Վիքիպեդիա

«Խաշխաշ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
չNo edit summary
No edit summary
Տող 1.
{{Տաքսոտուփ2|Վիքիդատա=այո}}'''Խաշխաշ''' կամ '''կակաչ''' ({{lang-lat|''Papaver''}}), [[կակաչազգիներ]]ի ընտանիքի միամյա, երկամյա կամ բազմամյա բույսերի ցեղ։ Հայտնի է մոտ 100 տեսակ։
{{Տաքսոտուփ
| name = Խաշխաշ
| image file = Papaver April 2010-3.jpg
| image_caption = ''[[Papaver setigerum]]''
| regnum = Բույսեր
| classis = [[Eudicots]]
| ordo = [[Գորտնուկածաղկավորներ]]
| familia = [[Կակաչազգիներ]]
| genus = '''Խաշխաշ'''
| genus_authority = [[Կարլ Լինեյ]]
| latin = Papaver
| author = [[L.]]
| syn =
* {{bt-latarm|s=0|Roemeria|aut=[[Medik.]] (1792)}}
* {{bt-latarm|s=0|Stylomecon|aut=[[Taylor]] (1930)}}
| typus = {{bt-latarm|Papaver somniferum|aut=L.|}}
| wikispecies = Papaver
| commons = Papaver
| iucn =
| itis = 18881
| ncbi = 3468
| eol = 37668
| grin = 8801
| ipni = 31704
}}
'''Խաշխաշ''' կամ '''կակաչ''' ({{lang-lat|''Papaver''}}), [[կակաչազգիներ]]ի ընտանիքի միամյա, երկամյա կամ բազմամյա բույսերի ցեղ։ Հայտնի է մոտ 100 տեսակ։
 
== Տարածում ==
Տող 38 ⟶ 13՝
Ծաղկակիրավոր և սակավատերև տեսակները գրանցված են Հայաստանի Կարմիր գրքում։
 
== Նշանակությու ==
== Նշանակություն ==
[[Պատկեր:Червоний мак.JPG|250px|մինի|կակաչ]]
[[Պատկեր:Papavercalifornicum1.jpg|մինի]]
[[Պատկեր:Welsh poppy Meconopsis cambrica.JPG|մինի]]
[[Պատկեր:Opium pod cut to demonstrate fluid extraction1.jpg|մինի]]
[[Պատկեր:Papaver nudicaule dsc00913.jpg|մինի]]
[[Պատկեր:Violet tulips.jpg|մինի]]
Ձիթատու խաշխաշի սերմերը պարունակում են 46-56% ձեթ և մինչև 20% [[սպիտակուց]]ներ։ Ձեթն օգտագործվում է [[հրուշակեղեն]]ի և [[պահածո]]ների արտադրությունում, [[օծանելիք]]ի արդյունաբերության մեջ։ Քուսպն արժեքավոր կեր է, 1 կգ-ը համարժեք է 1, 1 կերային միավորի։ Ափիոն-հումքը հավաքում են հասունության փուլում (ծաղկումից 20 օր անց), կանաչ տուփիկների վրա հատուկ գործիքով խազեր են առաջացնում, կաթնանման ափիոնը դուրս է հոսում, մածուցիկանում, և այդ վիճակում հաԴեղատու սորտերի տուփիկներից (սերմերը հեռացնելուց և աղալուց հետո) ստանում են ալկալոիդներ (մորֆին, կոդեին, պապավերին), որոնք բժշկության մեջ օգտագործվում են որպես ցավազրկող միջոց։
Բայց քանի որ ափիոնը նաև շատ ուժեղ թմրանյութ է, դեղատու սորտերի ցանքերն ամենուրեք արգելված են։
Տող 80 ⟶ 49՝
|align="right"| '''ընդամենը'''||align="right"|'''88 551,00'''||align="right"|100 %||'''68 553,00'''||align="right"|100 %
|}
 
== Տեսակներ ==
[[Պատկեր:Isländischer Mohn.jpg|thumb|200px]]
Համաձայն ժամանակակից պատկերացումների, Խաշխաշ ընդգրկումէ մոտ 50 տեսակ<ref name="TPL">[[The Plant List]]: [http://www.theplantlist.org/browse/A/Papaveraceae/Papaver/ ''Papaver'']</ref>։
* {{Bt-latarm|Papaver aculeatum|aut=Thunb.|txt=|}}
* {{Bt-latarm|Papaver alboroseum|aut=Hulten|txt=|}}
* {{Bt-latarm|Papaver alpinum|aut=L.|txt=|}}
* {{Bt-latarm|Papaver ambiguum|aut=Popov|}}
* {{Bt-latarm|Papaver amurense|aut=(N.Busch) N.Busch ex Tolm.|}}
* {{Bt-latarm|Papaver apulum|aut=Ten.|}}
* {{Bt-latarm|Papaver arenarium|aut=M.Bieb.|txt=|}}
* {{Bt-latarm|Papaver argemone|aut=L.|txt=|}}
* {{Bt-latarm|Papaver armeniacum|aut=(L.) DC.|txt=|}}
* {{Bt-latarm|Papaver atlanticum|aut=(Ball) Coss.|txt=|}}
* {{Bt-latarm|Papaver belangeri|aut=Boiss.|}}
* {{Bt-latarm|Papaver bracteatum|aut=Lindl.|txt=|}}
* {{Bt-latarm|Papaver californicum|aut=A.Gray|txt=|}}
* {{Bt-latarm|Papaver canescens|aut=Tolm.|}}
** {{Bt-latarm|s=2|Papaver pseudocanescens|aut=Popov|txt=|}}
* {{Bt-latarm|Papaver chibinense|aut=N.Semen.|}}
* {{Bt-latarm|Papaver czekanowskii|aut=Tolm.|}}
* {{Bt-latarm|Papaver dahlianum|aut=Nordh.|txt=|}}-->
* {{Bt-latarm|Papaver dubium|aut=L.|txt=|}}
* {{Bt-latarm|Papaver fugax|aut=Poir.|txt=|}}
* {{Bt-latarm|Papaver glaucum|aut=Boiss. & Hausskn.|txt=|}}
* {{Bt-latarm|Papaver guerlekense|aut=Stapf|}}
* {{Bt-latarm|Papaver hybridum|aut=L.|txt=|}}
* {{Bt-latarm|Papaver labradoricum|aut=(Fedde) Solstad & Elven|}}
* {{Bt-latarm|Papaver laestadianum|aut=Nordh.|}}
* {{Bt-latarm|Papaver langeanum|aut=Tolm.|}}
* {{Bt-latarm|Papaver lapeyrousianum|aut=Gutermann ex Greuter & Burdet|}}
* {{Bt-latarm|Papaver lapponicum|aut=([[Tolm.]]) Nordh.|txt=|}}
* {{Bt-latarm|Papaver lasiothrix|aut=Fedde|}}
* {{Bt-latarm|Papaver lateritium|aut=K.Koch|txt=|}}
* {{Bt-latarm|Papaver leiocarpum|aut=Popov|}}
* {{Bt-latarm|Papaver lujaurense|aut=N.Semen.|}}
* {{Bt-latarm|Papaver mcconellii|aut=Hultén|}}
* {{Bt-latarm|Papaver nudicaule|aut=L.|txt=|}}
* {{Bt-latarm|Papaver ochotense|aut=Tolm.|}}
* {{Bt-latarm|Papaver orientale|aut=L.|txt=|}}
* {{Bt-latarm|Papaver pavoninum|aut=Fisch. & C.A.Mey.|txt=|}}
* {{Bt-latarm|Papaver pinnatifidum|aut=Moris|}}
* {{Bt-latarm|Papaver popovii|aut=Sipliv.|}}
* {{Bt-latarm|Papaver pseudo-orientale|aut=Medw.|}}
* {{Bt-latarm|Papaver purpureomarginatum|aut=Kadereit|}}
* {{Bt-latarm|Papaver pygmaeum|aut=Rydb.|}}
* {{Bt-latarm|Papaver pseudo-orientale|aut=(Fedde) Medw.|txt=|}}
* {{Bt-latarm|Papaver radicatum|aut=Rottb.|txt=|}}
* {{Bt-latarm|Papaver rhoeas|aut=L.|txt=|}}
** {{Bt-latarm|s=2|Papaver commutatum|aut=Fisch. & C.A.Mey.|txt=|}}
* {{Bt-latarm|Papaver rubro-aurantiacum|aut=Lundstr.|}}
* {{Bt-latarm|Papaver rupifragum|aut=Boiss. & Reut.|txt=|}}
* {{Bt-latarm|Papaver schamurinii|aut=V.V.Petrovsky|}}
* {{Bt-latarm|Papaver setosum|aut=Pesckhova|}}
* {{Bt-latarm|Papaver somniferum|aut=L.|txt=<ref>[http://www.bgbm.org/scripts/asp/IAPT/ncugentry.asp?name=Papaver NCU-3e. Names in current use for extant plant genera. Electronic version 1.0. Entry for Papaver L.]{{ref-en}}</ref>|}}
* {{Bt-latarm|Papaver tolmachevii|aut=N.Semen.|}}
* {{Bt-latarm|Papaver walpolei|aut=A.E.Porsild|}}
* {{Bt-latarm|Papaver chakassicum|aut=|}}
* {{Bt-latarm|Papaver humile|aut=Fedde|}}
* {{Bt-latarm|Papaver macounii|aut=Greene|}}
* {{Bt-latarm|Papaver macrostomum|aut=Boiss. & A.Huet|}}
* {{Bt-latarm|Papaver monanthum|aut=Trautv.|}}
* {{Bt-latarm|Papaver oreophilum|aut=Rupr.|}}
* {{Bt-latarm|Papaver persicum|aut=Lindl.|}}
* {{Bt-latarm|Papaver pilosum|aut=Sm.|}}
* {{Bt-latarm|Papaver schinzianum|aut=Fedde|}}
* {{Bt-latarm|Papaver spicatum|aut=Boiss. & Balansa|}}
* {{Bt-latarm|Papaver umbonatum|aut=Boiss.|}}
 
=== Կակաչ արևելյան ===
Որպես անհետացող տեսակ գրանցված է հայկական «[[Կարմիր գիրք|Կարմիր գրքում]]»։ Հայրենիքը Հայաստանն է։ Հանդիպում է [[Շիրակ]]ի դաշտում, [[Արագած]]ի լանջերում, [[Լոռի]]ում, հյուսիսային շրջաններում, [[Ապարան]]ում, [[Սևանի ավազան]]ում, [[Արարատյան դաշտ]]ի նախալեռնային գոտում, Վայքում, Զանգեզուրում, չոր, քարքարոտ լանջերում։ Հայաստանից դուրս հանդիպում է հյուսիսային Իրանում, Փոքր Ասիայում։
Ծաղիկները խոշոր են՝ մինչև 20 սմ տրամագծով, պսակաթերթերը 4-6 հատ են՝ վառ կարմիր, նարնջակարմրավուն, հասարակ կամ լիաթերթիկ, հիմքում սև ու մանուշակագույն, գրեթե քառակուսի բնով։ Տերևները փետրաբաժան են, ծածկված կոշտ աղվամազով։ Ցողունի բարձրությունը հասնում է 50-90 սմ։ Լուսասեր է, բավականին չորադիմացկուն, պահանջկոտ չէ հողի նկատմամբ։ Ցրտադիմացկուն է։ [[19-րդ դար]]ի ակտիվ սելեկցիոն աշխատանքներ են կատարվում բույսի նոր տեսակներ ստանալու ուղղությամբ։ Այժմ հայտնի են այդ տեսակի բազմաթիվ տարատեսակներ, բազմազան գունավորմամբ։
Կակաչ արևելյան (''Papaver orientale L''.):{{ՀՍՀ}}
 
== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ}}
 
== Գրականություն ==
* {{ռուսերեն գիրք
|автор = Christopher Grey-Wilson.
|заглавие = Poppies: A Guide to the Poppy Family in the Wild and in Cultivation
|ссылка =
|место = Portland (OR)
|издательство = Timber Press
|год = 2000
|страницы =
|страниц = 256
|isbn = 0881925039
}}
* {{ռուսերեն գիրք
|автор = Jenő Bernáth.
|заглавие = Poppy: The Genus Papaver
|ссылка =
|место =
|издательство = CRC Press
|год = 1998
|страниц = 352
|isbn = 9057022710
}}
* [http://ec-dejavu.net/p-2/Poppy.html Т. М. Судник, Т. В. Цивьян. Мак в растительном коде основного мифа (Balto-Balcanica)] // Балто-славянские исследования 1980. М.։ Наука, 1981, с. 300—317
* Попов М. Г. Род 556. Мак — Papaver // Флора СССР. В 30 т. / Гл. ред. акад. В. Л. Комаров; Ред. тома Б. К. Шишкин. — М.—Л.։ Изд-во АН СССР, 1937. — Т. VII. — С. 598—599. — 792 + XXVI с. — 5200 экз.
* Ю. К. Школьник Растения. Полная энциклопедия растений. — М.։ ЭКСМО, 2009. — С. 58—59. — ISBN 978-5-699-10969-2.
 
== Արտաքին հղումներ ==
*[http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=1&taxon_id=123791 Flora of North America]
*[http://luirig.altervista.org/flora/papaver.htm Flora Italiana]
*[http://www.plantnames.unimelb.edu.au/Sorting/Papaver.html University of Melbourne: Papaver]
{{ՀՍՀ}}
 
[[Կատեգորիա:Կակաչազգիներ]]
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Խաշխաշ» էջից