«Ատլանտիդա»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
Տող 3.
'''Ատլանտիդա''' ({{lang-grc|Ἀτλαντὶς}}), հայտնի ըստ ավանդության կղզի-պետություն։ Առավել մանրամասն նկարագրված [[Պլատոն]]ի երկխոսության մեջ, ինչպես նաև հայտնի [[Հերոդոտոս]]ի, Դիոդորոս Սիցիլիացու, [[Ստրաբոն]]ի հիշատակումներում և ակնարկներում։
 
Ատլանտիդայի գտնվելու վայրի մասին նախնիների ցուցմունքները հայտնի չեն։ Ըստ Պլատոնի` կղզին գտնվում է [[Հերկուլեսյան սյուներ]]ից արևմուտք,` Ատլանտա սարի առջևում։<ref>Plato's contemporaries pictured the world as consisting of only Europe, Northern Africa, and Western Asia (see the map of [[Hecataeus of Miletus]]). Atlantis, according to Plato, had conquered all Western parts of the known world, making it the literary counter-image of [[Achaemenid Empire|Persia]]. See {{cite book |last=Welliver |first=Warman |title=Character, Plot and Thought in Plato's Timaeus-Critias |location=Leiden |publisher=E.J. Brill |year=1977 |isbn=90-04-04870-7 |page=42 }}</ref> Ուժգին երկրաշարժի ժամանակ, որն ուղեկցվում էր ջրհեղեղով, կղզին իր ողջ բնակչությամբ մեկ օրում մնացանցավ ջրի տակ։<ref name="Hackforth">{{cite journal |last=Hackforth |first=R. |title=The Story of Atlantis: Its Purpose and Its Moral |journal=[[Bryn Mawr Classical Review|Classical Review]] |volume=58 |issue=1 |year=1944 |pages=7–9 |jstor=701961 |doi=10.1017/s0009840x00089356}}</ref> Պլատոնը նշում է [[մ.թ.ա. 9500 թվական]]ը որպես աղետի ժամանակաշրջան։<ref name=David>{{cite journal |first=Ephraim |last=David |title=The Problem of Representing Plato's Ideal State in Action |journal=[[Rivista di Filologia e di Istruzione Classica|Riv. Fil.]] |volume=112 |year=1984 |issue= |pages=33–53 |issn= |jstor= }}</ref>
 
Ատլանտիդայի մասին պատմվածքների հետաքրքրությունը արտահայտվեց [[Վերածննդի դարաշրջանի գրականություն|Վերածննդի]] դարաշրջանում։ Արդի գիտության մեջ Ատլանտիդայի գոյության մասին հարցերը վիճելի են։ Գոյություն ունի 1950-ականների վերջին մշակված հատուկ ուսմունք՝ ատլանտալոգիա։
 
Ատլանտիդան հանդես է գալիս որպես հայտնի օբյեկտ մշակույթում։
Տող 13.
=== Պլատոնի երկխոսությունը ===
[[Պատկեր:Plato Timaeus.jpg|Right|մինի|''Timaeus'' Պլատոնի աշխատության [[15-րդ դար]]ի թարգմանությունը լատիներեն]]
Ատլանտիդայի մասին բոլոր տեղեկությունները պարունակվում էեն Պլատոնի երկու երկխոսություններում [[«Թիմեյ»]] (համառոտ) և «Կրիտիյ» (մանրամասն): «Թիմեյ»-ի երկխոսությունը սկսվում Սոկրատեսի և պյութագորական Թիմեյի դատողություններով լավագույն պետական կառույցի մասին։ Համառոտ նկարագրելով իդեալական պետությունը,պետությունը՝ Սոկրատեսը բողոքում է ստացված պատկերի վերացական և սխեմատիկ լինելուց և ցանկություն է հայտնում «լսել մի նկարագրություն,թե ինչպես կպահի իրեն այդ պետությունը այլ երկրների դեմ պայքարում, ինչպես է այն արժանավայել ձևով պատերազմի մեջ մտնում, պատերազմի ընթացքում նրա քաղաքացիները՝քաղաքացիները, ըստ իրենց ուսման և դաստիարակության, ինչպես են կատարում իրենց պարտքը լինի դա ռազմի դաշտում կամ յուրաքանչյուր այլ պետությունների հետ բանակցություններում»: Ընդառաջելով այդ ցանկությանը,ցանկությանը՝ երկխոսության երրորդ կողմը,կողմը՝ Աթենքի քաղաքական գործիչ, Կրիտիյը, ներկայացնում է իբրև իր պապի՝ ավագ Կրիտիյի պատմած Աթենքի և Ատլանտիդայի միջև տեղի ունեցած պատերազմի պատմությունը, որն էլ իր հերթին այդ մասին իմացել է Սոլոնի զրույցներից։ Վերջինս էլ իմացել է դրա մասի Եգիպտոականեգիպտոական քրմերից։ Պատմության իմաստը հետևյալն է՝ ժամանակով,ժամանակով՝ 9000 տարի առաջ ( Կրիտիյի և Սոլոնի ապրած ժամանակներից առաջ, այսինքն, մ.թ.ա. VI-V դարեր ), ԱթենքնԱթենքը շատ փառահեղ, հզոր և առաքինի պետություն էր.։ Նրա հիմնական մրցակիցը նշված Ատլանտիդան էր. «Այդ կղզին իր չափերով ավելի մեծ է, քան Լիբիան և Ասիան միասին»:
Նրա վրա առաջացել է «իր մեծությամբ զարմանահրաշ և զորությամբ արքայություն», որը իրեն էր ենթարկել ամբողջ Լիբիան՝ մինչև Եգիպտոս և Եվրոպան մինչև Տիրրենիյա (արևմտյան Իտալիա)։ Այդ թագավորության ամբողջ ուժերը նետվել են Աթենքը ստրկացնելու համար։ Աթենացիները, հելենների գլխավորությամբ, ոտքի են կանգնել, պաշտպանելոի իրենց ազատությունը, և չնայած բոլոր դաշնակիցների դավաճանությանը, նրանք միայնակ, իրենց քաջության և առաքինության շնորհիվ հետ են մղել ներխուժումը, ջախջախել ատլանտներին և ազատագրվել վերջիններիս կողմից ստրկացված ժողովուրդներին։ Սակայն դրանից հետո, տեղի է ունեցել ահռելի բնական աղետ, որի արդյունքում մեկ օրվա ընթացքում աթենացիների ողջ բանակը ոչնչացավ, իսկ Ատլանտիդան խորացուզվեց ծովի հատակը։
«Կրիտիյ» երկխոսության, նույն մասնակիցների հետ, ուղղակի «Թիմեյի» շարունակությունն է և ամբողջությամբ նվիրված է հին Աթենքի և Ատլանտիդայի մասին Կրիտիյի պատմությանը։ Աթենքն այն ժամանակ (մինչև երկրաշարժն ու ջրհեղեղը) մեծ և աներևակայելի բերրի երկրի կենտրոնն էր։ Այն բնակեցված էր առաքինի ժողովրդով, որը ստեղծել էր կատարյալ (Պլատոնի կարծիքով) պետական կառուցվածք։ Մասնավորապես, ամեն ինչ տնօրինում էին իշխանավորներներն ու ռազմիկները, որոնք ապրում հիմնական հողագործ-արհեստագործական զանգվածից առանձին՝ Ակրոպոլում, կոմունիստական համայնքով։ Համեստ և առաքինի Աթենքին հակադրվում էր ամբարտավան և հզոր Ատլանտիդան։ Ըստ Պլատոնի, Ատլանտների ցեղը ծագել էր Պոսեյդոն աստծու և մահկանացու Կլեյտո աղջկա ամուսնությունից։ Նա լույս աշխարհ էր բերել տասը աստվածային որդիներ, որոնցից ավագը Ատլանտն էր։ Նրանց միջև էլ նա բաժանել էր կղզին և, նրանք դարձել էին նրա թագավորական տոհմի նախահայրեր։ Կզղու կենտրոնական հարթավայրը տարածվում էր 3 հազար ստադիա երկարությամբ (540 կմ) և 2000 ստադի (360 կմ) լայնությամբ։ Կղզու կենտրոնն է մի բլուր, որը ծովի գտնվում էր 50 ստադիա (8-9 կմ) հեռավորության վրա։ Այն պաշտպանելու համար Պոսեյդոնը անցկացրել էր երեք ջրի և երկու հողե օղակները, իսկ ատլանտները այդ օղակների վրայով կամուրջներ էին գցել և կառուցել ջրանցքներ, որպեսզի նավերը կարողանան անցնել նրանց միջոցով ընդհուպ մինչև քաղաք, իսկ, ավելի ճիշտ մինրև կենտրոնական կղզի, որն ուներ 5 ստադիա ( մեկ կիլոմետրից մի քիչ պակաս) տրամագծով։
 
Նրա վրա առաջացել է «իր մեծությամբ զարմանահրաշ և զորությամբ արքայություն», որը իրեն էր ենթարկել ամբողջ Լիբիան՝ մինչև Եգիպտոս և Եվրոպան մինչև Տիրրենիյա (արևմտյան Իտալիա)։ Այդ թագավորության ամբողջ ուժերը նետվել են Աթենքը ստրկացնելու համար։ Աթենացիները, հելենների գլխավորությամբ, ոտքի են կանգնել, պաշտպանելու իրենց ազատությունը, և չնայած բոլոր դաշնակիցների դավաճանությանը, նրանք միայնակ իրենց քաջության և առաքինության շնորհիվ հետ են մղել ներխուժումը, ջախջախել ատլանտներին և ազատագրել վերջիններիս կողմից ստրկացված ժողովուրդներին։ Սակայն դրանից հետո, տեղի է ունեցել ահռելի բնական աղետ, որի արդյունքում մեկ օրվա ընթացքում աթենացիների ողջ բանակը ոչնչացավ, իսկ Ատլանտիդան խորացուզվեց ծովի հատակը։«Կրիտիյ» երկխոսության, նույն մասնակիցների հետ, ուղղակի «Թիմեյի» շարունակությունն է և ամբողջությամբ նվիրված է հին Աթենքի և Ատլանտիդայի մասին Կրիտիյի պատմությանը։ Աթենքն այն ժամանակ (մինչև երկրաշարժն ու ջրհեղեղը) մեծ և աներևակայելի բերրի երկրի կենտրոնն էր։ Այն բնակեցված էր առաքինի ժողովրդովժողովուրդով, որը ստեղծել էր կատարյալ (Պլատոնի կարծիքով) պետական կառուցվածք։ Մասնավորապես,Մասնավորապես՝ ամեն ինչ տնօրինում էին իշխանավորներներն ու ռազմիկները, որոնք ապրում էին հիմնական հողագործ-արհեստագործական զանգվածից առանձին՝ Ակրոպոլում, կոմունիստական համայնքով։ Համեստ և առաքինի Աթենքին հակադրվում էր ամբարտավան և հզոր Ատլանտիդան։ Ըստ Պլատոնի,Պլատոնի՝ Ատլանտներիատլանտների ցեղը ծագել էրէ [[Պոսեյդոն]] աստծու և մահկանացու Կլեյտո աղջկա ամուսնությունից։ Նա լույս աշխարհ էր բերել տասը աստվածային որդիներ, որոնցից ավագը Ատլանտն էր։ Նրանց միջև էլ նա բաժանել էր կղզին, և, նրանք դարձել էին նրա թագավորական տոհմի նախահայրեր։նախահայրերը։ Կզղու կենտրոնական հարթավայրը տարածվում էր 3 հազար ստադիա երկարությամբ (540 կմ) և 2000 ստադի (360 կմ) լայնությամբ։ Կղզու կենտրոնն էկենտրոնը մի բլուր էր, որը ծովի գտնվում էր ծովից 50 ստադիա (8-9 կմ) հեռավորության վրա։ Այն պաշտպանելու համար Պոսեյդոնը անցկացրել էր երեք ջրիջրե և երկու հողե օղակները, իսկ ատլանտները այդ օղակների վրայով կամուրջներ էին գցել և կառուցել ջրանցքներ, որպեսզի նավերը կարողանան անցնել նրանց միջոցով ընդհուպ մինչև քաղաք, իսկ, ավելի ճիշտ մինրևմինչև կենտրոնական կղզի, որն ուներ 5 ստադիա ( մեկ կիլոմետրից մի քիչ պակաս) տրամագծով։
Ընդհանրապես Պլատոնը մեծ տեղ է տալիս կղզու չլսված հարստության և բերքատվության մասին նկարագրություններին, դրա խիտ բնակեցված, հարուստ բնական աշխարհի մասին (ըստ հեղինակի այնտեղ նույնիսկ փղեր էին ապրում)։
 
Ընդհանրապես Պլատոնը մեծ տեղ էէր տալիս կղզու չլսված հարստության և բերքատվության մասին նկարագրություններին, դրա խիտ բնակեցված, հարուստ բնական աշխարհիաշխարհին՝ մասին (ըստ հեղինակի այնտեղ նույնիսկ փղեր էին ապրում)։
Մինչ Ատլանտիդայում պահպանվում էր հրաշալի բնություն, նրանք մոռացության էին մատնել հարստությունները՝ մեծարելով արարչին։ Երբ զարմանահրաշ բնությունը վերափոխվեց վատի և խառնվեց մարդկությանը, ոչնչացվեցին նրա հարստությունները։ Մարդիկ դարձան գոռոզ և ագահ։ Բարկացած այդ տեսարանից [[Զևս]]ը որոշեց ոչնչոացնել ատլանտացիներին և աստվածներին հրավիրեց ժողովի։ Սրանով այլաբանությունը, համենայն դեպս մեզ հասած տեքստը, ընդհատվում է։
 
Մինչ Ատլանտիդայում պահպանվում էր հրաշալի բնություն, նրանք մոռացության էին մատնել հարստությունները՝ մեծարելով արարչին։ Երբ զարմանահրաշ բնությունը վերափոխվեց վատի և խառնվեց մարդկությանը, ոչնչացվեցին նրա հարստությունները։ Մարդիկ դարձան գոռոզ և ագահ։ Բարկացած այդ տեսարանիցտեսարանից՝ [[Զևս]]ը որոշեց ոչնչոացնելոչնչացնել ատլանտացիներին և աստվածներին հրավիրեց ժողովի։ Սրանով այլաբանությունը, համենայն դեպս մեզ հասած տեքստը, ընդհատվում է։
 
== Վարկածներ գոյության մասին ==
 
=== Ատլանտիդան, հորինվածք ===
Պատմաբանների և հատկապես բանասերների ամենատարածված կարծիքը՝կարծիքը Ատլանտիդայի պատմությունը տիպիկ փիլիսոփայական առասպելառասպելն է, որի նմուշներնմուշները հանդիպում են հանդիսանում Պլատոնի այլաբանությունները։այլաբանություններում։ Իսկապես, Պլատոնը, ի տարբերություն [[Արիստոտել]]ի և առավել ևս պատմաբաների, երբեք նպատակ չի ունեցել ընթերցողին հայտնել որևէ իրական փաստ, այլ միայն մտքեր, որոնք պատկերվել են փիլիսոփայական առասպելներով։ Այն չափով, որով մենք ստուգում ենք պատմությունը, այն հերքվում է առկա հնէաբանական նյութերով։ Իսկապես, որևէ զարգացած քաղաքակրթության ոչ մի հետք չկա [[Հունաստան]]ի կամ [[Եվրոպա]]յի և [[Աֆրիկա]]յի արևմուտքում, ոչ սառցե և հետսառցե, ոչ էլ դրան հաջորդող դարաշրջաններում։ Դրա հետ մեկտեղ, տեսանելի է, որ Ատլանտիդայի պատմականության կողմանկիցները ուշադրություն չեն դարձնում այլաբանություններում ստուգելի մասը (ներառյալ Աթենքյան քաղաքակրթության կարևորագույն դերը), այլ իրենց հետազոտությունները կենտրոնացնում են բացառապես «չստուգվող» Ատլանտիդայի վրա։ Հետագայում փաստերի աղբյուր են հանդիսանում եգիպտական քրմերը, մինչդեռ բազմաթիվ հին եգիպտական տեքստերում, առավել ևս պապիռուսի վրա, չի գրված ոչինչ, որը կհիշեցնի Պլատոնի պատմվածքը։
 
=== Ատլանտիդան Ատլանտյան օվկիանոսում ===
[[Պատկեր:Atlantis Ocean spots.png|մինի|աջից|Տեղերը [[Ատլանտյան օվկիանոս]]ում, որտեղ գիտնականները տեղադրել են Ատլանտիդան]]
[[Պատկեր:Athanasius Kircher's Atlantis.gif|մինի|աջից|Անտլանտիդայի քարտեզը, ըստ Աֆանսի Կիրհերի, 1669 թվական]]
Հերակլեսի սյուները հնում միշտ անվանել են [[Ջիբրալթարի նեղուց]] (ոչ հաճախ նաև՝ Ջիբլարթարի և [[Սեուտա]]յի ժառյռեր): Այդպիսով, Պլատոնը Ատլանտիդան տեղադրում է Ջիբլարթարի նեղուցի մոտ, [[Իսպանիա]]յի և [[Մարոկկո]]յի մոտ: Ըստ հույներիհույների՝ Մարոկկոյում էր ապրում հսկա [[Ատլաս (դիցաբանություն)|Անլանտը]], որի անունից էլ առաջացել է օվկիանոսի անվանումը, նաև առաջացել է հենց երկրի անունը (Պլատոնի պատմությունում Անտլանտը երկրի առաջին արքան էր):
 
[[Պատկեր:Ica stones18.JPG|մինի|200px|ձախից|Իկի քարերից մեկը [[Հյուսիսային Ամերիկա]]յի (վերևը կենտրոնում) ու [[Հարավային Ամերիկա]]յի (ներքևը կենտրոնում), ձախ կողմում կործանված Մու մայրցամաքի, աջ կողմում '''Ատլանտիդայի''' քարտեզով<ref>''Гуляев В.'' к.и.н. [http://alterplan.far.ru/riddle_of_the_ica_stones_3.html Погибшие континенты Атлантида и Му на карте неандертальца. ] // Alterplan.ru</ref>: Ըստ ուրիշ տարբերակի դա [[Կեչուա (ազգ)|կեչուայի հնդկացիների]] ծիսակատարության ընդհանուր ծրագիրն է:]]
Ուսումնասիրողների մեծ մասը կարծում է, որ, ըստ Պլատոնի, այդ երկիրը գտնվել է միայն Ատլանտյան օվկիանոսում և ուրիշ ոչ մի տեղ: Հիմնականում, նրանք նշում էին, որ միայն Ատլանտյան օվկիանոսում կարող էր տեղավորվել Պլատոնի նկարագրած չափերով երկիրը (530x350 կմ), և մի քանի հարևան կղզիներ: Այդ վարկածի վառ ապոլագետապոլագետներից էր Նիկոլայ Ժիրովը: Ըստ նրա Ատլանտիդան գտնվում էր [[Ազորյան կղզիներ]]ի տարածքում:
 
Շատ ուսումնասիրողները Ատլանտիդան փնտրել են [[Բալեարյան կղզիներ|Բալեարյան]] և [[Կանարյան կղզիներ]]ի տարածքում: Վյաչեսլավ Կուդրյացևը «Աշխարհի շուրջ» ամսագրում առաջարկել է հիմնվել Պլատոնի տեքստերի և վերջին սառցային մաքսիմումի տվյալների վրա (ավարտվել է 10.000 տարի առաջ, ինչը համապատասխանում է Պլատոնի ներկայացրած տվյալներին), ըստ որիորի՝ Ատլանտիդան գտնվել է ներկայիս [[Բրիտանական կղզիներ]]ի, [[Իռլանդիա]]յի և հյուսիսարևմտյան Ֆրանսիայի տարածքում, իսկ խորտակվելու պատճառը սառույցների հալումն ու ջրի մակարդակի բարձրացումն էր<ref>[http://www.vokrugsveta.ru/vs/article/1179/ Адрес Атлантиды — Кельтский шельф?] // Журнал «[[Вокруг света]]». </ref>:
 
== Ծանոթագրություններ ==