«Հեթանոսություն»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
չ Ռոբոտ․ Տեքստի ավտոմատ փոխարինում (-{{reflist}} +{{ծանցանկ}})
չ կետադրական նշանը ծանոթագրությունից հետո oգտվելով ԱՎԲ
Տող 2.
{{այլգործածություն|կրոնական ուղղություն||հեթանոս (այլ կիրառումներ)}}
[[Պատկեր:Armenia Garni front.jpg|մինի|300px|Միհր աստծուն նվիրված հեթանոսական տաճար․ [[Գառնի (գյուղ)|Գառնի]]]]
'''Հեթանոսությունը''' կրոնափիլիոփայական ուղղվածություն է, որը ունի [[Պանթեիզմ|Պանթեիստական]] բնույթ։ Հեթանոս տերմինը համարժեք է լատիկան paganus տերմինին ,այն բխում է Pagus տերմինից և ունի հետևյալ իմաստը «քաղաքից դուրս ապրող, գյուղական միջավայրին բնորոշ, անկիրթ գյուղացի և գյուղաբնակ» <ref> Harper, Дуглас. "язычник (п.)" этимологический словарь </ref>։paganus տերմինով հիմնականում կոչում էին նրանց, ովքեր բազմաստվածության կրողներ էին և այն չունի էթնիկական տարբերակիչ։ Արևմտյան կրոնական մշակույթի մեջ paganus տերմինը նույնական է հելենիզմ տերմինի հետ և ընկալվում է որպես Ethnikos՝ հեթանոս ։ Ethnikos (հեթանոս ) տերմինն արևմտյան մշակույթի մեջ ընկալվում է որպես աշխարհիկ, իսկ paganus որպես կրոնական տերմիններ <ref> Peter Brown, in Glen Warren Bowersock, Peter Robert Lamont Brown, Oleg Grabar, eds., Late Antiquity: a guide to the postclassical world, 1999, s.v. "Pagan" </ref>։ Ըստ էության այն՝ [[Հանրություն|հանրային]], [[ազգ]]ային կրոն է և իր հիմնական բնույթով տարբերվում է Աբրահամիկ կրոններից՝ [[քրիստոնեություն]]ից, [[Իսլամ|մուսուլմանությունից]] և [[հուդայականություն]]ից, որոնց հիմանական առանձնահատկությունը հեթանոսությունից այն է, որ ունեն այսպես կոչված [[հայտնություն|հայտնությամբ]] տրված լինելու էություն։ Քրիստոնեության տարածման ընթացքում այն հաճախ սխալմամբ մեկնաբանվել է նաև որպես այն կրոնների համախումբ, որը քրիստոնեության հետ կապ չունի և չեն ընդունում [[Հիսուս Քրիստոս|Քրիստոսի]] աստվածային բնույթը։ Հեթանոսություն նաև բազմաընդգրկուն կրոնական ուղղություն է, քանզի իր զարգացման տարբեր արեալներում այն տարատեսակ բնույթ է ունեցել։ Հաճախ նրանում կարելի է նկատել [[բնափիլիսոփայութուն|բնապաշտականությանը]] հատուկ գծեր, իսկ մի քանի այլ դեպքերում այն զարգանում է հասնելով մինչև [[հայտնություն|հայտնությամբ]] տրված լինելուն, որն ակնհայտ երևում է հատկապես [[Զրադաշտականություն|զրադաշտականության]] մեջ։
 
== Բնորոշիչներ ==
 
* Համաձայն Հին կտակարանի հրեաները Եգիպտոսում պատժվեցին նրա համար, որ հեթանոս էին․ «նրանք հակառակուեցին ինձ, ես էլ նրանց հակառակուեցի բարկութեամբ եւ ոչնչացրի նրանց իրենց թշնամիների երկրում։ Այնժամ պիտի ամաչի նրանց հեթանոս սիրտը, եւ իրենք պիտի զգան իրենց գործած մեղքերի ծանրութիւնը»։ <ref>Հին Կտակարան, Ղեւտական, Գլուխ ԻԶ, 39-42 </ref>։
* Paganus՝հեթանոս տերմինը իր կրոնական որակները ստացել է միայն 4-րդ դարի վերջին և արդեն 5 -րդ դարի կեսերին paganos տերմինով դիմում էին նրանց, ովքեր դուրս էին քրիստոնեական համայնքից <ref>Кэмерон, Алан Г.(2011).Последние Язычники Рима.Нью-Йорк, Нью-Йорк:Oxford University Press .ISBN 9780199780914 </ref>:
 
* Այդ դիտարկվում է նաև որպես բացասական երևույթ հուդաիզմում Gentile ( גוי / נכרי ) կաֆիր՝անհավատ և մուշրիկ՝ կռապաշտ արաբների մոտ։ մոտ<ref>Eisenstadt, SN, 1983, Transcendental Visions – Other-Worldliness – and Its Transformations: Some More Comments on L. Dumont</ref>։
* Paganus՝հեթանոս տերմինը իր կրոնական որակները ստացել է միայն 4-րդ դարի վերջին և արդեն 5 -րդ դարի կեսերին paganos տերմինով դիմում էին նրանց, ովքեր դուրս էին քրիստոնեական համայնքից <ref>Кэмерон, Алан Г.(2011).Последние Язычники Рима.Нью-Йорк, Нью-Йорк:Oxford University Press .ISBN 9780199780914 </ref>:
* Այդ դիտարկվում է նաև որպես բացասական երևույթ հուդաիզմում Gentile ( גוי / נכרי ) կաֆիր՝անհավատ և մուշրիկ՝ կռապաշտ արաբների մոտ։ <ref>Eisenstadt, SN, 1983, Transcendental Visions – Other-Worldliness – and Its Transformations: Some More Comments on L. Dumont</ref>
* Լինելով ամենանախնական կրոնական ուղղությունը այն ընդունում է, որ իրեն հաջորդող կրոնները՝ [[Քրիստոնեություն]]ը և այլն, կեղծ կրոններ են։
* Հեթանոսների մոտ նշվում է իրենց ուսմունքի սխալ մեկնաբանման տարածվածությունը, շատ հաճախ դա վերաբերում է [[Քրիստոս]]ի աստվածային բնույթին և այլն<ref>Մատթեոս 2։1 - 12</ref>։
* Հեթանոսության մեջ երկրպագվում են բնական երևույթները՝ տարերքները՝ կայծակ, ամպրոպ, քամի և այլն, որոնք էլ դառնում են [[Աստված]]ների հիմնական բնորոշիչները։
 
*Ըստ [[Ագաթանգեղոս]]<nowiki/>ի իր «Պատմություն Հայոցի» երրորդ՝ «Դարձ փրկութեան աշխարհիս Հայաստան» մասում գրում է այն մասին, որ Արածանիի (Եփրատի) գետի ափին է գտնվում Տարոնի Աշտիշատ սրբատեղին։ «Աշտիշատ» նշանակում է «բազմաստված», «աստ» բառարմատի պարսկականացված ձևը «աշտ»-ն է:
*Քրիստոնեության վաղ շրջանը, [[Մովսես Խորենացի|Մ. Խորենացու]] կողմից կոչվել է «հեթանոսական»՝ «տխմար ու ինքնահավան, փողով ընտրված, ոսկեսեր, նախանձոտ վարդապետներին, որոնք գայլ դարձած գիշատում էին իրենց հոտերը»: Մ. Խորենացու կողմից նշված ժամանակաշրջանում արդեն մեր աստվածները և դիցերը եղծված էին:
 
*Քրիստոնեության վաղ շրջանը, [[Մովսես Խորենացի|Մ. Խորենացու]] կողմից կոչվել է «հեթանոսական»՝ «տխմար ու ինքնահավան, փողով ընտրված, ոսկեսեր, նախանձոտ վարդապետներին, որոնք գայլ դարձած գիշատում էին իրենց հոտերը»: Մ. Խորենացու կողմից նշված ժամանակաշրջանում արդեն մեր աստվածները և դիցերը եղծված էին:
 
*Մ․Խորենացին հեթանոս է կոչել եղծվածներին՝ նրանց, ովքեր հեռացել էին հայոց արևապաշտական հավատամքից և դարձէլ էին «կռապաշտ, դիցապաշտ, անօրեն, բարբարոս» ընդունելով լուսնապաշտների և հունադավանների հավատամքը:
 
*[[Հրաչյա Աճառյան|Հ․ Աճառյանը]] հենվելով Մ. Խորենացու այդ մտքի վրա իր արմատական աշխատության մեջ «հեթանոս» բառը ներկայացնում է որպես 1. կռապաշտ: 2. դիցապաշտ: 3. անօրեն, 4. բարբարոս: Արդի հայերենի բացատրական բառարանի հեղինակները օգտվելով Աճառյանից՝ «հեթանոս» բառը ներկայացնում են նույնպես, որպես «կռապաշտ, դիցապաշտ, անօրեն, բարբարոս»:
 
*Հեթանոսական համակարգը կառավարում են՝ ներս բերված աստվածները իրենց դոգմաներով, դավադրաբար իշխանության գլուխ անցած ուզուրպատորները, վերջիններս իրենց հետագայում հայտարարում են կամ աստված կամ կիսաստաված կամ ընտրյալ<ref>М.Элиаде,ИСТОРИЯ ВЕРЫ И РЕЛИГИОЗНЫХ ИДЕЙ, ТОМ ПЕРВЫЙ, ОТ КАМЕННОГО ВЕКА ДО ЭЛЕВСИНСКИХ МИСТЕРИЙ</ref>։