«Մետաքս»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
No edit summary |
|||
Տող 2.
'''Մետաքս,''' մանրաթել, որն արտադրվում է տարբեր կենդանիների (հիմնականում [[միջատներ]]ի) հատուկ [[գեղձ]]երի միջոցով։
Գոյություն
Թթենու շերամի զարգացումը ընթանում է չորս փուլով։ Թիթեռները ձվադրում են շերամի սերմ, որից զարգանում է թրթուրը, որը խոպոպում (գանգրացնում) է բոժոժը, վերափոխելով [[հարսնյակ]]ի, վերջինս էլ բոժոժի պատի անցքով ազատվում է դրանից։
Մետաքսը փափուկ կտոր է, [[թել]]<nowiki/>երից պատրաստված, որը ձեռք են բերում շերամի [[բոժոժ]]<nowiki/>ից : Ի սկզբանե մետաքսը ծագել է [[Չինաստան]]<nowiki/>ում և շատ կարևոր ապրանք է համարվել, որը տեղափոխում էին [[Եվրոպա]] [[Մետաքսի ճանապարհ]]<nowiki/>ով: Թելի հաստությունը 20-30 միկրոմետր է: Մետաքսյա թելի [[երկարություն]]<nowiki/>ը (մետաքսյա մանրաթել<ref>С. Ю. Ожегов, Толковый словарь русского языка. М.1992, с 926)</ref>) մեկ բոժոժից հասնում է մինչև 400-1500 մետրի: Թելը ունի [[եռանկյուն]]<nowiki/>աձև հատում, որը պրիզմային հատուկ ձևով բեկում է [[լույս]]<nowiki/>ը, ինչը առաջացնում է գեղեցիկ անցումներ և փայլ:▼
▲Մետաքսը փափուկ կտոր է, [[թել]]<nowiki/>երից պատրաստված, որը ձեռք են բերում շերամի [[բոժոժ]]<nowiki/>ից : Ի սկզբանե մետաքսը ծագել է [[Չինաստան]]<nowiki/>ում և շատ կարևոր ապրանք է համարվել, որը տեղափոխում էին [[Եվրոպա]] [[Մետաքսի ճանապարհ]]<nowiki/>ով: Թելի հաստությունը 20-30 միկրոմետր է: Մետաքսյա թելի [[երկարություն]]<nowiki/>ը (մետաքսյա մանրաթել<ref>С. Ю. Ожегов, Толковый словарь русского языка. М.1992, с 926)</ref>) մեկ բոժոժից հասնում է մինչև 400-1500 մետրի: Թելը ունի [[եռանկյուն]]<nowiki/>աձև հատում, որը պրիզմային հատուկ ձևով բեկում է [[լույս]]<nowiki/>ը, ինչը առաջացնում է գեղեցիկ անցումներ և փայլ:
<nowiki/>[[Պատկեր:Bombyx mori Cocon 02.jpg|մինի|Բոժոժը խոշոր պլանով]]
Ներկայումս մետաքսի խոշորագույն արտադրող երկիր է համարվում Չինաստանը ( համաշխարհային արդյունաբերության մոտ 50% ): Հնդկաստանը մետաքսի համաշխարհային [[Արդյունաբերություն|արդյունաբերութ]]<nowiki/>յան մեջ գրավում է 15%, նրան հետևում են [[Ուզբեկստան|ՈՒզբեկստան]]<nowiki/>ը (մոտ 3%) և [[Բրազիլիա]]<nowiki/>ն (մոտ 2.5%): Նշանակալից արտադրողներ են համարվում նաև [[Իրան]]<nowiki/>ը, [[Թաիլանդ]]<nowiki/>ը և [[Վիետնամ]]<nowiki/>ը:
== Պատմություն ==
Շերմապահության մշակույթը Չինաստանում ծնունդ է առել դեռ [[Նոր քարի դար|նեոլիթ]]<nowiki/>յան շրջանում (մ.թ.ա. V-III հազարամյակ): Ըստ հին չինական [[լեգենդ]]<nowiki/>ների, մետաքսի մշակման արվեստին տիրապետելու համար Չինաստանը պարտական է Դեղին կայսեր կնոջը՝ չինական միֆի հիմնադրին, որովհետև հենց նա սովորեցրեց իր ժողովրդին արտադրել թրթուր ու գործել: Ամենահին շերեմի բոժոժը, որը հայտաբերվել է հնագետների կողմից, գտնվել է Շանսիի նեոլիթյան բնակության շրջանի հյուսիսային հատվածում(մ.թ.ա 2200-1700թթ.), իսկ առաջին կտորի հատվածները գտնվել են Չինաստանի Կռվող թագավորության դամբարաններից մեկում(մ.թ.ա. 475-221թթ.): Նոր դարաշրջանի սահմանում Չինաստանում լայն տարածում էր գտել մետաքսի տեսականին:▼
▲Շերմապահության մշակույթը Չինաստանում ծնունդ է առել դեռ [[Նոր քարի դար|նեոլիթ]]<nowiki/>յան շրջանում (մ.թ.ա. V-III հազարամյակ): Ըստ հին չինական [[լեգենդ]]<nowiki/>ների, մետաքսի մշակման արվեստին տիրապետելու համար Չինաստանը պարտական է Դեղին կայսեր կնոջը՝ չինական միֆի հիմնադրին, որովհետև հենց նա
* բարակ գազային մետաքս
▲* խիտ մետաքս, որը նման է կրեպի (մետաքսե կամ բրդե քողանման կտորեղեն),
*
▲* բարդ գործվածքի մետաքս,
▲* և այլն:
Մինչ նկարազարդելը մետաքսը լվանում էին, եփում և սպիտակեցնում: Ներկման համար օգտագործում էին [[Հանքային ներկեր|հանքային]] և [[Բուսական հումք|բուսական]] ներկեր: Ավելի բարդ տոներ ստանալու համար ներկման աշխատանքը կրկնում էին մի քանի անգամ:
Տող 30 ⟶ 26՝
Մի քանի հազարամյակ Չինաստանի սահմաններից դուրս ոչ մեկին չէր հաջողվում տիրապետել մետաքսի արտադրության տեխնոլոգիային, քանի որ գաղտնիքի հրապարակումը հավասարազոր էր մահվան: Մեծ ջանքեր են գործադրվել գաղտնիքը բացահայտելու հարցում:
Լավ հայտնի է Խոնատում մետաքսի արտադրության ծագումը:
Համաձայն մեկ այլ լեգենդի, 550 թվականին բյուզանդական կայսր Յուստինիան առաջինը համոզում է երկու պարսկական հոգևորականների, որ նրանք բերեն Չինական թանկարժեք
Դարի կեսում շերեմագործությունը դառնում է [[Վենետիկ]]<nowiki/>ի([[XIII դար|XIIIդար]]) արդյունաբերական կարևոր բնագավառներից մեկը,
▲Համաձայն մեկ այլ լեգենդի, 550 թվականին բյուզանդական կայսր Յուստինիան առաջինը համոզում է երկու պարսկական հոգևորականների, որ նրանք բերեն Չինական թանկարժեք շերեմի որդի ձվերը:
▲Դարի կեսում շերեմագործությունը դառնում է [[Վենետիկ]]<nowiki/>ի([[XIII դար]]) արդյունաբերական կարևոր բնագավառներից մեկը, [[Ջենոա|Ջենովա]]<nowiki/>յում ու [[Ֆլորենցիա]]<nowiki/>յում ([[14-րդ դար|XIVդար]]), [[Միլան]]<nowiki/>ում ([[15-րդ դար|XVդար]]): XVIII դարում շերամագործությունը տարածվում է ամբողջ արևմտյան Եվրոպայում:
== Թելի կառուցվածք ==
Մետաքսե թելը
== Մետաքսյա կտորի ստեղծում<ref name="autogenerated1">В. И. Баженов «Материалы для швейных изделий» 1982</ref><ref name="autogenerated2">Е. В. Мальцева «Материаловедение швейного производства» 1986</ref> ==
Թելանման [[հումք]]<nowiki/>ը հերթականորեն անցնում է մշակման փուլեր՝ թափահարման, թրջման ու երկարատև չորացման: Հետո հետևում է մի քանի մաքրման փուլ (թելի ծավալի վերափոխումը սանրային թելի), որի ընթացքում առաջանում է երկար և կարճ թելերի [[խծուծ]], ճարմանդը ստանալու համար
<nowiki/>[[Պատկեր:Khmersilk.JPG|մինի|Կամբոջական մետաքս]]
Մետաքսին օգտակար հատկություններ հատկացնելու բաժինը բաղկացած
== Հատկություններ և առանձնահատկություններ ==
* պահպանում է ջերմությունը. բարձր ջերմաստիճանի հետ երկարատև
* խորհուրդ է տրվում խոնավ և տաք մշակման ընթացքում օգտագործել 30°C
*
* միջին քիմիական դիմացկունություն. մետաքսը ինչպես և մյուս բնական հումքից ստացված կտորները, զգայուն չէ օրգանական լուծույթներում, այն զգայուն է խտացված թթվային լուծույթներում
* բարձր հիգրոսկոպիկ և ներծծման հատկություն
* այն չի կարելի եռացնել
* բարձր ամրություն (թաց վիճակում ամրությունը նվազում է)
* լավ ձգվում և երկարում է
* այրվում է դանդաղ, առաջացնում այրվող բմբուիլի հոտ
* այրվելուց հետո առաջանում է փոքր, փափուկ մոխրագույն գունդ
* բնական թելի գույնը սպիտակ է կամ
* գեղեցկություն
* օդաթափանցություն
* նրբություն և թեթևություն
'''Առանձնահատկություններ'''
* լավ հիգենիկ հատկություններ
Համապատասխան մշակումից հետո կտորը ձեռք է բերում հետևյալ հատկություննորը.
* լավ ծալվելու հատկություն
* փայլ
== Տեսականի ==
*[[Չեսուչա]], վայրի մետաքս, [[Թիթեռներ|թիթեռ]]<nowiki/>ի
* Մալագական մետաքս:
|