«Սուրբ Աստվածածին Կաթողիկե եկեղեցի (Երևան)»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չ կետադրական նշանը ծանոթագրությունից հետո oգտվելով ԱՎԲ |
|||
Տող 61.
Կաթողիկե եկեղեցին եռանավ բազիլիկ էր, կենտրոնական առանցքով, չորս պիլոններով, որոնց վրա երբևէ բարձրացել էր մեծ գմբեթ։ Կառուցված էր տուֆաքարով, կրաշաղախով։ Աղոթասրահի (14,0x19,3 մ) և արտաքին պարագծի (16,4x28,4 մ) չափերով այն թերևս հին Երևանի ամենատարողունակ եկեղեցիներից էր։ Մուտքեր ուներ հարավային և արևմտյան ճակատներից։ Եկեղեցուն կցակառուցվել էր ժամատուն, որի տեղում նույն դարի վերջին բարձրացել է Կաթողիկե եկեղեցին։ Այդ ժամանակ էլ քանդվել հեռացվել է Սբ. Աստվածածին եկեղեցու արևմտյան պատի կենտրոնական հատվածը և հին եկեղեցին վեր է ածվել կցակառուցվածի ավագ սեղանի։ Սուրբ Աստվածածին մատուռը կառուցվել է բազիլիկի աբսիդի տեղում՝ դա պլանով, դրսից (առանց խորանների), որի բարդ պիլաստրները կապվում են իրար թեթև սլաքանման, բայց աղեղնավոր կամարներով եկեղեցի է։
Կաթողիկե - Սբ Աստվածածինը իրենից ներկայացրել է արտաքուստ ուղղանկյուն հատակագծով շինություն, որը ուներ չորս հաստ սյուներով եռանավ սրահ և արտաքին պատերին նստած երկթեք տանիքով թաղակապ ծածկ, հարավային դռան առջև` գավիթ, որը, ըստ արձանագրության, նորոգվել է 1860 թվականին: Կաթողիկեի հին շինությունն ունեցել է նաև ժամատուն, որը կառուցել է երևանցի բարերար Արզումբեկի որդի Խոջա Գրիգորը: Վերջինս եկեղեցուն նվիրել է ձեռագրեր, թանկարժեք եկեղեցական իրեր: 1652 թվականին գրված ձեռագիր ՙՅասմաւուրի՚-ի հիշատակարանում գրված է.
<blockquote>''Եւ շինեաց (Խոջա Գրիգորը) զկաթուղիկէ եկեղեցւոյ ժամատունն ի հիմանց բազում ծախիւք և ետ ընծայս եկեղեցւոյ մեկ յասմաւուր, մեկ ճաշոց, մեկ ոսկետուփ մագաղաթ աւետարան, մեկ ատենի սաղմոս, մեկ զառբաբ շուրջառ իր զգեստովն, մեկ արծաթե բուրվառ, մեկ ջահ, չորս թուջի կանթեղ,…''
<gallery mode="packed" heights="180">
Տող 71.
== Թվագրություն ==
Եկեղեցու հին կառույցի պատերին եղած արձանագրություններից վաղագույնը թվագրված է [[1264]] թվականով։ Նույն եկեղեցու արևմտյան ճակատին կան [[1284]], [[1229]] և [[16-րդ դար]]ով, իսկ հյուսիսային պատին՝ [[1609]] թվականով թվագրված արձանագրություններ։ Ըստ [[Աշխարհբեկ Քալանթար]]ի եկեղեցու բազիլիկն ըստ կառույցի տեսակի դասական բազիլիկայի խիստ բնորոշ և կայուն տիպ է և ամենաուշը 7-րդ դարի կառույց էր, իսկ ներկայումս պահպանված Սուրբ Աստվածածին մատուռը, որ շարունակում է կրել Կաթողիկե անունը կառուցվել է [[10-րդ դար]]
== Պատմություն ==
[[11-րդ դար|11]]-[[15-րդ դար]]երի ընթացքում Կաթողիկեն և Սուրբ Աստվածածինը կառուցվածքով իրար կապված, բայց իրարից անկախ եկեղեցիներ են եղել։ Մի հանգամանք, որը վկայված է հենց իրեն՝ Կաթողիկեի արձանագրություններում, սրանցից [[14-րդ դար]]ի սկզբի 1301-1318 թվականների արձանագրություններում եկեղեցու նվիրատուները ''ժամատեղացս'' հոգնակի ձևն են օգտագործում։ 15-րդ դարում բազիլիկան վեր է ածվում մատուռի համար ժամատան, իսկ մատուռը դառնում է նրա համար սեղան՝
Կաթողիկե եկեղեցին ունեցել է քահանաների օթևան, որտեղ ապրել են Մովսես Սյունեցին, Մելիքսեթ և Սահակ կաթողիկոսները: Այստեղ է գրվել Առաքել Դավրիժեցու պատմության ընդօրինակումը` երևանցի ձեռագրեր ընդօրինակող գրիչ Ավետիք երեցի կողմից
[[21-րդ դար]]ում եկեղեցին գտնվում է [[Աբովյան փողոց]]ի և [[Սայաթ-Նովայի պողոտա (Երևան)|Սայաթ-Նովայի պողոտա]]յի անկյունում։ 2009 թվականի հուլիսի 4-ին Կաթողիկե - Սբ Աստվածածին եկեղեցու հարևանությամբ կատարվեց [[Սուրբ Աննա եկեղեցի (Երևան)|Սբ Աննա եկեղեցու]] և Վեհափառ հայրապետի երևանյան նստավայրի հողօրհնեքի արարողությունը` Գարեգին Բ ամենայն հայոց կաթողիկոսի առաջնորդությամբ: Նրա շուրջ խոյանում է եկեղեցական կառույց։
Տող 104.
{{Հայկական եկեղեցիներ և վանքեր}}
{{ՎՊԵ}}
[[Կատեգորիա:Երևանի եկեղեցիներ]]
[[Կատեգորիա:13-րդ դարի հայկական վանքեր և եկեղեցիներ]]
|