավորն այստեղ կառուցել է բերդ, և իր անունով այն կոչել Արգիշտիխինիլի<ref>{{Cite web|url=http://www.armenianarchaeology.am/am/Encyclopedia_of_armenian_archaeology_Argishtixinili|title=Արգիշտիխինիլի|last=|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=}}</ref>, որը գոյություն է ունեցել մ.թ.ա. 8-5-րդ դարերում։ Ուրարտական պետության անկումից հետո Արմավիրը շարունակել է գոյատևել, և մ.թ.ա. 331 թ.-ին դարձել է Արարատյան նոր Հայկական թագավորության մայրաքաղաքը, որտեղ հաստատվել էին Երվանդունիները։ Մ.թ.ա. III-II դդ. Արմավիրը քաղաքական, տնտեսական, մշակութային և հոգևոր խոշոր կենտրոն էր։ Քաղաքի մերձակայքում էր գտնվում Արամանյակի Սոսյաց անտառը, որտեղ գուշակություններ էին անում ծառերի սաղարթների սոսափյունով։ Մ.թ.ա. 189 թ.-ին, երբ Արտաշէս Ա-ն հիմնադրեց Մեծ Հայքի թագավորությունը, Արմավիրը դարձավ նրա մայրաքաղաքը։ Արտաշատի հիմնադրմամբ Արմավիրը դադարել է մայրաքաղաք լինելուց։ Չնայած այն հանգամանքին որ պատմահայր Մովսես Խորենացին նկարագրելով Արմավիրի կառուցումը և նրա դերն ու նշանակությունը որպես հայոց մայրաքաղաք, միաժամանակ նշում է որ ժամանակի ընթացքում քաղաքական հանգամանքների բերումով, Արմավիրը սկսեց անկում ապրել և դարերի ընթացքում կորցրեց քաղաքական, մշակութային, առևտրա-տնտեսական նշանակությունը և արդեն 5-րդ դարից սկսած հիշատակություններում հանդիպում է որպես «լքյալ մայրաքաղաք»։
[[Բագրատունիներ]]ի օրոք ունեցել է ավելի քան 10 հազար բնակիչ և թագավորության չորրորդ քաղաքն էր։ Մատենագրությունից, ինչպես նավ պեղումների արդյունքում հայտնի են դարձել՝ Արմավիր քաղաքի երկու թաղամասերը՝ Ալիսո(ու) և Բլուր ինչպես նաև տնտեսական նշանակության շինություններ՝ դարբնոց, թոնատներ, արհեստանոցներ, ձուլարաններ, դեղատուն, երկու խաղողի ճզման հնձաններ։
Տող 78 ⟶ 79՝
Բերդի տարածքը կազմում էր 10-12 հազար հեկտար, ուներ 10-12 , տեղ-տեղ մինչև 15 մետր բարձրությամբ պարիսպներ և բազմաթիվ աշտարակներ: Երևանի պարսկական խանության ամրացված բերդերից էր։ 18-րդ դարում Սարդարապատը արևմտահայ գաղթականների և այստեղ տեղակայված պարսկական խանի զորքերի հաշվին, վերածվեց մոտ 10 հազար բնակչություն ունեցող քաղաքի, ըստ հայկական աղբյուրների, Սարդարապատը ուներ մոտ երկու հազար հիմնական բնակչություն, մեծամասամբ հայեր, բերդը ուներ նաև խաղողի և այլ պտղատու այգիներ, բամբակի և քրնջութի ցանքատարածություններ, մեծաքանակ ցորենի դաշտեր, ինչն ապացուցում է ռուսական բանակի ձեռքն ընկած մեծաքանակ հացահատկի պահեստները:
1827 թ.-ի սեպտեմբերի 20, Պասկևիչի և Կրասովսկու հրամանատարությամբ ռուսական բանակին հաջողվեց գրավվել այն, ավերելով հայոց Արմավիր մայրաքաղաքի արձանագրություններով կառուցած բերդը: Այստեղ է գտնվել նաև Արգիշտի Ա-ի Արմավիր-Արգիշտիխինիլիի հիմնադրման արձանագրությունը:[[Պատկեր:Արմավիր_կայարան_.jpg|մինի|
Ներկայիս Արմավիր քաղաքը որպես բնակավայր հիմնադրվել է 1903թ.-ին։ Դեռևս 1899թ.-ին, երբ կառուցում էր Թիֆլիս(Թբիլիսի) - Երևան երկաթուղին, սկսվեց նաև Սարդարապատ կիսակայարանի կառուցումը, որը տևեց 4 տարի և ավարտվեց 1903թ.-ին։ Կիսակայարանի մոտ կառուցել էին նայև երկաթուղին սպասարկող անձնակազմի համար նախատեսված բնակարաններ և հենց այդ թաղամասը դարձավ ապագա քաղաքի հիմքը։ Քանի որ, նորաստեղծ բնակավայրը տրանսպորտային կարևոր նշանակություն ունեցող՝ Թիֆլիս - Երևան երկաթուղու կայարան էր, այն սկսեց արագորեն զարգանալ։ Չնայած հայ ժողովրդի համար ծանր հանգամանքներին, արդեն 1926թ.-ի մարդահամարի տվյալներով բնակավայրն ուներ մոտ 600 բնակիչ։ 1931թ. Հայաստանի Խորհրդային Հանրապետության կառավարությունը, հաշվի առնեկլով երկրի տնտեսության համար կայարանի նշանակությունը անվանակոչում է Հոկտեմբերյան, իսկ 1935թ.-ին նկատի ունենալով նաև բնակչության արագ աճը շնորհում է քաղաքի կարգավիճակ։
Տող 100 ⟶ 101՝
== Տնտեսություն ==
Քաղաքում գործում են գինու(նաև վերմուտ տեսակի) և կոնյակի(1966 թ-ից), պահածոների, կաթի և կաթնամթերքի, հացի, գազապարատուրայի, մոլիբդենի հարստացման,
== Բնակչություն ==
Տող 112 ⟶ 113՝
|2001թ
|2009թ
|2011թ
|2013թ
|2015թ
|2016թ
|-
Տող 122 ⟶ 126՝
|28 733
|33 628
|29 319
|29 400
|29 100
|28 800
|}
Տող 146 ⟶ 153՝
== Արտաքին հղումներ ==
* [http://www.armenian-history.com/Capitals/Armavir_History_arm.htm Արմավիրի պատմությունը www.armenian-history.com-ում։]
*[https://www.armstat.am/file/article/bnakch_01.01.2015.pdf ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՄՇՏԱԿԱՆ ԲՆԱԿՉՈՒԹՅԱՆ ԹՎԱՔԱՆԱԿԸ 2015թ]
*[https://www.armstat.am/file/article/bnakch_01.01.13.pdf ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՄՇՏԱԿԱՆ ԲՆԱԿՉՈՒԹՅԱՆ ԹՎԱՔԱՆԱԿԸ 2013թ]
*[https://www.armstat.am/file/doc/99486683.pdf ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՄՇՏԱԿԱՆ ԲՆԱԿՉՈՒԹՅԱՆ ԹՎԱՔԱՆԱԿԸ 2011թ]
{{Հայաստանի քաղաքներ}}
| |||