«Հյուսիսային Մակեդոնիա»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Հյուսիսային Մակեդոնիա''', պետություն Բալկանյան թերակղզում հարավարևելյան [[Եվրոպա]]յում։ Այն նախկին ՅուգոսլավիայիՀարավսլավիայի իրավահաջորդ նահագներից մեկն էր, որից հռչակվեց անկախ 1991 թվականին։ Այն դարձել է Եվրամիության անդամ 1993 թվականից, բայց Հունաստանի հետ «Մակեդոնիա» անվան շուրջ անընդհատ վեճի արդյունքում, այն ընդունվեց որպես '''նախկին Հարավսլավիայի Մակեդոնիայի Հանրապետություն''', երբեմն նաև օգտագործվում է Մակեդոնիա կամ ՆՀՀ Մակեդոնիա տերմինը, որը կիրառվում է այնպիսի միջազգային կազմակերպությունների կողմից ինչպիսիք են [[Եվրամիություն]]ը և [[ՆԱՏՕ]]–ն։ 2018 թվականի հունիսի 17–ին Մակեդոնիան և Հունաստանը ստորագրեցին համաձայնագիր, որը նախատեսում էր փոխել անվանումը ''Հյուսիսային Մակեդոնիայի Հանրապետություն'' մինչև հարցի վերաբերյալ ազգային հանրաքվե անցկացնելը։ Դեպի ծով ելք չունեցող Մակեդոնիայի Հանրապետությունը հյուսիս–արևմուտքից սահմանակից է [[Կոսովո|Կոսովոյին]], հյուսիսից` [[Սերբիա|Սերբիային]], արևելքից` [[Բուլղարիա|Բուլղարիային]], հարավից` [[Հունաստան|Հունաստանին]] և [[Ալբանիա|Ալբանիային]]` արևմուտքից։ Այն կազմում է Մակեդոնիա աշխարհագրական տարածաշրջանի մոտավորապես մեկ երրորդ մասը, որն իր հերթին ներառում է Հունաստանի հյուսիսային, Բուլղարիայի հարավարևմտյան և Ալբանիայի հարավարևելյան հարակից տարածաշրջանները։ Երկիրը աշխարհագրականորեն եզերված է լեռներով, հովիտներով և գետերով։ Մայրաքաղաքը և ամենամեծ քաղաքը [[Սկոպյե]]ն մոտավորապես 2.06 միլիոն բնակչությամբ։ Բնակչության մեծ մասը բնիկ մակեդոնացի է կամ ունեն հարավ սլավոնական ծագում։ Ալբանացիները փոքրամասնություն են կազմում, մոտավորապես 25 %, նրանց հաջորդում են թուրքերը, սերբերը, բուլղարացիները։ Տարածաշրջանի պատմությունը սկսվում է հնագույն ժամանակաշրջանից [[Պաենոյա թագավորություն|Պաենոյա թագավորությունից]] մինչև [[Թրքո-Իլլյանական]] իշխանությունը։ Մ․թ․ա․ վեցերորդ դարի վերջին տարածաշրջանը գրավվում է [[Աքեմենյան պետություն|Աքեմենյան կայսրության]] կողմից, իսկ մ․թ․ա․ չորրորդ դարի վերջին այն միանում է Մակեդոնիայի թագավորությանը։ Ք․ա երկրորդ դարում տարածաշրջանը գրավվում է հռոմիացիների կողմից և դառնում է Մակոդոնիայի ամենամեծ նահանգը։ Տարածաշրջանը եղել է [[Բյուզանդական կայսրություն|Բյուզանդական կայսրության]] մաս և Ք․հ․ վեցերորդ դարի սկզբին հաճախ ենթարկվել է հարձակումների և բնակեցվել սլավոնական ցեղերով։ Հաջորդող դարերին Բուլղարական, Բյուզանդական և [[Սերբական կայսրություն|սերբական կայսրությունների]] միջև պայքարի արդյունքում այն տասնչորսերորդ դարից աստիճանաբար հայտնվեց [[Օսմանյան կայսրություն|Օսմանյան տիրապետության]] տակ։ 19–րդ դարի վերջին և 20–րդ դարի սկզբին [[Մակեդոնիայի ինքնիշխանություն|Մակեդոնիայի ինքնիշխանությունը]] հաստատվեց, չնայած 1912 թվականից մինչև 1913 թվականը [[Առաջին Բալկանյան պատերազմ|Առաջին Բալկանյան պատերազմի]] ընթացքում Մակեդոնիայի ժամանակակաից տարածքը հայտնվեց Սերբիայի տիրապետության տակ։ [[Առաջին համաշխարհային պատերազմ|Առաջին համաշխարհային պատերազմի]] հետևանքով (1914–1918) այն ներառվեց [[Սերբիայի թագավորություն|Սերբիայի թագավորության]] մեջ, որը [[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ]]ից հետո վերահիմնադրվեց որպես հանրապետություն (1945թ․), իսկ 1963 թվականին դարձավ [[Հարավսլավիայի սոցիալիստական դաշնային հանրապետություն]]։ Մակեդոնիան եղել է [[Հարավսլավիա]]յի կազմում [[սոցիալիստական դաշնային հանրապետություն]] մինչև 1991 թվականի խաղաղ անկախացումը։

Երկրորդ համաշխարհային պատերազի ընթացքում 1941–1945 թթ․ ՅուգոսլավիանՀարավսլավիան գրավվեց [[Աքսիսի]] ուժերի կողմից։ [[Վարդան Բանովինան]] բաժանվեց [[Բուլղարիայի]] և [[Իտալիայի]] կողմից օկուպացված [[Ալբանիայի]] միջև։ Նոր Բուլղարիայի վարչակազմի ձևավորման և բանակի ստեղծման համար հիմնադրվեց Բուլղարիայի գործերի կոմիտեն։ Կոմիտեն մեծամասամբ ձևավորվել էր Ներքին Մակեդոնիայի հեղափոխական կազմակերպության նախկին անդամներից, բայց շատ կոմունիստներ ինչպիսիք են [[Պանկո Բրաշնարովը]], [[Սթրահիլ Գիգովը]] և [[Մեթոդի Շատովովը]] նույնպես անդամակցում էին կոմիտեին։ Որպես Վարդարդ Մակեդոնիայի կոմունիստների առաջնորդ, [[Շոտովը]] անցավ [[Հարավսլավիայի կոմկուսի կուսակցությունից]] [[Բուլղարական կոմունիստական կուսակցություն]] և հրաժարվեց ռազմական գործողություններ սկսել բուլղարական բանակի դեմ։ Բուլղարիայի իշխանությունները Գերմանիայի ճնշման ներքո պատասխանատու էին Սկոպյեում և Բիտոլայում ավելի քան 7000 հրեայի վերաբնակեցման և տեղահանման համար։ Զավթած ուժերի դաժան կանոնորը շատ Մակեդոնացիների քաջալերում էին աջակցելու 1943 թ․ հետո կոմունիստ [[Պարտիսանի]] կազմակերպած [[Ջոսիփ Բրոզ Տիտոյի]] շարժմանը և 1944 թ․ կազմակերպած [[Ազգային ազտագրական պայքարը]] երաշխավորում էր գերմանական ուժերի դուրս բերումը Մակեդոնիայի տարածքից։

1944թ․ [[Մակեդոնիայի ազգային ազատագրական պայքարի հակաֆաշիստական ժողովը]] Մակեդոնիայի ժողովրդավարական հանրապետությունը հռչակվեց ՅուգոսլավիայիՀարավսլավիայի ժողովրդական դաշնային հանրապետության մի մաս։Ազգային ազատագրական պայքարի հակաֆաշիստական ժողովը շարունակեց մնալ գործող կառավարություն միննչ պատերազմի ավարտը։Մակեդոնիայի այբբուբենը լեզվաբանների կողմից ենթարկվեց փոփոխությունների,այն հիմնված էր ''Վուկ Ստեֆանովիչը Կարաջիչիի'' հնչյունական այբբուբենի և [[Կրեստե Պետկովի Միսկրովի]] օրենքների վրա։

Այն դարձավ Յուգոսլավ ֆեդերացիայի վեց հանրապետություններից մեկը։1963թ․ ֆեդերացիան վերանվանվեց [[Հարավսլավիայի սոցիալիստական դաշնային հանրապետություն,]]Մակեդոնիայի հանրապետությունը նույնպես վերանվանվեց,դառնալով [[Մակեդոնիայի սոցիալիստական հանրապետություն]]։1946–1949թթ Հունաստանում [[քաղաքացիական պայքարի]] ընթացքում Մակեդոնիայի կոմունիստ ապստամբները աջակցում էին Հունաստանի կոմունիստներին։շատ փախստականներ հենց այստեղից են ներգաղթել Մակեդոնիայի սոցիալիստական հանրապետություն։1991թ․ երբ Մակեդոնիան վերջնականապես անջատվեց ՅուգոսլավիայիցՀարավսլավիայից ,հանվեց«սոցիալիստական» տերմինը։

ՅուգոսլավիայիցՀարավսլավիայից անկախության հռչակման հանրաքվեի կապակցությամբ Մակեդոնիայի հանրապետությունը պետականորեն հռչակեց իր անկախությունը 1991թ․ սեպտեմբերի 8–համաձայնագիրով և օրինականացրեց մասնակցությունը [[Հարավսլավիայի նախկին պետությունների]] հետագա միավորմանը:Իլինի ապստամբության օրը՝օգոստոսի 2–ը նույպես տոնվում է պետական մակարդակով որպես [[պետականության հռչակման օր]]։

Ռոբերտ Բադինտերը, որպես [[ՅուգոսլավիայիՀարավսլավիայի Խաղաղության կոնֆերանսի արբիտրաժային հանձնաժողովի]] ղեկավար 1992թ․ հունվարին առաջարկեց ԵՀ ճանաչում։

1990-ականների սկզբին [[Յուգոսլավյան պատերազմներ]]<nowiki/>ի միջոցով Մակեդոնիան պահպանում էր իր խաղաղությունը։Մակեդոնիայի և ՅուգոսլավիայիՀարավսլավիայի միջև աննշան սահմանային փոփոխություննրը տեղի են ունեցել երկու երկրների համաձայնությամբ։Այնուամենայնիվ 1999թ ․ [[Կոովոյի պատերազմից]] հետո, երբ 360,000 [[ալբանացի փախստականներ]] Կոսովայից ներգաղթեցին Մակեդոնիա,երկրի սահմանները ենթարկվեցին փոփոխությունների։Այնուամենայնիվ պա

ՅուգոսլավիայիցՀարավսլավիայից անկախանալուց 18 ամիս հետո ՝ 1993թ, ապրիլի 8-ին Մակեդոնիան դարձավ ՄԱԿ-ի անդամ։

Մակեդոնիան (Չերնոգորիայի, Բոսնիայի և Հերցեգովինայի , Կոսովոյի հետ միասին) պատկանում են նախկին Հարավսլավիայի թույլ զարգացած նահանգների շարքին: Անկախության հռչակումից հետո այն անցել է տնտեսության զարգացման դժվարին ուղի, քանի որ ՅուգոսլավիայիՀարավսլավիայի ներքին շուկան փլուզվում է, իսկ Բելգրադից դրամական օժանդակությունը դադարեցվում է: Բացի այդ, երկիրը բախվեց շուկայական տնտեսությանն անցում կատարելու բազմաթիվ խնդիրներին և դժվարություններին,որոնք ծառացել էին նաև Արևելյան Եվրոպայի մի շարք պետությունների առջև:Միակ հենարանը դա Սերբիայի տարածքով երկաթուղու միջոցով բանջարեղենի արտահանումն էր դեպի Գերմանիա,սակայն տրանզիտային ծախսերի բարձրացման հետևանքով ,այն բացասական ազդեցություն է ունենում,հանգեցնելով եկամուտների նվազմանը բանջարեղենի արտահանման շուկայում։

ՅուգոսլավիայիՀարավսլավիայի պատերազմից հետո Սերբիայի և Մոնտենեգրոյի վրա կիրառվող սանկցիաները բացասական ազդեցություն ունեցան երկրի տնտեսության վրա։1994–95թթ․ Հունաստանը առևտրային վետո սահմանեց ինչի արդյունքում երկրի տնտեսությունը կրկին անկում ապրեց։Հունաստանի վրա դրված սանկցիաները վենանում են 1995թ․ Բոսնիայի պատերազմից հետո,սակայն է 1999–2001թթ․ Ալբանիայում առաջացած ճգնաժամը պատճառ է դառնում հետագա ապակայունացման։