Վիքիպեդիա

«Իրաք»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
Տող 345.
[[File:Iraq GDP per capita 1950-2008.png|thumb|right|Յուրաքանչյուր անձին հասնող ՀԱԱ-ն 1950-2008 թվականներին|alt=Graph of Iraqi GNP, showing highest GNP in 1980]]
[[File:2006Iraqi exports.PNG|thumb|2006 թվականին Իրաքի արտահանումների քարտեզ]]
Իրաքի տնտեսության մեջ գերիշխող է նավթի արտադրությունը, որն ավանդաբար ապահովում է արտաքին փոխանակումներիցառևտրաշրջանառությունից ստացվող եկամտի 95%-ը։ Տնտեսության այլ ճյուղերի զարգացածությանզարգացվածության ցածր մակադրակիմակարդակի պատճառով գործազրկությունը կազմում է 18-30%, իսկ յուրաքանչյուրմեկ անձին հասնող միջին [[Համախառն ներքին արդյունք|ՀՆԱ-ն]] կազմում է 4000 դոլար<ref name="cia">{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/iz.html|title=Iraq|work=CIA Factbook}}</ref>։ 2011 թվականի տվյալներով պետական սեկտորը ապահովել է աշխատանքներիաշխատատեղերի 60%-ը<ref name="usaid11">{{cite web|url=https://www.inma-iraq.com/sites/default/files/10_unemployment_threatens_democracy_2011jan00.pdf|title=Unemployment Threatens Democracy in Iraq|date=January 2011|publisher=USAID Iraq|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130511015353/https://www.inma-iraq.com/sites/default/files/10_unemployment_threatens_democracy_2011jan00.pdf|archivedate=2013-05-11|deadurl=yes|df=}}</ref>։ Իրաքի տնտեսության մեջ գերիշխող տեղ ունեցող նավթի արտահանումը շատ քիչ աշխատանքաշխատատեղեր է ապահովում բնակիչների համար<ref name=usaid11/>։ Ներկայումս միայն կանանց առավել զարգացած զանգվածն է (2011 թվականին ամենաբարձր ցուցանիշն է գրանցվել՝ 22%) աշխատուժ հանդիսանում<ref name=usaid11/>։
 
Նախքան [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ-ի]] կողմից բռնազավթումը Իրաքի կենտրոնացված տնտեսությունը արգելում էր Իրաքի բիզնեսների օտարերկրյա սեփականության իրավունքը, իսկ խոշոր արդյունաբերությունները պետության ձեռքում էին գտնվում, և պետությունն օգտագործում էր շատ հարկեր և տուրքեր օտարերկրյա ապրանքների մուտքը թույլ չտալու համար<ref>{{cite web|url=http://reliefweb.int/report/iraq/iraqs-economy-past-present-future|title=Iraq's economy: Past, present, future|date=2003-06-03|publisher=Reliefweb.int|accessdate=2013-01-07}}</ref>։ 2003 թվականին Իրաքի բռնազավթումից հետո Ժամանակավոր կոալիցիոն իշխանությունը արագորեն սահմանել է մի շարք կարգեր, որոնց նպատակն էր սեփականաշնորհել Իրաքի տնտեսությունը և բացել այն օտարերկրյա ներդրումների համար։
Տող 354.
2011 թվականի փետրվարին Սիթիգրուփը Իրաքին ներառել է այն պետությունների շարքում, որոնք նկարագրվում են՝ իբրև «3G» պետություններ՝ պնդելով, որ այն ապագայում տնտեսական լուրջ աճ է գրանցելու<ref>{{cite web|url=http://www.businessinsider.com/willem-buiter-3g-countries-2011-2?slop=1|title=FORGET THE BRICs: Citi's Willem Buiter Presents The 11 "3G" Countries That Will Win The Future|date=2011-02-22|publisher=Business Insider|accessdate=2013-01-25|author=Joe Weisenthal}}</ref>։
 
Իրաքի պաշտոնական արժույթը իրաքյան դինարն է։ Ժամանակավոր կոալիցիոն իշխանությունը թողարկել է նոր կոպեկներմետաղադրամներ և թղթադրամներ, որոնցից թղթադրամները թողարկվել են Դե Լա Ռուի կողմից՝ օգտագործելով ժամանակակից տեխնոլոգիաներ<ref>{{cite web|author=Coalition Provisional Authority |url=http://www.cpa-iraq.org/budget/IraqCurrencyExchange.html |title=Iraq Currency Exchange |accessdate=2007-05-28 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070515093736/http://www.cpa-iraq.org/budget/IraqCurrencyExchange.html |archivedate=2007-05-15 |deadurl=yes |df= }}</ref>։ 2009 թվականի հոկտեմբերի 20-ին CNBC-ով Ջիմ Քրամերի կողմից իրաքյան դինարի հաստատումը ավելի շատ հետաքրքրություն է առաջացրել ներդրմաններդրումների համար<ref name="Jim Cramer on the Iraqi Dinar">Odio, Sam. [https://web.archive.org/web/20100724214847/http://dinarprofits.com/iraqi_dinar_information/jim_cramer_mad_money/ Jim Cramer on the Iraqi Dinar]. dinarprofits.com</ref>։
 
Բռնազավթումից 5 տարի անց կատարված հաշվարկների համաձայն ընդհանուր առմամբ 2,4 միլիոն ներքին տեղահանվածներ են եղել (Իրաքից դուրս կան ավելի քան 2 միլիոն [[փախստականներ]]), շուրջ 4 միլիոն իրաքցիներ ապահովված չէին ուտելիքով (երեխաները մեկ քառորդը ի ծնե [[Թերսնուցում|թերսնված]] էին) և միայն իրաքցի երեխաների մեկ երրորդը հնարավորություն ուներ օգտվելու մաքուր խմելու ջրից<ref name="ODI1">{{cite web|url=http://www.odi.org.uk/resources/details.asp?id=1089&title=humanitarian-action-iraq|title=Humanitarian action in Iraq: putting the pieces together|date=2012-11-19|publisher=Overseas Development Institute|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120515071043/http://www.odi.org.uk/resources/details.asp?id=1089&title=humanitarian-action-iraq|archivedate=2012-05-15|accessdate=2013-01-25|author=Sarah Bailey and Rachel Atkinson|deadurl=yes|df=}}</ref>։
 
Ըստ Օտարերկրյա զարգացման ինստիտուտի միջազգային ՀԿ-ներին չի հաջողվում իրականացնել իրենց առաքելությունը՝ թողնելով, որ իրենց աջակցությունը «լինի աստիճանական և հիմնականում գաղտնի՝ երբեմն հանդիպելով խոչընդոտների անվստահության, ոչ համակարգված ֆինանսավորման, սահմանափակ կարողության և տեղեկատվության պատճառով»<ref name=ODI1/>։ Միջազգային ՀԿ-ները թիրախավորվում էին և առաջին 5 տարիների ընթացքում 94 աշխատողներ են սպանվել, 248-ը՝ վիրավորվեկլվիրավորվել, 24-ը՝ ձերբակալվել և 89-ը՝ առևանգվել<ref name=ODI1/>։
 
===Նավթարդյունաբերություն և էներգետիկա===
[[File:Tankers at the Iraqi Al Basra Oil Terminal in the Northern Arabian Gulf.jpg|thumb|[[Բասրա|Բասրայի]] նավթային տերմինալի [[Հեղուկանավ|հեղուկանավեր]]։]]
Նավթի պաշարներով, որը հաշվվում է 143.1 միլիարդ բարել, Իրաքը աշխարհում երրորդն է [[Վենեսուելա|Վենեսուելայից]] և [[Սաուդյան Արաբիա|Սաուդյան Արաբիայից]] հետո<ref>{{cite web|url=http://www.eia.doe.gov/emeu/international/reserves.html|title=World Proved Reserves of Oil and Natural Gas, Most Recent Estimates|date=2009-03-03|publisher=Energy Information Administration|accessdate=2013-01-25}}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.cnn.com/2010/WORLD/meast/10/04/iraq.oil.reserves/index.html|work=CNN|title=Iraqi oil reserves estimated at 143B barrels|date=2010-10-04}}</ref>։ Մինչև 2012 թվականի դեկտեմբերդեկտեմբերը [[Նավթարդյունաբերություն|նավթարդյունաբերությունը]] օրական կազմել է 3,4 միլիոն բարել<ref>{{cite web|url=http://www.washingtontimes.com/news/2013/feb/3/iraqs-flood-of-cheap-oil-could-rock-world-markets-/?page=all|title=Iraq's flood of 'cheap oil' could rock world markets|date=2013-02-03|publisher=The Washington Times|accessdate=2013-02-07}}</ref>։ Իրաքում փորվել է ընդամենը 2000 նավթահոր, մինչդեռ միայն Տեխասում փորված է շուրջ 1 միլիոն նավթահոր<ref>{{cite web|url=http://www.eia.doe.gov/cneaf/electricity/epa/epat6p3.html|title=U.S. Electricity Imports from and Electricity Exports to Canada and Mexico Data for 2008|date=2010-07-26|archiveurl=https://web.archive.org/web/20101109035129/http://www.eia.doe.gov/cneaf/electricity/epa/epat6p3.html|archivedate=2010-11-09|accessdate=2013-01-25|deadurl=yes|df=}}</ref>։ Իրաքը համարվում է [[Նավթ արտահանող երկրների կազմակերպություն|ՕՊԵԿ-ի]] հիմնադիր երկրներից մեկը<ref>{{cite web|url=http://www.opec.org/opec_web/en/about_us/164.htm|title=Iraq facts and figures|publisher=OPEC|accessdate=2013-02-07}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.iraqidinar123.com/opec-announces-it-will-absorb/|title=OPEC Announces it Will Absorb The Increase in Iraq's|publisher=Iraqidinar123|accessdate=2014-01-29}}</ref>։
 
1970-ական թվականներին Իրաքը օրական արդյունահանել է ավելի քան 3,5 միլիոն բարել նավթ, սակայն 1990 թվականին Քուվեյթի բռնազավթումից հետո Իրաքի դեմ կիրառված պատժամիջոցների պատճառով երկրի նավթային սեկտորը բավականին վնաս է կրել։ Այս պատժամիջոցների համաձայն Իրաքը իրավունք չի ունեցել մինչև 1996 թվականը նավթ արդյունահանել, արդյունքում [[Իրան-իրաքյան պատերազմ|Ծոցի առաջին պատերազմին]] հաջորդող տարիներին երկրի արտադրողականությունը նվազել է 85%-ով։ Այս պատժամիջոցները վերացվել են 2003 թվականին այն բանից հետո, երբ ԱՄՆ-ի ղեկավարությամբ իրականացածիրականացրած բռնազավթման արդյունքում իշխանությունունիցիշխանությունից հեռացվել է [[Սադդամ Հուսեյն|Սադդամ Հուսեյնը]], սակայն ընթացիկ հակամարտության պատճառով Իրաքի նավթային ռեսուրսների զարգացում տեղի չի ունեցել<ref name="atlantic">{{Cite news|issn=1072-7825|last=Calamur|first=Krishnadev|title=Oil Was Supposed to Rebuild Iraq|work=The Atlantic|accessdate=2018-03-20|date=2018-03-19|url=https://www.theatlantic.com/international/archive/2018/03/iraq-oil/555827/}}</ref>։
 
2010 թվականի տվյալներով չնայած նավթային պաշարների անվտանգության ապահովման համար միլիարդավոր դոլարներ են ներդրվել՝ Իրաքը կարողանում է միան մասամբ բավարարել սպառողների պահանջները, որն էլ պատճառ է դառնում ամառային ամիսներին բողոքների ցույցերի<ref>{{cite web|url=https://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=128000162|title=Iraqi Minister Resigns Over Electricity Shortages|date=2010-06-22|accessdate=2010-07-23}}</ref>։
 
Իրաքի նավթայիննավթի մասին օրենքը, որն առաջադրվել է 2007 թվականին Իրաքի ներկայացուցիչների խորհրդին, չի հաստատվել Իրաքի քաղաքական տարբեր խմբավորումների միջև առաջացած անհամաձայնությունների պատճառով<ref>Lionel Beehner and Greg Bruno, [https://www.cfr.org/backgrounder/why-iraqis-cannot-agree-oil-law Backgrounder: Why Iraqis Cannot Agree on an Oil Law], Council on Foreign Relations (last updated February 22, 2008).</ref><ref>Ahmed Rasheed, [https://www.reuters.com/article/us-iraq-oil-law/iraq-oil-law-deal-festers-as-crisis-drags-on-idUSTRE80P0S720120126 Iraq oil law deal festers as crisis drags on], Reuters (January 26, 2012).</ref>։
 
2007 թվականի մայիսին արված ԱՄՆ հետազոտության համաձայն անցյալ 4 տարիների ընթացքում օրական 100 հազարից մինչև 300 հազար բարել է նավթ է յուրացվել կոռուպցիայի և մաքսանենգության արդյունքում<ref>{{cite news|url=http://www.globalpolicy.org/security/oil/2007/0512billionsoil.htm|title=Billions in Oil Missing in Iraq, US Study Says|publisher=New York Times|author=Glanz, James|date=2007-05-12}}</ref>։ 2008 թվականին Ալ Ջազիրան հայտարարել է, որ Իրաքի նավթային պաշարներից ստացվող 13 միլիարդ դոլարի եկամուտը ԱՄՆ-ում սխալ է հաշվարկվել, որից 2,6 միլիարդ դոլարը առհասարակ չի հաշվվել<ref>{{cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=noT9auswz0A|title=Inside Story – Iraq's missing billions|date=2010-07-29|publisher=YouTube|accessdate=2011-06-19|author=AlJazeeraEnglish}}</ref>։ Որոշները հայտնում են, որ կառավարությունը նվազեցրել է պետական գնումների ժամանակ տարածված կոռուպցիոն ռիսկերը, սակայն կաշառակերությունը շարունակում է պահպանվել<ref>{{cite web|url=http://www.business-anti-corruption.com/country-profiles/iraq|title=Iraq Country Profile|publisher=Business Anti-Corruption Portal}}</ref>։
 
2008 թվականի հունիսին Իրաքի նավթարդյունաբերության նախարարությունը հայտարարել է, որ նախատեսում է մեկ կամ երկու տարի շարունակ մենաշնորհային պայմանագիր կնքել Իրաքի նավթային ընկերության գործընկերներ [[ExxonMobil|ExxonMobil-ի]], [[Royal Dutch Shell|Ռոյալ Դաթչ Շել-ի]], [[Total|Total-ի]] և [[BP|BP-ի]], ինչպես նաև Շեվրոնի և փոքր գործընկերությունների հետ, որոնք պետք է ծառայեին Իրաքի ամենամեծ ոլորտին<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2008/06/19/world/middleeast/19iraq.html|title=Deals With Iraq Are Set to Bring Oil Giants Back|first=Andrew E.|last=Kramer|publisher=The New York Times|date=2008-06-19}}</ref>։ Ըստ Իրաքի նավթարդյունաբերության նախարար Հուսեյն աշ-Շահրիսթանիի՝ այս ծրագրերը չեղարկվել են սեպտեմբեր ամսին բանակցությունների ձգձգման արդյունքում, որի պատճառով այն չէր կարող իրականացվել նախատեսված ժամկետում։ ԱՄՆ որոշ սենատորներ ևս քննադատել են այս ծրագիրը՝ պնդելով, որ այն խոչընդոտում է ածխաջրածնային օրենքի ընդունմանը<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2008/09/11/world/middleeast/11iraq.html|title=Iraq Cancels Six No-Bid Oil Contracts|first=Andrew E.|last=Kramer|publisher=The New York Times|date=2008-09-10}}</ref>։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Իրաք» էջից