«Անկախ Պետությունների Համագործակցություն»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
No edit summary
Տող 13.
1991 թվականի մարտին [[Միխայիլ Գորբաչով|Միխայիլ Գորբաչով<nowiki/>ը]]՝ ԽՍՀՄ նախագահը, առաջարկեց [[հանրաքվե]] անցկացնելու միջոցով ստեղծել դաշնություն՝ նպատակ ունենալով պահպանել միությունը որպես Անկախ պետությունների միություն։ Բայց այդ նոր պայմանագիրը այդպես էլ չստորագրվեց, քանի որ [[Կոմունիստական կուսակցություն|Կոմունիստական կուսակցության]] դաշնակիցները հեղաշրջման փորձ իրականացրեցին հենց նույն տարվա օգոստոսին։
 
Օգոստոսյան դեպքերից հետո հանրապետությունները հռչակեցին իրենց անկախությունը՝ վախենալով մեկ այլ հեղաշրջումից։ Ուկրաինայի անկախության հանրաքվեից 1 շաբաթ անց, որը նվազեցրեց ԽՍՀՄ-ի միասնական մնալու հնարավորությունները, [[ԲելոռուսականԲելառուսական ԽՍՀ|ԲելոռուսիԲելառուսի Սոցիալիստական Խորհրդային Հանրապետության]], [[ՌԽՖՍՀ|Ռուսաստանի Խորհրդային Սոցիալիստական Ֆեդերատիվ Հանրապետության]], [[Ուկրաինական ԽՍՀ|Ուկրաինայի Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետության]] կողմից հիմնադրվեց ԱՊՀ-ն 1991թվականի դեկտեմբերի 8-ին, երբ այս 3 հանրապետությունների ղեկավարները հանդիպեցին [[Բելովեժյան անտառ-արգելանոց|Բելովեժյան անտառ-արգելանոց<nowiki/>ում]], որը մոտ 50 կմ է հեռու [[Բրեստ|Բրեստ<nowiki/>ից]] (ԲելոռուսԲելառուս) և ստորագրեցին ԱՊՀ ստեղծման մասին համաձայնագիր, որը հայտնի է որպես Հիմնադրման պայմանագիր ({{lang-ru|Соглашение}}, Soglasheniye), որով լուծարվեց Խորհրդային Միությունը և ստեղծվեց ԱՊՀ-ն որպես նրա տարածքային իրավահաջորդ։ Միաժամանակ նրանք հայտարարեցին, որ նոր միությունը բաց է լինելու բոլոր նախկին խորհրդային պետությունների և այլ պետությունների համար, որոնք ունեն նույն նպատակները<ref name="agreement">[http://www.therussiasite.org/legal/laws/CISagreement.html Agreement on the Establishment of the CIS]: 3 founding countries, 8 December 1991 ('''unofficial English translation'''). '''Russian''' text here [http://www.cis.minsk.by/main.aspx?uid=176]</ref>։ ԱՊՀ կանոնադրությունը սահմանում է, որ բոլոր անդամները ինքնիշխան և անկախ պետություններ են և այդ պատճառով արդյունավետորեն դադարեցնում են ԽՍՀՄ գոյությունը։
[[Պատկեր:RIAN archive 848095 Signing the Agreement to eliminate the USSR and establish the Commonwealth of Independent States.jpg|մինի|ԱՊՀ ստեղծման համաձայնագրի ստորագրումը 1991 թվականի դեկտեմբերի 8-ին։]]
1991 թվականի դեկտեմբերի 21-ին նախկին խորհրդային մյուս 8 հանրապետությունները՝ [[Հայաստան|Հայաստանը]], [[Ադրբեջան|Ադրբեջանը]], [[Ղազախստան|Ղազախստանը]], [[Ղրղզստան|Ղրղզստանը]], [[Մոլդովա|Մոլդովան]], [[Թուրքմենստան|Թուրքմենստանը]], [[Տաջիկստան|Տաջիկստանը]] և [[Ուզբեկստան|Ուզբեկստանը]] ստորագրեցին [[Ալմա-Աթա|Ալմա-Աթայի]] արձանագրությունը, որը մեկնաբանվում է կամ որպես ԱՊՀ համալրում այս պետություններով, կամ ԱՊՀ ստեղծման կամ վերստեղծման ամսաթիվ<ref>Plokhy, Serhii, The Last Empire: The final days of the Soviet Union, Oneworld, London (2014), {{ISBN|9781780746463}}, pp 356 – 365</ref>, որով ԱՊՀ անդամների թիվը դարձավ 11<ref name="declaration">[http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/belarus/by_appnc.html Alma-Ata Declaration]: 11 countries accede to the CIS, 21 December 1991 ('''English translation'''). '''Russian''' text here [http://www.cis.minsk.by/main.aspx?uid=178]</ref>։ Վրաստանը միացավ 2 տարի անց՝ 1993 թվականին<ref name="ratification">[http://cis.minsk.by/sm.aspx?uid=11368 Ratification status of CIS documents as of 15 January 2008] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081030122332/http://cis.minsk.by/sm.aspx?uid=11368|date=30 October 2008}} ('''Russian''')</ref>։ Այդ պահի դրությամբ նախկին խորհրդային 15 հանրապետություններից 12-ը անդամակցեցին ԱՊՀ-ին։ 3 Բալկանյան երկրները չեն անդամակցել՝ հիմնվելով իրենց կառավարությունների և բնակչության այն տեսակետի վրա, որ 1940 թվականից հետո Խորհրդային միության կողմից իրենց տարածքի օկուպացիան անօրինական է (2004 թվականին նրանք անդամակցեցին [[ՆԱՏՕ]]-ին և [[ԵՄ]]-ին)։
Տող 126.
Հիմնադրման հենց սկզբից ԱՊՀ առաջնահերթ նպատակներից մեկը այնպիսի ֆոռումի ստեղծումն էր, որում կքննարկվեին նորանկախ պետությունների սոցիալական և տնտեսական զարգացմանն առնչվող հարցերը։ Այս նպատակին հասնելու համար անդամ երկրները համաձայնվել են խթանել և պաշտպանել մարդու իրավունքները։ Սկզբում այս նպատակներին հասնելու ջանքերը լոկ բարի կամքի դրսևորում էին, բայց 1995 թվականի մայիսի 26-ին ԱՊՀ-ն ընդունեց [[Մարդու իրավունքների և հիմնական ազատությունների մասին ԱՊՀ կոնվենցիա|Մարդու իրավունքների և հիմնական ազատությունների մասին ԱՊՀ կոնվենցիա<nowiki/>ն]]<ref>{{cite web|url=http://www.unhcr.org/refworld/type,MULTILATERALTREATY,CIS,RUS,49997ae32c,0.html|title=Commonwealth of Independent States Convention on Human Rights and Fundamental Freedoms|year=1995|accessdate=24 March 2013}}</ref>։
 
Անգամ մինչև 1995 թվականի մարդու իրավունքների վերաբերյալ պայմանագիրը, 1991 թվականին ընդունված ԱՊՀ կանոնադրության 33-րդ հոդվածով ստեղծվում էր Մարդու իրավունքների հանձնաժողով, որը տեղակայվելու էր [[Մինսկ|Մինսկում]] (ԲելոռուսԲելառուս)։ Սա հաստատվեց Պետությունների ղեկավարների խորհրդի 1993 թվականի որոշմամբ։ 1995 թվականին ԱՊՀ-ն ընդունեց մարդու իրավունքների պայմանագիրը, որն ընդգրկում էր քաղաքացիական և քաղաքական, ինչպես նաև սոցիալական և տնտեսական մարդու իրավունքներ։ Այս պայմանագիրը ուժի մեջ մտավ 1998 թվականին։ ԱՊՀ պայմանագիրը մոդելավորվել է [[Մարդու իրավունքների Եվրոպական կոնվենցիա|Մարդու իրավունքների Եվրոպական կոնվենցիայի]] հիման վրա, բայց չունի այն իմպլեմենտացիոն մեխանիզմները, որոնք ունի վերջինս։ ԱՊՀ պայմանագրում Մարդու իրավունքների հանձնաժողովը ունի բավականին անորոշ ձևակերպված լիազորություն։ Մարդու իրավունքների հանձնաժողովի ստատուտը, որը նույնպես ընդունվել է ԱՊՀ անդամ պետությունների կողմից որպես որոշում, իրավունք է տալիս հանձնաժողովին ձևավորել միջպետական, ինչպես նաև անհատական հաղորդակցություն։
 
Հատկապես Կենտրոնական Ասիայի ԱՊՀ անդամները շարունակում են ունենալ մարդու իրավունքների բնագավառում ամենացածր ցուցանիշը։ Շատ ակտիվիստներ մատնանշում են 2005 թվականի [[Անդիջանի կոտորածներ|Անդիջանի կոտորածները]] Ուզբեկստանում կամ Թուրքմենստանում նախագահ [[Գուրբանգուլու Բերդըմուհամեդով|Գուրբանգուլու Բերդըմուհամեդովի]] անձի պաշտամունքը (չնայած որ ԱՊՀ անդամ չէ) ցույց տալու համար, որ այնտեղ Խորհրդային միության փլուզումից ի վեր մարդու իրավունքների առկայության ապացույցներ չկան ։ Նախագահ [[Վլադիմիր Պուտին|Վլադիմիր Պուտինի]] կողմից իշխանության կենտրոնացումը արտացոլվեց Ռուսաստանում նախորդ տարիներին ընդհանուր առաջընթացի կայուն անկմամբ։ Անկախ պետությունների համագործակցությունը շարունակում է լուրջ դժվարություններ ունենալ անգամ հիմնական միջազգային չափանիշներին բավարարելու տեսանկյունից<ref>
Տող 184.
ԱՊՀ անդամ երկրներ Ռուսաստանի, Ուկրաինայի, Բելառուսի և Ղազախստանի միջև միասնական տնտեսական տարածք ստեղծելու մասին քննարկումից հետո այդ տարածքի ստեղծման մասին պայմանագրի մասին հայտարարվեց Մոսկվայի [[Նովո-Օգարևո]] արվարձանում 2003 թվականի փետրվարի 23-ի հանդիպման ժամանակ։ Միասնական տարածքն ունենալու էր առևտրի և տարիֆների վերազգային հանձնաժողով Կիևում, սկզբում ղեկավարվելու էր Ղազախստանի ներկայացուցչի կողմից և չէր գտնվելու 4 պետությունների կառավարությունների ենթակայության տակ։ Վերջնական նպատակը տարածաշրջանային կազմակերպության ստեղծումն է, որը բաց կլինի այլ պետութունների անդամակցելու համար և ի վերջո կբերի միասնական դրամական միավորի ստեղծման։
 
2003 թվականի մայիսի 22-ին [[Ուկրաինայի Գերագույն Ռադա|Ուկրաինայի Գերագույն Ռադան]] (Ուկրաինայի խորհրդարան) 266 կողմ և 51 դեմ ձայներով քվեարկեց տնտեսական տարածքի օգտին։ Այնուամենայնիվ շատերն են կարծում, որ Վիկտոր Յուշչենկոյի հաղթանակը 2004 թվականի Ուկրաինայի նախագահական ընտրություններում մեծ հարված էր այս նախագծին։ Յուշչենկոն թարմացրեց ԵՄ-ին Ուկրաինայի անդամակցելու հետաքրքրությունը, իսկ նմանատիպ անդամակցությունը անհամատեղելի կլինի նախատեսվող միասնական տնտեսական տարածքի հետ։ Յուշչենկոյին հաջորդող [[Վիկտոր Յանուկովիչ|Յանուկովիչը]] 2010 թվականի ապրիլի 27-ին հաստատում է, որ «Ուկրաինայի մուտքը Ռուսաստանի, ԲելոռուսիԲելառուսի և Ղազախստանի մաքսային միություն այսօր հնարավոր չէ, քանի որ [[Առևտրի համաշխարհային կազմակերպություն|Առևտրի համաշխարհային կազմակերպության (ԱՀԿ)]] տնտեսական սկզբունքները և օրենքները դա չեն թույլատրում, իսկ մենք մեր քաղաքականությունը զարգացնում ենք ԱՀԿ սկզբունքներին համապատասխան»<ref name=WTO/>։ Ուկրաինան ԱՀԿ անդամ է։<ref name=WTO>[http://www.kyivpost.com/news/nation/detail/65139/ Yanukovych: Ukraine won't join Customs Union], [[Kyiv Post]] (27 April 2010)</ref>
Բելառուսի, Ղազախստանի և Ռուսաստանի Մաքսային միությունը ստեղծվեց 2010 թվականին<ref>{{cite web|url=http://www.rbcnews.com/free/20081225170003.shtml |title=Russia, Kazakhstan, Belarus plan on common economic space |publisher=Rbcnews.com |date= |accessdate=23 July 2013}}</ref>՝ 2012 թվականին միասնական շուկա ստեղծելու նախագծով<ref>{{cite web|url=http://en.rian.ru/exsoviet/20100617/159463469.html |title=Russia expects CIS countries to create free trade area |publisher=En.rian.ru |date= |accessdate=23 July 2013}}</ref>։