«Թիթեռներ»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չ կետադրական նշանը ծանոթագրությունից հետո oգտվելով ԱՎԲ |
|||
Տող 267.
== Էկոլոգիա ==
=== Տարածքային պահվածք ===
Որոշ թիթեռների համար՝ [[նիմֆալիդներ]], [[մորֆոներ]], [[սպիտակաթիթեռներ]], [[կապտաթիթեռներ]] բնորոշ է տարածքային պահվածքը, որը որպես կանոն նկատվում է արուների մոտ։ Բացի այդ նրանք էգին սպասելու համար կարող են գրավել լանդշաֆտի ամենաբարձր մասը, կամ էլ ավելի մեծ տարածքներ թռնել։ Հետաքրքիրն այն է, որ արուներն իրենց տարածքներից վռնդում են ոչ միայն իրենց ցեղի արուներին, այլ նաև իրենց նման գունավորում ունեցող այլ թիթեռների արուներին, ինչպես նաև [[կրետ]]ներին և [[մեղու]]ներին։ Որոշ դեպքերում էլ արուները որպես հակառակորդ կարող են ընդունել իրենց չափերն ու գույներն ունեցող
=== Միգրացիա ===
Տող 274.
[[Պատկեր:MonarchWanderungKlein.gif|thumb|230px|''Danaus plexippus''-ի միգրացիայի ուղեծրի սխեման]]
[[Կենդանիների միգրացիա|Միգրացիոն վարքագիծն]] այնքան էլ բնորոշ չէ թիթեռների համար։ Այն նկատվում է միայն 250 տեսակի մոտ,<ref name="williams">''C. B. Williams'' (1930). The Migration of Butterflies. — Oliver & Boyd: Edinburgh.</ref><ref>{{cite journal | last1 = Senthilmurugan | first1 = B. | year = 2005 | title = Mukurthi National Park: A migratory route for butterflies | url = | journal = J. Bombay. Nat. Hist. Soc. | volume = 102 | issue = 2| pages = 241—242 }}</ref> ընդ որում նրանցից միայն երկու տասնյակն է, որ կատարում են պարբերաբար և երկար հեռավորություններով
Չվող թիթեռները միգրացիան կատարում են ինչպես միայնակ, այնպես էլ խմբերով։ Պարբերաբար միգրացիա կատարող թիթեռները սովորաբար պահում են իրենց ուղեծիրը և այն հաճախակի համընկնում է [[թռչուններ]]ի միգրացիոն ուղեծրի հետ։
Տող 280.
''[[Danaus plexippus]]''-ը միգրացիա կատարող թիթեռներից ամենահայտնին է։ Ամեն տարի նրանք միգրացիայի ժամանակ հաղթահարում են մեծ կոնտինետալ հեռավորություններ։<ref name="sterri"/> Հյուսիսային Ամերիկայում ''Danaus plexippus''-ները օգոստոսից սկսած մինչև առաջին սառեցումները իրենց միգրացիան են կատարում հարավային ուղղությամբ։ Հյուսիսային սորտի թիթեռները միգրացիան սկսում են գարնանը։ Օգոստոսի վերջերին թիթեռները [[Ժայռային լեռներ]]ից չվում են դեպի մեքսիկական [[Միչոական]] նահագում գտնվող «[[Մարիպոսա-Մանարկա]]» բիոսֆերային արգելոցը, որը համարվում է ''Danaus plexippus''-ների արգելոցը։ Ծառերի վրա միաժամանակ կարող են գտնվել ավելի քան 100 000 թիթեռներ, իսկ միգրացիա կատարող թիթեռների թիվը հասնում է 50 միլիոնի։<ref name="sterri"/><ref name="smart"/> Գարնանային միգրացիայի ժամանակ մոնարխը Ժայռային լեռների հեռավոր հյուսիսից թռչում է դեպի [[Օկլահոմա]] և [[Տեխաս]] նահանգներ։ Երկրորդ, երրորդ և չորրորդ սերունդը գարնանը վերադառնում են [[Կանադա]] և [[ԱՄՆ|ԱՄՆ-ի]] հյուսիսային տարածքներ։ Գիտնականների համար մինչև հիմա էլ հանելուկ է մնացել, թե ինչպես են թիթեռների սերունդները միգրացիա կատարում դեպի հարավ՝ որտեղ ձմեռել են նրանց նախնիները։
Աֆրիկական թիթեռներից ամենաերկար միգրացիան կատարում են ''[[Catopsilia florella]]'' թիթեռները։ Ամեն տարվա դեկտեմբերից փետրվար ամիսներին Սահելի չոր շրջաններից չվում են դեպի [[Զաիր]]ի հարավ։ Անձրևների շրջանը սկսվելուն պես լիքը ծաղիկներ են բացվում, որոնք և սննդով են ապահովում թիթեռներին։ Չոր ժամանակաշրջանը սկսվելուն պես հետ՝ դեպի [[Սահել]] են միգրացիա
Միգրացիային ընդունակ են նաև եվրոպական տեսակները։ Օրինակ [[Vanessa cardui]] ցեղատեսակի թիթեռները ձմեռում են հյուսիսային Աֆրիկայում, որտեղ նրանք բազմանում են, և նոր սերունդը միգրացիան են անում դեպի հյուսիս, որտեղ և սերունդ են տալիս թիթեռների ամառային սերնդին։ Ամառվա վերջում թիթեռները կրկին հետ՝ դեպի Աֆրիկա են թռչում։ Գարնանը ցիկլը կրկին կրկնվում է։ Նրանց թռիչքի երկարությունը հասնում է մինչև 5000 կմ։ Նույն ցեղատեսակի թռչունները, որոնք բնակվում են [[Հյուսիսային Ամերիկա]]յում և [[Ավստրալիա]]յում, կրկին միգրացիա են կատարում, բայց ուրիշ ուղեծրով։
Տող 297.
{{cite book | last = Pierce | first = | title = Annual Review of Entomology | publisher = | year = 2002 | pages = |volume = 47 | isbn = }}</ref>
Բոլոր տեսակի միրմեկոֆիլային [[Lycaenidae]] թիթեռներները սովոր են մարգագետնային մրջնանոցներին։ Այդպիսի տեսակենրից մեկը հանդիսանում է [[Maculinea alcon]]-ը, որի էգերը ձվադրում են [[Gentiana]] ցեղատեսակի բույսերի վրա։ [[Lycaenidae]] ցեղատեսակի թիթեռներից շատերը ապրում են միևնույն մրջյունների բույներում, բայց [[Maculinea alcon]]-ը ապրում են իրենց տարածքում գտնվող տարբեր մրցյունների
[[Chrysauginae]] ընտանիքի որոշ թիթեռներ՝ ''[[Cryptoses choloepi]]'' կամ ''[[Bradipodicola hahneli]]'', կոմենսալներ են հանդիսանում [[եռաթաթ համրագնացներ]]ի համար։ Երբ համրագնացները ծառերից իջնում են ներքև, թիթեռները վերջիններիս արտաթորանքներում ձվադրում են։ Արդյունքում ձվից դուրս եկած թրթուռները ապահովվում են նաև
=== Թշնամիներ ===
[[Պատկեր:Endromis versicolora 01 (HS).JPG||Կեչու շերամ|thumb]]
Թիթեռների համար առաջին հերթին բնության կողմից որպես թշնամիներ են հանդիսանում միջատակեր ողնաշարային կենդանիները՝ [[թռչուններ]], [[մողեսներ]], [[դոդոշներ]], [[կրծողներ]], [[միջատակերներ|միջատակեր կաթնասունները]]
Թիթեռները տառապում են [[միկոզա]]յից և [[վիրուսներ]]ից (օրինակ [[բակոլովիրուսներ]]ից)<ref name="nekrutenko"/> Ամեն մի թիթեռ ունի իր անհատական վիրուսի
=== Պարազիտիզմ և պարազիտոիդներ ===
[[Պատկեր:Aleiodes indiscretus wasp parasitizing gypsy moth caterpillar.jpg|thumb|230px|Aleiodes indiscretus-ը հարձակվում է [[Lymantria dispar]] թրթուռի վրա։]]
[[Zygaenoidea]] ընտանիքի [[Cyclotorna]] ցեղատեսակի [[միրմեկոֆիլիա|միրմեկոֆիլային]] [[Heteroneura]] և [[Ավստրալիա]]յի [[Էնդեմիկ]]ները թիթեռների մեջ միակն են, ում բնորոշ է [[մակաբույծ]]
''[[Zenodochium coccivorella]]'' և ''[[Euclemensia bassettella]]'' թրթուռները հանդիսանում են ներքին մակաբույծներ ''[[Kermes]]'' ցեղատեսակի էգերի
Թիթեռների վրա մասնագիտացած մակաբույծներից հատկանշական է նշել [[միաբջիջ օրգանիզմներ|միաբջիջներին]], օրինակ [[միկրոսպորոիդներ]]ի դասին պատկանող {{Btname|Thelohania}} և {{Btname|Plistophora}}, առանձին սնկի տեսակներ՝ օրինակ {{Btname|[[Cordyceps sinensis]]}} և այլ տեսակի ներկայացուցիչներ՝ {{Btname|[[Cordyceps]]}}։
|