«Ուիլյամ Շեքսպիր»–ի խմբագրումների տարբերություն

=== Շեքսպիրը հայկական բեմի վրա ===

Շեքսպիրի դրամատիկ երկերի հայկական բեմադրությունների պատմությունն սկսվել է 1866 թ.-իթվականի մայիսից՝ [[Թովմաս Ֆասուլաճյան|Թովմաս]] և [[Պայծառ Ֆասուլաճյան]]ների հատվածաբար ներկայացրած «Վենետիկի վաճառականով» (Թիֆլիս)։ Շեքսպիրյան երկի անդրանիկ ամբողջական բեմադրությունը իրականացրել է Հ․[[Հակոբ ՎարդովյանըՎարդովյան]]ը 1867 թ.-ինթվականին («Մակբեթ», գլխ․ դերում՝ Հ․Հակոբ Վարդովյան)։ Հայ առաջին Օթելլոն Դ․[[Գևորգ ՉմշկյաննՉմշկյան]]ն է (1867)։ 1880 թ.-ինթվականին տեղի է ունեցել «Անսանձի սանձահարումը» կատակերգության առաջին բեմադրությունը (Պետրուչչո՝ Մ․[[Մարտիրոս Մնակյան]], Կատարին՝ Աստղիկ)։ Անգերազանց Համլետ (1880), ինչպես և անկրկնելի Լիր (1886) ու նորօրինակ Օթելլո (1885) է եղել [[Պետրոս Ադամյան]]ը։

1910 թ.-ինթվականին առաջին անգամ հայ բեմ է բարձրացել «Ռիչարդ III»-ը (գլխ․ դերում՝ [[Ամո Խարազյան]]), ապա՝ «Ռոմեո և Ջուլիետ»-ը (գլխ․ դերերում՝ [[Արշավիր Շահխաթունի]] և [[Սաթենիկ Ադամյան]])։ Հետագայում շեքսպիրյան ակնառու դերակատարներ են եղել Հ․[[Հովհաննես ԶարիֆյանըԶարիֆյան]]ը (Համլետ, Օթելլո, Յագո, Մերկուցիո), Կ․ ԴալֆայանըԳալֆայանը (Համլետ, Օթելլո), Վ․[[Վահրամ ՓափազյանըՓափազյան]]ը (Օթելլո, Համլետ, Լիր)։ Տպավորիչ յագոներ ու շայլքներշայլոքներ են եղել Ա․ Արմենյանը, Մ․ Մանվելյանը, Օ․ Սևումյանը։

1890-ական թթ․թվականներին շեքսպիրյան նոր դերակատարներ են հրապարակ իջնում․ [[Սիրանույշ]]ը՝ հայ առաջին և անգերազանց Օֆելիան, փայլուն Կատարինը, մտացի Պորցիան, հերոսական Համլետը․ [[Հովհաննես Աբելյան (դերասան)|Հովհաննես Աբելյանը]]՝ Էդգար, Օթելլո, Լիր։

Սովետական շրջանում շեքսպիրյան ներկայացումների ռեժիսորական մի նոր փուլ է սկսվում Հայաստանում․ Լ․[[Լևոն ՔալանթարիՔալանթար]]ի «Անսանձի սանձահարումը» (1923) և «Վենետիկի վաճառականը» (1937), Ա․[[Արշակ ԲուրջալյանիԲուրջալյան]]ի «Համլետը» (1924, 1942) և «Վենետիկի վաճառականը» (1926), Վ․[[Վարդան ԱճեմյանիԱճեմյան]]ի «12-րդ գիշերը» (1944)։ Շեքսպիրի պիեսների հիման վրա ստեղծված օպերաներ է բեմադրել Ալ․ Սպենդիարյանի անվան թատրոնը՝ «Օթելլո» (1942, 1959), «Ռոմեո և Ջուլիետ» (1955) ևն։

Այս շրջանում շեքսպիրյան ներկայացումների նկարչական ձևավորումով աչքի են ընկել [[Գեորգի Յակուլով|Գ․Գեորգի Յակուլովը]] («Վենետիկի վաճառականը»), Ա․ Սարգսյանը («Համլետ), Մ․[[Միքայել Արուտչյան|Միքայել Արուտչյանը]] («Օթելլո)», Մ․[[Մելիքսեթ ՍվախչյանըՍվախչյան]]ը («12-րդ գիշեր»), Ս․[[Սարգիս ԱրուտչյանըԱրուտչյան]]ը («Սխալների կատակերգությունը», «Երկու վերոնացի ազնվականներ», «Օթելլո», «Մակբեթ»), տարազների ձևավորումով՝ Ա․ Արուտչյանը («Մակբեթ», «Ռիչարդ III», «Կարմիր և սպիտակ վարդերի պատերազմը», իսկ «Շատ աղմուկ ոչնչից»-ը՝ Գ. Արուտչյանի հետ)։

Սովետահայ բեմում հանդես եկանեն եկել Շեքսպիրի կերպարների նոր մարմնավորողներ՝ Ա․[[Արուս ՌսկանյանՈսկանյան]] (Կատարին, Պորցիա, Դեզդեմոնա, միսիս Ֆորդ), Հ․[[Հրաչյա Ներսիսյան]] (Համլետ, Օթելլո, Ֆալստաֆ, Լիր), Մ․[[Մկրտիչ Ջանան]] (Ցագո, Մակբեթ), Լ․[[Լևոն Զոհրաբյան]] (ՇայլքՇայլոք, Թոբի), Ց․[[Ցոլակ Ամերիկյան]] (ՇայլքՇայլոք, Մալվոլիո), Գ․[[Գուրգեն Ջանիբեկյան]] (Օթելլո, Քենտ), Դ․[[Դավիթ Մալյան]] (Կլավդիո, ՑագոՅագո), Մ․[[Մարգարիտա Սիմոնյան]] (Դեզդեմոնա, Կորդելիա), [[Խորեն Աբրահամյան]] (Կորիոլանուս)։

Շեքսպիրին առաջինը հայ կերպարվեստ է բերել Պ․Պետրոս Ադամյանը՝Ադամյանը 1880-ական թթ․թվականների կեսերին։ Նա ստեղծել է Համլետի, Լիրի, Օթելլոյի ինքնատիպ տարազներ, շեքսպիրյան հերոսներին վերարտադրող կտավներ (Համլետ, Օֆելյա, Լիր), կատարել գունավոր փորագրումներ, նկարազարդումներ պնակների վրա (Լիր, Օթելլո), ինքնանկարներ շեքսպիրյան դերերում (Համլետ, Օթելլո, Լիր)։ 1921 թ.-ինթվականին Վիեննայում Մասեհյանի հրատարակած «Համլետ»-ը պատկերազարդել է [[Զապել Պոյաճյանը։Պոյաճյան]]ը։ Շեքսպիրի դիմանկարի, ինչպես նաև 1944 թ.-իթվականի համամիութենական շեքսպիրյան VI կոնֆերանսի էմբլեմային հեղինակն է [[Երվանդ Քոչար]]ը։ Ալ․ Գրիգորյանը ստեղծել է Շեքսպիրի գլուխգործոցների գրքային նկարազարդումների շարք («Համլետ», 1971, «Մակբեթ», 1971 և այլն)։

Շեքսպիրի պիեսների համար երաժշտություն են գրել [[Ալեքսանդր Սպենդիարյան]]ը («Օթելլո»), [[Արամ Խաչատրյան]]ը («Օթելլո», «Մակբեթ», «Լիր արքա»)։ Անկախ թատերական ներկայացումներից՝ Շեքսպիրի երկերի հիման վրա («Ռիչարդ III») բալետային երաժշտություն էեն գրել [[Ավետ Տերտերյան]]ը, [[Լորիս Ճգնավորյան]]ը («Օթելլո») և վեց սոնետների համար՝ [[Մարտին Վարդազարյան]]ը։

1965 թ.-ինթվականին Հայաստանի գիտությունների ակադեմիայի արվեստի ինստիտուտում կազմակերպվել է Շեքսպիրագիտական կենտրոն, որը պարբերաբար հրատարակում է ժողովածուներ «Շեքսպիրական» խորագրով։ 1944 թ.-ինթվականին Երևանում կայացել է համամիութենական շեքսպիրյան VI կոնֆերանսը, որտեղ զեկուցել են Մոսկվայի, Լենինգրադի և Հայաստանի գիտնականները, և շեքսպիրյան ներկայացումների փառատոն, որին մասնակցել են Հայաստանի 5 թատրոններ՝ 6 ներկայացամով։ներկայացումով։ 1981 թ.-ինթվականին Երևանում տեղի ունեցավէ ունեցել շեքսպիրյան ներկայացումների համամիութենական փառատոն և շեքսպիրագիտական կոնֆերանս։ Հայաստանից հանդես եկանեն եկել 5 թատրոններ, 8 ներկայացումով։ Նույն տարում ՍՍՀՄԽՍՀՄ պետ․պետական մրցանակ ստացավէ ստացել «Կորիոլանուս» (բեմ․ [[Հրաչյա Ղափլանյան]], նկարիչ՝ [[Եվգենի Սաֆրոնով]]) ներկայացումը։