Վիքիպեդիա

«Քիմիական ռեակցիաներ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
Տող 13.
 
== Ընդհանուր մանրամասներ ==
Ի տարբերություն միջուկային ռեակցիաների՝ [[քիմիա]]կան ռեակցիայի հետևանքով քիմիական տարրերը չեն փոխարկվում, անփոփոխ են մնում նաև նրանց [[ատոմ]]ների թիվը և իզոտոպային բաղադրությունը՝ իրականանում է զանգվածի պահպանման օրենքը։ Քիմիական ռեակցիաները սխեմատիկորեն պատկերում են քիմիական հավասարումներով։ Քիմիական ռեակցիաների ընթանալու համար անհրաժեշտ է, որ ելանյութերի մասնիկները (ատոմները, մոլեկուլները և այլն) ունենան ռեակցիայի էներգետիկ արգելքը հաղթահարելու համար բավարար [[էներգիա]], և որ ելանյութերը լինեն խառնված կամ հպվեն իրար։ Քիմիական ռեակցիաին բնորոշող կարևոր մեծություններ են ռեակցիայի ջերմային էֆեկտը, արագության և հավասարակշռության հաստատունները, ակտիվացման էներգիան, վերջնանյութերի ելքը, ելանյութերի փոխարկման աստիճանը կարող են ընթանալ ինքնաբերաբար կամ արտաքին ազդակների՝ ջերմության, [[լույս]]ի, էլեկտրական հոսանքի, իոնացնող ճառագայթների, կատալիզատորների, ճնշման և այլն ներգործությամբ։ Մի շարք ռեակցիաներ ընթանում են միայն արտաքինից էներգիա ստանալու դեպքում, մյուսները՝ էներգիայի [[աղբյուր]] են։ Քիմիական ռեակցիաների բարդ երևույթներ են, նրանցից յուրաքանչյուրը, սովորաբար, կազմված է բազմաթիվ փուլերից, որոնց համախումբը կոչվում է Քիմիական ռեակցիայի մեխանիզմ։ Բոլոր ռեակցիաները դարձելի են և ընթանում են մինչև հավասարակշռություն քիմիականի ստեղծումը, որից հետո անփոփոխ են մնում ռեակցիային մասնակցող բոլոր նյութերի կոնցենտրացիաները։ Հավասարակշռային և նրան մոտ վիճակներում համակարգի վարքը նկարագրվում է քիմիական թերմոդինամիկայի առնչություններով։ Մոլեկուլային մակարդակով Քիմիական ռեակցիաները հետազոտելու համար օգտագործվում են քվանտաքիմիական պատկերացումները։ Թերմոդինամիկայում քիմիական ռեակցիաները դասակարգվում են ըստ ջերմային էֆեկտի, ֆազերի թվի (համասեռ, տարասեռ), քիմիական կինետիկայում հաշվի է առնվում ուղիղ և հակադարձ ռեակցիաների արագությունները, ռեակցիայի՝ միմյանցով պայմանավորված փուլերի թիվը, մոլեկուլայնությունը, կարգը և այլն։ Առանձնացվում են գործնականորեն ոչ դարձելի ռեակցիաները։ Կախված տարրական ակտին մասնակցող մասնիկների բնույթից՝ տարբերում են [[Իոններ|իոնական]], ռադիկալային, [[մոլեկուլ]]ային, լուսաքիմիական և այլ քիմիական ռեակցիաներ։ Անօրգանական քիմիայում քիմիական ռեակցիաները դասակարգում են ըստ ռեակցիային մասնակցող նյութերի տեսակի և փոխազդեցության բնույթի՝ միացման–քայքայման, [[հիդրոլիզ]]ի, չեզոքացման, կոմպլեքսագոյացման, օքսիդավերականգնման և այլ ռեակցիաներ։ Օրգանական քիմիայում տարբերում են հետերոլիտային (քիմիական կապը խզվելիս էլեկտրոնային զույգը մնում է [[ատոմ]]ներից մեկի մոտ) և հոմոլիտային (էլեկւորոնային զույգը կիսվում է, առաջանում են ռադիկալներ) ռեակցիաներ։ Հետերոլիտային ռեակցիաները լինում են նուկլեոֆիլային և էլեկտրոֆիլային։ Հաճախ քիմիական ռեակցիաները դասակարգում են ըստ առաջացող կամ անհայտացող ֆունկցիոնալ խմբերի (նիտրման, սուլֆացման, դեկարբօքսիլման և այլ ռեակ– ցիաներ)։ Առանձին խմբեր են կազմում պոլիմերման, իզոմերման, վերախմբավորման և այլ ռեակցիաները, որոնց հետևանքով չեն փոխվում նյութերի բաղադրությունները։▼
 
▲Ի տարբերություն միջուկային ռեակցիաների՝ [[քիմիա]]կան ռեակցիայի հետևանքով քիմիական տարրերը չեն փոխարկվում, անփոփոխ են մնում նաև նրանց [[ատոմ]]ների թիվը և իզոտոպային բաղադրությունը՝ իրականանում է զանգվածի պահպանման օրենքը։ Քիմիական ռեակցիաները սխեմատիկորեն պատկերում են քիմիական հավասարումներով։հավասարումներով<ref>{{GoldBookRef|title=chemical reaction|file=C01033}}</ref>։ Քիմիական ռեակցիաների ընթանալու համար անհրաժեշտ է, որ ելանյութերի մասնիկները (ատոմները, մոլեկուլները և այլն) ունենան ռեակցիայի էներգետիկ արգելքը հաղթահարելու համար բավարար [[էներգիա]], և որ ելանյութերը լինեն խառնված կամ հպվեն իրար։ Քիմիական ռեակցիաին բնորոշող կարևոր մեծություններ են ռեակցիայի ջերմային էֆեկտը, արագության և հավասարակշռության հաստատունները, ակտիվացման էներգիան, վերջնանյութերի ելքը, ելանյութերի փոխարկման աստիճանը կարող են ընթանալ ինքնաբերաբար կամ արտաքին ազդակների՝ ջերմության, [[լույս]]ի, էլեկտրական հոսանքի, իոնացնող ճառագայթների, կատալիզատորների, ճնշման և այլն ներգործությամբ։ Մի շարք ռեակցիաներ ընթանում են միայն արտաքինից էներգիա ստանալու դեպքում, մյուսները՝ էներգիայի [[աղբյուր]] են։ Քիմիական ռեակցիաների բարդ երևույթներ են, նրանցից յուրաքանչյուրը, սովորաբար, կազմված է բազմաթիվ փուլերից, որոնց համախումբը կոչվում է Քիմիական ռեակցիայի մեխանիզմ։ Բոլոր ռեակցիաները դարձելի են և ընթանում են մինչև հավասարակշռություն քիմիականի ստեղծումը, որից հետո անփոփոխ են մնում ռեակցիային մասնակցող բոլոր նյութերի կոնցենտրացիաները։ Հավասարակշռային և նրան մոտ վիճակներում համակարգի վարքը նկարագրվում է քիմիական թերմոդինամիկայի առնչություններով։ Մոլեկուլային մակարդակով Քիմիական ռեակցիաները հետազոտելու համար օգտագործվում են քվանտաքիմիական պատկերացումները։ Թերմոդինամիկայում քիմիական ռեակցիաները դասակարգվում են ըստ ջերմային էֆեկտի, ֆազերի թվի (համասեռ, տարասեռ), քիմիական կինետիկայում հաշվի է առնվում ուղիղ և հակադարձ ռեակցիաների արագությունները, ռեակցիայի՝ միմյանցով պայմանավորված փուլերի թիվը, մոլեկուլայնությունը, կարգը և այլն։ Առանձնացվում են գործնականորեն ոչ դարձելի ռեակցիաները։ռեակցիաները<ref>{{cite book | author = Friedman, Leonard J. | author2 = Friedman, Samantha J. | url = http://www.aiche-cf.org/Clearwater/2008/Paper2/8.2.7.pdf | title = The History of the Contact Sulfuric Acid Process | year = 2008 | publisher = Acid Engineering & Consulting, Inc. | location = Boca Raton, Florida}}</ref> <ref>{{cite encyclopedia | editor = Lesch, John E. | url = https://books.google.com/books?id=VJIztvolC8cC&pg=PA170 | title = The German Chemical Industry in the Twentieth Century | author = Stranges, Anthony N. | contribution = Germany's synthetic fuel industry, 1935–1940 | publisher = [[Kluwer Academic Publishers]] | year = 2000 | isbn = 978-0-7923-6487-0 | page = 170}}</ref>։ Կախված տարրական ակտին մասնակցող մասնիկների բնույթից՝ տարբերում են [[Իոններ|իոնական]], ռադիկալային, [[մոլեկուլ]]ային, լուսաքիմիական և այլ քիմիական ռեակցիաներ։ Անօրգանական քիմիայում քիմիական ռեակցիաները դասակարգում են ըստ ռեակցիային մասնակցող նյութերի տեսակի և փոխազդեցության բնույթի՝ միացման–քայքայման, [[հիդրոլիզ]]ի, չեզոքացման, կոմպլեքսագոյացման, օքսիդավերականգնման և այլ ռեակցիաներ։ռեակցիաներ<ref>[[#Brock|Brock]], pp. 34–55</ref>։ Օրգանական քիմիայում տարբերում են հետերոլիտային (քիմիական կապը խզվելիս էլեկտրոնային զույգը մնում է [[ատոմ]]ներից մեկի մոտ) և հոմոլիտային (էլեկւորոնային զույգը կիսվում է, առաջանում են ռադիկալներ) ռեակցիաներ։ Հետերոլիտային ռեակցիաները լինում են նուկլեոֆիլային և էլեկտրոֆիլային։ Հաճախ քիմիական ռեակցիաները դասակարգում են ըստ առաջացող կամ անհայտացող ֆունկցիոնալ խմբերի (նիտրման, սուլֆացման, դեկարբօքսիլման և այլ ռեակ– ցիաներ)։ Առանձին խմբեր են կազմում պոլիմերման, իզոմերման, վերախմբավորման և այլ ռեակցիաները, որոնց հետևանքով չեն փոխվում նյութերի բաղադրությունները։
<gallery>
File:Baeyer-Villiger-Oxidation-V1.svg
File:Combustion reaction of methane.jpg
File:Azobenzene isomerization de.svg
File:Chemical reactions.svg
File:Redox reaction.png
File:Ferrocene-from-xtal-3D-balls.png
File:Chemical precipitation diagram.svg
File:Activation energy.svg
</gallery>
== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ}}
{{ՀՍՀ}}
 
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Քիմիական_ռեակցիաներ» էջից