«Պատմություն Հայոց (Խորենացի)»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
No edit summary |
չ 87.241.138.63 (քննարկում) մասնակցի խմբագրումները հետ են շրջվել Rob մասնակցի վերջին տարբերակին։ Պիտակ՝ Հետշրջում |
||
Տող 1.
{{Տեղեկաքարտ Միջնադարյան գրականություն
'''«Պատմություն Հայոց»''' կամ «'''Հայոց Պատմություն»,''' [[Մովսես Խորենացի|Մովսես Խորենացու]] գրած գլխավոր երկը, հայ միջնադարյան պատմագիտական մտքի գլուխգործոցներից մեկը։ Պարունակում է արժեքավոր տեղեկություններ [[Հայաստան]]ի և հարևան երկրների պատմության վերաբերյալ։ Բացառիկ դեր է ունեցել հայ հասարակական-քաղաքական մտքի, ազգային-քաղաքական գիտակցության ձևավորման մեջ։ Մովսես Խորենացին <<հայոց պատմահայրն>> է,<<քերթողահայրը>>։ Հայերը նրան տվել են այդ տիտղոսները, քանի որ նա մեզ է հասցրել հայոց ամբողջական պատմությունը՝ հայոց մեծերի ծննդաբանությունից մինչև իր ապրած ժամանակները▼
|Գլխազարդ = այո
|Բնօրինակ անվանում = Պատմություն Հայոց
|Վստահություն = բարձր
|Այլընտրելի անուններ =
|Այլընտրելի բնօրինակ անուններ = Հայոց Պատմություն
|Այլընտրելի հայերեն անուններ =
|Պատկեր = Moses of Chorene (manuscript X-XIth centuries).jpg
|Պատկերի գրություն = Պատառիկ Մովսես Խորենացու «Հայոց պատմության» ձեռագրից (X-XIդդ)
|Զարդ = այո
|Հեղինակ = [[Մովսես Խորենացի]]
|Գրվելու տարեթիվ =
|Լեզու = հայ
|Շարք =
|Թեմա = Հայոց պատմություն
|Ժանր = պատմական ժամանակագրություն
|Ոճ =
|Ծավալ =
|Ժամանակաշրջան =
|Հաստատվում է =
|Հակասում են =
|Տարբերակներ =
|Կապված է =
|Աղբյուրներ =
|Բովանդակություն =
|Գործող անձինք =
|Հրատարակում =
|Ձեռագրեր =
|Պահպանում =
|Բնագիր =
|Երկիր1 = Հայաստան
|Երկիր2 =
|Երկիր3 =
|Հղում = http://titus.uni-frankfurt.de/texte/etcs/arm/mokhor/mokho.htm
|Վիքիդարան =
}}
▲'''«Պատմություն Հայոց»''' կամ «'''Հայոց Պատմություն»,''' [[Մովսես Խորենացի|Մովսես Խորենացու]] գրած գլխավոր երկը, հայ միջնադարյան պատմագիտական մտքի գլուխգործոցներից մեկը։ Պարունակում է արժեքավոր տեղեկություններ [[Հայաստան]]ի և հարևան երկրների պատմության և պատմական աշխարհագրության վերաբերյալ։ Բացառիկ դեր է ունեցել հայ հասարակական-քաղաքական մտքի, ազգային-քաղաքական գիտակցության ձևավորման մեջ։
Մովսես Խորենացին «հայոց պատմահայրն» է, «քերթողահայրն» է։ Հայերը նրան տվել են այդ տիտղոսները, քանի որ նա մեզ է հասցրել հայոց ամբողջական պատմությունը՝ հայոց մեծերի ծննդաբանությունից մինչև իր ապրած ժամանակները։
== Գրելու պայմանները ==
Ինչպես հաղորդում է ինքը՝ հեղինակը, «Հայոց պատմությունը» գրվել է իշխան [[Սահակ Բ Բագրատունի|Սահակ Բագրատունու]]
«Հայոց պատմությունը» ընդրգկում է [[հայ|հայ ժողովրդի]] ձևավորումից մինչև [[5-րդ դար]] ընկած պատմությունը և իրենից ներկայացնում է հին հայկական [[առասպել]]ների, հեթանոսական սովորույթների և այլ ժողովուրդների հետ հայերի կապերի մասին նյութերի ամենահարուստ աղբյուրը։
== Կառուցվածք ==
Խորենացու «Պատմություն Հայոց» երկը ներկայիս վիճակով բաղկացած է 3 մասից, որոնք կոչվում են գրքեր։
Առաջին գիրքը կազմված է 32 գլխից, կրում է «Հայոց մեծերի ծննդաբանությունը» վերնագիրը և հիմնականում պանծացնում է հայոց [[Հայկ նահապետ|Հայկ]], [[Արամ թագավոր|Արամ]], [[Արա Գեղեցիկ]] նահապետներին, [[Պարույր Սկայորդի]], [[Երվանդ Սակավակյաց]], [[Տիգրան Մեծ]] թագավորներին։
Երկրորդ գիրքը կոչվում է «Միջին պատմություն մեր նախնիների», կազմված է 92 գլխից և ընդգրկում է [[Հայաստան]]ում [[Արշակունի թագավորություն|Արշակունիների թագավորության]] շրջանի պատմությունը՝ մինչև [[Տրդատ Մեծ]]ի գահակալությունը, երկրում քրիստոնեությունը որպես պետական կրոն ճանաչվելը։
Այս գրքերից յուրաքանչյուրն իր հերթին բաժանվում է մանր գլուխների, որոնք ունեն իրենց վերնագրերը։
Իր «Պատմություն Հայոց» երկի շարադրանքը Խորենացին սկսել է [[արարչագործություն|արարչագործությամբ]] և Հայկ Նահապետի կողմից մղված անկախության պատերազմով և Խոշապի ճակատամարտով (ըստ ավանդության՝ մ.թ.ա. 2492 թ. օգոստոսի 11)։
== Բովանդակությունը ==
[[Պատկեր:MosesOfChorene Amsterdam1695.png|մինի|Էջ «Հայոց պատմության» 1695 թ. Ամստերդամի տպագիր հրատարակությունից]]
Նույն նպատակով պատմիչը հայոց անցյալից ընտրում և ներկայացնում է հատկապես քաջ ու կորովի առաջնորդների։ «'''Ես սիրում եմ ըստ քաջության այսպես կոչել՝ Հայկ-Արամ-Տիգրան,''' -ասում է հեղինակը, -'''քանզի քաջերի սերունդները քաջերն են, իսկ նրանց միջև եղածներին և ինչպես կամենում է՝ թող կոչի'''։»
Տող 28 ⟶ 68՝
Խորենացին բացառիկ նշանակություն է տալիս պատմագրական երկերի ստեղծմանը։ Այդպիսի գրվածքների ընթերցմամբ «աշխարհում կարգերի գիտություն ենք ձեռք բերում և քաղաքական կարգեր սովորում», ասում է Խորենացին։ Հայոց անցյալի մասին աշխատություններ ստեղծելու անհրաժեշտությունը Խորենացին հիմնավորում է նաև իր հայտնի բացատրությամբ. «Թեպետ մենք փոքր ածու ենք, թվով սահմանափակ և զորությամբ տկար. շատ անգամ օտար թագավորություններից նվաճված, սակայն մեր երկրում էլ քաջության շատ գործեր են կատարվել՝ գրի ու հիշատակության արժանի...»։
== «Հայոց պատմության» գեղարվեստական արժեքը ==
Իր երկը Մովսեսը շարադրել է աշխույժ և համաչափ։ Նա կյանք է տվել իր պատմությանը նկարագրություններով, որոնցից է Երվանդակերտ քաղաքի նկարագրությունը։ Այդ քաղաքը նա համեմատել է չքնաղ կնոջ դեմքի հետ։ Խորենացին իր պատմության մեջ օգտագործել է մի շարք ասույթներ, որոնք հետագայում դարձել են թևավոր խոսքեր։ Ահա դրանցից մի քանիսը.
* Քաջերի սահմանը նրանց զենքն է, որքան կտրում է, այնքան էլ գրավում է։
* Քաջերի սերունդները քաջեր են։
* Չկա ստույգ պատմություն առանց ժամանակագրության։
* Մահկանացուների ժամանակը կարճ է և անհայտ։
Խորենացին այս պատմության մեջ արտահայտել է իր զգացումները՝ ուրախությունը, տխրությունը, հպարտությունը, վիշտն ու իղձը։ Խորենացու նպատակն է եղել տեսնել իր հայրենիքը միասնական, հզոր ու լուսավոր։
== Գրականություն ==
* [[Ղևոնդ Ալիշան]], Յաղագս Մովսիսի Խորենեցւոյ Դ. անուանեալ գրոցն պատմութեան: «Բազմավէպ», 1851, № 5։
== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ}}
== Արտաքին հղումներ ==
* [http://titus.uni-frankfurt.de/texte/etcs/arm/mokhor/mokho.htm Հայոց Պատմություն, Մովսես Խորենացի]
* [http://www.abcd.am/abcd/bookview_v2_4.php?p_id_text=7028#.VCiBUGd_s51 Հայոց Պատմություն՝ աշխարհաբար]
{{Հայկական գիր և գրականություն}}
[[Կատեգորիա:Գրքեր Հայաստանի պատմության մասին]]
| |||