«Սալահ ադ-Դին»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
Տող 174.
1187 թվականի հուլիսին Սալադինին հաջողվել է գրավել [[Երուսաղեմի թագավորություն|Երուսաղեմի թագավորության]] մեծ մասը։ 1187 թվականի հուլիսի 4-ին [[Հաթթինի ճակատամարտ|Հաթթինի ճակատամարտում]] Սալադինը հանդիպել է Գի դը Լուզինյանին, Երուսաղեմի թագավորի ամուսնուն և [[Տրիպոլիի կոմսություն|Տրիպոլիի կոմս]] [[Ռայմունդ III (Տրիպոլիի կոմս)|Ռայմոնդ III-ին]]։ Հենց միայն այս ճակատամարտում խաչակրաց ուժերը ոչնչացվել են Սալադինի զորքի կողմից։ Սա մեծագույն աղետ էր խաչակիրների համար, և խաչակրաց պատմության մեջ սա շրջադարձային դեպք էր։ Սալադինը գերեվարել է Ռենոյին և անձամբ պատասխանատու եղել նրան մահապատժի ենթարկել՝ իբրև վրեժ մուսուլմանական քարավանների վրա հարձակվելու համար։ Քարավանի անդամները խնդրել են նրա ողորմածությունը՝ հղում կատարելով մուսուլմանների և խաչակիրների միջև զինադադարի վրա, սակայն Ռենոն նրանց խնդրանքներն անուշադրության է մատնել և վիրավորական խոսքեր է հնչեցրել՝ ուղղված մուսուլմանների մարգարե [[Մուհամմադ|Մուհամմադին]], նախքան քարավանի անդամներից մի քանիսին չարչարանքների ենթարկելն ու սպանելը։ Սրա մասին լսելով՝ Սալադինը երդվել է անձամբ մահապատժի ենթարկել Ռենոյին<ref>''Saladin Or What Befell Sultan Yusuf'' by Beha Ed-din, Baha' Al-Din Yusuf Ib Ibn Shaddad, Kessinger Publishing, 2004, pp. 42, 114.</ref>։ Գի դը Լուզինյանը նույնպես գերեվարվել էր։ Տեսնելով Ռենոյի մահապատիժը՝ նա վախեցել է, որ հաջորդն է լինելու։ Սակայն Սալադինը ազատ է արձակել նրան և Ռենոյի մասին ասել․ «թագավորներին հարիր չէ սպանել թագավորներին, սակայն նա անցել էր բոլոր սահմանները և ուստի ես այդպես վարվեցի նրա հետ»<ref>Eddé, Anne-Marie "Saladin" trans. Jean Marie Todd Harvard University Press 2011, p. 304, {{ISBN|978-0-674-05559-9}}.</ref><ref>''Saladin Or What Befell Sultan Yusuf'' by Beha Ed-din, Baha' Al-Din Yusuf Ib Ibn Shaddad, Kessinger Publishing, 2004, p. 115.</ref>։
===Երուսաղեմի նվաճում===▼
Սալադինը գրավել էր խաչակրաց գրեթե բոլոր քաղաքները։ Սալադինը նախընտրել է [[Երուսաղեմ|Երուսաղեմը]] գրավել առանց արյունահեղության և առաջարկել է բավականին շռայլ պայմաններ, սակայն ներսում գտնվողները հրաժարվել են լքել Սուրբ քաղաքը՝ երդվելով ոչնչացնել այն կենաց-մահու կռվի ընթացքում, քան այն խաղաղ ճանապարհով հանձնել։ Երուսաղեմը 1187 թվականի հոկտեմբերի 2-ին իր զորքերով անձնատուր է եղել պաշարումից հետո։ Երբ պաշարումը սկսվել է, Սալադինը չի ցանկացել<ref>Eddé, Anne-Marie "Saladin" trans. Jean Marie Todd Harvard University Press 2011, pp. 263–64, {{ISBN|978-0-674-05559-9}}.</ref> ողորմածության խոստումներ տալ Երուսաղեմի [[Ֆրանկներ|ֆրանկ]] բնակչությանը։ [[Բալիան դ'Իբելին]] սպառնացել է սպանել մուսուլման բոլոր գերիներին, ում թիվը հասնում էր 5000-ի, և ոչնչացնել իսլամական Ժայռի գմբեթի և [[Ալ-Ակսա մզկիթ|ալ-Ակսա մզկիթի]] դամբարանները, եթե ողորմածության խոստում չտրվի։ Սալադինը խորհրդակցել է իր խորհրդի հետ, և որոշում է կայացվել ընդունել պայմանները։ Այս համաձայնագիրը կարդացել են Երուսաղեմի փողոցներում և 40 օր ժամանակ է տրվել բնակչությանը, որ իրենց ազատության գինը վճարեն Սալադինին<ref>[http://www.fordham.edu/halsall/source/1187saladin.asp De Expugatione Terrae Sanctae per Saladinum (The Capture of the Holy Land by Saladin)]; ed. Joseph Stevenson, Rolls Series, (London: Longmans, 1875); translated by James Brundage, ''The Crusades: A Documentary History'' (Milwaukee, WI: Marquette University Press, 1962), pp. 159–63.</ref>։ Անսովոր ցածր փրկագին (շուրջ 50 դոլար) էր որոշվել յուրաքանչյուր ֆրանկի համար՝ կին, տղամարդ, երեխա, սակայն Սալադինը, չնայած իր գանձապետների ընդդիմությանը, թույլ է տվել շատ ընտանիքների, որոնք միջոցներ չունեին, առանց փրկագինը վճարելու լքել քաղաքը<ref>Runciman (1990), p 465.</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.com/?id=7CP7fYghBFQC&pg=PA1101&dq=saladin+balian+jerusalem+siege+-wikipedia+-%22Kingdom+of+Heaven%22+destroy+temple+mount|title=E. J. Brill's First Encyclopaedia of Islam, 1913–1936|isbn=978-90-04-09790-2|year=1993|publisher=Brill|accessdate=2014-03-26}}</ref>։ Երուսաղեմի Հերակլիուս պատրիարքը կազմակերպել է և փոխհատուցել է փրկագնի մի մասը շուրջ 18,000 աղքատ քաղաքացիների համար՝ թողնելով մնացած 15,000-ին, ովքեր ստրկության են մատնվել։ Սալադինի եղբայր ալ-Ադիլը «խնդրել է Սալադինին իրեն տրամադրել նրանցից 1000-ին և տեղում ազատ է արձակել»։ Հետևակ զորքերի մեծ մասը [[Ստրկություն|ստրկության]] է վաճառվել<ref name="Saladin">[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/144695/Crusades/25607/The-Crusader-states-to-1187 The era of the Second and Third Crusades" The Crusader states to 1187], ''Encyclopædia Britannica''.</ref>։ Երուսաղեմի գրավումից հետո Սալադինը հավաքել է հրեաներին և թույլ տվել նրանց վերաբնակվել քաղաքում<ref>Scharfstein and Gelabert, 1997, p. 145.</ref>։ Ավելի կոնկրետ Աշքելոնի բնակիչները, որը հրեական հսկա բնակավայր է, արձագանքել են Սալադինի առաջարկին։ Հրամայվել է եկեղեցիները վերածել ձիերի ախոռների, իսկ եկեղեցիների զանգակատունները վերացնել<ref>Rosseff, Dovid. (2001). Where heaven touches earth : Jewish life in Jerusalem from Medieval times to the present. Jerusalem : Feldheim Publishers. p. 6. {{ISBN|9780873068796}}. [https://books.google.com/books?id=zhdp9btWGWQC&source=gbs_navlinks_s Google Books website] Retrieved 8 April 2018.</ref>։ ▼
Ներկայիս [[Լիբանան|Լիբանանի]] ափամերձ շրջանում գտնվող [[Տյուրոս|Տյուրոսը]] խաչակրաց վերջին խոշոր քաղաքն էր, որը մուսուլման ուժերը չեն գրավել։ Ռազմավարական տեսանկյունից Սալադինի համար առավել խոհեմ կլիներ գրավել նախ Տյուրոսը, ապա՝ Երուսաղեմը․ Սալադինը, սակայն, նախընտրել է գրավել Երուսաղեմը իսլամի համար դրա ունեցած նշանակության պատճառով։ [[Կոնրադ Մոնֆերացի|Կոնրադ Մոնֆերացին]] Տյուրոսի հրամանատարն էր, ով ամրացրել էր պաշտպանությունը և կարողացել էր դիմադրել Սալադինի երկու պաշարումներին։ 1188 թվականին [[Տորտոսա|Տորտոսայում]] Սալադինը ազատ է արձակել [[Գի դը Լուզինյան|Գի դը Լուզինյանին]] և վերադարձրել է նրա կնոջը՝ [[Սիբիլ Անժուացի|Սիբիլ Անժուացուն]]։ Նրանք գնացել են նախ [[Տրիպոլի]], ապա՝ [[Անտիոք]]։ 1189 թվականին նրանք փորձել են Տյուրոսը իրենց թագավորության մաս հռչակել, սակայն Կոնրադը նրանց մերժել է ընդունել, քանզի նա Գիին չէր ճանաչում որպես թագավոր։ Գին այնուհետև շարժվել է՝ պաշարելու [[Աքքայի պաշարում (1189-1191)|Աքքան]]<ref>Eddé, Anne-Marie "Saladin" trans. Jean Marie Todd Harvard University Press 2011, p. 246, {{ISBN|978-0-674-05559-9}}.</ref>։▼
Սալադինը [[Վրաստան|Վրաստանի]] [[Թամար թագուհի|Թամար թագուհու]] հետ բարիդրացիական հարաբերությունների մեջ էր։ Սալադինի կենսագիր Բահա ադ-Դին իբն Սադդադը հայտնում է, որ Երուսաղեմի նվաճումից հետո Թամար թագուհին դեսպաններ է ուղարկել Սալադինի մոտ՝ խնդրելով վերադարձնել Երուսաղեմում վրացական վանքերի ունեցվածքը։ Սալադինի պատասխանը, սակայն, գրանցված չէ, սակայն թագուհու ջանքերը կարծես թե հաջողությամբ են պսակվել, քանի որ Ժակ դե Վիտրին՝ Աքքայի եպիսկոպոսը, գրանցում է, որ [[Վրացիներ|վրացիները]], ի տարբերություն մյուս քրիստոնյա ուխտավորների, իրավունք ունեին ազատորեն մտնել քաղաք առանց իրենց դրոշները բանալու։ Ավելին՝ Իբն Սադդադը պնդում է, որ Թամար թագուհին գերազանցել է բյուզանդական կայսրերի ջանքերը՝ ձեռք բերելու Իրական խաչի մասունքները՝ Սալադինին առաջարկելով 200,000 ոսկի, սակայն ապարդյուն․ Սալադինը այս մասունքները վերցրել էր [[Հաթթինի ճակատամարտ|Հաթթինի ճակատամարտում]]՝ իբրև ավար<ref>Pahlitzsch, Johannes, "Georgians and Greeks in Jerusalem (1099–1310)", in Ciggaar & Herman (1996), pp. 38–39.</ref><ref>Eastmond (1998), pp. 122–23.</ref>։▼
===Խաչակրաց երրորդ արշավանք ===
Տող 187 ⟶ 194՝
[[Յաֆֆայի ճակատամարտ (1192)|Յաֆֆայի ճակատամարտը (1192 թվական)]] դարձել է Երրորդ խաչակրաց արշավանքի վերջին ռազմական գործողությունը։ Ռիչարդի՝ Յաֆֆայի գրավումից և ամրությունների վերականգնումից հետ նա և Սալադինը կրկին բանակցություններ են վարել։ Ի վերջո Ռիչարդը համաձայնվել է վերացնել Աշքելոնի ամրությունները, մինչդեռ Սալադինը համաձայնվել է ճանաչել խաչակրաց գերիշխանությունը Պաղեստինի ափամերձ շրջանների նկատամբ՝ [[Տյուրոս|Տյուրոսից]] մինչև Յաֆֆա։ Քրիստոնյաները իրավունք էին ունենալու ուխտագնացություն կատարել Երուսաղեմ, և Սալադինի թագավորությունը հաջորդ երեք տարիներին խաչակրաց պետությունների հետ խաղաղություն էր պահպանելու<ref>{{cite book|last=Riley-Smith|first=Jonathan|title=The Crusades: A History=2002|publisher=Yale University Press|page=146|edition=Second}}</ref>։
▲===Երուսաղեմի նվաճում===
▲Սալադինը գրավել էր խաչակրաց գրեթե բոլոր քաղաքները։ Սալադինը նախընտրել է [[Երուսաղեմ|Երուսաղեմը]] գրավել առանց արյունահեղության և առաջարկել է բավականին շռայլ պայմաններ, սակայն ներսում գտնվողները հրաժարվել են լքել Սուրբ քաղաքը՝ երդվելով ոչնչացնել այն կենաց-մահու կռվի ընթացքում, քան այն խաղաղ ճանապարհով հանձնել։ Երուսաղեմը 1187 թվականի հոկտեմբերի 2-ին իր զորքերով անձնատուր է եղել պաշարումից հետո։ Երբ պաշարումը սկսվել է, Սալադինը չի ցանկացել<ref>Eddé, Anne-Marie "Saladin" trans. Jean Marie Todd Harvard University Press 2011, pp. 263–64, {{ISBN|978-0-674-05559-9}}.</ref> ողորմածության խոստումներ տալ Երուսաղեմի [[Ֆրանկներ|ֆրանկ]] բնակչությանը։ [[Բալիան դ'Իբելին]] սպառնացել է սպանել մուսուլման բոլոր գերիներին, ում թիվը հասնում էր 5000-ի, և ոչնչացնել իսլամական Ժայռի գմբեթի և [[Ալ-Ակսա մզկիթ|ալ-Ակսա մզկիթի]] դամբարանները, եթե ողորմածության խոստում չտրվի։ Սալադինը խորհրդակցել է իր խորհրդի հետ, և որոշում է կայացվել ընդունել պայմանները։ Այս համաձայնագիրը կարդացել են Երուսաղեմի փողոցներում և 40 օր ժամանակ է տրվել բնակչությանը, որ իրենց ազատության գինը վճարեն Սալադինին<ref>[http://www.fordham.edu/halsall/source/1187saladin.asp De Expugatione Terrae Sanctae per Saladinum (The Capture of the Holy Land by Saladin)]; ed. Joseph Stevenson, Rolls Series, (London: Longmans, 1875); translated by James Brundage, ''The Crusades: A Documentary History'' (Milwaukee, WI: Marquette University Press, 1962), pp. 159–63.</ref>։ Անսովոր ցածր փրկագին (շուրջ 50 դոլար) էր որոշվել յուրաքանչյուր ֆրանկի համար՝ կին, տղամարդ, երեխա, սակայն Սալադինը, չնայած իր գանձապետների ընդդիմությանը, թույլ է տվել շատ ընտանիքների, որոնք միջոցներ չունեին, առանց փրկագինը վճարելու լքել քաղաքը<ref>Runciman (1990), p 465.</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.com/?id=7CP7fYghBFQC&pg=PA1101&dq=saladin+balian+jerusalem+siege+-wikipedia+-%22Kingdom+of+Heaven%22+destroy+temple+mount|title=E. J. Brill's First Encyclopaedia of Islam, 1913–1936|isbn=978-90-04-09790-2|year=1993|publisher=Brill|accessdate=2014-03-26}}</ref>։ Երուսաղեմի Հերակլիուս պատրիարքը կազմակերպել է և փոխհատուցել է փրկագնի մի մասը շուրջ 18,000 աղքատ քաղաքացիների համար՝ թողնելով մնացած 15,000-ին, ովքեր ստրկության են մատնվել։ Սալադինի եղբայր ալ-Ադիլը «խնդրել է Սալադինին իրեն տրամադրել նրանցից 1000-ին և տեղում ազատ է արձակել»։ Հետևակ զորքերի մեծ մասը [[Ստրկություն|ստրկության]] է վաճառվել<ref name="Saladin">[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/144695/Crusades/25607/The-Crusader-states-to-1187 The era of the Second and Third Crusades" The Crusader states to 1187], ''Encyclopædia Britannica''.</ref>։ Երուսաղեմի գրավումից հետո Սալադինը հավաքել է հրեաներին և թույլ տվել նրանց վերաբնակվել քաղաքում<ref>Scharfstein and Gelabert, 1997, p. 145.</ref>։ Ավելի կոնկրետ Աշքելոնի բնակիչները, որը հրեական հսկա բնակավայր է, արձագանքել են Սալադինի առաջարկին։ Հրամայվել է եկեղեցիները վերածել ձիերի ախոռների, իսկ եկեղեցիների զանգակատունները վերացնել<ref>Rosseff, Dovid. (2001). Where heaven touches earth : Jewish life in Jerusalem from Medieval times to the present. Jerusalem : Feldheim Publishers. p. 6. {{ISBN|9780873068796}}. [https://books.google.com/books?id=zhdp9btWGWQC&source=gbs_navlinks_s Google Books website] Retrieved 8 April 2018.</ref>։
▲Ներկայիս [[Լիբանան|Լիբանանի]] ափամերձ շրջանում գտնվող [[Տյուրոս|Տյուրոսը]] խաչակրաց վերջին խոշոր քաղաքն էր, որը մուսուլման ուժերը չեն գրավել։ Ռազմավարական տեսանկյունից Սալադինի համար առավել խոհեմ կլիներ գրավել նախ Տյուրոսը, ապա՝ Երուսաղեմը․ Սալադինը, սակայն, նախընտրել է գրավել Երուսաղեմը իսլամի համար դրա ունեցած նշանակության պատճառով։ [[Կոնրադ Մոնֆերացի|Կոնրադ Մոնֆերացին]] Տյուրոսի հրամանատարն էր, ով ամրացրել էր պաշտպանությունը և կարողացել էր դիմադրել Սալադինի երկու պաշարումներին։ 1188 թվականին [[Տորտոսա|Տորտոսայում]] Սալադինը ազատ է արձակել [[Գի դը Լուզինյան|Գի դը Լուզինյանին]] և վերադարձրել է նրա կնոջը՝ [[Սիբիլ Անժուացի|Սիբիլ Անժուացուն]]։ Նրանք գնացել են նախ [[Տրիպոլի]], ապա՝ [[Անտիոք]]։ 1189 թվականին նրանք փորձել են Տյուրոսը իրենց թագավորության մաս հռչակել, սակայն Կոնրադը նրանց մերժել է ընդունել, քանզի նա Գիին չէր ճանաչում որպես թագավոր։ Գին այնուհետև շարժվել է՝ պաշարելու [[Աքքայի պաշարում (1189-1191)|Աքքան]]<ref>Eddé, Anne-Marie "Saladin" trans. Jean Marie Todd Harvard University Press 2011, p. 246, {{ISBN|978-0-674-05559-9}}.</ref>։
▲Սալադինը [[Վրաստան|Վրաստանի]] [[Թամար թագուհի|Թամար թագուհու]] հետ բարիդրացիական հարաբերությունների մեջ էր։ Սալադինի կենսագիր Բահա ադ-Դին իբն Սադդադը հայտնում է, որ Երուսաղեմի նվաճումից հետո Թամար թագուհին դեսպաններ է ուղարկել Սալադինի մոտ՝ խնդրելով վերադարձնել Երուսաղեմում վրացական վանքերի ունեցվածքը։ Սալադինի պատասխանը, սակայն, գրանցված չէ, սակայն թագուհու ջանքերը կարծես թե հաջողությամբ են պսակվել, քանի որ Ժակ դե Վիտրին՝ Աքքայի եպիսկոպոսը, գրանցում է, որ [[Վրացիներ|վրացիները]], ի տարբերություն մյուս քրիստոնյա ուխտավորների, իրավունք ունեին ազատորեն մտնել քաղաք առանց իրենց դրոշները բանալու։ Ավելին՝ Իբն Սադդադը պնդում է, որ Թամար թագուհին գերազանցել է բյուզանդական կայսրերի ջանքերը՝ ձեռք բերելու Իրական խաչի մասունքները՝ Սալադինին առաջարկելով 200,000 ոսկի, սակայն ապարդյուն․ Սալադինը այս մասունքները վերցրել էր [[Հաթթինի ճակատամարտ|Հաթթինի ճակատամարտում]]՝ իբրև ավար<ref>Pahlitzsch, Johannes, "Georgians and Greeks in Jerusalem (1099–1310)", in Ciggaar & Herman (1996), pp. 38–39.</ref><ref>Eastmond (1998), pp. 122–23.</ref>։
==Մահ==
| |||