«Մայիսյան հերոսամարտեր»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Մայիսյան հերոսամարտեր,''' [[Բրեստ-Լիտովսկի հաշտության պայմանագիր|Բրեստ-Լիտովսկի հաշտության]] բանակցությունների օրերին օսմանյան [[Թուրքիա]]ն, օգտվելով իր հզոր դաշնակից [[Գերմանիա]]յի աջակցությունից, ինչպես նաև [[Կովկաս]]յան ճակատի կազմալուծումից, [[1918]] թ.-իթվականի հունվարի 28-ին խախտելով [[Երզնկայի զինադադար (1917)|Երզնկայի զինադադար]]ը (1917 թ.-իթվականի դեկտեմբերի 5), վերսկսել է ռազմական, գործողությունները։ Արագորեն հեռացող [[ռուս]]ական, զորքը մեծաքանակ զինամթերք էր թողնում [[Արևմտյան Հայաստան]]ում։ [[Անդրանիկ]]ի նախաձեռնությամբ [[Հայոց ազգային խորհուրդ]]ը որոշել էր ճակատը պահել և Անդրանիկին նշանակել էր տեղի պաշտպան, [[շրջան]]ի ղեկավար՝ հակառակ սպայակույտի կարծիքի։ Հայ կամավորներն առանձին խմբերով փորձել են դիմադրություն կազմակերպել՝ [[Երզնկա]]յում՝ [[Սեբաստացի Մուրադ]]ը, [[Բաբերդ]]ում՝ [[Սեպուհ]]ը, [[Քղի]]ում՝ [[Թուրիկյան]]ը։ Կովկասյան բանակի հրամանատարությունը [[1918|1918 թ.թվական]]-<nowiki/>ի հունվարին Անդրանիկին շնորհել է գեներալի կոչում և նշանակել ռազմաճակատի հրամանատար։ Վերջինս ժամանել է [[Ալեքսանդրապոլ]] (կամավորներ հավաքագրելու ապարդյուն փորձեր է արել), ապա անցել է [[Կարս]], փետրվարի. 10-ին՝ [[Էրզրում]] ([[Կարին]])։ Արյունահեղ մարտեր մղելով՝ [[Մուրադ]]ը Երզնկայից գաղթականների հետ նահանջել է [[Դերջան]], ապա՝ էրզրում։ Անհաջող են եղել նաև Քղիում թուրքերին ու քրդերին կանգնեցնելու [[Թուրիկյան]]ի ջանքերը։ Թուրքերի պահանջով Անդրկովկասի [[Վրաստան|վրացական]] և [[ադրբեջան]]ական քաղաքական ուժերը կատարել են երկրամասը [[Ռուսաստան]]ից անջատելու նոր քայլ։ 1918 թ.-իթվականի փետրվարի 10-ին Թիֆլիսում կազմվել է Անդրկովկասի Սեյմը (խորհրդարան)՝ մենշևիկ Միկոլոգ Չխեիձեի նախագահությամբ։ [[Սեյմ]]ը ներկայացված էր 36 վրաց մենշևիկ, 30 մուսավաթ.մուսավաթական, 27 դաշնակցական, 19 ԷսԷռ և այլ [[կուսակցություն]]ների պատվիրակներով։ Սեյմը դարձել է երկրամասի օրենսդիր բարձրագույն մարմինը, իսկ գործադիր մարմնի՝ նորակազմ կառավարության նախագահ է նշանակվել Եվգենի Գեգեչկորին։ [[Դաշնակցություն|Դաշնակցական]]ները ([[Հովհաննես Քաջազնունի]], [[Ալեքսանդր Խատիսյա]]ն, [[Խաչատուր Կարճիկյան]] և ուրիշներ), դեմ լինելով Ռուսաստանից անջատվելուն, մտել են Սեյմի մեջ՝ թուրքերի դեմ միայնակ չմնալու ակնկալիքով։ Շարունակվել է թուրք, զորքերի առաջընթացը, փետրվարին նրանք գրավել են [[Դերջան]]ն ու [[Բաբերդ]]ը, մարտի սկզբին՝ Էրզրումը, որտեղից Անդրանիկը հեռացել է Ալեքսանդրապոլ՝ չստանալով օգնական ոչ մի ուժ։ Հայկական ուժերը չկարողացան միայնակ պահել 400 կմ երկարությամբ ճակատային գիծը (նախկինում այն պահել էր ռուսական 5 կորպուս)։ Այս ամենին հաջորդել է Բրեստ-Լիտովսկում 1918 թ.-իթվականի մարտի 3- ին [[Խորհրդային Ռուսաստան]]ի և գերմանա-թուրքական. խմբավորման կնքած պայմանագիրը, որով [[Լենին|Վ. Լենին]]ի կառավարությունը հրաժարվել է [[Արևմուտք|Արևմտյան]] [[Ուկրաինա]]յից, Արևմտյան [[Բելառուսիա]]յից և [[Մերձբալթիկա]]յից՝ հօգուտ [[Գերմանիա]]յի, և Արևմտյան Հայաստանից՝ հօգուտ Թուրքիայի։ Թուրքերին է տրվել նաև Կարսի մարզը, որը [[1878]]-ից Ռուսական, կայսրության կազմում էր։ Անդրկովկասի Սեյմը չի ճանաչել Բրեստ-Լիտովսկի պայմանագիրը և 1918 թ.-իթվականի մարտին թուրքերի արդեն գրաված [[Տրապիզոն]]ում առանձին բանակցություններ է սկսել վերջիններիս հետ։ Սեյմի պատվիրակության (նախագահ՝ [[Ակակի Չխենկելի]]) 12 անդամից 7-ը մուսուլման էին։ Ադրբեջանցի պատվիրակները, ընդառաջելով իրենց թուրք եղբայրների պահանջներին, կողմ էին Բրեստ-Լիտովսկի պայմանագրով նախատեսված տարածքները Թուրքիային հանձնելուն։ Վրաց պատվիրակները, դեմ լինելով Արևմտյան Հայաստանը և [[Տրապիզոն]]ը Թուրքիային թողնելուն, իրականում ոչ մի քայլ չեն կատարել թուրքերի առաջխաղացումը կանգնեցնելու ուղղությամբ, ավելին՝ մերժել են հայկական կողմի առաջարկը՝ միասին պահել ճակատը։ Իսկ կովկասյան բանակի հրամանատար, վրացի գեներալ-լեյտենանտ. [[Իլյա Օդիշելիձե]]ն (քրոջ ամուսինը թուրք, զորքերի հրամանատար [[Վեհիբ փաշա]]ն էր) [[Ա. Չխենկելու]] հրամանով 1918 թ.-իթվականի ապրիլի 11-12-ին, գրեթե առանց կռվի, թշնամուն է հանձնել լավ ամրացված Կարսի բերդը, որի պաշտպանության հրամանատար էր նշանակվել գեներալ. Թովմաս Նազարբեկյանը։ Թուրք-անդրկովկասյան անջատ բանակցությունները Տրապիզոնում արդյունք չեն տվել, և Սեյմի պատվիրակությունը վերադարձել է [[Թիֆլիս]]։ Ստեղծված իրադրությունից պարզ է դարձել, որ Թուրքիան չի բավարարվելու պայմանագրով նախատեսված տարածքների բռնագրավմամբ և ներխուժելու է նաև [[Արևելյան Հայաստան]]։