Վիքիպեդիա

«Ֆուտբոլ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
տեքստային խմբագրումներ և սրբագրումներ։
No edit summary
Տող 7.
| հարմարանք = [[Ֆուտբոլի գնդակ]] <br /> [[Պատկեր:Soccerball.jpg|200px]]
| վայր = 120 x 90 մ, Ֆուտբոլային դաշտ <br /> [[Պատկեր:Football pitch metric.svg|200px]]
| առաջին = [[1863]] թ.թվական, [[Անգլիա]] ([[Անգլիայի ֆուտբոլային միություն|Անգլիայի ֆուտբոլային միության]] ձևավորումը)
| օլիմպիական խաղեր = սկսած [[1900]] թ-իցթվականից
}}
 
'''Ֆուտբոլ''' ({{lang-en|football}}, բառացի՝ «ոտքի գնդակ»), մարզաձև, աշխարհի ամենատարածված և ամենասիրված խաղերից մեկն է։ Ֆուտբոլը թիմային խաղ է, որտեղ թիմի 11 ֆուտբոլիստները համաձայնեցված գործողություններով փորձում են գրավել հակառակորդ թիմի դարպասը և անառիկ պահել իրենցը։
 
== Տեխնիկական չափանիշներ ==
Ֆուտբոլը խաղում են բնական կամ արհեստական խոտածածկ ունեցող դաշտում։ Խաղադաշտը նշանագծված ուղղանկյուն հրապարակ է։ Դաշտի առավելագույն երկարությունը պետք է լինի 109,88 մ, իսկ առավելագույն լայնությունը՝ 90, 728 մ։ Երբեմն պաշտոնական խաղերի համար օգտագործում են 100-110X69-75 Մ չափսի դաշտ։ Աշխարհի ամենամեծ ֆուտբոլային մարզադաշտը Մայ Դայ Ստադիոնն է [[Հյուսիսային Կորեա]]<nowiki/>յում, որտեղ միաժամանակ կարող է գտնվել մինչև 150, 000 հանդիսական։
[[Պատկեր:Santiagobernabeupanoramav2.jpg||մինի|225px|[[Ռեալ Մադրիդ]] ՖԱ-ի խաղադաշտը՝ 105x70 մ]]
Տող 19 ⟶ 18՝
 
== Հիմնական կանոններ ==
 
* Արգելվում է ոտքով հարվածել կամ հրել մրցակցին։
* Արգելվում է իրար ձեռքով փոխանցել գնդակը խաղի ընթացքում՝ առանց որևէ պատճառի։
Տող 62 ⟶ 60՝
Մինչ այսօր [[Իտալիա]]յում պահպանվել է [[միջնադար]]յան «կալ չիե» խաղը, որը, ըստ ավանդույթի, տարին երկու անգամ՝ [[մայիս]]ի առաջին [[կիրակի]] օրը և [[հունիսի 24]]-ին, խաղացել են [[Ֆլորենցիա]]յում: Թիմերը կրել են «Բյանկա» (սպիտակներ) և «Ռոսսի» (կարմիրներ) անունները։
 
Սակայն ներկա ֆուտբոլի հայրենիքը համարվում է [[Անգլիա]]ն, որտեղ և մշակվել են ներկա ֆուտբոլի կանոնները։ Ֆուտբոլային առաջին ակումբը՝, Շեֆիլդ Յունայթեդը ([[1855]]-[[1957]]) և [[Անգլիայի ֆուտբոլային միություն|առաջին ազգային առաջնությունը]] ([[1863]]) հիմնվել են [[Անգլիա]]յում: [[1904]] թ-ինթվականին հիմնադրվել է Ֆուտբոլային Միությունների Միջազգային Ֆեդերացիան՝ [[ՖԻՖԱ]]: Առաջին միջազգային հանդիպումը տեղի է ունեցել [[1902]] թ-ին՝թվականին՝ [[Ավստրիա]]-[[Հունգարիա]], [[Արգենտինա]]-[[Ուրուգվայ]]: [[Օլիմպիական խաղեր]]ի ծրագրում մտցվել է [[1900]] թ-ից։թվականից։ [[1930]] թ-իցթվականից սկսվել են ֆուտբոլի աշխարհի առաջնության, իսկ [[1955]] թ-ից՝թվականից՝ [[Եվրոպա]]յի երկրների չեմպիոն թիմերի գավաթի, [[1960]] թ-ից՝թվականից՝ գավաթակիրների գավաթի, [[1973]] թ-իցթվականից [[ՈՒԵՖԱ]] գավաթի կանոնավոր հանդիպումները։
 
== Հետաքրքիր փաստեր Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն և աշխարհի գավաթի մասին ==
Տող 74 ⟶ 72՝
* [[1983]] թվականին կրկին առևանգվում է 47 հազար [[դոլար]] արժողությամբ գավաթը, այս անգամ՝ ընդմիշտ։ Բրազիլիայում ձուլեցին «Ոսկե աստվածուհու» կրկնօրինակը։
* Նոր գավաթը (մաքուր [[Ոսկի|ոսկու]]ց, երկրագնդի պատկերով, 36 սմ բարձրությամբ և 5 կգ քաշով) պատրաստել է իտալացի ոսկերիչ [[Սիլվիո Գազանգա]]ն:
 
== Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություններ ==
 
Տող 225 ⟶ 224՝
{{Հիմնական|Պելե}}
[[Պատկեր:Pele200802FabioRodriguesPozzebomAgenciaBrasil.jpg|200px|մինի|աջից|Պելե]]
[[Էդսոն Արանտես Դու Նասիմենտու]] ({{lang-pt|Edson Arantes do Nascimento}}; [[Հոկտեմբերի 21]] կամ [[Հոկտեմբերի 23]], [[1940]] թվական, Տրես Կորասյոես, [[Մինաս Ժերայս]]), ով հայտնի է որպես '''Պելե''' ({{lang-pt|Pelé}}), բրազիլացի ֆուտբոլիստ, կենտրոնական [[հարձակվող]], նրան կոչել են «ֆուտբոլի արքա»:
 
Հանդես է եկել «Բաուրու» ([[1950]]-[[1955]] թվականներ), «Սանթոս» ([[1956]]-[[1974]] թվականներ) և [[Նյու Յորք]]ի «Կոսմոս» ([[1975]]-[[1977]] թվականներ) թիմերում։
 
[[Բրազիլիայի ազգային հավաքական]]ում անցկացրել է 93 խաղ, խփել 77 գոլ։ Աշխարհի եռակի չեմպիոն է ([[1958]], [[1962]] և [[1970]] թվականներ)։ [[1958]] թվականի և 1970 թվականի աշխարհի առաջնությունների լավագույն ֆուտբոլիստը։ Մասնակցել է նաև [[1966]] թվականի առաջնությանը։ Լիբերտադորեսի գավաթի և միջմայրցամաքային գավաթի խաղարկությունների հաղթող (1962-631963 թթթվականներ)։ 1970 թթվականին՝ աշխարհի լավագույն մարզիկ։ [[Հարավային Ամերիկա]]ի լավագույն ֆուտբոլիստ ([[1973]] թվական)։
 
Նրան է պատկանում բրազիլական երկու ռեկորդ. 1958 թվականին 30 խաղում խփել է 58 գոլ, «Սանթոս»-«Բոտաֆոգո» հանդիպման ժամանակ (13:0) խփել է 11 գոլ։ Ընդհանուր առմամբ դարձել է 1284 գոլի հեղինակ 1363 խաղում։ Եղել է [[Բրազիլիա]]յի սպորտի կոնֆեդերացիայի նախագահ։
Տող 235 ⟶ 234՝
 
== Ֆուտբոլը Հայաստանում ==
[[Պատկեր:Mecz Polska - Armenia 04 ssj 20070328.jpg|thumb|[[Հայաստանի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Հայաստան]] - [[Լեհաստանի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Լեհաստան]] 2007 թ.թվական:]]
Հայկական ֆուտբոլային առաջին խմբերն ստեղծվել են [[Կ. Պոլիս|Կ.Պոլսում]], [[Իզմիր]]ում: Դրանք էին՝ «Բալթա–Լիման», «Արաքս», «Տորք», «Հայաստան», «Վասպուրական», «Կիլիկիա», «Արարատ» և այլն։ [[ՀԽՍՀ]]-ում ֆուտբոլը տարածվել է 1920-ականն թթ.: Ակումբները գործել են [[Ալեքսանդրապոլ]]ում կամ [[Լենինական]]ում, [[Էջմիածին]]ում, [[Երևան]]ում: [[1920]] թ․-ին [[Երևան]]ի անգլիական այգում տեղի է ունեցել ֆուտբոլի առաջին խաղը Երևանի և Ալեքսանդրապոլի թիմերի միջև։ Միջազգային առաջին խաղը տեղի է ունեցել [[1930]] թ․-ին Երևանի և [[Գերմանիա]]յի բանվորական միության թիմերի միջև։ [[1939]] թ․-իցթվականից անցկացվում է հանրապետական պաշտոնական առաջնություն, նույն թվականից Սպարտակը (1937-1954 թթ.՝ Դինամո, 1963 թ-ից՝ Արարատ) իրավունք է ստացել մասնակցելու համամիութենական առաջնության Բ խմբի մրցումներին։ [[Արարատ ՖԱ|Արարատը]] [[1973]] և [[1975]] թթ. նվաճել է [[ԽՍՀՄ]] գավաթը։ 1991 թ․-ից սկսած՝ անցկացվում են [[Հայաստանի Բարձրագույն խումբ (ֆուտբոլ)|Հայաստանի ֆուտբոլի ազգային առաջնության հանդիպումներ]]:
 
 
 
Մինչ Առաջին համաշխարհային պատերազմը ֆուտբոլային հայկական ակումբներ են ստեղծվել նաև Արևմտյան Հայաստանի և Կիլիկիայի խոշոր քաղաքներում։
Տող 254 ⟶ 251՝
== Տես նաև ==
* [[Պորտալ:Ֆուտբոլ]]
* [[Հենրիխ Մխիթարյան]]
* [[Հայաստանի ֆուտբոլի առաջնություն]]
 
== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ}}
 
{{commons|Football}}
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Ֆուտբոլ» էջից