«Դմիտրի Մենդելեև»–ի խմբագրումների տարբերություն

Հանձնախմբի գործունեության տարբեր փուլերում (1875-ի գարնանից մինչ 1875—1876 թվականների ձմեռը) նրա կազմում էին գտնվում՝ Դ. Կ. Բոբելյովը, [[Իվան Բորգման]]ը, [[Նիկոլայ Բելուգին]]ը, [[Նիկոլայ Գեզեխուս]]ը, [[Նիկոլայ Եգորով]]ը, Ա. Ելենեվը, Ս. Կովալսկին, Կոնստանտին Կրաեևիչը, Դ. Լաչինովը, Դ. Մենդելեևը, [[Նիկոլայ Պետրով (գիտնական)|Նիկոլայ Պետրովը]], [[Ֆյոդոր Պետրուշեվսկի]]ն, [[Պյոտր Ֆան-դեր-Ֆլիտ]]ը, Ա. Խմոլովսկին, Ֆյոդոր Էվալդը<ref name="medium"/>:

Հանձնախմի կողմից մի շարք մեթոդներ ու տեխնոլոգիական փորձեր արվեցին, որոնք բացառում էին մանիպուլյացիաների համար ֆիզիկական օրինաչափությունների օգտագործումը «մագնիտիզյորների» կողմից՝ մանոմետրական և բրգաձև սեղանները, արտաքին ազդեցությունների բացառումը, և այլ բաներ, որոնք խոչընդոտում էին իլյուզաներ պարունակող փորձի լիարժեք ընկալմանը և իրականության թյուրըմբռնմանը: Հանձնախմբի գործունեության արդյունքը հանդիսացավ մի շարք հատուկ վարժաձևերի դուրս բերումը, որոնք գցում էին մոլորության մեջ, հերթական ստի ու խաբեության բացահայտումը, կորեկտ պայմաններում որևիցէ էֆեկտի բացակայության հաստատումը, որը կնպաստեր երևույթի ոչ միանշանակ բացատրությանը, այսինքն սպիրիտիզմը ընդունվեց որպես «մեդիումների» կողմից օգտագործվող հոգեբանական ֆակտոր՝ մասսաներին ղեկավարելու համար<ref name="medium"/>:

Վերջնական արդյունքը տալով, Դ. Մենդելեևը նշում է այն տարբերությունը, որը արմատավորվել է գիտնականի ելակետային տեսակետների՝ դրսևորված «բարեխիղճ մոլորության» կամ գիտակցական խաբեության մեջ: Հենց բարոյական սկզբունքներն էլ նա գերադասում է ֆենոմենի բոլոր տեսակետների գնահատման մեջ, նրա բացատրությունը, և առաջնահերթ, գիտնականի համոզմունքները, անկախ նրա անմիջական գործունեությունից էլ հենց պիտի ունենա նա: «Ընտանիքի մոր» նամակին ի պատասխան, որում գիտնականի մեղադրել էին կոշտ նյութապաշտության ([[Մատերիալիզմ]]) տարածման մեջ, նա հայտարարում է, որ «պատրաստ է ծառայել, այսպես թե այնպես, նրա համար, որ քչանան մատերիալիստներն ու կեղծ բարեպաշտները, և ավելի շատ լինեն այն մարդիք, որոնք իրոք կհասկանան, որ բարոյական սկզբունքների ու գիտության մեջ վաղնջորեն միասնություն կա»<ref name="medium"/>:

{{քաղվածք|«Ընտանիքի մորն» որպես խրատ հավելեմ միայն հետևյալ միտքը, որը եթե չեմ սխալվում պատկանում է [[Ֆրիդրիխ Ֆրյոբել|Ֆրիդրիխ]] Ֆրյոբելին<ref>Д.&nbsp;И.&nbsp;Менделеев всегда использовал для характерного фонетического выделения «о» с надстрочным знаком&nbsp;— «ӧ»</ref>՝ սպիրիտիզմը առաջացնում է դժգոհություն, փիլիսոփայության և բարոյականության հասկացությունների անբավարարություն, խոսելով ոգիների մասին փիլիսոփաները ապացուցում էին գերբնական աշխարհի գոյությունը, իսկ սպիրիտները այդ աշխարհը իջեցնում էին գետին, ասելով որ ոգիները մատերիալական են:|}}

{{քաղվածք|Ինչքան հեռու չեն իրարից երկու այնպիսի բաներ, որոնք են սպիրիտիզմը և մետերոլոգիան, սակայն նրանց միջև գործում է որոշակի կապ, իհարկե առանձին: «Սպիրիտականությունը սնոտիապաշտություն է»,&nbsp, ինչպես եզրակացրել է մեդիումական երևույթներ ուսումնասիրող հանձնախումբը,&nbsp; իսկ մետերոլոգիան պայքարում է և դեռ երկար ժամանակ կպայքարի սնոտիապաշտության դեմ, որը տիրում է եղանակի շուրջ:|}}

=== Օդագնացություն ===

Զբաղվելով դագնցության հարցերով Դ. Մենդելեևը, առաջին, շարունակում է իր հետազոտությունները գազերի և եղանակաբության մեջ, երկրորդ՝ զարգացնում է իր աշխատանքների թեմաները, որոնք առնչվում էին միջավայրի դիմադրությանն ու նավաշինարարությանը:

1875 թվականին նա մշակում է մոտ 3600 մ³ ծավալ ունեցող [[ստրատոստատ]]ի նախագիծը, որը ենթադրվում է, որ մթնոլորտի վերին շերտեր կարող է բարձրանալ (առաջին այդպիսի թռիչքները իրականցվել են [[Օգյուստ Պիկար]]ի կողմից 1924 թվականին): Դ. Մենդելեևը նաև նախագծել է ղեկավարվող շարժիչներով աէրոստատը: 1878 թվականին, գտնվելով Փարիզում, գիտնականը իրականցրել է [[Անրի Ժիֆար]]ի կապված աէրոստատով թռիչք:

Դ. Մենդելեևը պատմելով այս թռիչքի մասին, հստակեցնում է Ռուսական տեխնոլոգիական ընկերությունը դիմեց հենց իրեն այդպիսի առաջարկով՝ «Տեխնիկական ընկերությունը, առաջարկելով ինձ, արևի լրիվ խավարման ժամանակ, իրականցնել աէրոստատից դիտումները ցանկանում էր, իհարկե, ծառայել գիտությանը և տեսնում էր, որ դա վերաբերում է աէրոստատների այն պատկերացմանը, որը իմ կողմից նախկինում զարգացվել էր»:<ref name="let"/>

Թռիչքի նախապատրաստական հանգամանքները ևս մեկ անգամ խոսում են Դ. Մենդելեևի մասին, որպես արտակարգ գյոտարարի (այստեղ կարևոր է հիշել այն մասին, որ նա համարում էր՝ «Պրոֆեսորը, որը միայն կարդում է տեսությունը, իսկ ինքը չի աշխատում գիտության մեջ և առաջ չի գնում, ոչ միայն օգտակար չէ, այլ ուղղակի վնասատու է: Նա սկսնակների մեջ սերմանում է կլասիցիզմի մահացած հոգիները, սպանում նրանց ձգտումը»)<ref name="let3"/>: Դ. Մենդելեևը ահավոր կերպով հրապուրված էր աէրոստատի հնարավորություններով: Նա առաջարկեց գնդի լիցքվորման համար օգտագործել լուսագազի փոխարեն ջրածին, որը կթույլատրեր ավելի վերև բարձրանալ, որն էլ կընդլայներ արևի խավարման դիտման հնարավորությունները: Եվ այստեղ նորից խոսվեց Դմիտրի Լաչինովի հետ համագործակցությունը, ով մոտավորապես այդ ժամանակ աշխատում էր ջրածնի և թթվածնի էլեկտրական ճանապարհով ստացման վրա, որոնց լայն կիրառության մասին Դ. Մենդելեև խոսում է «Քիմիայի հիմունքներում»»<ref name="vozduh"/>:

Բնագետը ենթադրում էր, որ արևապսակի ուսումնասիրումը կարող է տալ աշխարհների ստեղծման հարցերի պատասխանը: Տիեզերածնական հիպոթեզներից ելնելով նրա ուշադրությունը գրավում էր այն ժամանակ, տիեզերական փոշուց մարմինների առաջացումը՝ «Երբ Արեգակը համարվում է անվերջ փոքր մասնիկների համախումբ, որոնք սփռված են տարածության մեջ, և Արեգակնային համակարգի ողջ ուժը սկիզբ է առնում այդ անվերջ աղբյուրից ու կախված է միայն միասնականությունից, փոքրագույն մասնիկների բաղադրությունից որոնք կկազմավորեն անհատական համակարգեր: Այդ ժամանակ ''պսակը'', հնարավոր է, կազմված է փոքրագույն մասնիկների խտացված զանգվածից, որը Արեգակի բաղադրության մեջ է ու առաջացնում է նրա ձգողական ուժը»: Համադրելով մեկ այլ հիպոթեզի հետ, որը նույնպես վերաբերում էր Արեգակնային համակարգի մարմինների ծագմանը, նա արտահայտում է հետևյալ մտքերը՝ «Ինչքան էլ, որ առաջին հայացքից հակասակն չթվան այս հասկացությունները, նրանք այսպես թե այնպես կդասավորվեն, կհաշտվեն, այդպիսին են գիտության հատկությունները, որը պարունակում է գաղափարների եզրահանգումներ, որոնքք փորձված ու ստուգված են: Պետք է միայն չբավարարվել ձեռք բերվածով, չքարանալ հնով, և անվերջ առաջ ու խորը, ճշգրտորեն ու մանրամսնորեն ուսումնասիրել այն բոլոր երևույթները, որոնք կնպաստեն հետևյալ հիմնարցերի լուծմանը: ''Պսակի'' ուսումնասիրումը այս պրոցեսում բավականին կօգնի»:

[[Պատկեր:AIMendeleeva DIMendeleev.jpg|270px|thumb|Ա. Ի. Մենդելեև: Դ. Մենդելեևի դիմանկարը: 1885: Անավարտ:]]

Օգոստոսի 7-ին մեկնարկի վայրում՝ քաղաքի հյուսիս-արևմտյան մասում, Յամսկոյ հրապարկի մոտ, չնայած վաղ ժամին, հավաքվեց հանդիսատեսների բազմություն: Դ. Մենդելեևի հետ պետք է թռներ նաև օդաչու-աէրոնավտ Ալեքսանդր Կովանկոն, սակայն նախորդ օրը տեղացած անձրևի պատճառով բարձացել էր օդի խոնավությունը, գունդը խոնավացել էր՝ երկու հոգի ի վիճակի չէր բարձրացնելու: Դ. Մենդելեևի պնդմամբ նրա ուղեկիցը իջավ օդապարիկի զամբյուղից, նախապես գիտնականի համար դասախոսություն կարդալով օդապարիկի ղեկավարման մասին, ցույց տալով ինչ և ոնց անել<ref>''Грибанов С. В.'' Пилоты Его Величества. — М.: ЗАО Центрполиграф, 2007 ISBN 978-5-9524-2707-5</ref>: Մենդելեևը ուղևորվեց մենակ: Հետագայում նա այսպես մեկնաբանեց իր որոշումը՝

Դ. Մենդելեևը նաև հայտնի տնտեսագետ էր, ով հիմնեց [[Ռուսաստան|Ռոսիայի]] տնտեսության գլխավոր ճյուղերը: Նրա ամբողջ գործունեությունը, լինեին դրանք վերացական տեսական փնտրտուքներ, թե խիստ տեխնոլոգիական հետազոտություններ, օրինակ, այս թե այն ուղով, միջոցով ունենալով պրակտիկ իրականացում, միշտ կանխատեսված էին տնտեսական հիմքի լավ ըմբռնման և հաշվի առնման վրա:

1867 թվականին Մենդելեևը, առաջին համառուսական ձեռնարկատերերի միավորման [[Առևտրի և արդյունաբերության համագործակցման ռուսական ընկերություն|Առևտրի և արդյունաբերության համագործակցման ռուսական ընկերության]] Կոմիտեյի անդամ էր:

Դ. Մենդելեևը, հարստությունը և [[կապիտալ]]ը, համարում էր [[աշխատանք]]ի գործառույթ: «Հարստությունը և կապիտալը,-գրում էր նա իր համար,-հավասար է աշխատանքին, փորձին, խնայողությանը, հավասար է բարոյական սկզբին, և ոչ թե տնտեսական»: Առանց աշխատանքի վիճակը կարող է բարոյական համարվել միայն այն դեպքում, երբ այն անցել է մարդուն [[Ժառանգականություն|ժառանգաբար]]: Կապիտալը, Մենդելեևի կարծիքով, հանդիսանում է ոչ միայն հարստության մաս, որը ուղղված է արդյունաբերությանն ու արտադրությանը, այլև [[սպեկուլյացիա]]յին և վերավաճառքին: Հանդես գալով սպեկուլյացիայի ճանապարհով պարազիտային համարվող կապիտալի դեմ, Մենդելեևը համարում էր, որ այն կարելի է շրջանցել միայն համայնքի, արտելի և [[կոոպերացիա]]յի դեպքում:

Ս. Վիտտեի հետ Դ. մենդելեևը մասնակցել է [[Ռուսաստանի 1891 թվականի մաքսային տարիֆ]]ի մշակմանը: