|
}}
'''Պողոս Նուբար Փաշա''' ({{ԱԾ}}), [[հայ]] ականավոր քաղաքական գործիչ, Եգիպտոսի[[Եգիպտոս]]ի վարչապետ [[Նուբար ՓաշայիՓաշա]]յի որդին։ Պողոս Նուբարը նաև [[Հայկական Բարեգործական Ընդհանուր Միություն|Հայկական Բարեգործական Ընդհանուր Միության]] հիմնադիրներից է և առաջին նախագահը։ Պողոս Նուբարը ղեկավարել է պատվիրակությունը, որը մասնակցել է Փարիզի վեհաժողովին։
== Պողոս Նուբարը վաղ հասակում և ընտանիքը ==
Պողոս Նուբարը ծնվել է [[1851]] թ․ [[օգոստոսի 2|օգոստոսի 2-]]<nowiki/>ին Կոստանդնուպոլսում։[[Կոստանդնուպոլիս|Կոստանդնուպոլսում]]։ Հայրը՝ [[Նուբար Փաշա|Նուբար Նուբարյանը]], որ [[Նապոլեոն ԲոնապարտիԲոնապարտ]]<nowiki/>ի հետ [[Շվեյցարիա|Շվեյցարիայում]] նույն դպրոցն էր հաճախել, երեք անգամ եղավ [[Օսմանյան կայսրություն|Օսմանյան կայսրության]], իսկ ավելի ճիշտ անգլո֊ֆրանսիական գերիշխանության տակ գտնվող [[Եգիպտոսի պատմություն|Եգիպտոսի]] վարչապետը։ [[Նուբարյաններ|Նուբարյան]] գերդաստանը սերում էր Սյունիքի[[Սյունիք (նահանգ)|Սյունիք]]<nowiki/>ի մելիքներից։ [[Դավիթ ԲեկիԲեկ]]<nowiki/>ի իշխանության ժամանակ նրա նշանավոր զորավարներից մեկն էր Չավնդուրի[[Չավնդուր]]<nowiki/>ի [[մելիք Թորոսը։Թորոս]]<nowiki/>ը։ 1724 թ․, երբ նա սպանվեց, նրան իր պաշտոնում փոխարինեց [[մելիք Նուբարը]], ով իշխանության տապալումից հետո անցավ [[Զմյուռնիա]], որտեղ էլ հաստատվեց Նուբարյանների[[Նուբարյաններ]]ի գերդաստանը։ Նուբարյանները[[Նուբարյաններ]]ը այնուհետև կապեր հաստատեցին [[Եգիպտոսի պատմություն|Եգիպտոսի]] հետ և տեղափոխվեցին այնտեղ՝ զբաղեցնելով բարձր պաշտոններ։ Եգիպտոսը[[Եգիպտոս]]ը Պողոս Նուբար փաշայի հորը՝ [[Նուբար Փաշայի հուշարձան (Եգիպտոս)|Նուբար փաշային]] է պարտական [[Սուեզի ջրանցքիջրանցք]]ի կառուցումը։
Պողոս Նուբարը նախնական կրթությունը ստացել է տանը, հրավիրված ուսուցիչների միջոցով, այնուհետև ուսանել Շվեյցարիայում և Ֆրանսիայում, ապա Փարիզի կենտրոնական վարժարանի ճարտարագիտաարդյունաբերական ֆակուլտետում։ Ավարտելուց հետո աշխատանքի է անցնում ֆրանսիական հանքերում, երկաթուղիներում։ 1879-ին Պողոս Նուբարը մեկնում է Կոստանդնուպոլիս, որտեղ էլ գտնում է կյանքի ընկերուհուն, ով թուրքական արքունիքի հանձնակատար Հովհաննես Տատյան բեյի աղջիկն էր՝ Մարին։ 1880 թ. ամուսնանում է։ Ունեցել է հինգ զավակ՝ չորս որդի և մեկ դուստր։ ▼
▲Պողոս Նուբարը նախնական կրթությունը ստացել է տանը, հրավիրված ուսուցիչների միջոցով, այնուհետև ուսանել [[Շվեյցարիա|Շվեյցարիայում ]] և [[Ֆրանսիա|Ֆրանսիայում ]], ապա [[Փարիզ|Փարիզի կենտրոնական վարժարանիվարժարան]]<nowiki/>ի ճարտարագիտաարդյունաբերական ֆակուլտետում։ Ավարտելուց հետո աշխատանքի է անցնում ֆրանսիական[[ֆրանսիա]]<nowiki/>կան հանքերում, երկաթուղիներում։ 1879-ին Պողոս Նուբարը մեկնում է [[Կոստանդնուպոլիս ]], որտեղ էլ գտնում է կյանքի ընկերուհուն, ով թուրքական արքունիքի հանձնակատար [[Հովհաննես Տատյան|Հովհաննես Տատյան բեյի ]] աղջիկն էր՝ Մարին։ 1880 թ. ամուսնանում է։ Ունեցել է հինգ զավակ՝ չորս որդի և մեկ դուստր։
== Գործարար և բարեգործ ==
Արժամանակ Պոլսում մնալուց հետո վերադառնում է Եգիպտոս՝ սկզբում ստանձնելով Բեհերայի անգլիական ընկերության, այնուհետև՝ Եգիպտոսի[[Եգիպտոս]]<nowiki/>ի երկաթուղային ընկերության տնօրինությունը, որը հաջողությամբ վարում է 7 տարի։ Եգիպտոսի[[Եգիպտոս]]<nowiki/>ի երկաթուղին այդ տարիներին անգլո֊ֆրանս֊եգիպտական համատեղ հսկողության ներքո էր և անհարկի միջամտությունները այն աստիճանի հասցրին, որ նա հրաժարական տվեց մերժելով անգամ սուլթան [[Հուսեին 1|Հուսեյին]] 1-ինի պետական բարձր պաշտոններ ստանձնելու առաջարկները։ Նրան գրավում էր գործարար աշխարհը։ Մոտ տասնյակ բանկերի և ընկերությունների տեր կամ վարչության անդամ էր,հսկայակ կարողության տեր։ 1899 թ․ Պողոս Նուբարը բելգիացի միլիոնատերի հետ Կահիրեում՝[[Կահիրե]]<nowiki/>ում՝ երբեմնի [[Հելիոպոլիս]] քաղաքի տեղում, նոր թաղամաս կառուցելու մտադրությամբ հիմնեց [[«Օազիս» ընկերություն|«Օազիս»]] ընկերությունը։ Հելիոպոլիսն[[Հերեոպոլիս|Հելիոպոլիս]]<nowiki/>ն այսօր էլ Կահիրեի[[Կահիրե]]ի դիտարժան վայրերից է։ Մեծ էր նրա ներդրումը նաև երկրագործության բնագավառում։ Ջրոռոգման աշխատությունից հետո նա ճանաչվեց որպես գիտնական։ Ստեղծեց նոր տիպի տրակտոր և այն ներկայացրեց Փարիզում՝ արժանանալով [[Պատվավոր Լեգեոնի շքանշան|պատվո լեգեոնիլեգեոն]]<nowiki/>ի խաչի։ 1904 թ. Պողոս Նուբար փաշան ընտրվում է Կահիրեի[[Կահիրե]]<nowiki/>ի գավառական երեսփոխանական ժողովի ատենապետ։ Նրա օրոք՝ 1905 թ.-ից 1914 թթ. Կահիրեի[[Կահիրե]]ի հայոց եկեղեցու հասույթները 2000 ոսկուց հասան 10.000-ի։ 1904 թ.-ին օգնություն ուղարկեց Տարոնի[[Տարոն (գավառ)|Տարոն]]<nowiki/>ի տառապյալներին, 1905 թ.-ին՝ [[Էջմիածնի Մայր Տաճար|էջմիածնին]], աջակցեց Կահիրեի[[Կահիրե]]ի [[Գալուստյան վարժարանիվարժարան]]<nowiki/>ի կառուցմանը։ 1906 թ. [[Կահիրե|Կահիրեում]] տեղի ունեցավ նշանավոր գործիչների համագումար,որը հիմնեց աշխարհում մինչ այսօր գործող ամենամեծ բարեգործական ընկերությունը՝ [[Հայկական Բարեգործական Ընդհանուր Միություն|Հայկական Բարեգործական Ընդհանուր Միությունը։Միությունը]]։ Նպատակը [[արևմտյան ՀայաստանումՀայաստան]]ում և Կիլիկիայում[[Կիլիկիա]]յում ապրող հայությանն օգնություն հասցնելն էր։ Ստեղծեցին անձեռմխելի հիմնադրամ, որը կնպաստեր ծրագրի հարատևմանը։
== Որպես դիվանագետ ==
1912 թ․ Ամենայն Հայոց կաթողիկոս [[Գևորգ Ե Սուրենյանց (Տփղիսեցի)|Գևորգ 5]]-րդի կոնդակով գլխավորեց [[Ազգային պատվիրակություններ|ազգային պատվիրակությունըպատվիրակություն]]ը և պետք է [[Մեծ տերություններինտերություններ]]ին ներկայացներ թուրքահպատակ հայկական նահանգներում բարեփոխումներ կատարելու հարցը։ Նրան էին ընտրել, քանի որ ուներ կարողություն, որևէ կուսակցության չէր հարում, հեղինակություն էր աշխարհասփյուռ հայության համար և Եվրոպայի[[Եվրոպա]]յի դիվանագիտական պաշտոնական շրջանակներում։ Ի տարբերություն մինչ այդ պատվիրակության ղեկավար հոգևորականների,նա հարցը ներկայացնում էր ոչ թե մարդասիրական,այլ շահադիտական տեսանկյունից։ Հետևանքը եղավ 1914 թ֊ին [[Բարենորոգումների մայիսյան ծրագիր|Թուրքիային]] բարենորոգումներ պարտադրող պայմանագիրը,որը ցավոք համաշխարհային պատերազմի պատճառով, մնաց անկատար։ Պատերազմի սկսելու պահին Պողոս Նուբարը կիլիկիահայերին[[կիլիկիա]]հայերին փրկելու նպատակով 1914 թ. նոյեմբերին, ծովեզերքը գրավելու առաջարկով դիմում է անգլիական իշխանություններին, Բրիտանական ուժերի ափ հանումը կապահովեր տեղի հայերի անվտանգությունը, սակայն [[Բրիտանական կայսրություն|Բրիտանացիները]] այլ ծրագիր ունեին։
Պողոս Նուբարը նոր թափ է հաղորդում արևելահայերի շարժամանը՝ 6000 ոսկի ուղարկելով Թիֆլիս։ Սկսում նոր հանգանակություններ։ Հայության անունից շրջում է Եվրոպայում՝ բանակցելով տարբեր երկրների կառավարությունների հետ։ Հույս ուներ, որ պատերազմում մեր հաղթանակից հետո ամենինչ կփոխվի: ▼
1919 թ֊ի ապրիլին նա և ՀՀ․ պատվիրակության նախագահ՝ Ավետիս Ահարոնյանը Ամերկոմի հետ համաձայնագիր ստորագրեցին և անկախ Հայաստան մեծ օգնություն եկավ ալյուրի և այլ սննդամթերքների տեսքով: Մի քանի ամսվա ընտաթցքում 1մլն․ 600.000 ֆրանկի օգնություն ուղղվեց արևմտահայերին: 1919 թ. Պողոս Նուբարը՝ որպես արևմտահայերի պատվիրակության ղեկավար, ՀՀ պատվիրակության հետ միասին ներկայացավ Փարիզի կոնֆերանսում։ 1919 թ հոկտեմբերի 29 -ին Պողոս Նուբարը Միացյալ կառավարություն ստեղծելու առաջարկով պատվիրակներ ուղարկեց Հայաստան, սակայն արդյունքի չհասան։ ▼
▲Պողոս Նուբարը նոր թափ է հաղորդում արևելահայերի շարժամանը՝ 6000 ոսկի ուղարկելով Թիֆլիս։[[Թիֆլիս]]։ Սկսում նոր հանգանակություններ։ Հայության անունից շրջում է Եվրոպայում՝[[Եվրոպա]]յում՝ բանակցելով տարբեր երկրների կառավարությունների հետ։ Հույս ուներ, որ պատերազմում մեր հաղթանակից հետո ամենինչ կփոխվի:
Առողջության վատթարացման պատճառով 1928 թվականի մայիսի 28-ին հրաժարական տվեց՝ ՀԲԸՄն ղեկավարեց Գալուստ Գյուլբենկյանը, իսկ Պողոս Նուբար փաշան հռչակվեց հավեժ նախագահ։ Սփյուռքում հովանավորել է մի շարք դպրոցների։ Հայագիտությունը զարգացնելու նպատակով 4000 ոսկի է փոխանցել Օքսֆորդի համալսարանին հայագիտական ամբիոն բացելու համար։ Խոշոր ձեռնարկություն էր Փարիզում՝ Նուբարյան մատենադարանի հիմնումը։ ▼
▲1919 թ֊ի ապրիլին նա և ՀՀ․ պատվիրակության նախագահ՝ [[Ավետիս ԱհարոնյանըԱհարոնյան]]ը Ամերկոմի[[Ամերկոմ]]<nowiki/>ի հետ համաձայնագիր ստորագրեցին և անկախ [[Հայաստանի առաջին հանրապետության անկախության հռչակումը|Հայաստան ]] մեծ օգնություն եկավ ալյուրի և այլ սննդամթերքների տեսքով: Մի քանի ամսվա ընտաթցքում 1մլն․ 600.000 ֆրանկի օգնություն ուղղվեց արևմտահայերին[[Արևմտահայերի զանգվածային կոտորածներ (1894-1896)|արևմտահայեր]]<nowiki/>ին: 1919 թ. Պողոս Նուբարը՝ որպես արևմտահայերի պատվիրակության ղեկավար, ՀՀ պատվիրակության հետ միասին ներկայացավ [[Փարիզի խաղաղության վեհաժողով|Փարիզի կոնֆերանսում։կոնֆերանս]]<nowiki/>ում։ 1919 թ հոկտեմբերի 29 -ին Պողոս Նուբարը Միացյալ կառավարություն ստեղծելու առաջարկով պատվիրակներ ուղարկեց Հայաստան, սակայն արդյունքի չհասան։
▲Առողջության վատթարացման պատճառով 1928 թվականի մայիսի 28-ին հրաժարական տվեց՝ ՀԲԸՄն[[Հայկական Բարեգործական Ընդհանուր Միություն|ՀԲԸՄ]]<nowiki/>ն ղեկավարեց [[Գալուստ ԳյուլբենկյանըԳյուլբենկյան]]<nowiki/>ը, իսկ Պողոս Նուբար փաշան հռչակվեց հավեժ նախագահ։ Սփյուռքում հովանավորել է մի շարք դպրոցների։ Հայագիտությունը[[Հայագիտություն]]<nowiki/>ը զարգացնելու նպատակով 4000 ոսկի է փոխանցել [[Օքսֆորդի համալսարանինհամալսարան]]<nowiki/>ին հայագիտական ամբիոն բացելու համար։ Խոշոր ձեռնարկություն էր Փարիզում՝[[Փարիզ]]ում՝ [[Նուպարյան մատենադարան|Նուբարյան մատենադարանիմատենադարան]]<nowiki/>ի հիմնումը։
Մահացել է 1930 թ. Փարիզում։ Նրա անունով է վերաանվանակոչվել [[Նուբարաշեն վարչական շրջան|Նուբարաշեն]] վարչական շրջանը, որը կառուցվել էր միայն Պողոս Նուբար փաշայի միջոցներով։
== Գրականություն ==
| 