«Աբրահամ Լինքոլն»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չ Ռոբոտ․ Տեքստի ավտոմատ փոխարինում (-https://books.google.com/ +https://books.google.am/) |
չ կետադրական նշանը ծանոթագրությունից հետո oգտվելով ԱՎԲ |
||
Տող 28.
'''Աբրահամ Լինքոլն''' ({{lang-en|Abraham Lincoln}}, {{ԱԾ}}), ամերիկացի քաղաքական գործիչ և իրավաբան, [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ]] 16-րդ նախագահ 1861 թվականի մարտից մինչև իր սպանությունը՝ 1865 թվականի ապրիլ (առաջին նախագահը [[ԱՄՆ հանրապետական կուսակցություն|Հանրապետական Կուսակցությունից]])։ Նա նախագահել է [[քաղաքացիական պատերազմ]]<nowiki/>ի ժամանակ, որը արյունոտ և թերևս բարոյական, սահմանադրական և քաղաքական ճգնաժամ էր ԱՄՆ համար<ref>{{cite book|url=https://books.google.am/?id=yyvmcMsNnB4C&pg=PA222|title=Encyclopedia of the Veteran in America|author=William A. Pencak|publisher=ABC-CLIO|year=2009|isbn=978-0-313-08759-2|page=222|access-date=June 27, 2015}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.am/books?id=xJuXT1sVhFcC&pg=PA388|title=Toward a Usable Past: Liberty Under State Constitutions|author1=Paul Finkelman|author2=Stephen E. Gottlieb|publisher=U of Georgia Press|year=2009|isbn=978-0-8203-3496-7|page=388|access-date=June 27, 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150905115453/https://books.google.am/books?id=xJuXT1sVhFcC&pg=PA388|archive-date=September 5, 2015}}</ref>: Այդ ընթացքում նա կարողացել է ոչ միայն պահպանել Միությունը, այլև ամրապնդել այն և ճանապարհ հարթել դեպի [[Ստրկություն|Ստրկության]] վերացումը, ամրապնդել դաշնային կառավարությունը և արդիականացրել տնտեսությունը:
Լինքոլնը ծնվել է Կենտուկի նահանգի [[Հոջենվիլ]] քաղաքում և մեծացել Կենտուկի և Ինդիանա նահանգների արևմտյան սահմանին: Մեծամասամբ ինքնուս Լինքոլնը դառնում է իրավաբան Իլինոյս նահանգում, Վիգ կուսակցության առաջնորդ և առաջադրվում է Իլինոյսի [[Ներկայացուցչական Պալատ]], որտեղ նա ծառայում է ութ տարի: 1846 թվականին ընտրվելով ԱՄՆ Ներկայացուցչական Պալատ Լինքոլնը նպաստում է տնտեսության արագ արդիականացմանը: Նա դեմ էր [[
Թեև փորձեր էին արվում Հյուսիսի և Հարավի միջև եղած տարաձայնությունները հարթելու ուղղությամբ, սակայն Լինքոլնի հաղթանակը դրդում է յոթ հարավային ստրկատիրական նահանգներին առանձնանալ Միացյալ Նահանգներից և ձևավորել [[Ամերիկայի Համադաշնային Նահանգներ
Որպես խորաթափանց քաղաքական գործիչ Լինքոլնը խորապես ներգրավված էր յուրաքանչյուր նահանգի իշխանության խնդիրներով, և, դիմելով Պատերազմող [[Դեմոկրատներ
▲Որպես խորաթափանց քաղաքական գործիչ Լինքոլնը խորապես ներգրավված էր յուրաքանչյուր նահանգի իշխանության խնդիրներով, և, դիմելով Պատերազմող [[Դեմոկրատներ|Դեմոկրատների]] օգնությանը, 1864 թվականի նախագահական ընտրություններում ղեկավարում է իր սեփական վերընտրության քարոզարշավը: Արագացնելով պատերազմի ավարտը՝ Լինքոլնը խթանում է չափավոր [[Վերակառուցման ծրագիր|Վերակառուցման ծրագիրը]]՝ երկարատև և դաժան բաժանումից հետո ձգտելով արագ վերամիավորել ազգը հաշտեցման քաղաքականության միջոցով։ 1865 թվականի ապրիլի 14-ին՝ Համադաշնության գեներալ Ռոբերտ Է. Լիի հանձնվելուց հինգ օր հետո, Համադշնության համակիր [[Ջոն Ուիլքս Բութ|Ջոն Ուիլքս Բոթը]] կրակում է Լինքոլնի վրա և մահացու վիրավորում նրան: Հաջորդ օրը Լինքոլնը մահանում է։
Ինչպես գիտնականների<ref name="Ranking Our Presidents">[http://history-world.org/pres.pdf "Ranking Our Presidents"] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120131101450/http://history-world.org/pres.pdf|date=January 31, 2012}}. James Lindgren. November 16, 2000. International World History Project.</ref>, այնպես էլ հանրության կողմից<ref name="gallup">[http://www.gallup.com/poll/146183/Americans-Say-Reagan-Greatest-President.aspx "Americans Say Reagan Is the Greatest President"] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120314210856/http://www.gallup.com/poll/146183/Americans-Say-Reagan-Greatest-President.aspx|date=March 14, 2012}}. Gallup Inc. February 28, 2011.</ref> Լինքոլնը դասվում է ԱՄՆ մեծագույն և ամենասիրելի նախագահների շարքին։
Տող 53 ⟶ 51՝
Մանուկ ժամանակ Լինքոլնը կարդացել էր [[Աստվածաշունչ]]ը, «Ռոբինզոն Կրուզոն», [[Եզովպոս]]ի առակները, «Ջորջ Վաշինգտոնի պատմությունը»<ref name="peoples" /><ref name="ReferenceA">[[Сэндберг, Карл|Сэндберг К.]] Линкольн / [[Сэндберг, Карл|Карл Сэндберг]]; сокр. пер. с англ. Б. Грибанова и Л. Шеффера. - Москва : Молодая гвардия, 1961. - 700 с стр. 15</ref>։ Քաղաքական գործիչ լինելու ժամանակ նա շատերին էր զարմացնում [[Սուրբ Գիրք|Սուրբ Գրքի]] մասին ունեցած գիտելիքներով, որտեղից էլ նա մեջբերումներ էր անում իր ելույթներում։ Դրա վառ օրինակն է Լինքոլնի «Բաժանված տուն» խոսքը, որի հիմնական մոտիվը եղել է երիտասարդ երկրի «կիսաստրուկ և կիսաազատ» կարգավիճակով գոյության անհնարությունը<ref name="hrono">http://www.hrono.ru биография Авраама Линколна - основные вехи, даты и описания.</ref>։ Բացի դրանից, Լինքոլնն օգնում էր հարևաններին գրել նամակներ՝ դրանով հղկելով իր քերականությունն ու ոճաբանությունը<ref>[[Сэндберг, Карл|Сэндберг К.]] Линкольн / [[Сэндберг, Карл|Карл Сэндберг]]; сокр. пер. с англ. Б. Грибанова и Л. Шеффера. - Москва : Молодая гвардия, 1961. - 700 с стр. 16</ref>։ Երբեմն նա ոտքով գնում էր երեսուն մղոն հեռավորության վրա գտնվող դատարանը, որպեսզի լսի իրավաբանների ելույթները։
Վաղ հասակում Աբրահամը օգնում էր իր ընտանիքին դաշտային աշխատանքներում, փող էր վաստակում տարբեր եղանակներով՝ աշխատելով փոստում, որպես փորագրիչ, տեսուչ և մակույկավար։ Որսորդությունից ու ձկնորսությունից խուսափում էր իր բարոյական համոզմունքների պատճառով։ Ֆիզիկապես Աբրահամը շատ ավելի զարգացած էր, քան իր
Լինքոլնի աշխարհայացքում ստրկատիրությունը զբաղեցրել է նշանակալից տեղ։ Նրա հորեղբայրը և իր հոր հորեղբայրը ունեին շատ ստրուկներ։ Լինկոլնի հայրը դատապարտեց ստրկությունը ինչպես բարոյական, այնպես էլ նյութական պատճառներով՝ լինելով բանվոր նա չէր կարող մրցակցել գերու աշխատանքի հետ։
Տող 67 ⟶ 65՝
1833 թվականին Լինքոլնը նշանակվեց Նյու-Սեյլեմի փոստապետ։ Դրա շնորհիվ նա շատ ազատ ժամանակ էր ունենում, որը նվիրում էր ուսումնասիրություններին։ Նոր պաշտոնը նրան հնարավորություն տվեց կարդալ քաղաքական բովանդակությամբ նամակներ՝ մինչ դրանց ուղարկելը։
1833 թվականի վերջում Լինքոլնը ստացավ տեսուչի պաշտոն։ Համաձայնելով այդ աշխատանքին՝ նա վեց շաբաթվա ընթացքում ինտենսիվ սովորեց Գիբսոնի «Տեղագրական գործի տեսությունն ու պրակտիկան» և Ֆլինտի «Երկրաչափության, եռանկյունաչափության և տեղագրության կուրս»
Նյու-Սեյլեմում ապրելու տարիներին Լինքոլնը հաճախ էր ստիպված լինում պարտքով գումար վերցնել։ Նրա՝ պարտքերն ամբողջությամբ մարելու սովորության շնորհիվ նա վաստակեց իր ամենահայտնի մականուններից մեկը՝ «Ազնիվ Էյբ»։<ref name="peoples" />
Տող 74 ⟶ 72՝
=== Իրավաբանի և քաղաքական գործչի կարիերայի սկիզբը ===
[[Պատկեր:Mary Todd Lincoln 1846-1847 restored cropped.png|մինի|170px|ձախից|Մերի Թոդը՝ Լինքոլնի կինը]]
1835 թվականին/26 տարեկանում/ Լինքոլնը ընտրվեց Իլինոյիս նահանգի Օրենսդիր խորհրդի անդամ։ Երբ Լինքոլը մտավ քաղաքական ասպարեզ, ԱՄՆ-ի նախագահը Էնդրյու Ջեքսոնն էր։ Լինքոլնը ողջունում էր նրա աջակցությունը ժողովրդի քաղաքական գործողություններին, սակայն չէր ընդունում նահանգների տնտեսական կյանքի պետական կարգավորման հարցերում Դաշնային կառավարության ձեռնպահ
=== Քաղաքական կարիերան մինչև նախագահությունը ===
Տող 80 ⟶ 78՝
1846 թվականին Լինքոլնը Վիգերի կուսակցությունից ընտրվում է Ներկայացուցիչների պալատի անդամ (1847-1849)։ Վաշինգտոնում, չլինելով ազդեցիկ քաղաքական գործիչ, ակտիվ քարոզարշավներ էր կազմակերպում 11-րդ նախագահ Պոլկի վարած ամերիկա-մեքսիկական պատերազմական գործողությունների դեմ՝ համարելով այն Միացյալ Նահանգների կողմից անհիմն ագրեսիա։ Այնուամենայնիվ, Լինքոլնը կողմ էր քվեարկում Կոնգրեսի կողմից բանակին, զինվոր-հաշմանդամներին և պատերազմում ամուսին կորցրած կանանց միջոցներ տրամադրելու համար, բացի դրանից պաշտպանում էր նաև [[կանանց ընտրական իրավունք]] տրամադրելու պահանջը։ Լինքոլը ստրկության հակառակորդներից էր, սակայն ծայրահեղ քայլերի չէր գնում, կողմնակից լինելով ստրուկների աստիճանական ազատագրմանը, քանի որ Միության ամբողջականությունը սևամորթների ազատությունից ավելի վեր էր դասում։<ref name="amstd.spb.ru"/>
Հայտնի ամերիկա-մեքսիկական պատերազմին դեմ լինելը վնասում է Լինքոլնի հեղինակությանը իր հարազատ նահանգում, և նա որոշում է հրաժարվել Ներկայացուցիչների պալատում վերընտրվել։ 1849 թվականին Լինքոլնին տեղեկացնում են, որ նա նշանակվել է քարտուղար այն ժամանակ դեռ [[Օրեգոն]]ի
1856 թվականին Լինքոլնն ու բազմաթիվ այլ վիգեր ընդգրկվում են 1854 թվականին ստեղծված Հանրապետական կուսակցությանը, որը հանդես էր գալիս ստրկատիրության դեմ, և 1858 թվականին առաջադրվում է ԱՄՆ-ի սենատորի թեկնածու։ Ընտրություններում նրա մրցակիցը դեմոկրատ Սթիվեն Դուգլասն էր։ Լինքոլնի և Դուգլասի միջև բանավեճերը, որոնց ընթացքում քննարկվում էր ստրկատիրության հարցը, շատ հայտնի էին դարձել (որոշ մարդիկ դա անվանում էին բանավեճեր «փոքրիկ հսկա»-ի (Դուգլաս) և «մեծ կաթնակեր»-ի (Լինքոլն) միջև)։ Լինքոլնը աբոլիցիոնիստ չէր, սակայն ստրկության դեմ էր հանդես գալիս բարոյակականության հիմքեր ունենալով։ Նա ստրկությունը համարում էր անխուսափելի չարիք Հարավի ագրարային տնտեսության պայմաններում։ Հակառակ Դուգլասի բերած փաստարկներին, ով Լինքոլնին մեղադրում էր արմատականության մեջ, Աբրահամը հավաստիացնում էր, որ չի պայքարում հանուն սևամորթների քաղաքացիական և քաղաքական իրավունքների։ Ստրկության հարցը, նրա կարծիքով, մտնում է առանձին նահանգների իրավասության մեջ և դաշնային կառավարությունը այս հարցին միջամտելու սահմանադրական իրավունք չունի։ Դրա հետ մեկտեղ Լինքոլնը վճռականորեն դեմ էր արտահայտվում ստրկության տարածմանը նոր տարածքների վրա։ Ընտրություններում հաղթեց Սթիվեն Դուգլասը, սակայն Լինքոլնի «Բաժանված տունը» հակաստրկական ելույթը, որում նա ապացուցել էր «կիսաստրուկ և կիսաազատ» վիճակում երկրի գոյության հետագա անհնարինությունը, լայնորեն տարածվեց ԱՄՆ-ում՝ նրա հեղինակին տալով ստրկության դեմ մարտիկի համբավ։
Տող 124 ⟶ 122՝
=== Հոմսթեդ ===
[[Պատկեր:A&TLincoln.jpg|մինի|200px|ձախից|Նախագահ Լինքոլնն իր կրտսեր որդու՝ Թեդի հետ, 1864 թ.]]
Աբրահամ Լինքոլնի նախաձեռնությամբ 1862 թվականի մայիսի 20-ին ընդունվեց որոշում՝ Հոմսթեդի մասին, ըստ որի Միացյալ Նահանգների 21 տարին լրացած և Կոնֆեդերացիայի կազմում չկռված յուրաքանչյուր քաղաքացի հանրային ֆոնդից կարող է ստանալ ոչ ավել, քան 160 ակր (65 հեկտար) հողակտոր՝ գրանցման համար վճարելով 10 դոլար։ Օրենքը կիրառվեց 1863 թվականի հունվարի 1-ից։ Այն նորաբնակն, ով սկսել է զբաղվել հողագործությամբ և շինարարությամբ, հինգ տարի անց անվճար ստանում է սեփականության իրավունք այդ հողակտորի վրա։ Հողակտորը կարող է գնվել և նախատեսված ժամկետից շուտ՝ վճարվելով յուրաքանչյուր մեկ ակրի դիմաց 1.25 դոլար։ Հոմսթեդ - փաստաթղթով Միացյալ Նահանգներում հատկացվեց շուրջ 2 միլիոն հոմսթեդ՝ ընդհանուր մակերեսով մոտ 285 միլիոն ակր (115 հեկտար)։ Այդ օրենքը արմատապես լուծեց գյուղատնտեսության խնդիրը՝ ֆերմերային ճանապարհով զարգացումն ուղղորդելով դեպի այս բնագավառ։ Այսպիսով կարգավորվեց դատարկ տարածությունների հարցը՝ Լինքոլնի համար ապահովելով հասարակության լայն շերտերի
=== Ստրուկների ազատագրումը ===
Տող 135 ⟶ 133՝
<blockquote>
«Մենք պետք է հանդիսավոր խոստանանք, որ այս մահերն ի զուր չեն լինելու և մեր ազգը Աստծո հոգածությամբ կստանա ազատության նոր աղբյուր։ Եվ այս կառավարությունը, որ ստեղծված է ժողովրդի կողմից, ժողովրդի մասնակցությամբ և հանուն ժողովրդի, երբեք չի վերանա երկրի
</blockquote>
Տող 179 ⟶ 177՝
{{ԱՄՆ-ի նախագահներ}}
{{արտաքին հղումներ}}
{{DEFAULTSORT:Լինքոլն, Աբրահամ}}
[[Կատեգորիա:Անձինք մետաղադրամների վրա|Լինքոլն, Աբրահամ]]
|