«Մասնակից:Տիգրան Գասպարյան 13/Ավազարկղ»–ի խմբագրումների տարբերություն

 

====Ճշմարտությունը և Սատյագրահան====

 

<br />

 

 

Գանդին հիմնվում էր վեդայական ինքնաճանաչման, ահիսմայի (ոչ-բռնության), բուսակերության և տիեզերական սիրո իդեալի վրա: Ուիլյամ Բորմենը նշում է, որ Գանդիի սատյագրահան վերցված է հնդկական [[Ուպանիշադներ|ուպանիշադներից]]: Ըստ Ինդիրա Քարրի Գանդիի ահիսմայի և սատյագրահայի մասին գաղափարները հիմնված են Ադվաիտա Վեդանտայի փիլիսոփայության հիմքի վրա: Բրյուս Ուոթսոնը նշում է, որ այս գաղափարների մի մասը կարելի էգտնել ինչպես հինդուիզմում, այնպես էլ ջայնիզմում և բուդդիզմում, հատկապես ոչ-բռնության, բուսակերության և տիեզերական սիրո մասին գաղափարները: Բայց Գանդիի սինթեզի նպատակը այդ գաղփարները քաղաքականության մեջ օգտագործելն էր: Գլին Ռիչարդսը նշում է, որ քաղաքացիական շարժման համար սատյաի գաղափարը լավագույնս հասկացվում է հնդկական <<[[դհարմա]]>> և <<[[ռտա]]>> գաղափարներում:

[[Սատյագրահա|Սատյագրահայի]] էությունը <<հոգու ուժն>> է որպես քաղաքական միջոց՝ հրաժարվելով կոպիտ ուժ կիրառել կեղեքիչի դեմ, փորձելով վերացնել կեղեքիչի և դիմադրողի միջև հակամրտությունը և նպատակ ունենալով կեղեքիչին վերափոխել կամ <<մաքրել>>: Դա ոչ թե անգործություն է, այլ հաստատուն և պասիվ դիմադրություն և չհամագործակցություն, որտեղ ինչպես Արթուր Հերմանն է նշում, <<սերը հաղթում է ատելությանը>>: Սատյագրահան երբեմն անվանում են <<լուռ ուժ>> կամ<<հոգու ուժ>> (տերմին, որը նաև օգտագործել է Մարթին Լյութեր Քինգը իր <<[[Ես երազանք ունեմ]]>> ելույթում): Այն մարդուն ֆիզիկական ուժի փոխարեն զինում է բարոյական ուժով:  Սատյագրահան նաև անվանում են <<տիեզերական ուժ>> քանի որ այն էապես <<տարբերություն չի դնում ազգականի և օտարի, երիտասարդի և ծերունու, տղամարդու և կնոջ, ընկերոջ և թշնամու միջև>>:

 

 

Գանդին գրել է. <<Անհամբերություն, բրբարոսություն, գոռոզություն և անտեղ ճնշում չպետք է գոյություն ունենա: Եթե մենք ուզում ենք ունենալ ազատության իրական ոգի, չենք կարող անհանդուրժող լինել: Անհանդուրժողականությունը չի արդարացնում մեկի հավատի կարիքը: Սատյագրահայի ներքո կիրառված [[Քաղաքացիական անհնազանդություն|քաղաքացիական անհնազանդությունն]] և [[Չհամագործակցություն|չհամագործակցությունն]] հիմնված են <<տառապանք օրենքի>> վրա>>. Ուսմունք այն մասին, որ տառապանքին դիմանալը միջոց է նպատակին հասնելու համար: Այս նպատակը նշանակում է անհատի կամ հասարակության բարոյական բարձրացումը [[Ճշմարտություն|ճշմարտության]] և [[Արդարություն|արդարության]] հետ:

 

====Ոչ-բռնություն====

 

Գանդին քննադատվեց, երբ հրաժարվեց բողոքի ցույցեր անցկացնել ընդդեմ [[Բհագատ Սինք|Բհագատ Սինքին]], [[Շուկհդեվ|Շուկհդեվին]], [[Ուդհամ Սինք|Ուդհամ Սինքին]] և [[Ռաջգուրու|Ռաջգուրուին]] կախելուն: Նա մեղադրվեց թագավորի ներկայացուցիչ Իրվինի հետ գործարք կնքելու մեջ, որով բնտից ազատ էին արձակվում քաղաքացիակն անհնազանդության առաջնորդները, իսկ հայտնի հեղափոխական Բհագաթ Սինքը իր դատի ժամանակ պատասխանել էր. <<հեղափոխությունը մարդկության անժխտելի իրավունքն է>>:

====Ծոմապահություն====

{{See also|List of fasts undertaken by Mahatma Gandhi}}

 

Գանդին [[Ծոմապահություն|ծոմապահությունը]] օգտագործել է որպես քաղաքական միջոց՝ հաճախ սպառնալով այդպես ինքնասպան լինել եթե չկատարվեն իր պահանջները: Կոնգրեսը ծոմերը հրապարակեց որպես քաղաքական գործողություն, որը լայնատարած կարեկցանք է առաջացնում: Ի պատասխան կառավարությունը փորձեց թերթեին օգտագործելով նվազագույնի հասցնել հնարավոր սպառնալիքը: 1932թ.-ին Գանդին ծոմ պահեց բողոքելու դալիթների առանձին քաղաքական ներկայացչություն ունենալու դեմ: Բրիտանական կառավարությունը արգելեց Լոնդոնի մամուլին ցույց տալ Գանդիի հյուծված մարմնի լուսանկարները, քանի որ այն մարդկանց մեջ կարեկցանք կառաջացներ: Գանդիի 1943թ.-ի հացադուլը տեղի ունեցավ հակագաղութային <<Լքեք Հնդկաստանը>> շարժման համար երկու տարի բանտում անցկացնելու ժամանակ: Կառավարությունը սննդաբանների հրավիրեց և կրկին չթույլատրեց որևէ լուսանկար անել: Սակայն 1948թ.-ին Հնդկաստանի անկախացումից հետո նրա հացադուլը գովերգվեց բրիտանական մամուլի կողմից և այս անգամ ներառվեց նաև Գանդիի ամբողջ հասակով մեկ նկարները:

 

==Գրական աշխատանքները==

Գանդին շատ բաներ է գրել: Գանդիի վաղ հրատարակված նյութերից <<Հնդկական սվարաջը>>, որը տպագրվեց 1909թ.-ին Գուջարաթում, դարձավ Հնդկաստանի անկախության շարժման <<ինտելեկտուալ նախագիծը>>: Գիրքը հաջորդ տարի թարգմանվեց անգլերեն, որում հեղինակային իրավունքը չէր պաշտպանվում: Տասնամյակներ շարունակ նա խմբագրում էր մի շարք թերթեր, այդ թվում <<[[Հարիջան]]>> թերթը գուջարաթի լեզվով, [[Հնդկերեն|հնդկերենով]] և անգլերենով: Հարավային Աֆրիկայում եղած ժամանակ խմբագրում էր  <<[[Ինդիան Ըփինիոն|Ինդիան Ըփինիոնը]]>>, <<[[Յանգ Ինդիա|Յանգ Ինդիանը]]>> անգլերենով, ինչպես նաև Հնդկաստան վերադարձից հետո <<Նավաջիվանի>> Գուջարաթիի ամսաթերթը: Հետագայում <<Նավաջիվանը>> ևս տպագրվեց հնդկերենով: Նաև նա գրեթե ամեն օր տարբեր անհատների և թերթերի նամակներ էր գրում:

 

 

===Հետնորդները և միջազգային ազդեցությունը===

 

Գանդին ազդեցություն է ունեցել կարևոր առաջնորդների և քաղաքական շարժումների վրա: ԱՄՆ-ի [[Քաղաքացիական իրավունքների շարժում|քաղաքացիական իրավունքների շարժման]] առաջնորդ-ները, այդ թվում [[Մարտին Լյութեր Քինգ|Մարտին Լյութեր Քինգը]] ասել է. <<Քրիստոսը մեզ նպատակներ է տվել, իսկ Մահաթմա Գանդին դրանց հասնելու մարտավարությունը>>: Քինգը երբեմն Գանդիին անվանում էր <<փոքր, թուխ սուրբ>>: [[Ռասայական խտրականություն|Ռասայական խտրականության]] դեմ պայքարող ակտիվիստ և ՀԱՀ-ի նախկին նախագահ Նելսոն Մանդելային ոգեշնչել էր Գանդին: Նրանով են ոգեշնչվել նաև Խան Աբդուլ Գհաֆար Խանը, [[Սթիվ Բիկո|Սթիվ Բիկոն]] և Սունգ Սան Սուս Կյին:

 

===Պարգևները===

 

Չնայած 1937-1947թթ.-ի ընթացքում Գանդին 5 ամգամ առաջադրվել էր [[Նոբելյան խաղաղության մրցանակ|Նոբելյան խաղաղության մրցանակի]] համար, այդպես էլ չստացավ այն: Տասնամյակներ անց Նոբելյան կոմիտեն հայտարարեց իր ափսոսանքը այդ բացթողման համար: Գանդին մրցանակի համար առաջադրվել էր 1948թ.-ն, բայց սպանվեց մինչ թեկնածուներ առաջադրելու ավարտը: Այդ տարի կոմիտեն որոշեց ոչ մեկին չշնորհել խաղաղության մրցանակ նշելով, որ <<չկա ոչ մի ողջ հարմար թեկնածու>>: Քննարկվել է նաև Գանդիին հետմահու մրցանակը շնորհելը: 2006թ.-ին Նոբելյան կոմիտեի քարտուղար Գեիր Լանդեսթադը ասաց. <<մեր 106-ամյա պատմության մեծագույն բացթողումը, անկասկած, այն է, որ Մ. Գանդիին երբեք չի շնորհվել Նոբելյան խաղաղության մրցանակ: Գանդին կարող է մնալ առանց Նոբելյան մրցանակի, բայց հարց է, թե արդյոք Նոբելյան կոմիտեն կարող է լինել առանց Գանդիի>>: Երբ 1989թ.-ին մրցանակը ստացավ [[14-րդ Դալայ Լամա|14-րդ Դալայ Լաման]], կոմիտեի նախագահն ասաց, որ սա <<որոշ չափով հարգանքի տուրք էր ի հիշատակ Մ. Գանդիի>>:

 

===Ներկայիս ազդեցությունը Հնդկաստանում===

 

Գանդիի ծննդյան օրը՝ հոկտեմբերի 2-ը Հնդկաստանում [[Ազգային տոն|ազգային տոն]] է որպես Գանդի Ջայանթի: Հնդկաստանի [[Ռեզերվային բանկ|Ռեզերվային բանկի]] կողմից թողարկվող բոլոր [[Թղթադրամ|թղթադրամների]] վրա, բացի 1 ռուպի թղթադրամից, պատկերված է Գանդին: Գանդիի մահվան օրը՝ հունվարի 30-ը Հնդկաստանում նշվում է որպես <<[[Նահատակի օր]]>>:

Գանդիի թոռներն ու նրանց երեխաները ապրում են Հնդկաստանում և այլ երկրներում: Թոռը՝ [[Ռաջմոհան Գանդի|Ռաջմոհան Գանդին]] [[Իլինոյս|Իլինոյսի]] համալսարանի դասախոս է և Գանդիի ինքնակենսագրականի հեղինակներից է, իսկ մյուս թոռը՝ Թարուն Գանդին մի շարք հեղինակավոր գրքեր է գրել իր պապի մասին: Մյուս թոռը՝ Կանու Ռամդաս Գանդին (Գանդիի երրորդ որդու՝ [[Ռամդաս|Ռամդասի]] զավակը) ապրում է Դելիում գտնվող մի հին տան մեջ, չնայած ավելի վաղ դասախոսում էր ԱՄՆ-ում:

<br />

 

==See also==