«Սև խոռոչ»–ի խմբագրումների տարբերություն

[[Պատկեր:M87 jet.jpg|thumb|250px| [[Ակտիվ գալակտիկա]] {{iw|M 87 (գալակտիկա)|M87|ru|M 87 (галактика)}}-ի պատկերը՝ ստացված «[[Հաբլ (աստղադիտակ)|Հաբլի]]» հեռադիտակի օգնությամբ: Գալակտիկայի միջուկում, ենթադրվում է, կա սև խոռոչ: Նկարում երևում է մոտ 5 հազար [[Լուսատարի]] երկարությամբ {{iw|ռեյլատիվիստիկ շիթ||en|Astrophysical jet}}]]

 

 

Տեսականորեն տարածաժամանակային այսպիսի շրջանների գոյության հնարավորությունը հետևում է [[Այնշտայնի հավասարումներ|Այնշտայնի հավասարումների]] մի քանի ճշգրիտ լուծումներից, որոնցից առաջինը<ref>{{cite web|url=http://www.krugosvet.ru/enc/nauka_i_tehnika/astronomiya/CHERNAYA_DIRA.html|title=Владимир Сурдин. Чёрная дыра|accessdate=2012-05-19|publisher=Энциклопедия Кругосвет|archiveurl=http://www.webcitation.org/68e5tYMNf|archivedate=2012-06-24}}</ref> [[1915]] թվականին ստացել է [[Կառլ Շվարցշիլդ|Կառլ Շվարցշիլդը]]: Տերմինի ճշգրիտ հայտնագործողը հայտնի չէ {{-1|<ref>{{cite web|title=Black Hole|work=World Wide Words|author=Michael Quinion|url=http://www.worldwidewords.org/topicalwords/tw-bla1.htm|accessdate=2009-11-26|archiveurl=http://www.webcitation.org/617i2WQVh|archivedate=2011-08-22}}</ref>}}, բայց բուն անվանումը մասսայականցվել է {{iw|Ջոն Արչիբալդ Ուիլլեր|Ջոն Արչիբալդ Ուիլլերի|en|John Archibald Wheeler}} կողմից և առաջին անգամ հրապարակորեն օգտագործվել է նրա «Մեր տիեզերքը՝ հայտնին և անհայտը» հանրահայտ դասախոսության ժամանակ ({{lang-en|Our Universe: the Known and Unknown}}) {{iw|1967 թվականը գիտության մեջ||en|1967 in science}} թվականի դեկտեմբերի 29-ին {{-1|<ref group="Նշում"> Դասախոսության տեքստը հրատարակվել է ուսանողական ընկերության «Phi Beta Kappa» The American Scholar (Vol. 37, no 2, Spring 1968) և «Sigma Xi» American Scientist, 1968, Vol. 56, No. 1, Pp. 1—20 ընկերության ամսագրերում: Այդ աշխատանքից մի էջ վերատպվել է V. P. Frolov and I. D. Novikov, Black Hole Physics: Basic Concepts and New Developments, (Kluwer, Dordrecht, 1998) գրքում, p. 5.</ref>}}: Ավելի վաղ այսպիսի աստղագիտական օբյեկտներին անվանում էին «կոլապսացված աստղեր կամ {{iw|կոլապսար|կոլապսարներ|ru|Коллапсар}}<nowiki/>» ({{lang-en|collapsed stars}}), ինչպես նաև «սառած աստղեր ({{lang-en|frozen stars}}{{-1|{{sfn|Чёрные дыры: Мембранный подход|1988|с=9}}}}): Սև խոռոչների գոյության փաստը սերտորեն կապված է [[Ձգողականություն|գրավիտացիոն տեսության]] իրական լինելու հետ, որից հետևում է նրանց գոյությունը: Ժամանակակից ֆիզիկայում, ամենից լավ փորձնականորեն հաստատված, ստանդարտ գրավիտացիոն տեսություն է հանդիսանում [[Ընդհանուր հարաբերականության տեսություն|ընդհանուր հարաբերականության տեսությունը]] (ԸՀՏ), որը վստահորեն կանխագուշակում է սև խոռոչների կազմավորումը (բայց նրանց գոյությունը հնարավոր է այլ մոդելների շրջանակներում, (տես {{iw|Գրավիտացիայի ալտերնատիվ տեսություն||ru|Альтернативные теории гравитации}}): Այդ առթիվ դիտարկված տվյալները վերլուծվում ու մեկնաբանվում են ՀՀՏ շրջանակներում: Չնայած այս տեսությունը դեռ թեստավորված չի համարվում ժամանակատարածական բնագավառին համապատասխանող աստղային մասսաների սև խոռոչների հորիզոնին անմիջական մոտ ինտենսիվ փորձարարական պայմանների համար (սակայն լավ հաստատված է գերզանգվածային սև խոռոչներին համապատասխանող պայմաններին {{-1|<ref name="estlichd">http://phys.unn.ru/docs/Invisible%20Universe.pdf</ref>}}, և մինչև 94 % ճշգրտությամբ համաձայնեցվում է {{iw|Գրավիտացիոն ալիքների հայտնագործման|առաջին գրավիտացիոն-ալիքային ազդանշանի հետ|en|First observation of gravitational waves}}): Այդ պատճառով, որպես սև խոռոչների անմիջական գոյության ապացույց, պետք է հասկանալ աստղագիտական այնպիսի խիտ ու զանգվածեղ, ինչպես և այլ որոշ նկատվող հատկություններ կրող օբյեկտները, որոնց, հատուկ հարաբերականության տեսության մեջ, կարելի է մեկնաբանել ինչպես սև խոռոչներ։{{-1|<ref name="estlichd"/>}}