«Հոգեբանական գիտափորձ»–ի խմբագրումների տարբերություն

* [[Մարդ բանական|Մարդկանց]] հետ գիտափորձերի ժամանակ (ինչպես նաև մի քանի բարձրագույն կենդանիների կենդանիներ, օրինակ՝ [[Պրիմատներ|պրիմատների]]), փորձարկողի և հետազոտվողի միջև ակտիվ փոխազդեցություն կա:

[[Ռոբերտ Վուդվորթ|Ռոբերտ Վուդվորթը]] ( [[:en:Robert S. Woodworth|RS Woodworth]] ) հրապարակել է իր դասական փորձարարական հոգեբանության [[դասագիրք]] ( «Փորձարարական հոգեբանություն», [[1938]] ), որտեղ սահմանում է գիտափորձը որպես կանոնակարգված հետազոտություն, որի ժամանակ հետազոտողը ուղղակիորեն փոփոխում է մեկ գործոն (կամ գործոններ), պահում է մյուսները անփոփոխ և դիտարկում մշտական փոփոխությունների արդյունքները։ Փորձարարական մեթոդի տարբերակիչ առանձնահատկությունը նա համարում է ''փորձարարական գործոնի'' կառավարումը կամ, Վուդվորթի տերմինաբանությամբ «անկախ փոփոխականի», և հետևում է դրա ազդեցությանը ''դիտարկվող արդյունքի'' կամ «կախյալ փոփոխականի» վրա: Փորձաչկողի նպատակը բոլոր պայմանների անփոփոխության պահպանումն է, բացի մեկից՝ անկախ փոփոխականից <ref name="Goodwin1"> Исследование в психологии: методы и планирование / Дж. Гудвин. СПб.: Питер, 2004. С. 172. </ref> :

Պարզեցված օրինակով անկախ փոփոխականը կարելի է դիտել որպես որոշակի ''[[ազդակ]]'' ('''St(r)'''), որի ուժը փորձարկողը փոփոխում է, իսկ կախյալ փոփոխականը հետազոտվողի , նրա հոգեկանի ('''P''') արձագանքն է ('''R''') տվյալ ազդակի ազդեցությանը:

''Հոգեբանական փորձի հիմնական խնդիրը'' ''R''=f(''S, P'' ) կապի հաստատումն է (գոյություն ունեն տարբեր կապերի ձևեր՝ պատճառահետևանքային, ֆունկցիոնալ, կորելյացիոն և այլն): Այս դեպքում ''R-'' ը հետազոտվողի արձագանքն է, ''S-'' ը իրավիճակը, իսկ ''P-'' ն սուբյեկտը <ref name="Zarochentsev1">* ''Зароченцев К. Д., Худяков А. И.'' Экспериментальная психология : учебник. — <abbr>М.</abbr> : Проспект, 2005. — С. 74. — 208 с. — 3000 экз. — <nowiki>ISBN 5-98032-770-3</nowiki>.</ref>: Այսինքն, կոպիտ ասած, քանի որ անհնար է «տեսնել» մտավոր գործընթացները հոգեբանական գիտափորձում, փորձարկվողի կողմից կարգավորվող արձագանքման հիման վրա արվում է եզրակացություն մտավոր գործընթացների կամ հետազոտվողի անձի մասին:

# Գիտափորձի խնդրի, նպատակի և ծրագրի հաստատում;:

# Շրջակա աշխարհի վրա ակտիվ ազդեցության գործընթաց, որի արդյունքում կուտակվում են օբյեկտիվ գիտական փաստեր: Այդ փաստերի ձեռքբերումը մեծապես պայմանավորված է ճիշտ ընտրված փորձարարական մեթոդիկայով:Որոշ գիտափորձերի համար մշակված մեթոդիկան կարող է հարմար լինել այլ գիտափորձերի համար, այսինքն ձեռք բերել համընդհանուր նշանակություն: [http://www.iziru.ru/index/ehksperiment/0-649] :

Եթե գիտափորձը վալիդ է, գիտնականը կարող է վստահ լինել, որ հետազոտել է հենց այն, ինչ պլանավորել էր հետազոտել։ Շատ միջոցներ են ձեռնարկվում վալիդության բոլոր տեսակների պահպանման համար <ref> М.-Л.А. Чепа, Н.М. Бугайова. Проблемы обеспечения валидности эксперимента в условиях виртуальной среды / Экспериментальный метод в структуре психологического знания. - М., 2012. - С. 82-86. <nowiki>ISBN 978-5-9270-0248-1</nowiki>. </ref> : Այնուամենայնիվ, պետք է համոզված լինել, որ ցանկացած ուսումնասիրության մեջ, հնարավոր չէ ամբողջությամբ պահպանել վալիդության բոլոր չափանիշները: Կատարյալ գիտափորձ իրականացնելը դեռևս անհասանելի է:

* այնպիսին, երբ փորձի նպատակից կախված տեղեկատվությունը թաքնվում է կամ խեղաթյուրվում (օրինակ, երբ անհրաժեշտ է, որ հետազոտվողն չիմանա ուսումնասիրության ճշմարիտ [[Հիպոթեզ|վարկածը]] , կարելի է կեղծն ասել)

Ոչ մի գիտության մեջ ոչ մի փորձ չի կարող համապատասխանել բոլոր չափանիշներին: Սակայն [[Ռոբերտ Գոտսդանկերը]] փորձարարական հոգեբանության մեջ առաջարկեց «կատարյալ գիտափորձ» տերմինը, որը պետք է լիովին բավարարի երեք չափանիշների (իդեալականություն, անսահմանություն, լրիվ համապատասխանություն) <ref name="Gottsdanker1"> ''Готтсданкер Р.'' Основы психологического эксперимента. М.: МГППИЯ, 1982. С. 51—54. </ref> :

* Իդեալական գիտափորձ (փոփոխվում են միայն անկախ և կախյալ փոփոխականները , արտաքին կամ լրացուցիչ փոփոխականների վրա որևէ ազդեցություն չկա)

* Սուբյեկտիվ հարաբերությունները խախտում են գիտական կանոնները;:

* [[Հոգեկան]]<nowiki/>ը չափազանց սպոնտան է;:

* [[Հոգեկան]]<nowiki/>ը փոփոխական է;:

* [[Հոգեկան]]<nowiki/>ը եզակի է;: