«Գալիլեո Գալիլեյ»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Գալիլեո Գալիլեյ,''' ({{ԲՆ}}, {{ԱԾ}}), [[իտալացիներ|իտալացի]] [[ֆիզիկոս]], [[աստղագետ]], [[ինժեներ]] և [[փիլիսոփա]], նրան երբեմն բազմագիտակ էին անվանում։ Գալիլեյը ճանաչվել է «<nowiki/>[[Աստղագիտություն|դիտողական աստղագիտության]]<nowiki/>», «<nowiki/>[[Ժամանակակիցժամանակակից ֆիզիկա|ժամանակակից ֆիզիկայի]]յի<nowiki/>», «գիտական մեթոդի» և «<nowiki/>[[ժամանակակից գիտության]] հայրը»: Գալիլեյը ուսումնասիրել է [[Մեխանիկական շարժում|մեխանիկական շարժման]] [[Արագություն|արագությունըարագություն]]ը և [[Արագացում|արագացումըարագացում]]ը, [[Գրավիտացիոն դաշտ|գրավիտացիան]], [[Մարմինների անկում|մարմինների]] [[Ազատազատ անկում|ազատ անկումը]]ը, [[Իներցիա|իներցիանիներցիա]]ն, [[Հարաբերականությանհարաբերականության սկզբունք|հարաբերականության սկզբունքը]]ը, ինչպես նաև աշխատել է [[կիրառական գիտության]] մեջ և [[Տեխնիկա|տեխնիկայումտեխնիկա]]յում, նկարագրել է [[Ճոճանակ|ճոճանակներիճոճանակ]]ների և «<nowiki/>[[Կշեռք|հիդրստատիկ կշեռքների]]<nowiki/>» հատկությունները: Իր նվաճումների մեջ մտնում են [[Աստղադիտակ|աստղադիտակիաստղադիտակ]]ի բարելավումները, որով դիտել է տարբեր երկնային մարմիններ, [[Ջերմադիտակ|ջերմադիտակիջերմադիտակ]]ի և զանազան [[Կողմնացույց|ռազմական կողմնացույցների]] հայտնագործումը: Նրա ներդրումը դիտողական աստղագիտության մեջ ներառում է [[Վեներա (մոլորակ)|Վեներայի]] [[Փուլ|փուլերիփուլ]]երի հաստատումը, [[Յուպիտեր (մոլորակ)|Յուպիտերի]] չորս խոշոր [[Յուպիտերի արբանյակներ|արբանյակների]] հետազոտումը, [[Սատուրն (մոլորակ)|Սատուրնին]] հետևելը և [[Արևաբծեր|արևաբծերիարևաբծեր]]ի վերլուծությունը:

[[Արևակենտրոն համակարգ|Հելիոցենտրիզմի]] պաշտպանությունը Գալիլեյի և [[Նիկոլայ Կոպեռնիկոս|Կոպերնիկոսի]] կողմից, վիճարկելի էր նրա կենդանության օրոք, այն ժամանակ, երբ շատերը հարում էին երկրակենտրոն մոդելին: Գալիլեյը հակամարտության հանդիպեց այն աստղագետների կողմից, որոնք կասկածում էին արևակենտրոնությանը՝ դիտվող [[Պարալաքս|աստղային պարալաքսի]] բացակայության պատճառով: Այս հարցը քննարկվեց [[Ինկվիզիցիա|հռոմեական ինկվիզիցիայի]] կողմից 1615 թվականին, որը այն եզրակացության եկավ, որ արևակենտրոնությունը «հիմար և անհեթեթ, [[Հերետիկոսություն|հերետիկոսական]] գաղափար է [[Փիլիսոփայություն|փիլիսոփայության]] մեջ, քանի որ այն բազմիցս հակասում է [[Սուրբ Գիրք|Սուրբ Գրքին]]<nowiki/>»: Հետագայում Գալիլեյը պաշտպանեց իր տեսակետը «Համաշխարհայինն համակարգերի երկու գլուխների երկխոսության» (1632) մեջ, որը, հավանաբար հասնելով [[Ուրբան VIII Պապ|Ուրբան VIII Պապին]]ին, հանգեցրեց նրան, որ [[Ճիզվիտներ|ճիզվիտներըճիզվիտներ]]ը, ովքեր մինչ այդ պահը պաշտպանում էին Գալիլեյին, ևս հակադրվեցին նրա հետ: Ինկվիզիցիան Գալիլեյին դատի տվեց, և ճանաչեց նրան որպես «մոլի հերետիկոս»: Գալիլեյը իր մնացած կյանքը անցկացրեց տնային կալանքի տակ: Գտնվելով տնային կալանքում նա գրեց «Երկու նոր գիտություններ» գիրքը, որում շարունակեց իր իսկ քառասուն տարի առաջ սկսած աշխատանքը՝ երկու գիտության վերաբերյալ, որոնք այժմ կոչվում են [[Նյութ|նյութերինյութ]]երի [[կինեմատիկա]] և [[ամրություն]]:

XVI դարում տոսկանյան ընտանիքներում ընդունված էր ավագ որդուն անվանել ծնողների ազգանվամբ: Իտալական «Գալիլեո» անունը ծագում է լատինական «Գալիլեուսից», որը Հյուսիսային Իսրաելում [[Աստվածաշունչ|աստվածաշնչյան]] տեղանուն է:

[[Պատկեր:Suor maria celeste.jpg|thumb|upright|Գալիլեյի սիրելի ավագ դուստր Վիրջինիան (Քույր Մարիա Սելեստա), առավել նվիրված էր հորը: Նա թաղված է հոր կողքին՝ [[Ֆլորենցիա|Ֆլորենցիայի]]յի [[Սանտա Կրոչե]] եկեղեցում]]

1580 թ. տասնյոթամյա Գալիլեյը, հոր պնդմամբ, ընդունվում է [[Պիզայի համալսարան]], որպեսզի բժշկություն ուսումնասիրի[34]։ Համալսարանում Գալիլեյը հաճախում էր նաև [[Երկրաչափություն|երկրաչափության]] դասերի (մինչ այդ նա պատկերացում չուներ [[մաթեմատիկա]]յից) և այնքան տարվեց այդ գիտությամբ, որ հայրն սկսեց վախենալ, որ դա կվնասի [[Բժշկություն|բժշկության]] ուսումնասիրմանը։ Բժշկության ուսումնասիրման ժամանակ, Գալիլեյը նկատեց ճոճվող ջահի օդային հոսքերը, որոնք միախառնվում էին մեծ և փոքր աղեղներով: Համեմատելով իր սրտի խփոցի հետ, նրան թվում էր, որ ջահը միևնույն ժամանակն էր ծախսում, որպեսզի ետ ու առաջ տատանվի, անկախ այն բանից, թե ինչքան հեռու է տատանվում: Վերադառնալով տուն, նա երկու միատեսակ երկարությամբ [[ճոճանակ]] պատրաստեց, որնցից մեկին ճոճեց մեծ [[Լայնույթ|լայնույթովլայնույթ]]ով, իսկ մյուսին՝ փոքր, և նկատեց, որ անկախ դրանից, նրանք միևնույն [[Տատանումների պարբերություն|պարբերությունն]] ունեն:

Հավանական է, որ այդ ժամանակ է նա ծանոթացել [[Կոպեռնիկոս]]ի տեսության հետ։հետ<ref>Д. Антисери, Дж. Реале "Западная философия от истоков до наших дней", 2002</ref>։ Աստղագիտական հարցերն այդ ժամանակ թեժ քննարկվում էին, հատկապես [[Գրիգորյան օրացույց|նոր օրացույցի]] կիրառումը։

[[1592]] թ․ Գալիլեյը աշխատանքի է ընդունվում [[Պադովա|Պադովաի ]]ի ([[Վենետիկ|Վենետիկի]]ի Հանրապետություն), որտեղ դասավանդում է [[աստղագիտություն]], [[Մեխանիկա|մեխանիկա]] և [[Մաթեմատիկա|մաթեմատիկա]]։ Վենետիկյան դոժի՝ համալսարանից տրված երաշխավորագրից կարելի է դատել, որ արդեն այդ տարիներին Գալիլեյի հեղինակությունը շատ մեծ էր․<ref>''Баев К. Л.'' Создатели новой астрономии. Указ. соч. С. 95—96.</ref>

1615 թվականին կարդինալ Բելարմինը գրեց, որ Կոպեռնիկոսի համակարգը առանց «բուն ֆիզիկական ցուցադրման այն բանի, որ [[Արեգակ|Արեգակը]]ը չի պտտվում [[Երկիր|Երկրի]] շուրջը, այլ Երկիրն է պտտվում Արեգակի շուրջը».<ref>[[#Reference-Reston-2000|Reston (2000, pp. 3–14).]]</ref>, հնարավոր չէ պաշտպանել: Գալիլեյը վերանայեց իր մակընթացությունների տեսությունը, որպեսզի առաջադրի այդ տեսակ ապացույցներ: Այս տեսությունը այն կարգի կարևոր էր նրա համար, որ իր «Երկու գլխավոր համաշխարհային համակարգերի երկխոսությունը» նա մտադիր էր անվանել «Ծովի [[Մակընթացություն և տեղատվություն|մակընթացության]] և [[Մակընթացություն և տեղատվություն|տեղատվության]] երկխոսություն»<ref>{{cite journal|last1=Naylor|first1=Ron|title=Galileo's Tidal Theory|journal=[[Isis (journal) | Isis]] | volume=98 | issue=1 | pages=1–22 | year=2007 | doi=10.1086/512829}}</ref>: [[Ինկվիզիցիա|Ինկվիզիցիայի]]յի զսհրամանով մակընթացության մասին հղումը անվանման մեջից հտեագայում հեռացվեց:

Մակընթացությունները Գալիլեյը բացատրում էր, որպես երբ Երկիրը պտտվում էր իր առանցքի և Արեգակի շուրջը, Երկրի վրայի կետերը արագանում կամ դանդաղում էին, որի պատճառով ջուրը դուրս էր ցայտում ծովերից: 1616 թվականին նա հրատարակեց մակընթացությունների վերաբերյալ իր առաջին հաշվարկը, որն ուղղված էր կարդինալ Օրսինին<ref>Finocchiaro (1989), pp. 119–133</ref>: Նրա տեսությունը տվեց օվկիանոսներում ջրավազանների ձևի և կարևորությունը՝ կախված մակընթացությունների չափերից ու ժամանակից, օրինակ, [[Ադրիատիկ ծով|Ադրիատիկ ծովի]]ի երկանքով աննշան են մակընթացության չափերը, համեմատ նրա եզրերի հետ: Սակայն, նրա տեսությունը չկարողացավ լիովին բացաատրել մակընթացությունների պատճառը:

Եթե այս տեսությունը ճշմարիտ լիներ, ապա օրվա ընթացքում միայն մեկ մակընթացություն պետք է լիներ: Գալիլեյը և իր ժամանակակիցները գիտեին այդ անհամմապատասխանության մասին, քանի որ [[Վենետիկ|Վենետիկում]]ում լինում էր արական երկու մակընթացություն, և ոչ թե մեկ, մոտավորապես 12 ժամ տարբերությամբ: Գալիլեյը բացատրեց այդ անոմալիան ելենելով մի քանի երկրորդական պատճառներից, ընդհուպ մինչև ծովի ձևը, խորությունը և այլն<ref>Finocchiaro (1989), pp. 127–131 and Galilei, ([[#CITEREFGalilei1953|1953]]), pp. 432–436</ref> : Ալբերտ Այնշթայնը հետագայում կարծիք հայտնեց այն մասին, որ Գալիլեյը իր տեսակետները հայտնել էր ծայրահեղորեն, Երկրի շարժումը ապացուցելու մղումից ելնելով<ref>Einstein (1953) p. xvii</ref> Գալիլեյը մերժել էր իր ժամանակակից [[Իոհան Կեպլեր|Իոհան Կեպլերի]]ի վարկածը, որ մակընթացությունները տեղի են ունենում [[Լուսին|Լուսնի]] ձգողության պատճառով:<ref>Galilei, ([[#CITEREFGalilei1953|1953]]), p.&nbsp;462.</ref>։ (Գալիլեյը նաև չէր հետաքրքրվում Կեպլերի մոլորակների էլիպսաձև ուղեծրերով:)<ref>James Robert Voelkel. ''The Composition of Kepler's Astronomia Nova''. Princeton University Press, 2001. p. 74</ref><ref>Stillman Drake. ''Essays on Galileo and the History and Philosophy of Science, Volume 1''. University of Toronto Press, 1999. p. 343</ref>:

1619 թվականին Գալիլեյը բանավեճի մեջ մտավ, ճիզվիտական քոլեջի [[Collegio Romano]] մաթեմատիկայի պրոֆեսոր հայր Օրասիո Գրասսի ([[Orazio Grassi]]) հետ: Վեճը սկսվեց գիսավորների ծագման տեսությունից, որը Գալիլեյը հրատարակեց 1623 թվականին «Ասսաեր» («[[The Assayer]]» («Il Saggiatore»), «Հետազոտողը») աշխատության մեջ: Գրքի տիտղոսաթերթը Գալիլեյին ներկայացնում էր որպես [[Տոսկանա|Տոսկանայի]]յի մեծ իշխան և առաջակարգ մաթեմատիկոս և փիլիսոփա: Քանի որ «Հետազոտողը» պարունակում էր Գալիլեյի բազմաթիվ գաղափարներ, որոնք գիտության կիրառության մասին էին, այդ պատճառով այն անվանում են գիտական հրովարտակ (մանիֆեստ)<ref name="scientific manifesto">[[#Reference-Drake-1960|Drake (1960, pp. vii, xxiii–xxiv)]], [[#Reference-Sharratt-1994|Sharratt (1994, pp. 139–140)]].</ref> 1619 թվականին հայր Գրասսին հրատարակեց « 1618 թվականի երեք գիսավորների աստղագիտական դիսպուտ (բանավեճ)» գրքույկը (''[[The Assayer#disputatio|An Astronomical Disputation on the Three Comets of the Year 1618]]''): Այն կարելի է որպես հղում դիտարկել «Ասսաերում»<ref name="disputatio">[[#Reference-Grassi-1960a|Grassi (1960a)]].</ref>, որը բացահայտում էր 1618 թվականի գիսավորի բնույթը: Օրասիո Գրասսին եկել էր այն եզրակացության, որ գիսավորները հրե գնդեր են, որոնք պտտվում են Երկրի շուրջը հաստատուն հեռավորությամբ<ref name="grassi great circle">[[#Reference-Drake-1978|Drake (1978, p. 268)]], [[#Reference-Grassi-1960a|Grassi (1960a, p. 16)]].</ref>, և քանի որ գիսավորը պտտվում էր [[Լուսին|Լուսնից]] դանդաղ, ապա այն ավել հեռու է քան Լուսինը:

Գրասիի փաստարկներն ու եզրահանգումները քննադատության արժանացան հաջորդ «[[Գիսավորների երկխոսություն]]» աշխատությունում,<ref name="discourse on comets">[[#Reference-Galileo&Guiducci-1960|Galilei & Guiducci (1960)]].</ref>, որը հրատարակվեց Գալիլեյի աշակերտներից մեկի՝ ֆլորեnնտացի իրավաբան [[Մարիո Գվիդուչի|Մարիո Գվիդուչիի]]ի անունով, չնայած աշխատությունը մեծամասամբ գրվել էր Գալիլեյի կողմից<ref name="authorship of discourse">[[#Reference-Drake-1960|Drake (1960, p. xvi)]].</ref>, Գալիլեյն ու Գվիդուչին չէին առաջարկել գիսավորների ծագման մասին որոշակի տեսակետ<ref name="criticism of previous theories">[[#Reference-Drake-1957|Drake (1957, p. 222)]], [[#Reference-Drake-1960|Drake (1960, p. xvii)]].</ref>, առաջարկելով մի քանի նախնական վարկածներ, որոնք այժմ մերժվել են: «Զրույց» ելույթում Գալիլեյին ու Գվիդուչիին անվերապահորեն վիրավորել է ճիզվիտ Քրիստոֆեր Շայները,<ref name="Scheiner insult">[[#Reference-Sharratt-1994|Sharratt (1994, p. 135)]], [[#Reference-Drake-1960|Drake (1960, p. xii)]], [[#Reference-Galileo&Guiducci-1960|Galilei & Guiducci (1960, p. 24)]].</ref> ով պրոֆեսոր Կոլաջիո Ռոմանոյին նույնպես տարաբնույթ դիտողություններ էր արել ամբողջ աշխատության մեջ<ref name="uncomplimentary remark">[[#Reference-Sharratt-1994|Sharratt (1994, p. 135)]].</ref>: Ճիզվիտները վիրավորված էին<ref name="jesuits offended">[[#Reference-Sharratt-1994|Sharratt (1994, p. 135)]], [[#Reference-Drake-1960|Drake (1960, p. xvii)]].</ref> և Գրասին շուտով, Լոտարիո Սարասիո Սիգենսանո կեղծանվամբ<ref>[[#Reference-Drake-1978|Drake (1978, p. 494)]], [[#Reference-Favaro-1890|Favaro]] [http://moro.imss.fi.it/lettura/LetturaWEB.DLL?VOL=6&VOLPAG=111 (1896, 6:111)] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090108184206/http://moro.imss.fi.it/lettura/LetturaWEB.DLL?VOL=6&VOLPAG=111 |date=8 January 2009 }}. The pseudonym was a slightly imperfect anagram of Oratio Grasio Savonensis, a Latinised version of his name and home town.</ref>, հանդես եկավ պատասխան '''Աստղագիտական և փիլիսոփայական բալանս''' բանավեճով<ref name="astronomical balance">[[#Reference-Grassi-1960b|Grassi (1960b)]].</ref>:

Ամբողջ աշխարհում, մինչ եկեղեցու հետ Գալիլեյի բախումը, կրթված մարդկանց մեծամասնությունը հարում էր կամ արիստոտելյան երկրակենտրոն համակարգին, համարելով, որ Երկիրը Տիեզերքի կենտրոնն է և բոլոր եկնային մարմինները պտտվում են Երկրի շուրջը<ref>{{cite book |last=Blackwell |first=Richard |title=Galileo, Bellarmine, and the Bible |date=1991 |publisher=University of Notre Dame Press |location=Notre Dame |isbn=978-0-268-01024-9 |page=25 |url=https://books.google.com/books/about/Galileo_Bellarmine_and_the_Bible.html?id=MHnwAAAAMAAJ}}</ref> կամ էլ [[Տիխո Բրահե|Տիխո Բրահեյի]]յի առաջարկած [[Տիխոյան համակարգ|Տիխոյան համակարգին]]ին, որը արևակենտրոն ու երկրակենտրոն համակարգերի միավորումն էր, ըստ որի Տիեզերքի կենտրոնում Երկիրն էր, նրա շուրջը պտտվում էին Արեգակն ու Լուսինը, իսկ մնացած, այն ժամանակ հայտնի, հինգ մոլորակները պտտվում էին Արեգակի շուրջը:{{sfn|Hannam|2009|pp=303-316}}

Գալիլեյը պաշտպանում էր իր արևակենտրոն համակարգը իր 1609 թվականի ('[[Sidereus Nuncius]]' '1610) աստղադիտական դիտումներով: 1613 թվականի դեկտեմբերին Ֆլորենցիայի բարձրագույն իշխանուհի Կրիստինան վիճաբանեց Գալիլեյի հետևորդներից մեկի՝ [[Բենեդետո Կաստելի|Բենեդետո Կաստելիի]]ի հետ: Մորիս Ֆինոկիարոյի խոսքերով, դա տեղի ունեցավ ընկարական և սիրալիր մթնոլորոտում և հետաքրքրասիրության հողի վրա: Այս միջադեպի տպավորության տակ Գալիլեյը Բենեդետո Կաստելիին ուղղված նամակում գրեց, որ հելիոցենտրիկությունը բնավ չի հակասում աստվածաշնչյան պնդումներին և որ Աստվածաշունչը հանդիսանում է հավատքի և բարոյականության հեղինակություն և ոչ գիտության: Նամակը չտպագրվեց, սակայն լայնորեն տարածվեց:

1615 թվականին,հելիոցենտրիկության վերաբերյալ, Գալիլեյի աշխատանքները հայր Նիկոլո Լորինիի կողմից ներկայացվեցին հռոմեական ինկվիզիցիային, նա պնդում էր, որ Գալիլեյը և իր հետևոդները փորձում էին վերաիմաստավորել [[Աստվածաշունչ|Աստվաածաշունչը]], որը գնահատվեց որպես Տրենտյան խորհրդի խախտում և [[Բողոքականություն|Բողոքականության]] պես վտանգավոր էր դիտվում<ref name="Langford 1992, p.56-57">Langford (1992), pp. 56–57</ref> Լորինին այդպես էր ներկայացնում Կաստելլին ուղված Գալիլեյի նամակը<ref>Finocchiaro (1989), pp. 28 & 134.</ref>: Գալիլեյը գնաց Հռոմ, որպեսզի պաշտպանի իրեն և իր կոպեռնիկոսյան ու աստվածաշնչյան գաղափարները: 1616 թվականի սկզբին մոնսինյոր Ֆրանչեսկո Ինգոլին Կոպերնիկոսի համակարգը ժխտող [[Էսսե|էսսե]] ուղարկելով Գալիլեյին, սկսեց իր երկխոսությունները նրա հետ: Հետագայում Գալիլեյը հայտարարեց, որ, իր կարծիքով, այդ էսսեն կարևոր դեր խաղաց կոպեռնիկության ակցիայի դեմ կարևոր դեր ունեցավ<ref>[[#Reference-Graney-2015|Graney (2015, pp. 68–69)]] Ingoli's essay was published in English translation for the first time in 2015.</ref>: Մորիս Ֆինոկիարոյի խոսքերով, հավանաբար, Ինգոլիի վճռական որոշումը վեճի վերաբերյալ և էսսեն ինկվիզիցիայի գործունեության համար «գլխավոր և ուղղակի հիմք» հանդիսացան<ref>[[#Reference-Finocchiaro-2010|Finocchiaro (2010, pp. 72)]]</ref>: Էսսեն համարյա տասնութ ֆիզիկական և մաթեմատիկական արգումենտ էր պարունակում հելիոցենտրիկության դեմ: Նա հիմք էր ընդունել Տիխո Բրահեյի արգումենտները, առ այն որ, աստղերը պետք է Արեգակից բավականաչափ մեծ են: Ինգոլին գրում է, որ մինչ աստղերը եղած հեռավորությունը հելիոցենտրիկ տեսության մեջ «ճշգրտորեն ապացուցում է ...անշարժ աստղերը այդպիսի չափեր ունեն, քանի որ կարող են գերազանցել կամ հավասարվել Երկրի ուղեծրի շրջանը»<ref>[[#Reference-Graney-2015|Graney (2015, p. 71)]]</ref>: Էսսեն նաև ներառում էր չորս աստվածաբանական արգումենտ, բայց Ինգոլին առաջարկեց Գալիլեյին կենտրոնանալ ֆիզիկական և մաթեմատիկական արգումենտների վրա, և նա չհիշատակեց Գալիլեյի ասատվածաշնչյան գաղափարները<ref>[[#Reference-Graney-2015|Graney (2015, pp. 66–76, 164–175, 187–195)]]</ref>: 1616 թվականի փետրվարին հանձնաժողովը հայտարարեց հելիոցենտրիկությունը «փիլիսոփայության մեջ աբսուրդ և հիմար և մասնավորապես հերետիկոսական, քանի որ տարբեր վայրերում այն ակնհայտորեն հակասում է Սուրբ Գրքին»: Ինկվիզիցիան հայտնաբերեց, որ Երկրի շարժման գաղափարը «փիլիսոփայության մեջ ստացել է նույն մեկնաբանությունը....և աստվածաբանական էության համեմատ այն հավատքի հարցում սխալական է»<ref name=wcumf>{{cite web |last=Finocchiaro |first=Maurice |url=http://astro.wcupa.edu/mgagne/ess362/resources/finocchiaro.html#conreport |id=ESS 362 / 562 |title=West Chester University – History of Astronomy; Lecture notes: Texts from The Galileo Affair: A Documentary History |publisher=West Chester University |accessdate=18 February 2014 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070930013053/http://astro.wcupa.edu/mgagne/ess362/resources/finocchiaro.html#conreport |archivedate=30 September 2007 }}</ref>:

[[Պատկեր:Tomb of Galileo Galilei.JPG|thumb|left|[[Գալիլեո Գալիլեյ|Գալիլեյի]] գերեզմանը [[Ֆլորենցիա|Ֆլորենցիայի]]յի [[Սանտա Կրոչե (Ֆլորենցիա)|Սանտա-Կրոչե]] [[բազիլիկա|բազիլիկայում]]յում]]

* 697 համարը կրող [[Աստերոիդ|աստերոիդըաստերոիդ]]ը<ref name="nasa_galileo">{{cite web