«Ուիլյամ Շեքսպիր»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
Տող 223.
 
== Շեքսպիրը հայ իրականության մեջ ==
Հայ իրականության մեջ Շեքսպիրի ստեղծագործությանը առաջինըառաջինն անդրադարձել է [[Հովսեփ Էմին]]ը։ Նրա հուշերում՝ «Հովսեփ Էմինի՝ մի հայի կյանքն ու արկածները» (անգլ․անգլերեն, 1792), նշված են ՇայլքնՇայլոքն ու Օթելլոն։ Էմինի գրքի մի գլուխը վերնագրված է «Էմինը Օթելլոյի դերում»։
 
1822 թ.-ինթվականին [[Կալկաթա]]յի «Շտեմարան» հանդեսում հիշատակվել են Շեքսպիրի «[[Համլետ (ողբերգություն)|Համլետ]]», «[[Վերոնացի երկու ազնվական|Վերոնացի երկու ազնվականներ]]», «[[Միջամառնային գիշերվա երազ]]», «Չափն ընդդեմ չափի», «[[Տասներկուերորդ գիշեր]]», «Շատ աղմուկ ոչնչից», «Օթելլո» գործերը և նրանցից թարգմանվել առանձին տողեր։ 1839 թ.-ինթվականին Շեքսպիրը հիշվել է Մ․ Մաղաք-Թեոփիլյանցի «Կենսագրություն երևելի արանց» գրքի 2-րդ հատորում։
 
Հայերեն (աշխարհաբար) առաջին թարգմանությունը տպագրվել է [[1853|1853 թվական]] թ.-ին, «Արփի Արարատյան» հանդեսում («Կատակերգություն սխալանաց», թարգմանիչ՝ Կ․ Տետեյան)։ Շեքսպիրի երկերի առաջին լրիվ թարգմանությունները նույնպես կատարել է Կ․ Տետեյանը՝ «Վենետիկի վաճառականը» (1862, «Հավերժահարս» հանդես), «Հռոմեոս և Ճիւլլեէդդա» (1866), նրան է պատկանում նաև «Համլետի» թարգմանությունը՝ հատվածաբար տպագրված «Դիմակ» հանդեսում։
 
Հետագա տարիներին Շեքսպիր են թարգմանել Գ․ ԲարխուղարյանըԲարխուդարյանը («Վենետիկի վաճառականը», 1879), Ս․ Սուլխանյանը («Օթելլո», 1880), Ս․ Արծրունին («Համլետ», բեմ․ 1880, հրտ․ 1889, «Լիր արքա», 1883), Հ․ Լալայանը («Զուր տեղը մեծ աղմուկ», 1888), Ս․ Մալխասյանը («Լիր թագավոր», 1888, «Մակբեթ», 1892), Ա․ Համբարգաբթանը («Աստղիկ և Ասանիս», 1886), Ա․ՄանդինյանըԱ․ Մանդինյանը («Անսանձի սանձահարումը», բեմադրվել է՝է 1880 թ.թվականին, հրատարակվել է՝է 1918 թ.թվականին), Գ․ Բաբազյանը («Համլետ», 1899, «Օթելլո», 1904), Մաթիլդ Պաղտասարյանը («Հուլիոս Կեսար», 1910), Մ․ Նուպարյանը («Ռոմեո և Ջուլիետ», 1910), Գ․ Ֆնտըքլյանը («Անտոնիոս և Կլեոպատրա», 1911)։ Մի քանի ավարտուն թարգմանությունների հեղինակ է նաև նկարիչ Վ․ Սուրենյանցը, որոնցից հրատարակված է «Միջամառնային գիշերվա երազը» (1912)։
 
Շեքսպիրի անգերազանց թարգմանիչն է [[Հովհաննես Մասեհյան]]ը։ Բացառիկ տեղ են գրավում նրա թարգմանությունների ընդարձակ առաջաբանները և ծանոթագրությունները, որոնցում թարգմանիչը հանդես է եկել նաև իբրև համաշխարհային [[շեքսպիրագիտություն|շեքսպիրագիտության]] պատմաբան։ Հետագա տասնամյակների հայտնի թարգմանիչներից են Վ․ Թերզիբաշյանը, [[Խաչիկ Դաշտենց]]ը, Հ․ Սևանը, Ս․ Ալաջաջյանը։ Նորագույն շրջանի թարգմանիչներից է բանասիրական գիտությունների դոկտոր [[Արամ Թոփչյան]]ը: Նրա թարգմանությամբ լույս են տեսել «Համլետը» (2013), «Լիր արքան» (2015) և «Օթելլոն» (2018): Նա իր թարգմանություններն օժտել է ընդարձակ ուսումնասիրություններով ու մանրակրկիտ ծանոթագրություններով, որոնցում արտացոլված է համաշխարհային շեքսպիրագիտության արդի մակարդակը:
 
Սոնետների առաջին հայերեն ամբողջական թարգմանությունը (Դ․ Դավթյան, Հ․ Քելեշյան) տպագրվել է [[1961 թվական]]ին։
Վերջին տասնամյակների հայտնի թարգմանիչներից են Վ․ Թերզիբաշյանը, [[Խաչիկ Դաշտենց]]ը, Հ․ Սևանը, Ս․ Ալաջաջյանը։ Նորագույն շրջանի շնորհաշատ թարգմանիչ է բանասիրական գիտությունների դոկտոր Արամ Թոփչյանը: Նրա թարգմանությամբ լույս են տեսել «Համլետը» (2013), «Լիր արքան» (2015) և «Օթելլոն» (2018): Նա իր թարգմանություններն օժտել է ընդարձակ ուսումնասիրություններով ու մանրակրկիտ ծանոթագրություններով, որոնցում արտացոլված է համաշխարհային շեքսպիրագիտության արդի մակարդակը:
 
Սոնետների առաջին հայերեն ամբողջական թարգմանությունը (Դ․ Դավթյան, Հ․ Քելեշյան) տպագրվել է [[1961]] թ.-ին։ Շեքսպիրի ստեղծագործությանն անդրադարձել են մեծ թվով հայ մտավորականներ, գրականագետներ, գրողներ՝ Ս․ Տիգրանյան, Խ․Խաչատուր Աբովյան, Ս․Ստեփանոս Նազարյան, Մ․[[Միքայել Նալբանդյան]], Պ․Պետրոս Դուրյան, Պ․Պետրոս Ադամյան, [[Սիրանույշ]], Ղ․Ղազարոս Աղայան, Հ․Հովհաննես Հովհաննիսյան, Լ․Լևոն Մանվելյան, [[Լեո]], Վ․ Նալբանդյան, [[Հովհաննես Թումանյան|Հ․Հովհաննես Թումանյան]], [[Մանուկ Աբեղյան|Մ․Մանուկ Աբեղյան]], Թեոդիկ, Ռ․Ռուբեն Որբերյան, Վ․Վահան Թեքեյան, Ա․[[Արշակ Չոպանյան]] և շատ ուրիշներ։ Խորհրդային շրջանում Շեքսպիրի և նրա հայկական առնչությունների մասին գրել են Ս․ Հակոբյանը, [[Հարություն Սուրխաթյան]]ը, Վահրամ Թերզիբաշյանը, [[Հայկ Գյուլիքևխյան]]ը, Ա․ Ադամյանը, [[Լևոն Քալանթար]]ը, Ս․ Հարությունյանը, Ս․ Մելիքսեթյանը, Հ․ Մամիկոնյանը, Լ․ Սամվելյանը, Ա․ Արմենյանը, Ռ․ Զարյանը, Վ․ Փափազյանը, Ս․ Սողոմոնյանը և ուրիշներ։
 
[[Կլասիցիզմ]]ի սկզբունքների դիտանկյունից XIX դ․դարի կեսերին և հետո Շեքսպիրին գնահատել են Մխիթարյան գիտնականներ Ա․ Քասկանտիլյանը, Գ․ Զարբհանալյանը և ուրիշներ։
Սովետական շրջանում Շեքսպիրի և նրա հայկական առնչությունների մասին գրել են Ս․ Հակոբյանը, Հ․ Սուրխաթյանը, Վ․ Թերզիբաշյանը, Հ․ Դյուլիքևխյանը, Ա․ Ադամյանը, [[Լևոն Քալանթար]]ը, Ս․ Հարությունյանը, Ս․ Մելիքսեթյանը, Հ․ Մամիկոնյանը, Լ․ Սամվելյանը, Ա․ Արմենյանը, Ռ․ Զարյանը, Վ․ Փափազյանը, Ս․ Սողոմոնյանը և ուրիշներ։
 
[[Կլասիցիզմ]]ի սկզբունքների դիտանկյունից XIX դ․ կեսերին և հետո Շեքսպիրին գնահատել են Մխիթարյան գիտնականներ Ա․ Քասկանտիլյանը, Գ․ Զարբհանալյանը և ուրիշներ։
 
== Շեքսպիրը հայկական բեմի վրա ==