«Բերինգի նեղուց»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
No edit summary
չ կետադրական նշանը ծանոթագրությունից հետո oգտվելով ԱՎԲ
Տող 18.
== Անվանումը ==
 
Նեղուցն իր անվանումը ստացել է ռուս ծովագնաց [[Վիտուս Բերինգ]]ից, ով անցել է նեղուցը [[1728]] թ-ին: Առաջին անգամ նեղուցն անցել է ռուս ծովագնաց [[Սեմյոն Դեժնյով]]ը, դեռ Բերինգից էլ 80 տարի առաջ, 1648 թվականին: Չուկոտյան թերակղզուց մինչև [[Ալյասկա թերակղզի]] գտնվող նեղուցով անցել է Սեմյոն Դեժնյովի արշավախումբը ում անունով կոչվում է նեղուցում գտնվող հրվանդաններից մեկը<ref>Հ. Ղ. Գրգեարյան, Ն. Մ. Հարությունյան, ''Աշխարհագրական անունների բառարան'', «Լույս», Երևան, 1987: ISBN 5-545-00020-1</ref>։ Նա միաժամանակ այցելել է նեղուցի կենտրոնում գտնվող [[Ռատմանովի կղզի|Ռատմանովի]] և [[Կրուզենշտերնի կղզի|Կրուզենշտերնի կղզին]]երիններին<ref name="Викитека ВЭС">{{ВТ-ВЭС|Берингов пролив}}</ref>:
 
== Աշխարհագրությունը ==
Տող 24.
Նեղուցի լայնությունը 85 կմ է, իսկ խորությունը՝ 30-49 մ։ Նեղուցը միացնում է Չուկոտյան ծովը ([[Հյուսիսային Սառուցյալ օվկիանոս]]ի) Բերինգի ծովին ([[Խաղաղ օվկիանոս]])։ [[Նավարկուղի|Նավարկուղու]] ([[ֆարվատեր]]) ամենափոքր խորությունը 36 մ է:
 
Բերինգի նեղուցի մեջտեղում են գտնվում [[Դիոմիդի կղզիներ|Դեոմիդի կղզիները]], որի արևմուտքում են գտնվում ամենախոշոր Ռատմանովի կղզին և Կրուզենշտերնի կղզին: 1867 թվականի [[Ալյասկայի վաճառք|Ալյասկայի և Ալեության կղզիների պայմանագրի վաճառքի]] համաձայնագրով, Ռուսաստանի և ԱՄՆ-ի սահմանն անցնում է կղզիների մեջտեղով: Այսպիսով, Ռատմանովի կղզին պատկանում է Ռուսաստանին, իսկ Կրուզենշտերնը՝ ԱՄՆ-ին: Կղզիների միջև եղած հեռավորությունը 4 կմ-ից էլ պակաս է: Այստեղով է նաև անցնում [[ժամային գոտու սահմանագիծ]]ը և [[ամսաթվի փոփոխման միջազգային գիծը|ամսաթվի փոփոխման միջազգային գիծը:]]
 
Ռատմանովի կղզում՝ Ռուսաստանի ամենաարևելյան կետում է գտնվում ռուսական սահմանապահ զորքերը: Կրուզենշտերնի կղզում, միաժամանակ ամերիկյան սահմանապահների հետ կան բնիկներ, որտեղ մշտապես [[Նոմ]] քաղաքից իրականացնում են օդային հաղորդակցություն:
Տող 34.
== Ամերիկայի նախապատմական բնակեցումը ==
 
10 հազար և ավելի տարի առաջ Բերինգի նեղուցը [[Մարդաբանություն|մարդաբանության]] մեջ հիշատակվում է որպես Բերինգի [[պարանոց]], որով մարդիկ՝ [[պալեոհնդկացի|պալեոհնդկացիները]]ները բնակեցվել են [[Ամերիկա]], ովքեր մեզ հայտնի [[Հնդկացիներ|հնդկացիներ]]ն են:
 
== Իրավական կարգավիճակը ==
 
ԱՄՆ-Ռուսաստան պայմանագրի համաձայն, Ալյասկայի թերակղզու օտարումը ԱՄՆ-ի օգտին էր,և ոչ մի կարգախոս չէր սահմանվել հարակից ջրերի և ափամերձ գոտու կարգավիճակի համար, քանի որ Ալյասկան և Ալեության կղզիները միացվելու էին Ռուսաստանի կայսրությանը: Մինչև 1991 թվականի հունիսի 12-ը ներառյալ, այսինքն պայմանագրերի նախքան ուժի մեջ մտնելը, 1990 թվականի հունիսի 1-ին ԽՍՀՄ արտաքին գործերի նախարար [[Էդուարդ Շևարդնաձե|Էդուարդ Շևարնաձեի]] և ԱՄՆ-ի պետքարտուղար [[Ջորջ Բեյքեր|Ջորջ Բեյքերի]]ի հանդիպման ժամանակ [[Կոպենհագեն|Կոպենհագենում]]ում կնքված պայմանագիրի համաձայն, համապատասխան պայմանագրով [[Խորհրդային Միություն|Խորհրդային Միությունը]]ը տարածքային զիջումներ էր անելու [[Միացյալ Նահանգներ|Միացյալ Նահանգներին]]ին (սկզբունքորեն պայմանավորվածությունը երկու երկրների ղեկավարների միջև եղել էր նախկինում, [[Վաշինգտոնի գագաթնաժողով|Վաշինգտոնի գագաթնաժողովում]]ում, [[ԽՍՀՄ]] նախագահ [[Միխայիլ Գորբաչով|Միխայիլ Գորբաչովի]]ի և ԱՄՆ նախագահ [[Ջորջ Ու. Բուշ|Ջորջ Բուշ]] ՝ ավագի միջև), Բերինգի նեղուցը, Չուկոտյան թերակղզու արևմտյան ծովափից մինչև Ալյասկայի արևելյան ծովափը, ունեցել է Ռուսաստանի ներքին ջրերի կարգավիճակ:
Այնուամենայնիվ, խորհրդային տարիներին այդ հարցը չանցավ ոչ խորհրդայինի կողմը և ոչ էլ ամերիկյանի:<ref>''McNeill, John H.'' America’s Maritime Boundary with the Soviet Union{{en icon}}. // ''Naval War College Review'' — Newport, R.I.: Naval War College, Summer 1991. — Vol.XLIV — No. 3(335) — P. 46—57 — ISSN 0028-1484.</ref>։
[[Գորբաչով Միխայիլ|Գորբաչովի]] հրամանով, Շևարնաձեի ստորագրմամբ, «ԽՍՀՄ-ի և ԱՄՆ-ի միջև ծովային տարածքների սահմանագիծը» պայմանագիրը գաղտնի բնույթ կրեց, փաստորեն այն գաղտնի էր պահվում խորհրդային բնակչությունից, մի քանի տարի Խորհրդային Միության մամուլում այս հարցը չէր քննարկվում և տպագրվում, միևնույն ժամանակ արևմտյան մամուլը բացահայտ տեղեկացնում էր ամերիկյան դիվանագետների հերթական հաղթանակը: Ինչպես տեղեկացնում է ակադեմիկոս [[Ա.Ի. Ֆուրսով|Ա.Ի. Ֆուրսովը]]ը, այս համաձայնագրի կնքումը Ռուսաստանի տարածքային ամբողջականության և տնտեսության վրա մեծ հարված հասցրեց, քանի որ ամերիկյան կողմի օգտին օտարվեց Ռուսաստանի բացառիկ տնտեսական գոտու մի մասը և հատված մայրցամաքային ծանծաղուտից:<ref>{{cite video|people= [[Фурсов, Андрей Ильич|Фурсов А. И]]|date2= 3 июня 2016|url= https://www.youtube.com/watch?v=91ScbLohWJA&t=2368|title= Курс лекций по русской истории : Лек. 83 Перестройка и ее результаты 1985–1991 гг. (Ч. 3)|medium= лекция|format= 39:28 — 41:35|location= {{М.}}|publisher= [[Российский экономический университет имени Г. В. Плеханова|РЭУ им. Г. В. Плеханова]]|accessdate= 2018-06-06}}</ref>.
 
== Ծանոթագրություններ ==
Տող 46.
 
{{ՎՊԵ|Bering Strait}}
{{Անավարտ}}
 
[[Կատեգորիա:Նեղուցներ այբբենական կարգով]]
Տող 55 ⟶ 54՝
[[Կատեգորիա:Բերինգի ծով]]
[[Կատեգորիա:Չուկոտյան ծով]]
 
 
{{Անավարտ}}