«Համաճարակաբանություն»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
չ clean up using AWB
վիքիֆիկացում
Տող 1.
'''Համաճարակաբանությունը''' գիտություն է մարդկանց մեջ [[վարակիչ հիվանդություններ]]ի առաջացման պատճառների և տարածման օբյեկտիվ օրինաչափությունների մասին․մասին. մշակում է նաև համաճարակների[[համաճարակ]]ների դեմ պայքարի միջոցառումն։
{{վիքիֆիկացում}}
==Համաճարակաբանություն==
 
== Պատմություն ==
'''Համաճարակաբանությունը''' գիտություն է մարդկանց մեջ [[վարակիչ հիվանդություններ]]ի առաջացման պատճառների և տարածման օբյեկտիվ օրինաչափությունների մասին․ մշակում է նաև համաճարակների դեմ պայքարի միջոցառումն։
[[Պատկեր:Hippocrates pushkin01.jpg|thumb|left|[[Հիպոկրատ]]ը ([[մ.թ.ա. 460]]—[[մ.թ.ա. 370]] թթ.)]]
Համաճարակաբանության զարգացումը [[Հայաստան]]ում պայմանավորված է 1923-ին տրոպիկական ինստիտուտի (1971-ից՝ համաճարակաբանության, [[վիրուսաբանություն|վիրուսաբանության]] և բժշկական [[մանկաբարցություն|մակաբուծաբանության]] ինստիտուտի), 1927-ին՝ [[Երևան]]ի [[սանիտարահիգիենային լաբորատորիա]]յի և 1935-ին՝ [[ԵԲԻ]]-ում, Ա․ Ալեքսանյանի նախաձեռնությամբ, համաճարակաբանության և բժշկական մակաբուծաբանության ամբիոնի կազմակերպմամբ։
 
Համաճարակաբանություն գիտության հիմնադիրը համարվում է [[Հին Հունաստան|հին հույն]] գիտնական [[Հիպոկրատ]]ը: Մեր օրերին են հասել նրա «Յոթ գիրք համաճարակաբանության մասին»« ,Օդի, ջրի և տեղանքի մասին» և այլ բազմաթիվ աշխատություններ:
Սկզբնական շրջանում ինստիտուտում մշակվել են (Ք․Փիրումով, Հ․Ազատյան, Մ․Սալինյան, Ս․Չուբկովա, Կ․ Դեղձունյան և ուր․) [[մալարիա]]յի և մակաբուծ․ այլ հիվանդությունների դեմ պայքարի միջոցներ։ 1953-ին [[ՀՀ]]-ում վերացել է [[արևադարձային մալարիա]]ն, իսկ 1963-ին՝ մալարիան ընդհանրապես։ Ուսումնասիրություններ են կատարվել [[լեյշմանիոզներ]]ի, [[մլակային տենդ]]ի համաճարակաբանության, կլինիկայի, էկոլոգիայի բնագավառում, մշակվել դրանց դեմ պայքարի և կանխարգելման միջոցներ (Ա․Չուբկովա, Կ․Դեղձունյան, Ռ․ Կարապետյան, Շ․ Մնացականյան և ուրիշներ)։ Հայտնաբերվել են միաբջիջ մակաբույծների շատ տեսակներ ([[մտրակավորներ]], [[սպորավորներ]] և [[ինֆուզորիաներ]]), որոշվել է դրանց դերը տեղական ախտաբանության մեջ, ազգաբնակչության վարակվածության աստիճանը, վարակակրության հարցերը։ Ուսումնասիրվել են (Շ․Մաթևոսյան, Հ․Կարապետյան, Ս․Ծատուրյան, Մ․Սարգսյան, Կ․ Հովնանյան և ուր․) [[Entameoba histolytica]]-ի ուլտրակառուցվածքային յուրահատկությունները։
 
== Համաճարակաբանությունը [[Հայաստան]]ում ==
1959-ին Հ․ Կարապետյանն ստացել է [[լամբլիաներ]]ի աճեցման արհեստական միջավայր, որը համաշխակի ճանաչում է գտել։ Ճանաչում են ստացել [[ճիճվային հիվանդություններ]]ի լաբորատոր ախտորոշման բնագավառում Ե․ Քալանթարյանի աշխատանքները․ նա հայտնաբերել է [[Trichostrongylus axei]] (1924) և [[Trichostrongylus Skrjabini Kalantarian]] (1932) մակաբույծները։ Աշխատանքներ են տարվում (Ա․Քեշիշյան, Վ․Դավիդյանց) ճիճվային հիվանդությունների (էխինոկոկոզ, տոքսոկարոզ) իմունաախտորոշման բնագավառում։ Ուսումնասիրվել են (Ա․Ալեքսանյան և աշխատակիցներ) [[դիֆթերիա]]յի, [[որովայնային տիֆ]]ի, [[դիզենտերիա]]յի, [[բծավոր տիֆ]]ի, [[բրուցելոզ]]ի, բնական օջախայնություն ունեցող մի շարք հիվանդությունների համաճարակաբանության, պատճառագիտության և կանխարգելման բազմաթիվ հարցեր։ Հատուկ վտանգավոր վարակիչ հիվանդությունների ([[բնական ծաղիկ]], [[ժանտախտ]], [[խոլերա]]) դեմ պայքարի և կանխարգելման ուղղությամբ տարածված աշխատանքների շնորհիվ ՀՀ-ում նշված հիվանդությունները չեն արձանագրվել ավելի քան 60 տարի։
 
Համաճարակաբանության զարգացումը [[Հայաստան]]ում պայմանավորված է [[1923]]-ին տրոպիկական ինստիտուտի ([[1971]]-ից՝ համաճարակաբանության, [[վիրուսաբանություն|վիրուսաբանության]] և բժշկական [[մանկաբարցություն|մակաբուծաբանության]] ինստիտուտի), [[1927]]-ին՝ [[Երևան]]ի [[սանիտարահիգիենային լաբորատորիա]]յի և [[1935]]-ին՝ [[ԵԲԻ]]-ում, Ա․Ա. Ալեքսանյանի նախաձեռնությամբ, համաճարակաբանության և բժշկական մակաբուծաբանության ամբիոնի կազմակերպմամբ։
Ուսումնասիրվել են [[տուլարեմիա]]յի էպիզոտահամաճարակաբանության յուրահատկությունները, տիպավորվել են ՀՀ-ում նրա բնական օջախները, մշակվել կանխարգելման առավել արդյունավետ միջոցներ (Վ․Զիլֆյան)։ Աշխատանքներ են կատարվել (Վ․Միքայելյան, Վ․Ալեքսանյան, Գ․Ղուկասյան) [[աղիքային վարակիչ հիվանդություններ]]ի կանխարգելման ուղղությամբ։ Ուսումնասիրվել են դիզենտերիայի պատճառագիտության (Ա․ Միրզաբեկյան), դիզենտերիայի և դիզենտերիանման հիվանդությունների տարբերակման (Ռ․ Մանվելյան), [[ֆագ]]ի օգնությամբ դիզենտերիայի կանխարգելման (Ա․ Գալստյան), [[էշերիխիաներ]]ի և [[սալմոնելոզներ]]ի [[կոլիցենոգենություն|կոլիցենոգենության]] (Ս․ Մնացականով) հարցերը։ Հետազոտվել են բրուցելոզի աշխարհագրական տարածվածության, հիվանդության նվազման գործում անասնաբուժության և անասնապահության համալիր միջոցառումների համատեղ կիրառման (Ա․Մայրապետյան, Ա․Մնացականյան, Ֆ․Ծատուրյան) հարցերը։
 
Սկզբնական շրջանում ինստիտուտում մշակվել են (Ք․ՓիրումովՔ. Փիրումով, Հ․ԱզատյանՀ. Ազատյան, Մ․ՍալինյանՄ. Սալինյան, Ս․ՉուբկովաՍ. Չուբկովա, Կ․Կ. Դեղձունյան և ուր․ուրիշներ) [[մալարիա]]յի և մակաբուծ․մակաբուծական այլ հիվանդությունների դեմ պայքարի միջոցներ։ [[1953]]-ին [[ՀՀ]]-ում վերացել է [[արևադարձային մալարիա]]ն, իսկ [[1963]]-ին՝ մալարիան ընդհանրապես։ Ուսումնասիրություններ են կատարվել [[լեյշմանիոզներ]]ի, [[մլակային տենդ]]ի համաճարակաբանության, կլինիկայի, էկոլոգիայի բնագավառում, մշակվել դրանց դեմ պայքարի և կանխարգելման միջոցներ (Ա․ՉուբկովաԱ. Չուբկովա, Կ․ԴեղձունյանԿ. Դեղձունյան, Ռ․Ռ. Կարապետյան, Շ․Շ. Մնացականյան և ուրիշներ)։ Հայտնաբերվել են միաբջիջ մակաբույծների շատ տեսակներ ([[մտրակավորներ]], [[սպորավորներ]] և [[ինֆուզորիաներ]]), որոշվել է դրանց դերը տեղական ախտաբանության մեջ, ազգաբնակչության վարակվածության աստիճանը, վարակակրության հարցերը։ Ուսումնասիրվել են (Շ․ՄաթևոսյանՇ. Մաթևոսյան, Հ․ԿարապետյանՀ. Կարապետյան, Ս․ԾատուրյանՍ. Ծատուրյան, Մ․ՍարգսյանՄ. Սարգսյան, Կ․Կ. Հովնանյան և ուր․ուրիշներ) [[Entameoba histolytica]]-ի ուլտրակառուցվածքային յուրահատկությունները։
Աշխատանքներ են տարվել [[լեպտոսպիրոզներ]]ի, «Քյու» տենդի (Ս․ Ռոստոմյան, Մ․ Կոծինյան), [[արբովիրուսային հիվանդություններ]]ի (Վ․ Ավետիսյան) համաճարակաբանության բնագավառում։ Կարևոր են մանկական վարակիչ հիվանդությունների՝ հատկապես [[կարմրուկ]]ի (Ա․ Զաքարյան, Ա․ Դանիլով), քութեշի (Ա․ Աստաբացյան), [[կապույտ հազ]]ի (Ա․ Հարությունյան) բնագավառում ձեռք բերված հաջողությունները։ Պարբերաբար ուսումնասիրվում են [[գրիպ]]ի համաճարակաբան․ առանձնահատկությունները, մշակվում պայքարի միջոցներ։ [[ԵԲՀ]] համաճարակաբանության ամբիոնում 1976-ին կազմակերպված [[ԳՀ]] լաբորատորիայում ուսումնասիրվում են ներհիվանդանոցային [[թարախաբորբոքային հիվանդություններ]]ը, մշակվում պայքարի և կանխարգելման միջոցառումներ։
 
[[1959]]-ին Հ․Հ. Կարապետյանն ստացել է [[լամբլիաներ]]ի աճեցման արհեստական միջավայր, որը համաշխակի ճանաչում է գտել։ Ճանաչում են ստացել [[ճիճվային հիվանդություններ]]ի լաբորատոր ախտորոշման բնագավառում Ե․Ե. Քալանթարյանի աշխատանքները․աշխատանքները. նա հայտնաբերել է [[Trichostrongylus axei]] ([[1924]]) և [[Trichostrongylus Skrjabini Kalantarian]] ([[1932]]) մակաբույծները։ Աշխատանքներ են տարվում (Ա․ՔեշիշյանԱ. Քեշիշյան, Վ․ԴավիդյանցՎ. Դավիդյանց) ճիճվային հիվանդությունների (էխինոկոկոզ, տոքսոկարոզ) իմունաախտորոշման բնագավառում։ Ուսումնասիրվել են (Ա․ԱլեքսանյանԱ. Ալեքսանյան և աշխատակիցներ) [[դիֆթերիա]]յի, [[որովայնային տիֆ]]ի, [[դիզենտերիա]]յի, [[բծավոր տիֆ]]ի, [[բրուցելոզ]]ի, բնական օջախայնություն ունեցող մի շարք հիվանդությունների համաճարակաբանության, պատճառագիտության և կանխարգելման բազմաթիվ հարցեր։ Հատուկ վտանգավոր վարակիչ հիվանդությունների ([[բնական ծաղիկ]], [[ժանտախտ]], [[խոլերա]]) դեմ պայքարի և կանխարգելման ուղղությամբ տարածված աշխատանքների շնորհիվ [[ՀՀ]]-ում նշված հիվանդությունները չեն արձանագրվել ավելի քան 60 տարի։
== Աղբյուր ==
 
* [http://hy.wikisource.org/wiki/%D4%B7%D5%BB:%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%BC%D5%B8%D5%BF_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6%E2%80%A4_%D5%80_%D5%BF%D5%A1%D5%BC%D5%B8%D5%BE_%D5%B0%D5%B8%D5%A4%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8.djvu/333 Հայկական Համառոտ Հանրագիտարան]
Ուսումնասիրվել են [[տուլարեմիա]]յի էպիզոտահամաճարակաբանության յուրահատկությունները, տիպավորվել են [[ՀՀ]]-ում նրա բնական օջախները, մշակվել կանխարգելման առավել արդյունավետ միջոցներ (Վ․ԶիլֆյանՎ. Զիլֆյան)։ Աշխատանքներ են կատարվել (Վ․ՄիքայելյանՎ. Միքայելյան, Վ․ԱլեքսանյանՎ. Ալեքսանյան, Գ․ՂուկասյանԳ. Ղուկասյան) [[աղիքային վարակիչ հիվանդություններ]]ի կանխարգելման ուղղությամբ։ Ուսումնասիրվել են դիզենտերիայի պատճառագիտության (Ա․Ա. Միրզաբեկյան), դիզենտերիայի և դիզենտերիանման հիվանդությունների տարբերակման (Ռ․Ռ. Մանվելյան), [[ֆագ]]ի օգնությամբ դիզենտերիայի կանխարգելման (Ա․Ա. Գալստյան), [[էշերիխիաներ]]ի և [[սալմոնելոզներ]]ի [[կոլիցենոգենություն|կոլիցենոգենության]] (Ս․Ս. Մնացականով) հարցերը։ Հետազոտվել են բրուցելոզի[[բրուցելոզ]]ի աշխարհագրական տարածվածության, հիվանդության նվազման գործում անասնաբուժության և անասնապահության համալիր միջոցառումների համատեղ կիրառման (Ա․ՄայրապետյանԱ. Մայրապետյան, Ա․ՄնացականյանԱ. Մնացականյան, Ֆ․ԾատուրյանՖ. Ծատուրյան) հարցերը։
 
Աշխատանքներ են տարվել [[լեպտոսպիրոզներ]]ի, «Քյու» տենդի (Ս․Ս. Ռոստոմյան, Մ․Մ. Կոծինյան), [[արբովիրուսային հիվանդություններ]]ի (Վ․Վ. Ավետիսյան) համաճարակաբանության բնագավառում։ Կարևոր են մանկական վարակիչ հիվանդությունների՝ հատկապես [[կարմրուկ]]ի (Ա․Ա. Զաքարյան, Ա․Ա. Դանիլով), քութեշի (Ա․Ա. Աստաբացյան), [[կապույտ հազ]]ի (Ա․Ա. Հարությունյան) բնագավառում ձեռք բերված հաջողությունները։ Պարբերաբար ուսումնասիրվում են [[գրիպ]]ի համաճարակաբան․համաճարակաբանական առանձնահատկությունները, մշակվում պայքարի միջոցներ։ [[ԵԲՀ]] համաճարակաբանության ամբիոնում [[1976]]-ին կազմակերպված [[ԳՀ]] լաբորատորիայում ուսումնասիրվում են ներհիվանդանոցային [[թարախաբորբոքային հիվանդություններ]]ը, մշակվում պայքարի և կանխարգելման միջոցառումներ։
 
{{ՀՀՀ}}
 
[[Կատեգորիա:Համաճարակաբանություն]]