«Միացյալ Թագավորություն»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
No edit summary |
|||
Տող 27.
'''Մեծ Բրիտանիայի և Հյուսիսային Իռլանդիայի Միացյալ Թագավորություն''' ({{lang-en|The United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland}}), անկախ պետություն է [[Հյուսիսային Եվրոպա]]յում։ Երբեմն կոչվում է '''Միացյալ Թագավորություն''' ({{lang-en|United Kingdom}}), սկսած [[1706]] թվականից՝ '''Մեծ Բրիտանիա''' ({{lang-en|Great Britain}})։
Երկիրը ներառում է [[Մեծ Բրիտանիա (կղզի)|Մեծ Բրիտանիա կղզին]], [[Իռլանդիա (կղզի)|Իռլանդիա կղզու]] հյուսիս-արևելքը և բազմաթիվ փոքրիկ կղզիներ։
[[Հյուսիսային Իռլանդիա]]ն Միացյալ Թագավորության միակ հատվածն է, որ սահմանակից է մեկ այլ սուվերեն պետության՝ [[Իռլանդիա|Իռլանդիայի հանրապետության]] հետ։ Միացյալ Թագավորությունը, բացի այս ցամաքային սահմանից, մյուս կողմերից շրջապատված է [[Ատլանտյան օվկիանոս]]ով, [[Հյուսիսային ծով]]ով, [[Անգլիական նեղուց]]ով և [[Իռլանդական ծով]]ով։
Տող 33 ⟶ 34՝
Միացյալ Թագավորության հետ միավորված են, բայց նրա կազմի մեջ չեն մտնում թագից կախյալ երեք տարածքները՝ [[Գերնսի]]ն, [[Ջերսի]]ն և [[Մեն (կղզի)|Մեն կղզին]]։
Միացյալ Թագավորությունը ունի տասնչորս Բրիտանական օվկիանոսյան տարածքներ։ Սրանք [[Բրիտանական կայսրություն|Բրիտանական կայսրության]] մնացորդներն են, որն իր բարձրակետում՝ 1922
▲Սրանք [[Բրիտանական կայսրություն|Բրիտանական կայսրության]] մնացորդներն են, որն իր բարձրակետում՝ 1922 թ. տարածքային առումով կազմում էր համարյա երկրագնդի մակերևույթի մեկ քառորդը և մարդկության պատմության մեջ ամենամեծ կայսրությունն էր։ Բրիտանական ազդեցությունը կարելի նկատել մինչ օրս նրա նախկին տարածքների մեծ մասում՝ բազմաթիվ բնագավառներում՝ [[անգլերեն|լեզվի]], [[Միացյալ Թագավորության մշակույթ|մշակույթի]] և [[Մեծ Բրիտանիայի իրավական համակարգ|օրենսդրական համակարգի]]։
Միացյալ Թագավորությունը զարգացած երկիր է. ՀՆԱ-ի ցուցանիշով աշխարհում յոթերորդն է և ութերորդն է իր գնողունակությամբ։ Այն 19-րդ դարում և 20-րդ դարի սկզբում աշխարհի ամենաարդյունաբերական երկիրն էր և ամենաազդեցիկը միջազգային հարաբերություններում։ Միացյալ Թագավորությունը շարունակում է մնալ գերտերություն և իր առաջատար ազդեցությունն ունի աշխարհի տնտեսության, մշակույթի, ռազմական, գիտական և քաղաքական բնագավառներում։ Այն միջուկային պետություն է և իր ռազմական ծախսերով աշխարհում չորրորդն է։
Միացյալ Թագավորությունը 1946 թվականի առաջին նստաշրջանից սկսած [[ՄԱԿ]]-ի Անվտանգության Խորհրդի անդամ է։ Այն 1973 թվականից Եվրոպական
== Պատմություն ==
=== Բրիտանացիների ծագման հարց ===
[[Պատկեր:Peterborough.Chronicle.firstpage.jpg|մինի|250px|աջից|Անգլո-սաքսոնական ժամանակագրության («[[Պիտերբորո]]յի ժամանակագրություններ») առաջին էջը, որտեղ պատմվում է, որ բրիտներն էին կղզու առաջին բնակիչները, և նրանք եկել էին [[Հայաստան]]ից։]]
Այսօրվա Մեծ Բրիտանիայի տարածքի բնակեցումը [[Կրոմանյոնցի|ժամանակակից մարդկանց]] կողմից, սկսվել է մոտ 30 000 տարի առաջ<ref>[http://news.bbc.co.uk/1/hi/wales/south_west/7069001.stm «Հին կմախքը պարզվեց, որ ավելի հին է»] ''Բի-Բի-Սի Նյուս'': 30 հոկտեմբեր 2007: Ստուգված է 27 ապրիլ 2011: {{ref-en}}</ref>։ Համարվում է, որ Մեծ Բրիտանիայի [[նախապատմական ժամանակաշրջան]]ի բնակչությունը հիմնականում պատկանում էր [[Կղզիաբնակ Կելտեր]]ին, որոնք ներառում էին [[Բրիտեր]]ին և [[Գաելներ]]ին<ref>{{cite book | title=Կելտական մշակույթ. Պատմական հանրագիտարան |page= 973 |author=Կոխ, Ջոն Թ. |isbn= 9781851094400
|year=2006 |publisher= ABC-CLIO |location=Սանտա Բարբարա, Քալիֆոռնիա}}{{ref-en}}</ref>։ Պահպանվել է 9-րդ դարում [[Ալֆրեդ Մեծ]]ի հրամանով գրված [[Անգլո-սաքսոնական ժամանակագրություններ]]ի մի ձեռագիր (հայտնի է նաև «Պիտերբորոյի ժամանակագրություններ» անվանումով), որտեղ գրված է, որ կղզու առաջին բնակիչները բրիտներն էին, որոնք եկել էին Հայաստանից։ Սա տարբեր բանավեճերի պատճառ է դարձել։
Սակայն կա մի տեսակետ էլ, որը հետևյալ կերպ է բացատրում անգլո-սաքսոնական ժամանակագրություններում գրված այդ տեղեկությունը բրիտների՝ Հայաստանից գաղթելու մասին. քրիստոնեության տարածմամբ Աստվածաշնչի միջոցով Հայաստանը հռչակվեց որպես մի երկիր, որի ամենաբարձր լեռան՝ [[Արարատ]]ի գագաթին մեծ ջրհեղեղի ժամանակ հանգրվանեց մարդկության նոր նահապետի՝ [[Նոյ]]ի տապանը, և այնտեղից էլ նրա սերունդները հետագայում տարածվեցին աշխարհով մեկ։ Ուստի, յուրաքանչյուր ժողովուրդ, իր հին լինելը փաստելու համար, իր ծագումը ձգտում էր բխեցնել Հայաստանից։ Այդպես էր օրինակ 11-րդ դարի վրացի մատենագիր [[Լեոնտի Մրովելի]]ի «Քարթլիս ցխովրեբա» («Վրացական կյանք») երկը, որտեղ վրացիների նահապետ Քարթլոսը համարվում էր հայերի նահապետ Հայոսի ([[Հայկ նահապետ|Հայկ]]) կրտսեր եղբայրներից մեկը։
Տող 51 ⟶ 52՝
{{main|Անգլիայի պատմություն|Ուելսի պատմություն|Շոտլանդիայի պատմություն|Իռլանդիայի պատմություն}}
[[Պատկեր:Stonehenge2007 07 30.jpg|մինի|200px|աջից|[[Սթոունհենջ]]ը [[Ուիլտշիր]]ում կառուցվել է մոտ 2500 թվականին մ.թ.ա.]]
[[Բրիտանիայի գրավումը Հռոմի կողմից]] սկսվեց մ.
[[Պատկեր:Bayeux Tapestry WillelmDux.jpg|մինի|200px|ձախից|[[Խալի Բայեից]] պատկերում է [[Ճակատամարտ Հասթինգսի մոտ|ճակատամարտը Հասթինգսի մոտ]] և իրադարձությունը, որը բերեց դրան]]
Տող 83 ⟶ 84՝
[[Պատկեր:The British Empire.png|մինի|250px|ձախից|[[Բրիտանական կայսրություն|Բրիտանական կայսրության]] կազմի մեջ գտնվող տարածքները։ Ժամանակակից [[Բրիտանական անդրծովյա տարածքներ]]ը ընդգծված են։]]
[[Լեյբորիստական կուսակցություն (Մեծ Բրիտանիա)|Լեյբորիստական]] կառավարությունը հետպատերազմյան տարիներին նախաձեռնեց արմատական
Չնայած այն հանգամանքին, որ Մեծ Բրիտանիայի քաղաքական սահմանափակ հնարավորությունները պատկերավոր կերպով երևացին [[1956]] թվականի [[Սուեզյան ճգնաժամ]]ի ժամանակ, այնուամենայնիվ Բրիտանիան դարձավ [[ՄԱԿ-ի անվտանգության խորհուրդ|ՄԱԿ-ի անվտանգության խորհրդի]] հինգ մշտական անդամներից մեկը և դարձավ երրորդ երկիրը, որ նախագծեց ատոմային զենք (առաջին փորձնական [[Փոթորիկ (ատոմային փորձարկում)|պայթյունը]] կատարվեց [[1952]] թվականին)։ Անգլերեն լեզվի միջազգային տարածումը նույնպես ապահովեց Բրիտանական [[Մեծ Բրիտանիայի մշակույթ|մշակույթի]] և գրականության ազդեցությունը ամբողջ աշխարհում։
Տող 97 ⟶ 98՝
[[Պատկեր:Uk topo en.jpg|մինի|upright|Մեծ Բրիտանիայի տոպոգրաֆիական քարտեզը]]
Մեծ Բրիտանիայի մակերեսը կազմում է 243 809 կմ², ցամաքը կազմում է 240 579 կմ², ներքին ջրային տարածքները՝ 3 230 կմ²։ [[1993]] թվականի
Ափերի երկարությունը կազմում է 17 820 կմ<ref>{{Cite web|author=Քլեր Նիլ|url=http://www.cartography.org.uk/default.asp?contentID=749|title=Ինչպիսի՞ն է Մեծ Բրիտանիայի ափեզրի երկարությունը|publisher=Բրիտանական քարտեզագրության միությունը|accessdate=26 հոկտեմբեր 2010|archiveurl=http://www.webcitation.org/67yAn3CWU|archivedate=2012-05-27}}{{ref-en}}</ref>։ Հարավային ափեզրը միացած է [[Եվրոպա|Մայրցամաքային Եվրոպայի]] հետ 50 կմ երկարությամբ [[Եվրոթունել]]ով, որից 38 կմ անցնում է ջրի տակով, սա աշխարհում ամենաերկար ստորջրյա թունելն է<ref>{{Cite web |url=http://www.eurotunnel.com/ukcP3Main/ukcCorporate/ukcTunnelInfrastructure/ukcInfrastructure/ |title =Եվրոթունել |publisher=Եվրոթունել |accessdate=29 նոյեմբեր 2010}}{{ref-en}}</ref>։ Հյուսիսային Իռլանդիան ունի 360 կմ երկարությամբ ցամաքային սահման [[Իռլանդիա]]յի հետ և սա Մեծ Բրիտանիայի միակ ցամաքային սահմանն է<ref name=cia/>։
[[Լոնդոն]]ի [[Գրինվիչյան աստղադիտարան]]ը հանդիսանում է [[զրոյական միջօրեական]]ի տեղորոշման կետը։ Ընդհանուր առմամբ Մեծ Բրիտանիան գտնվում է [[Աշխարհագրական կոորդինատներ|հյուսիսային լայնության]] 49°
[[Անգլիայի աշխարհագրություն|Անգլիան]] զբաղեցնում է ամբողջ Մեծ Բրիտանիայի տարածքի կեսից մի փոքր ավելի տարածք, 130 395 կմ²<ref>{{cite news| url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/country_profiles/7327029.stm |work=Բի-Բի-Սի Նյուս | title=Անգլիա – նկարագիրը | date=11 փետրվար 2010}}{{ref-en}}</ref>։ Նրա մեծ մասը զբաղեցնում են իջվածքները<ref name="Atlapedia"/> լեռնային տարածքով հյուսիս-արևմուտքում, ներառյալ Լճային երկրամասի [[Լճային երկրամաս (Մեծ Բրիտանիա)|Կամբիրիական լեռները]], [[Պենինյան լեռներ]]ը և [[Լեռնային երկրամաս]]ի, [[Էկսմուր]]ի և [[Դարտմուր]]ի [[կիր|կրային]] բլուրները։ Հիմնական գետերն են [[Թեմզա]]ն, [[Սևերն]]ը և [[Համբեր (գետ)|Համբերը]]։ [[Սքոֆել-Պայկ]]ը [[Լճային երկրամաս (Մեծ Բրիտանիա)|Լճային երկրամասում]] Անգլիայի ամենաբարձր կետն է, բարձրությունը 978 մ<ref name="Atlapedia"/>։
Տող 114 ⟶ 115՝
====== Կլիմա ======
{{հիմնական|Մեծ Բրիտանիայի կլիմա}}
Մեծ Բրիտանիան ունի չափավոր օվկիանոսային [[կլիմա]] մեծ քանակությամբ անձրևներով, տարվա ամբողջ ընթացքում<ref name=cia/>։ Ջերմաստիճանը փոփոխվում է տարվա եղանակից կախված, սակայն հազվադեպ է իջնում
====== Վարչական բաժանում ======
|