Վիքիպեդիա

«Ֆլեյտա»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
No edit summary
Տող 7.
Անգլերեն ''flute'' բառն առաջին անգամ գործածվել է միջին անգլերենի ժամանակներում որպես ''floute''<ref name="Flute">{{cite web|url=http://www.thefreedictionary.com/flute|title=Flute|publisher=The Free Dictionary By Farlex|accessdate=2012-05-25}}</ref>, ''flowte'', ''flo(y)te'',<ref name="C Weiner 1989">Simpson, J. A. and Weiner, E. S. C. (eds.), "flute, ''n.1''", ''Oxford English Dictionary'', second edition. 20 vols. Oxford: Clarendon Press; New York: Oxford University Press, 1989. {{ISBN|0198611862}}.</ref>՝ հավանաբար հին ֆրանսերենից՝ ''flaute'' և հին պրովանսերենից՝ ''flaüt''<ref name="Flute" />, մեկ այլ ձև հին ֆրանսերենից՝ ''fleüte'', ''flaüte'', ''flahute'' փոխանցվելով միջին բարձր գերմաներենից՝ ''floite'' կամ գերմաներոն՝ ''fluit''։ Անգլերենում ''flout'' բայն ունի նույն լեզվական արմատը, իսկ ժամանակակից գերմաներենում ''fluiten'' բայը դեռ կրում է երկուիմաստ<ref name="Fenwick">{{cite web|url=http://www.fenwicksmith.com/miscellany_flautist.html|title=Is it flutist or flautist?|last=Smith|first=Fenwick|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140116191634/http://www.fenwicksmith.com/miscellany_flautist.html|archivedate=16 January 2014|accessdate=5 January 2015}}</ref>։ ''flute'' բառն առաջին անգամ գործածվել է 14-իդ դարում<ref>{{cite web|url=http://www.merriam-webster.com/dictionary/flute|title=Flute|publisher=Merriam-Webster|accessdate=2012-05-25}}</ref>՝ ըստ [[Օքսֆորդի անգլերեն բառարան|Օքսֆորդի անգլերեն բառարանի]]՝ Ջեֆրի Չոսերի ''The Hous of Fame'' -ում<ref name="C Weiner 1989" />։
 
Այժմ երաժիշտը, որ նվագում է ֆլեյտաների դասին պատկանող ցանկացացցանկացած գործիք կարող է կոչվել ֆլեյտահար ({{lang-en|flutist}} {{lang-en|flautist}})<ref>{{cite web|url=http://www.oxforddictionaries.com/us/definition/american_english/flutist|title=Flutist|work=Oxford English Dictionary (American English)|accessdate=5 January 2015}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.oxforddictionaries.com/us/definition/english/flautist|title=Flautist|work=Oxford English Dictionary (British & World English)|accessdate=5 January 2015}}</ref>, կամ պարզապես ֆլեյտա նվագող ({{lang-en|flute player}})։ ''Flutist'' բառն ունի առնվազն 1603 տարվա պատմություն։ 18-րդ դարում Իտալիայից (''flautista'', itself from ''flauto'') փոխառնվելուց հետո [[Նաթանիել Հոթորն|Նաթանիել Հոթորնը]] ''Flautist'' բառն օգտագործվել է 1860 թվականին ''The Marble Faun'' ռոմանսում։ Այլ անգլերեն տերմիններ, որոնք այժմ հնացել են, ''fluter''-ն է (15–19 դարեր <ref>{{cite web|url=http://www.oed.com/view/Entry/72222|title=Fluter (c.1400)|work=Oxford English Dictionary}}</ref><ref>{{cite web|url=http://machaut.uchicago.edu/?resource=Webster%27s&word=fluter|title=Fluter|work=Webster's Revised Unabridged Dictionary of the English Language|accessdate=5 January 2015}}</ref><ref>{{cite web|url=http://dictionary.reference.com/browse/fluter|title=Fluter|work=Random House Dictionary and Collins English Dictionary|accessdate=5 January 2015}}</ref>) և ''flutenist''-ը (17–18-րդ դարեր<ref name="Fenwick" /><ref>{{cite web|url=https://books.google.com/books?id=gTElurCu-WYC&pg=PA2291|title=Flutenist|work=The Century Dictionary and Cyclopedia|accessdate=5 January 2015}}</ref>)։
 
== Պատմություն ==
Տող 52.
== Կատեգորիաներ ==
[[Պատկեր:Zampoña.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Zampo%C3%B1a.jpg|աջից|մինի|''zampoña'' նվագելիս, Pre-Inca գործիք՝ Պանի ֆլեյտայի տեսակ։]]
Ֆլեյտան հիմնականում բաց փող է, որը հնչում է երաժիշտիերաժշտի կողմից գործիքի ներսում օդի տատանումների առաջացման միջոցով։ Կենտրոնացված ուսումնասիրություններից և փորձերից հետո նվագողները սկսեցին կառավարել օդի ուղղությունը՝ ստեղծելով օդի հոսանք, որում օդը ուղղված է ցած դեպի գործիքի գլխավոր հատվածի ձայնային անցք։ Կան ֆլեյտայի ընդարջակ տեսակներ։ Տեսակներից մեծամասնության դեպքում երաժիշտը օդը մղում է ուղիղ բերանային հատվածի եզրով՝ ներքևի շրթունքով 1/4 մասով փակելով բերանային հատվածը։ Այնուամենայնիվ որոշ ֆլեյտաներ, ինչպիսիք են վիսթլը'','' ''gemshorn-ը'', [[Ֆլաժոլետ|ֆլաժոլետը]], ''recorder-ը'', [[Թին վիսլ|թին վիսլ,]] ''tonette-ն,'' [[Ֆույարա|ֆույարան]] և օկարինան ունեն խողովակ, որ օդը ուղղում է դեպի եզր։ Բերանիկը գործիքին տաիս է պարզ տեմբր, որը տարբերվում էբերանիկից զուրկ ֆլեյտաներից և գործիքը դարձնում է ավելի դյուրին նվագելու համար, բայց միևնույն ժամանակ կորցնում է երաժիշտի հավասարակշռությունը։
 
Այլ տարատեսակներ են հորիզոնական ֆլեյտաները, ինչպիսիք են [[Համերգային ֆլեյտա|համերգային ֆլեյտան]], [[Պիկոլո|պիկոլոն,]] [[Թութակ (երաժշտական գործիք)|թութակը]], դիզին և ''bansuri-ն,'' և երկայնական ֆլեյտաներ, ինչպիսիք են նեյը, [[Սյաո (երաժշտական գործիք)|սյաոն]], [[Բլուլ|բլուլը]], ''danso-ն,'' ''shakuhachi-ն,'' ''Anasazi flute-ը'' և կենան։ Հորիզոնական ֆլեյտա նվագողները խողովակի ծայրիչծայրից փչելու փոխարեն օգտագործում են խողովակի կողքի հատվածը։ Երկայնակի ֆլեյտաները չպետք է շփոթել բերանիկով ֆլեյտաների հետ, որոնք նույնպես նվագում են հորիզոնական դիրքով, բայց ներքին խողովակ, որն օդն ուղղում է ձայնեյին անցքի եզրի միջով։
 
Ֆլեյտաները կարող են բաց լինել ինչպես մեկ, այնպես էլ երկու կողմերից։ Օկարինան, ''xun-ը'', պանի ֆլեյտաները, ոստիկանական սուլիչը, նավատորմի սուլիչը ունեն փակ ծայր։ Բաց ծայր ունեցող ֆլեյտաները, ինչպիսիք են համերգային ֆլեյտան և ''recorder''-ը ավելի հարմոնիկ են, ավելի դյուրին են նվագելու համար և ունեն վառ տեմբր:
Տող 75.
Սովորական Դո լարվածքով համերգային ֆլեյտայի դիապազոնը երեք օկտավա է և սկսվում է Դո նոտայից կամ կես տոն ցածր, երբ միացված է ''B foot''-ը։ Սա նշանակում է, որ համերգային ֆլեյտան ամենատարածված նվագարանն է։
 
====Արևմտյան համերգային ֆլեյտայի տերբերակներտարբերակներ====
[[File:Joueuse de flûte à Château-Thierry.jpg|thumb|right| Կենտրոնում՝ պիկոլո, աջում՝ մեծ ֆլեյտա]]
[[Պիկոլո|Պիկոլոն]] նվագախմբի ամենաբարձր հնչողություն ունեցող գործիքն է։ Ֆլեյտայի ընտանիքին պատկանող ավելի ցածր հնչողության գործիքներն են [[Ալտֆլեյտա|Ալտ-ֆլեյտան]] և [[Բասֆլեյտա|բասֆլեյտան]]։ Վերջիններս հազվադեպ են օգտագործվում և համերգային ֆլեյտայից մեկ օկտավա ցածր են։ [[Կոնտրաբաս ֆլեյտա|Կոնտրաբաս ֆլեյտան]], [[կրկնակի կոնտրաբաս ֆլեյտա|կրկնակի կոնտրաբաս ֆլեյտան]] և [[հիպերբաս ֆլեյտա|հիպերբաս ֆլեյտան]] համապատասխանաբար Դո-ից երկու, երեք, չորս օկտավա ցածր լարում ունեցող ֆլեյտաների հազվագյուտ տեսակներից են։
Տող 105.
Ճապոնական ֆլեյտան, որը կոչվում է ''fue'', {{nihongo|笛||hiragana ふえ}}, ընդգրկում է ֆլեյտաների ընտանիքին պատկանող ճապոնական մի շարք երաժշտական գործիքներ, ներառյալ ''shakuhachi-ն'' և ''hotchiku-ը'', ինչպես նաև հորիզոնական ''gakubue-ը'', ''komabue-ը,'' ''ryūteki-ը'', ''nōkan-ը'', ''shinobue-ը'', ''kagurabue-ն'' և ''minteki-ը։''
 
===Սոդինա և սուլինգ===
<br />
[[File:Sodina Flute of Madagascar.jpg|thumb|right|Սոդինա նվագողը Մադագասկարում]]
 
Սոդինաներ հայտնաբերվել են [[Մադագասկար|Մադագասկարի]] ողջ տարածքում, որը գտնվում է Հնդկական օվկիանոսում, հարավարևելյան Աֆրիկայում: Լինելով կղզու ամենահին գործիքներից մեկը՝ այն նման է Հարավարևելյան Ասիայի և հատկապես Ինդոնեզիայի ֆլեյտաներին, որտեղ այն հայտնի է որպես սուլինգ: Այստեղից էլ եզրակացություն, որ սոդինայի նախորդ տեսակները ջրանցքներով տեղափոխվել են Մադագասկար Բոռնեոյից արտագաղթող կղզու բնիկների միջոցով<ref name="Musical Standard">{{Cite journal | last = Shaw | first = Geo | title = Music among the Malagasy | journal = The Musical Standard | volume = 17 | issue = 797 | page = 297 | date = November 8, 1879 | url = https://books.google.com/?id=rQAtAAAAYAAJ&pg=PA297&dq=Music+among+the+Malagasy+musical+standard#v=onepage&q=Music%20among%20the%20Malagasy%20musical%20standard&f=false | accessdate = November 15, 2010}}</ref>։ Հայտնի ժամանակակից սոդինա ֆլեյտիստի՝ Ռաքոտո Ֆրայի (2001) նկարը ներկայացվեց տեղական արժույթով<ref>{{cite news |last=Maminirina |first=Rado |title=Le billet Rakoto Frah vaut de l'or |newspaper=Express de Madagascar |date=15 July 2011 |url=http://www.lexpressmada.com/4969/patrimoine-madagascar/25398-le-billet-rakoto-frah-vaut-de-l-or.html |accessdate=7 October 2012 |language=French |archiveurl=https://www.webcitation.org/6BFhPBnr1?url=http://www.lexpressmada.com/4969/patrimoine-madagascar/25398-le-billet-rakoto-frah-vaut-de-l-or.html |archivedate=8 October 2012 |deadurl=yes |df= }}</ref>։
*[[պիկոլո]]
*[[տերցֆլեյտա]]
*[[համերգային ֆլեյտա]]
*[[ալտֆլեյտա]]
*[[բասֆլեյտա]]
*[[կոնտրալտո ֆլեյտա]]
*[[կոնտրաբաս ֆլեյտա]]
*[[կրկնակի կոնտրաբաս ֆլեյտա]]
*[[օկտոբաս ֆլեյտա]]
*[[հիպերբաս ֆլեյտա]]
 
===Սրինգ===
Հիմնականում օգտագործվում են սովորական ֆլեյտան և [[պիկոլո]]ն։ Որոշ կոմպոզիտորներ օգտագործում են նաև [[ալտֆլեյտա]]ն։ Մյուս տարատեսակները ավելի քիչ օգտագործում ունեն։ [[Տերցֆլեյտա]]ն օգտագործվում է [[ջազ]]ում։
Սրինգը (հայտնի է նաև որպես բլուլ) համեմատաբար փոքր, երկայնական ֆլեյտայի տեսակ է<ref name="Pahlevanian 2001">Pahlevanian, Alina. (2001). "Armenia §I: Folk Music, 3: Epics", in ''The New Grove Dictionary of Music and Musicians'', second edition, edited by [[Stanley Sadie]] and [[John Tyrrell (musicologist)|John Tyrrell]]. London: Macmillan Publishers.</ref>: Հայտնաբերվել է Կովկասի տարածաշրջանում՝ Արևելյան Հայաստանում։ Պատրաստված է փայտից կամ եղեգից, սովորաբար ունենում է յոթ անցքեր և մեկ անցք՝ նախատեսված բութ մատի համար<ref name="Pahlevanian 2001"/>, ունի դիատոնիկ գամմա։ Մի հայ երաժշտագետի կարծիքով սրինգը հայ ժողովրդի ազգային նվագարան է<ref>Komitas, Vardapet. (1994). ''Grakan nshkhark' Komitas Vardapeti beghun grch'ēn: npast mē Komitas Vardapeti srbadasman harts'in'', edited by Abel Oghlukian. Montreal: Ganatahayots' Aṛajnordarani "K'ristonēakan Usman ew Astuatsabanut'ean Kedron".</ref>։
 
Ֆլեյտան լայն օգտագործում ունի կամերային երաժշտության մեջ։ Այն հաճախ օգտագործվում է որպես մենակատար գործիք։ Ֆլեյտայի համար գրվել են բազմաթիվ կոնցերտներ։ Այն համարվում է աշխարհում ամենաշատ նվագվող գործիքներից մեկը։
 
Բացի դասական երաժշտության մեջ օգտագործվող ֆլեյտայից և իր մի քանի տարատեսակներից, գոյություն ունեն ֆլեյտայի բազմաթիվ այլ տեսակներ, որոնք հիմնականում տարածված են հատուկ երկրներում։ Դրանցից են՝
 
* [[Ֆլաժոլետ]] ([[Անգլիա]], [[Ֆրանսիա]], [[Կատալոնիա]] և այլ երկրներ)
* [[Ֆլաբիոլ]] ([[Կատալոնիա]])
* [[Իռլանդական ֆլեյտա]] ([[Իռլանդիա]])
* [[Վիսթլ]] ([[Իռլանդիա]], [[Շոտլանդիա]], [[Մեծ Բրիտանիա]] և բրիտանական տարբեր կղզիներ)
* [[Բլոկֆլեյտա]]
* [[Պինքիլո]] և [[Տարքա]] ([[Բոլիվիա]], [[Պերու]])
* [[Սուլինգ]] ([[Ինդոնեզիա]])
* [[Սոդինա]] ([[Մադագասկար]])
* [[Ֆույարա]] ([[Սլովակիա]])
* [[Բանսուրի]] ([[Հնդկաստան]])
* [[Քավալ]] ([[Բուլղարիա]] և [[Թուրքիա]])
* [[Աուլոս]] ([[Հին Հունաստան]])
* [[Դիզի]] ([[Չինաստան]])
* [[Տաեգում]] ([[Կորեա]])
* [[Շակուհաշի]] ([[Ճապոնիա]])
 
== Ծանոթագրություններ ==
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Ֆլեյտա» էջից