Վիքիպեդիա

«Մասնակից:Տիգրան Գասպարյան 13/Ավազարկղ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
No edit summary
No edit summary
Տող 1.
'''Մոհանդաս Կարամչանդ Գանդի''' <sup>[[Մասնակից:Տիգրան Գասպարյան 13/Ավազարկղ#cite%20note-1|[1]]]</sup>(1869թ. Հոկտեմբերի 2 – 1948թ. Հունվարի 30) – [[Հնդկաստանի քաղաքական գործիչ]], Հնդկաստանի՝ [[Բտիտանական գաղութացում|բտիտանական գաղութացումից]] [[Անկախության շարժում|անկախանալու շարժման]] առաջնորդ: Նախաձեռնելով [[Ոչ-բռնի, քաղաքացիական անհնազանդություն|ոչ-բռնի, քաղաքացիական անհնազանդություն]]՝Գանդին Հնդկաստանին առաջնորդել է [[Անկախացwum|անկախացման]] և ոգեշնչման աղբյուր հանդիսացել բազում [[Քաղաքացիական իրավունքներ|քաղաքացիական իրավունքների]] և ազատագրական շարժումների համար ամբողջ աշխարհով մեկ: [[Մահաթմա]] [[Պատվանուն|պատվանունը]] ([[սանսկրիտերեն]] թարգմանաբար մեծ հոգի ունեցող, պատվելի, սուրբ)<sup>[[Մասնակից:Տիգրան Գասպարյան 13/Ավազարկղ#cite%20note-McGregor1993-2|[2]]]</sup> նրան առաջին անգամ տրվել է 1914թ.-ին Հարավային Աֆրիկայում<sup>[[Մասնակից:Տիգրան Գասպարյան 13/Ավազարկղ#cite%20note-rajmohan%20gandhi%20p172-3|[3]]]</sup> –իսկ հիմա գործածվում է ամբողջ աշխարհում: Հնդկաստանում նրան անվանում են նաև '''Բապու''' ([[գուջարաթի]] լեզվով ''հայր'' բառի փաղաքշական ձևն է))<sup>[[Մասնակից:Տիգրան Գասպարյան 13/Ավազարկղ#cite%20note-McAllister1982-4|[4]]][[Մասնակից:Տիգրան Գասպարյան 13/Ավազարկղ#cite%20note-Eck2003-5|[5]]]</sup> և '''Գանդի''' [[Ջի]]: Հայտնի է որպես <<[[Ազգի հայր|ազգի հայր]]>>: <sup>[[Մասնակից:Տիգրան Գասպարյան 13/Ավազարկղ#cite%20note-archive.indianexpress.com-6|[6]]][[Մասնակից:Տիգրան Գասպարյան 13/Ավազարկղ#cite%20note-timesofindia.indiatimes.com-7|[7]]]</sup>
 
Գանդին ծնվել և մեծացել է [[Հնդկաստան|Հնդկաստանի]] ծովափնյա [[Գուջարաթ]] նահանգում հնդիկ [[Առևտրական կաստա|առևտրական կաստային]] պատկանող ընտանիքում: Սովորել է իրավաբանություն [[Լոնդոնի համալսարան|Լոնդոնի համալսարանի]] իրավաբանության քոլեջում: Գանդին որպես հայրենիքից դուրս ապրող փաստաբան ոչ-բռնի քաղաքացիական անհնազանդություն առաջին անգամ նախաձեռնել է Հարավաֆրիկյան Հանրապեությունում (ՀԱՀ)՝ պաշտպանելով այնտեղի հնդիկ բնակչության քաղաքացիական իրավունքները: 1915թ.-ին Հնդկաստան վերադառնալուց հետո նախաձեռնում է գյուղացիների, ֆերմերների և քաղաքային աշխատողների բողոքի ակցիաները ընդդեմ չափից մեծ հողի հարկի և ընդդեմ խտրականության: 1921թ.-ին ստանձնելով [[Հնդկաստանի ազգային կոնգրես|Հնդկաստանի ազգային կոնգրեսի]] ղեկավարությունը՝ Գանդին ձեռնարկեց համազգային քարոզարշավներ տարբեր սոցիալական խնդիրներ լուծելու և անկախություն ձեռք բերելու համար:
Born and raised in a [[Hindu]] [[Bania (caste)|merchant caste]] family in coastal [[Gujarat]], [[India]], and trained in law at the [[Inner Temple]], London, Gandhi first employed nonviolent civil disobedience as an expatriate lawyer in South Africa, in the resident Indian community's struggle for civil rights. After his return to India in 1915, he set about organising peasants, farmers, and urban labourers to protest against excessive land-tax and discrimination. Assuming leadership of the [[Indian National Congress]] in 1921, Gandhi led nationwide campaigns for various social causes and for achieving ''[[Swaraj]]'' or self-rule.
 
1930թ.-ին Գանդին Գուջարաթի նահանգից մինևչ Դանդի քաղաքը (շուրջ 400կմ) հնդիկներին առաջնորդեց [[Աղի երթ|խաղաղ քայլերթի]]՝ բողոքելով բրիտանական աղի մենաշնորհի և նրանց կողմից հարկադրված աղի բարձր հարկից: Գանդին դեմ էր [[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ|երկրորդ համաշխարհային պատերազմին]] և 1942թ.-ին պահանջեց բրիտանացիներին [[Լքել Հնդկաստանը|լքել  Հնդկաստանը]]: Գանդին ՀԱՀ-ում և Հնկաստանում տարբեր առիթներով ձերբակալվել է և կյանքի մի մասը անցկացրել բանտերում: Համեստ կյանք է վարել բնակելի համայնքում, կրել է [[Հնդկական ավանդական զգեստ|հնդկական ավանդական զգեստ]] և շալ: Բուսակեր էր և երբեմն էլ [[Երկար ժամանկով ծոմ պահել|երկար ժամանկով ծոմ էր պահում]], ինչպես օրգանիզմի ինքնամաքրման, այնպես էլ քաղաքացիական բողոք արտահայտելու համար
Gandhi led Indians in challenging the British-imposed salt tax with the {{convert|400|km|mi|abbr=on}} [[Salt March|Dandi Salt March]] in 1930. He opposed [[World War II]], and called for the British to ''[[Quit India Movement|Quit India]]'' in 1942. He was imprisoned for many years, upon many occasions, in both South Africa and India. He lived modestly in a [[Sabarmati Ashram|self-sufficient residential community]] and wore the traditional Indian ''[[dhoti]]'' and shawl, woven with yarn hand-spun on a ''[[Spinning wheel#Charkha|charkha]]''. He ate simple vegetarian food, and also [[List of fasts undertaken by Mahatma Gandhi|undertook long fasts]] as a means of both self-purification and political protest.
 
Նրա անկախ Հնդկաստանի հեռանկարը հիմնված էր [[Կրոնական բազմակարծություն|կրոնական բազմակարծության]] վրա: Սակայն 1940-ականնների սկզբներին առաջ եկավ մուսուլմանների մի նոր շարժում, որը պահանջում էր Հնդկաստանից առանձին մահմեդական պետություն:<sup>[[Մասնակից:Տիգրան Գասպարյան 13/Ավազարկղ#cite%20note-Khan2007-page1-8|[8]]]</sup> Վերջապես 1947թ.-ի օգոստոսին Բրիտանիայի կողմից երկրին շնորհվեց անկախություն, սակայն Բրիտանիայի հնդկական կայսրությունը [[Բաժանվել|բաժանվեց]] 2մասի՝ մեծամասամբ հինդուիզմին հետևող [[Հնդկաստան|Հնդկաստանի]] և մահմեդական մեծամասնությամբ [[Պակիստան|Պակիստանի]]: <sup>[[Մասնակից:Տիգրան Գասպարյան 13/Ավազարկղ#cite%20note-autogenerated3-9|[9]]]</sup> Երբ շատ բռնի տեղափոխված հինդուսներ, մահմեդականներ և սիկհեր գնում էին իրենց նոր հողերը, կրոնական բռնություններ ծագեցին տարբեր վայրերում, հատկապես [[Փունջաբ|Փունջաբում]] և [[Բենգալ|Բենգալում]]: Խուսափելով Դելիում կատարել [[Անկախության տոնակատարություն|անկախության տոնակատարություն՝]] Գանդին այցելեց տուժված շրջաններ, որ մխիթարի և սփոփի մարդկանց: Հաջորդող ամիսներին կրոնական բռնությունները դադարեցնելու համար մի քանի անգամ [[Ծոմ պահել|ծոմ է պահում]]: Վերջին ծոմապահությունը սկսել է 1948թ.-ի հունվարի 12-ին 78տարեկան հասակում,<sup>[[Մասնակից:Տիգրան Գասպարյան 13/Ավազարկղ#cite%20note-Brown1991-p380-10|[10]]]</sup> նաև նպատակ ունենալով Հնդկաստանին ստիպել ակտիվներ վճարել Պակիստանին:<sup>[[Մասնակից:Տիգրան Գասպարյան 13/Ավազարկղ#cite%20note-Brown1991-p380-10|[10]]]</sup> Այս ամենը հնդիկների մի մասին մտածել տվեց, որ Գանդին շատ զիջող է: <sup>[[Մասնակից:Տիգրան Գասպարյան 13/Ավազարկղ#cite%20note-Brown1991-p380-10|[10]]][[Մասնակից:Տիգրան Գասպարյան 13/Ավազարկղ#cite%20note-CushRobinson2008-11|[11]]]</sup> Նրանց մեջ էր [[Հնդիկ ազգայնական|հնդիկ ազգայնական]] [[Նաթուրամ Գոդսե|Նաթուրամ Գոդսեն]], ով էլ 1948թ.-ի հունվարի 30-ին [[Սպանել Գանդիին|սպանեց Գանդիին]]՝ 3 փամփուշտ արձակելով նրա կրծքավանդակին:<sup>[[Մասնակից:Տիգրան Գասպարյան 13/Ավազարկղ#cite%20note-CushRobinson2008-11|[11]]]</sup> Բռնվելով համախոհների և դավադրությունը մասնակցած մյուս անձանց հետ Գոդսեն և մյուս դավադիր [[Նարոյան Ափթե|Նարոյան Ափթեն]] դատվեցին, մեղավոր ճանաչվեցին և մահապատժի ենթարկվեցին: Մյուս հանցակիցներն էլ բանտարկվեցին:
Gandhi's vision of an independent India based on [[religious pluralism]], however, was challenged in the early 1940s by a new Muslim nationalism which was demanding a separate Muslim homeland carved out of India.<ref name=Khan2007-page1>{{Cite book|last=Khan|first=Yasmin|title=The Great Partition: The Making of India and Pakistan|url=https://books.google.com/books?id=i9WdQp2pwOYC&pg=PA18|access-date=1 September 2013|year=2007|publisher=Yale University Press|isbn=978-0-300-12078-3|page=18|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131012210526/http://books.google.com/books?id=i9WdQp2pwOYC&pg=PA18|archivedate=12 October 2013|df=dmy-all}} Quote: "the Muslim League had only caught on among South Asian Muslims during the Second World War. ... By the late 1940s, the League and the Congress had impressed in the British their own visions of a free future for Indian people. ... one, articulated by the Congress, rested on the idea of a united, plural India as a home for all Indians and the other, spelt out by the League, rested on the foundation of Muslim nationalism and the carving out of a separate Muslim homeland." (p. 18)</ref> Eventually, in August 1947, Britain granted independence, but the British Indian Empire<ref name=Khan2007-page1/> was [[partition of India|partitioned]] into two [[dominion]]s, a Hindu-majority [[Dominion of India|India]] and Muslim-majority [[Dominion of Pakistan|Pakistan]].<ref name=autogenerated3>{{Cite book|last=Khan|first=Yasmin|title=The Great Partition: The Making of India and Pakistan|url=https://books.google.com/books?id=i9WdQp2pwOYC&pg=PA1|access-date=1 September 2013|year=2007|publisher=Yale University Press|isbn=978-0-300-12078-3|page=1|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131012210022/http://books.google.com/books?id=i9WdQp2pwOYC&pg=PA1|archivedate=12 October 2013|df=dmy-all}} Quote: "South Asians learned that the British Indian empire would be partitioned on 3 June 1947. They heard about it on the radio, from relations and friends, by reading newspapers and, later, through government pamphlets. Among a population of almost four hundred million, where the vast majority lived in the countryside, ..., it is hardly surprising that many ... did not hear the news for many weeks afterwards. For some, the butchery and forced relocation of the summer months of 1947 may have been the first they know about the creation of the two new states rising from the fragmentary and terminally weakened British empire in India." (p. 1)</ref> As many displaced Hindus, Muslims, and [[Sikh]]s made their way to their new lands, religious violence broke out, especially in the [[Punjab region|Punjab]] and [[Bengal]]. Eschewing the [[Independence Day (India)|official celebration of independence]] in Delhi, Gandhi visited the affected areas, attempting to provide solace. In the months following, he undertook several [[fast unto death|fasts unto death]] to stop religious violence. The last of these, undertaken on 12 January 1948 when he was 78,<ref name=Brown1991-p380>[[#Brown1991|Brown (1991)]], p. 380: "Despite and indeed because of his sense of helplessness Delhi was to be the scene of what he called his greatest fast. ... His decision was made suddenly, though after considerable thought – he gave no hint of it even to Nehru and Patel who were with him shortly before he announced his intention at a prayer-meeting on 12 January 1948. He said he would fast until communal peace was restored, real peace rather than the calm of a dead city imposed by police and troops. Patel and the government took the fast partly as condemnation of their decision to withhold a considerable cash sum still outstanding to Pakistan as a result of the allocation of undivided India's assets, because the hostilities that had broken out in Kashmir; ... But even when the government agreed to pay out the cash, Gandhi would not break his fast: that he would only do after a large number of important politicians and leaders of communal bodies agreed to a joint plan for restoration of normal life in the city."</ref> also had the indirect goal of pressuring India to pay out some cash assets owed to Pakistan.<ref name=Brown1991-p380/> Some Indians thought Gandhi was too accommodating.<ref name=Brown1991-p380/><ref name="CushRobinson2008"/> Among them was [[Nathuram Godse]], a [[Hindu nationalism|Hindu nationalist]], who [[Assassination of Mahatma Gandhi|assassinated Gandhi]] on 30 January 1948 by firing three bullets into his chest.<ref name="CushRobinson2008">{{Cite book|last1=Cush|first1=Denise|last2=Robinson|first2=Catherine|last3=York|first3=Michael|title=Encyclopedia of Hinduism|url=https://books.google.com/books?id=i_T0HeWE-EAC&pg=PA544|access-date=31 August 2013|year=2008|publisher=Taylor & Francis|isbn=978-0-7007-1267-0|page=544|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131012221104/http://books.google.com/books?id=i_T0HeWE-EAC&pg=PA544|archivedate=12 October 2013|df=dmy-all}} Quote: "The apotheosis of this contrast is the assassination of Gandhi in 1948 by a militant Nathuram Godse, on the basis of his 'weak' accommodationist approach towards the new state of Pakistan." (p. 544)</ref> Captured along with many of his co-conspirators and collaborators, Godse and his co-conspirator [[Narayan Apte]] were tried, convicted and executed while many of their other accomplices were given prison sentences.
 
Հնդկաստանում Գանդիի ծննդյան օրը՝ հոկտեմբերի 2-ը նշվում է որպես [[Ազգային տոն|ազգային տոն]] [[Գանդի Ջայանթի]] անվամբ, իսկ աշխարհում՝ [[Ոչ-բռնության միջազգային օր|ոչ-բռնության միջազգային օր:]]
Gandhi's birthday, 2 October, is commemorated in India as [[Gandhi Jayanti]], a [[Public holidays in India|national holiday]], and worldwide as the [[International Day of Non-Violence|International Day of Nonviolence]].
{{TOC limit|limit=3}}
 
== Կենսագրությունը ==
==Biography==
===Early life and background===
 
===Վաղ կյանքը===
Mohandas Karamchand Gandhi<ref name="Gandhi name">Todd, Anne M. (2012) [https://books.google.com/?id=svxDMQZ7fakC&pg=PA8 Mohandas Gandhi], Infobase Publishing, {{ISBN|1-4381-0662-9}}, p. 8: ''The name Gandhi means "grocer", although Mohandas's father and grandfather were politicians not grocers.''</ref> was born on 2 October 1869<ref name="Gandhi DOB">[[#Rajmohan|Gandhi, Rajmohan (2006)]] [https://books.google.com/?id=FauJL7LKXmkC pp. 1–3].</ref> into a [[Gujarati people|Gujarati]] [[Hindu]] [[Modh]] [[Bania (caste)|Baniya]] family<ref>{{cite book|title=Responses to One Hundred and One Questions on Hinduism By John Renard|year=1999|page=139|url=https://books.google.com/?id=alc0d3Ys-dIC&pg=PA139|isbn=978-0-8091-3845-6|author=Renard, John}}</ref> in [[Porbandar]] (also known as ''Sudamapuri''), a coastal town on the [[Kathiawar|Kathiawar Peninsula]] and then part of the small [[princely state]] of [[Porbandar State|Porbandar]] in the [[Kathiawar Agency]] of the [[British Raj|Indian Empire]]. His father, [[Karamchand Uttamchand Gandhi]] (1822–1885), served as the ''[[Dewan|diwan]]'' (chief minister) of Porbandar state.<ref>Mohandas K. Gandhi, ''Autobiography'' chapter 1 (Dover edition, p. 1).</ref>
 
Մոհանդաս Կարամչանդ Գանդին<sup>[[Մասնակից:Տիգրան Գասպարյան 13/Ավազարկղ#cite%20note-Gandhi%20name-12|[12]]]</sup> ծնվել է<sup>[[Մասնակից:Տիգրան Գասպարյան 13/Ավազարկղ#cite%20note-Gandhi%20DOB-13|[13]]]</sup> [[Առևտրական կաստա|առևտրական կաստային]] պատկանող  ընտանիքում 1869թ.-ի հոկտեմբերի 2-ին Հնդկաստանի [[Պորբանդար]] քաղաքում: <sup>[[Մասնակից:Տիգրան Գասպարյան 13/Ավազարկղ#cite%20note-14|[14]]]</sup> Վայրը հայտնի է նաև որպես Սուդամափուրի. [[Կաթիվար թերակղզի|Կաթիվար թերակղզու]] մերձափնյա քաղաքներից է և մաս է կազմել Հնդկաստանի՝ գաղութ եղած ժամանակի [[հոյակապ]] [[Պորբանդար նահանգ|Պորբանդար նահանգին]]: Հայրը՝ [[Կարամչանդ Ութամչանդ Գանդի|Կարամչանդ Ութամչանդ Գանդին]] (1822-1885) եղել է Պորբանդար նահանգի [[դիվան]] (գլխավոր նախարար):<sup>[[Մասնակից:Տիգրան Գասպարյան 13/Ավազարկղ#cite%20note-15|[15]]]</sup>
Although he only had an elementary education and had previously been a clerk in the state administration, Karamchand proved a capable chief minister.<ref name=GuhaPP19to21>Guha 2015 pp. 19–21</ref> During his tenure, Karamchand married four times. His first two wives died young, after each had given birth to a daughter, and his third marriage was childless. In 1857, Karamchand sought his third wife's permission to remarry; that year, he married Putlibai (1844–1891), who also came from Junagadh,<ref name=GuhaPP19to21/> and was from a [[Pranami]] [[Vaishnavism|Vaishnava]] family.<ref>{{cite book|title=Identity and Religion: Foundations of anti-Islamism in India|year=2004|page=67|url=https://books.google.com/?id=aLgB8pZg0qsC&pg=PA67|isbn=978-0-7619-3227-7|author=Misra, Amalendu}}</ref><ref>{{cite book|title=Mohandas: A True Story of a Man, His People, and an Empire By Gandhi|year=2006|page=5|url=https://books.google.com/?id=TEyXCoc76AEC&pg=PA5|isbn=978-0-14-310411-7|author=Gandhi, Rajmohan}}</ref><ref name="Tendulkar1951"/><ref>{{cite book|title=Lawyer to Mahatma: Life, Work and Transformation of M. K. Gandhi |year=2001|page=5|url=https://books.google.com/?id=fRq21fNfydIC&pg=PA5|isbn=978-81-7629-293-1|author=Malhotra, S.L}}</ref> Karamchand and Putlibai had three children over the ensuing decade: a son, Laxmidas (c. 1860–1914); a daughter, Raliatbehn (1862–1960); and another son, Karsandas (c. 1866–1913).<ref>Guha 2015, p. 21</ref><ref>Guha 2015, p. 512</ref>
 
Չնայած այն հանգամանքին, որ ուներ միայն տարրական կրթություն և նահանգի վարչությունում ընդամենը գրասենյակային աշխատող էր եղել, Կարամչանդը շնորհալի նախարար էր:<sup>[[Մասնակից:Տիգրան Գասպարյան 13/Ավազարկղ#cite%20note-GuhaPP19to21-16|[16]]]</sup>Պաշտոնավարման ընթացում ամուսնացել էր 4 անգամ: Առաջին երկու կանայք մահացան երիտասարդ հասակում աղջիկ ունենալուց հետո: Երրորդ ամուսնության ժամանակ երեխաներ չծնվեցին: 1857թ.-ին Կարամչանդը խնդրեց իր երրորդ կնոջ թույլտվությունը նորից ամուսնանալու համար և այդ տարում ամուսնացավ Փութլիբայի (1844-1891) հետ, ով նույնպես Ջունագարհից էր<sup>[[Մասնակից:Տիգրան Գասպարյան 13/Ավազարկղ#cite%20note-GuhaPP19to21-16|[16]]]</sup> և [[պրանամի]] [[Վայշնավիզմ|վայշնավիզմին]] (հինդուիզմի ճյուղ) պատկանող ընտանիքից էր:<sup>[[Մասնակից:Տիգրան Գասպարյան 13/Ավազարկղ#cite%20note-17|[17]]][[Մասնակից:Տիգրան Գասպարյան 13/Ավազարկղ#cite%20note-18|[18]]][[Մասնակից:Տիգրան Գասպարյան 13/Ավազարկղ#cite%20note-Tendulkar1951-19|[19]]][[Մասնակից:Տիգրան Գասպարյան 13/Ավազարկղ#cite%20note-20|[20]]]</sup> Մյուս տասնամյակում արդեն Կարամչանդը և Փութլիբաին 3 երեխաներ ունեցան. առաջին որդին՝ Լաքսմիդասը (1860-1914), մի աղջիկ՝ Ռալիաթբեհնը (1862-1960) և մեկ այլ որդի՝ Կարսանդասը (1866-1913): <sup>[[Մասնակից:Տիգրան Գասպարյան 13/Ավազարկղ#cite%20note-21|[21]]][[Մասնակից:Տիգրան Գասպարյան 13/Ավազարկղ#cite%20note-22|[22]]]</sup>
On 2 October 1869, Putlibai gave birth to her last child, Mohandas, in a dark, windowless ground-floor room of the Gandhi family residence in Porbandar city. As a child, Gandhi was described by his sister Raliat as "restless as mercury, either playing or roaming about. One of his favourite pastimes was twisting dogs' ears."<ref>Guha 2015, p. 22</ref> The Indian classics, especially the stories of [[Shravan#In Hindu epics|Shravana]] and king [[Harishchandra]], had a great impact on Gandhi in his childhood. In his autobiography, he admits that they left an indelible impression on his mind. He writes: "It haunted me and I must have acted Harishchandra to myself times without number." Gandhi's early self-identification with truth and love as supreme values is traceable to these epic characters.<ref name="Sorokin2002"/><ref name="RudolphRudolph1983">{{cite book|author1=Rudolph, Susanne Hoeber |author2=Rudolph, Lloyd I. |lastauthoramp=yes |title=Gandhi: The Traditional Roots of Charisma|url=https://books.google.com/?id=JsPYNLAU9KYC&pg=PA48|year=1983|publisher=University of Chicago Press|page=48|isbn=978-0-226-73136-0}}</ref>
 
1869թ.-ի հոկտեմբերի 2-ին ծնվեց նրանց վերջին երեխան՝ Մոհանդասը: Նա ծնվեց Պորբանդար քաղաքում Գանդիների ընտանիքին պատկանող գետնահարկի մութ և լուսամուտներ չունեցող սենյակում: Գանդիի քույրը՝ Ռալիաթը նրան երեխա ժամանակ նկարագրում է որպես <<Մերկուրիի նման դադար չունեցող>> և նշում, որ միշտ կամ խաղում էր կամ հոլի պես այս ու այն կողմ շարժվում: Ամենասիրած զբաղմունքներից մեկն էլ շների ականջները ոլորելն էլ: <sup>[[Մասնակից:Տիգրան Գասպարյան 13/Ավազարկղ#cite%20note-23|[23]]]</sup> Մանուկ հասակում հնդկական դասականները հատկապես [[Շրանավա|Շրանավայի]] և [[Հարիշչանդրա]] թագավորի մասին պատմությունները շատ մեծ ազդեցություն են թողել իր մտածողության վրա: Նա գրում է, որ այդ պատմությունները կլանում էին իրեն և նա անթիվ անգամներ իրեն պատկերացրել է Հարիշչանդրայի կերպարում: Գանդին առաջին անգամ այդ կերպարների մեջ է հայտնաբերել ճշմարտությունը և սերը որպես գերագույն արժեքներ: <sup>[[Մասնակից:Տիգրան Գասպարյան 13/Ավազարկղ#cite%20note-Sorokin2002-24|[24]]][[Մասնակից:Տիգրան Գասպարյան 13/Ավազարկղ#cite%20note-RudolphRudolph1983-25|[25]]]</sup>
The family's religious background was eclectic. Gandhi's father Karamchand was [[Hindu]] and his mother Putlibai was from a Pranami [[Vaishnava]] Hindu family.<ref>[[#Rajmohan|Gandhi, Rajmohan (2006)]] pp. 2, 8, 269</ref><ref name=sharma11>{{cite book|author=Arvind Sharma|title=Gandhi: A Spiritual Biography|url=https://books.google.com/books?id=2xFGsj4PIjoC |year=2013|publisher=Yale University Press|isbn=978-0-300-18738-0|pages=11–14}}</ref> Gandhi's father was of Modh Baniya caste in the [[Varna (Hinduism)|varna]] of [[Vaishya]].<ref>{{cite book|author1=Rudolph, Susanne Hoeber |author2=Rudolph, Lloyd I. |lastauthoramp=yes |title=Gandhi: The Traditional Roots of Charisma|url=https://books.google.com/?id=JsPYNLAU9KYC&pg=PA17|year=1983|publisher=University of Chicago Press|page=17|isbn=978-0-226-73136-0}}</ref> His mother came from the medieval [[Krishna]] bhakti-based [[Pranami]] tradition, whose religious texts include the ''[[Bhagavad Gita]]'', the ''[[Bhagavata Purana]]'', and a collection of 14 texts with teachings that the tradition believes to include the essence of the [[Vedas]], the [[Quran]] and the [[Bible]].<ref name=sharma11/><ref>{{cite book|author=Gerard Toffin|editor=John Zavos et al|title=Public Hinduisms|url=https://books.google.com/books?id=uuuICwAAQBAJ&pg=PT249| year=2012|publisher= SAGE Publications|isbn=978-81-321-1696-7|pages=249–257}}</ref> Gandhi was deeply influenced by his mother, an extremely pious lady who "would not think of taking her meals without her daily prayers...she would take the hardest vows and keep them without flinching. To keep two or three consecutive fasts was nothing to her."<ref>Guha 2015, p. 23</ref>
 
Կրոնը ընտանիքում մեկից ավելի էր: Կարամչանդը՝ Գանդիի հայրը, հինդուս էր, Փութլիբաին՝ մայրը, հինդուիստական պրանամի [[Վայշնավիզմ|վայշնավիզմի]] ուղղությանը պատկանող ընտանիքից էր:<sup>[[Մասնակից:Տիգրան Գասպարյան 13/Ավազարկղ#cite%20note-26|[26]]][[Մասնակից:Տիգրան Գասպարյան 13/Ավազարկղ#cite%20note-sharma11-27|[27]]]</sup> Հայրը [[Առևտրական|առևտրականների]] [[Կաստաներ|կաստայից]] էր: .<sup>[[Մասնակից:Տիգրան Գասպարյան 13/Ավազարկղ#cite%20note-28|[28]]]</sup> Մայրը [[Կրիշնա]] աստծո վրա հիմնված միջնադարյան [[Պրանամի]] ավանդույթի հետևորդ էր, որի կրոնական տեքստերի մեջ է մտնում [[Բհագավադգիտա|''Բհագավատ Գիտ''ան]] և [[Գհագավատ Պուրանա|''Գհագավատ Պուրանա''ն]] և 14 տեքստերի հավաքածու, որը ինչպես նրանք են ասում, իր մեջ է ներառում [[Վեդաներ|Վեդաների]], [[Ղուրան|Ղուրանի]] և [[Աստվածաշունչ|Աստվածաշնչի]] էությունը:<sup>[[Մասնակից:Տիգրան Գասպարյան 13/Ավազարկղ#cite%20note-sharma11-27|[27]]][[Մասնակից:Տիգրան Գասպարյան 13/Ավազարկղ#cite%20note-29|[29]]]</sup> Մայրը մեծ ազդեցություն է ունեցել Գանդիի վրա: Նա շատ բարեպաշտ մի տիկին էր, ով ամեն օր առանց աղոթքներ ասելու չէր սկսում ուտել… տալիս էր ամենադժվար երդումները և անվերապահորեն պահում դրանք: Հաջորդական կերպով 2-3 անգամ ծոմ պահելը նրա համար խաղ ու պար էր:<sup>[[Մասնակից:Տիգրան Գասպարյան 13/Ավազարկղ#cite%20note-30|[30]]]</sup>
In 1874, Gandhi's father Karamchand left Porbandar for the smaller state of Rajkot, where he became a counsellor to its ruler, the Thakur Sahib; though Rajkot was a less prestigious state than Porbandar, the British regional political agency was located there, which gave the state's ''diwan'' a measure of security.<ref>Guha 2015, pp. 24-25</ref> In 1876, Karamchand became ''diwan'' of Rajkot and was succeeded as ''diwan'' of Porbandar by his brother Tulsidas. His family then rejoined him in Rajkot.<ref name="ReferenceA">{{cite book|title=Gandhi before India|year= 2015|author=Rajmohan Gandhi |publisher=Vintage Books|isbn=978-0-385-53230-3|pages=24–25}}</ref>
 
1874թ.-ի Գանդիի հայրը Պորբանդարից մեկնում է համեմատաբար ավելի փոքր Ռաջկոտ նահանգ, որտեղ դառնում է այնտեղի կառավարիչ Թաքուր Սահիբի խորհրդականը: Չնայած Ռաջկոտը իր հեղինակությամբ զիջում էր Պորբանդարին, այնտեղ էր գտնվում Բրիտանիայի տեղական քաղաքական գործակալությունը, որը նահանգի ''դիվանին'' ապահովում էր անվտանգությամբ: <sup>[[Մասնակից:Տիգրան Գասպարյան 13/Ավազարկղ#cite%20note-31|[31]]]</sup> 1876թ.-ին Կարամչանդը դարձավ [[Ռաջկոտ|Ռաջկոտի]] դիվան, իսկ Պորբանդարի դիվանի պաշտոնում նրան փոխարինեց նրա եղբայր Թուլսիդասը: Այնուհետև ընտանիքը նրան միացավ Ռաջկոտում:<sup>[[Մասնակից:Տիգրան Գասպարյան 13/Ավազարկղ#cite%20note-ReferenceA-32|[32]]]</sup>
[[File:Gandhi and Laxmidas 2.jpg|thumb|upright=0.85|Gandhi (right) with his eldest brother Laxmidas in 1886.<ref name="Fischer1982p96">{{cite book|author=Louis Fischer|title=Gandhi, his life and message for the world |url=https://books.google.com/books?id=02NWvRxCx64C |year=1982|publisher=Penguin|isbn=978-0-451-62142-9|page=96}}</ref>]]
At age 9, Gandhi entered the local school in [[Rajkot]], near his home. There he studied the rudiments of arithmetic, history, the Gujarati language and geography.<ref name="ReferenceA"/> At age 11, he joined the High School in Rajkot.<ref name="ReferenceB">{{cite book|title=Gandhi before India|year= 2015|author=Rajmohan Gandhi | publisher=Vintage Books|isbn=978-0-385-53230-3|pages=25–26}}</ref> He was an average student, won some prizes, but was a shy and tongue tied student, with no interest in games; his only companions were books and school lessons.<ref>{{cite book|author=Sankar Ghose|title=Mahatma Gandhi|url=https://books.google.com/books?id=5l0BPnxN1h8C&pg=PA4|year=1991|publisher=Allied Publishers|isbn=978-81-7023-205-6|page=4}}</ref>
 
[[File:Gandhi and Laxmidas 2.jpg|thumb|upright=0.85|Գանդին (աջ կողմում) ավագ եղբոր՝ Լաքսմիդասի հետ, 1886.<sup>[[Մասնակից:Տիգրան Գասպարյան 13/Ավազարկղ#cite%20note-Fischer1982p96-33|[33]]]</sup> ]]
While at high school, Gandhi's elder brother introduced him to a Muslim friend named Sheikh Mehtab. Mehtab was older in age, taller and encouraged the strictly vegetarian boy to eat meat to gain height. He also took Mohandas to a brothel one day, though Mohandas "was struck blind and dumb in this den of vice," rebuffed the prostitutes' advances and was promptly sent out of the brothel. The experience caused Mohandas mental anguish, and he abandoned the company of Mehtab.<ref>{{cite book|author=Ramachandra Guha| title=Gandhi before India |year=2015| publisher=Vintage Books|isbn=978-0-385-53230-3|pages=27–28}}</ref>
9 տարեկան հասակում Գանդին ընդունվեց իրենց տան հարևանությամբ գտնվող տեղական դպրոց: Այնտեղ նա սովորում է թվաբանություն, պատմություն, գուջարաթի լեզուն և աշխարհագրություն: <sup>[[Մասնակից:Տիգրան Գասպարյան 13/Ավազարկղ#cite%20note-ReferenceA-32|[32]]]</sup> 11 տարեկան հասակում ընդունվում է Ռաջկոտի ավագ դպրոց:<sup>[[Մասնակից:Տիգրան Գասպարյան 13/Ավազարկղ#cite%20note-ReferenceB-34|[34]]]</sup> Նա սովորական աշակերտ էր և մի շարք մրցույթների հաղթող: Բայց ամաչկոտ էր և քչախոս, խաղերի հանդեպ էլ հետաքրքրություն չուներ: Նրա միակ ընկերակիցները եղել են իր գրքերն ու դպրոցի դասերը:<sup>[[Մասնակից:Տիգրան Գասպարյան 13/Ավազարկղ#cite%20note-35|[35]]]</sup>
 
Երբ սովորում էր ավագ դպրոցում, Գանդիի ավագ եղբայրը նրան ծանոթացրեց իր մուսուլման ընկերներից մեկի հետ, որի անունը Շեիխ Մեթհաբ էր: Մեթհաբը տարիքով ավելի մեծ էր, ավելի բարձրահասակ և դրդում էր բացառապես բուսական սնունդ օգտագործող տղային միս ուտել բոյովանալու համար: Մի օր էլ Մոհանդասին տարավ հասարակաց տուն, բայց նա <<այդ անբարոյականության որջում կույր էր և համր>>, կտրուկ մերժեց մարմնավաճառներին և արագորեն դուրս արվեց հասարակաց տնից: Այս ամենը հոգեբանական հարված էր Մոհանդասին և նա դադարեց ընկերություն անել Մեթհաբի հետ:<sup>[[Մասնակից:Տիգրան Գասպարյան 13/Ավազարկղ#cite%20note-36|[36]]]</sup>
In May 1883, the 13-year-old Mohandas was married to 14-year-old [[Kasturba Gandhi|Kasturbai Makhanji Kapadia]] (her first name was usually shortened to "Kasturba", and affectionately to "Ba") in an [[arranged marriage|arranged]] marriage, according to the custom of the region at that time.<ref name="Mohanty2011"/> In the process, he lost a year at school, but was later allowed to make up by accelerating his studies.<ref name="Childhood">Gandhi (1940). [http://wikilivres.ca/wiki/The_Story_of_My_Experiments_with_Truth/Part_I/At_the_High_School Chapter "At the High School"]; {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120630233959/http://wikilivres.ca/wiki/The_Story_of_My_Experiments_with_Truth/Part_I/At_the_High_School |date=30 June 2012 }}.</ref> His wedding was a joint event, where his brother and cousin were also married. Recalling the day of their marriage, he once said, "As we didn't know much about marriage, for us it meant only wearing new clothes, eating sweets and playing with relatives." However, as was prevailing tradition, the adolescent bride was to spend much time at her parents' house, and away from her husband.<ref name="Husband">Gandhi (1940). [http://wikilivres.ca/wiki/The_Story_of_My_Experiments_with_Truth/Part_I/Playing_the_Husband Chapter "Playing the Husband"]; {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120701002125/http://wikilivres.ca/wiki/The_Story_of_My_Experiments_with_Truth/Part_I/Playing_the_Husband |date=1 July 2012 }}.</ref> Writing many years later, Mohandas described with regret the lustful feelings he felt for his young bride, "even at school I used to think of her, and the thought of nightfall and our subsequent meeting was ever haunting me." He later recalled feeling jealous and possessive of her, such as when she would visit a temple with her girlfriends, and being sexually lustful in his feelings for her.<ref>{{cite book|author=Ramachandra Guha |title=Gandhi before India |year= 2015| publisher= Vintage Books|isbn=978-0-385-53230-3|pages=28–29}}</ref>
 
1883թ.-ի մայիսին 13-ամյա Մոհանդասը ամուսնանում է 14-ամյա [[Կաստուրբայ Մաքհանջի Կապադիա|Կաստուրբայ Մաքհանջի Կապադիայի]] հետ (նրա անունը կրճատ ասում էին Կաստուրբա, իսկ քնքշորեն՝ Բա): Ամուսնությունը պայմանավորված էր համաձայն այդ ժամանակվա շրջանի ավանդույթի: Ընթացքում նա կորցրեց մեկ ուսումնական տարի, բայց հետո նրան թույլատրեցին անցնել արագացված դասընթացներ: <sup>[[Մասնակից:Տիգրան Գասպարյան 13/Ավազարկղ#cite%20note-Childhood-38|[37]]]</sup>Այդ նույն օրը նրա եղբայրն ու զարմիկն էլ ամուսնացան: Մի անգամ հիշելով իրենց ամուսնության օրը, նա ասաց. <<Քանի որ մենք ամուսնության մասին քիչ բան գիտեինք, մեր համար այն լոկ նոր շորեր հագնելն էր, քաղցրեղեն ուտելը և բարեկամների հետ խաղալը>>: Համաձայն տիրող ավանդույթի հարսնացուն ժամանակի մեծ մասը պիտի անցկացներ իր ծնողների տանը և ամուսնուց հեռու լիներ:<sup>[[Մասնակից:Տիգրան Գասպարյան 13/Ավազարկղ#cite%20note-Husband-39|[38]]]</sup> Տարիներ անց Մոհանդասը գրում և մեծ ցավով նկարագրում է այն վավաշոտ զգացումները, որ զգում էր իր երիտասարդ հարսնացուի հանդեպ. <<Նույնիսկ դպրոցում մտածում էի նրա մասին: Գիշերամուտի և մեր հաջորդ հանդիպման միքը անընդհատ ինձ էր հետապնդում>>: Հետո հիշում էր, թե ինչպես էր խանդում նրան և կրքով լցվում նրա հանդեպ, երբ նա ընկերուհիների հետ տաճար էր այցելում և հարսնացուի հանդեպ վավաշոտ զգացումներ ուներ:<sup>[[Մասնակից:Տիգրան Գասպարյան 13/Ավազարկղ#cite%20note-40|[39]]]</sup>
In late 1885, Gandhi's father Karamchand died.<ref name="ReferenceC">Guha 2015, p. 29</ref> Gandhi, then 16 years old, and his wife of age 17 had their first baby, who survived only a few days. The two deaths anguished Gandhi.<ref name="ReferenceC"/> The Gandhi couple had four more children, all sons: [[Harilal Gandhi|Harilal]], born in 1888; [[Manilal Gandhi|Manilal]], born in 1892; [[Ramdas Gandhi|Ramdas]], born in 1897; and [[Devdas Gandhi|Devdas]], born in 1900.<ref name="Mohanty2011"/>
 
1885թ.-ի վերջերին մահանում է Կարամչանդը՝ Գանդիի հայրը: <sup>[[Մասնակից:Տիգրան Գասպարյան 13/Ավազարկղ#cite%20note-ReferenceC-41|[40]]]</sup> Գանդին այդ ժամանակ 16 տարեկան էր, կինը՝ 17: Նույն այդ ժամանակ էր, որ նրանք ունեցան իրենց առաջին երեխան, որը, սակայն, ընդամենը մի քանի օր ապրեց: Երկու մահերն էլ մեծ ցավ ատճառեցին Գանդիին: <sup>[[Մասնակից:Տիգրան Գասպարյան 13/Ավազարկղ#cite%20note-ReferenceC-41|[40]]]</sup> Հետագայում Գանդին և իր կինը ունեցան 4 երեխաներ ու բոլորն էլ տղաներ՝ [[Հարիլալ|Հարիլալը]], ծնված 1888թ.-ին, [[Մանիլալ|Մանիլալը]], ծնված 1892թ.-ին, [[Ռամդաս|Ռամդասը]], ծնված 1897թ.-ին և [[Դեվաս|Դեվասը]], ծնված 1900թ.-ին:<sup>[[Մասնակից:Տիգրան Գասպարյան 13/Ավազարկղ#cite%20note-Mohanty2011-37|[41]]]</sup>
In November 1887, the 18-year-old Gandhi graduated from high school in [[Ahmedabad]].<ref>Guha 2015, p. 30</ref> In January 1888, he enrolled at Samaldas College in [[Bhavnagar State]], then the sole degree-granting institution of higher education in the region. But he dropped out and returned to his family in Porbandar.<ref name="autogenerated32">Guha 2015, p. 32</ref>
 
1887թ.-ի նոյեմբերին 18-ամյա Գանդին ավարտում է [[Էհմեդըբադ|Էհմեդըբադի]] ավագ դպրոցը:<sup>[[Մասնակից:Տիգրան Գասպարյան 13/Ավազարկղ#cite%20note-42|[42]]]</sup> 1888թ.-ի հունվարին ընդունվեց [[Բհավնագար նահանգ|Բհավնագար նահանգի]] Սամալդաս քոլեջը, ապա շրջանի միակ բարձրագույն կրթություն տվող համալսարանը: Բայց նա չշարունակեց համալսարանական կրթությունը և վերադարձավ Պորբանդար ընտանիքի մոտ:<sup>[[Մասնակից:Տիգրան Գասպարյան 13/Ավազարկղ#cite%20note-autogenerated32-43|[43]]]</sup>
===English barrister===
Gandhi came from a poor family, and he had dropped out of the cheapest college he could afford.<ref name="Preparation">Gandhi (1940). [http://wikilivres.ca/wiki/The_Story_of_My_Experiments_with_Truth/Part_I/Preparation_for_England Chapter "Preparation for England".] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120702043412/http://wikilivres.ca/wiki/The_Story_of_My_Experiments_with_Truth/Part_I/Preparation_for_England |date=2 July 2012 }}</ref> Mavji Dave Joshiji, a [[Brahmin]] priest and family friend, advised Gandhi and his family that he should consider law studies in London.<ref>{{cite book|title=Gandhi before India|year=2015|author=Rajmohan Gandhi| publisher=Vintage Books|isbn=978-0-385-53230-3|page=32}}</ref> In July 1888, his wife Kasturba gave birth to their first surviving son, Harilal.<ref name="autogenerated33">Guha 2015, pp. 33-34</ref> His mother was not comfortable about Gandhi leaving his wife and family, and going so far from home. Gandhi's uncle Tulsidas also tried to dissuade his nephew. Gandhi wanted to go. To persuade his wife and mother, Gandhi made a vow in front of his mother that he would abstain from meat, alcohol and women. Gandhi's brother Laxmidas, who was already a lawyer, cheered Gandhi's London studies plan and offered to support him. Putlibai gave Gandhi her permission and blessing.<ref name="autogenerated32"/><ref name="Gandhi2006a">[[#Rajmohan|Gandhi, Rajmohan (2006)]] [https://books.google.com/?id=FauJL7LKXmkC&pg=PA20 pp. 20–21].</ref>
 
===Անգլիացի փաստաբանը===
On 10 August 1888, Gandhi aged 18, left Porbandar for Mumbai, then known as Bombay. Upon arrival, he stayed with the local Modh Bania community while waiting for the ship travel arrangements. The head of the community knew Gandhi's father. After learning Gandhi's plans, he and other elders warned Gandhi that England would tempt him to compromise his religion, and eat and drink in Western ways. Gandhi informed them of his promise to his mother and her blessings. The local chief disregarded it, and excommunicated him from his caste. But Gandhi ignored this, and on 4 September, he sailed from Bombay to London. His brother saw him off.<ref name="autogenerated33"/><ref>M K Gandhi (1940), [https://wikilivres.ca/wiki/The_Story_of_My_Experiments_with_Truth/Part_I/Outcaste The Story of My Experiments with Truth] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160417030706/http://wikilivres.ca/wiki/The_Story_of_My_Experiments_with_Truth/Part_I/Outcaste |date=17 April 2016 }}, Autobiography, Wikisource</ref>
Գանդին աղքատ ընտանիքից էր և անգամ դուրս մնաց ամենաէժան քոլեջից:<sup>[[Մասնակից:Տիգրան Գասպարյան 13/Ավազարկղ#cite%20note-Preparation-44|[44]]]</sup> Մավջի Դավե Ջոշիջին, ով [[բրահմայական]] կրոնի սպասավոր էր և մտերիմ էր նրանց ընտանիքին, Գանդիին և ընտանիքին խորհուրդ տվեց, որ Գանդին պետք է մտածի Լոնդոնում իրավաբանություն սովորելու մասին:<sup>[[Մասնակից:Տիգրան Գասպարյան 13/Ավազարկղ#cite%20note-45|[45]]]</sup> 1888թ.-ի հուլիսին Կաստուրբան ունեցավ Հարիլալին՝ իրենց առաջին զավակին: <sup>[[Մասնակից:Տիգրան Գասպարյան 13/Ավազարկղ#cite%20note-autogenerated33-46|[46]]]</sup> Գանդիի մայրը հանգիստ չէր այն մտքից, որ որ նա պետք է թողներ իր կնոջն ու ընտանիքին և մեկներ այդքան հեռու: Գանդիի մորեղբայրը նույնպես փորձեց տարհամոզել իր քեռորդուն: Բայց Գանդին ուզում էր գնալ: Մորն ու կնոջը համոզելու համար Գանդին մոր առաջ երդվեց, որ հեռու կմնա մսից, ալկոհոլից և կանանցից: Գանդիի եղբայր Լաքսմիդասը, ով արդեն փաստաբան էր, ողջունեց Գանդիի՝ Լոնդոնում սովորելու մտադրությունը և իր օգնությունն առաջարկեց: Փութլիբաին էլ Գանդիին տվեց իր համաձայնությունն և օրհնությունը:<sup>[[Մասնակից:Տիգրան Գասպարյան 13/Ավազարկղ#cite%20note-autogenerated32-43|[43]]][[Մասնակից:Տիգրան Գասպարյան 13/Ավազարկղ#cite%20note-Gandhi2006a-47|[47]]]</sup>
Gandhi attended University College, London which is a constituent college of University of London.
[[File:Gandhi student.jpg|thumb|left|upright=0.85|Gandhi in London as a law student]] At UCL, he studied law and [[jurisprudence]] and was invited to enroll at [[Inner Temple]] with the intention of becoming a [[barrister]]. His childhood shyness and self withdrawal had continued through his teens, and he remained so when he arrived in London, but he joined a public speaking practice group and overcame this handicap to practise law.<ref>{{cite book|author=Thomas Weber|title=Gandhi as Disciple and Mentor|url=https://books.google.com/books?id=P8nC80pG4GIC&pg=PA19|year=2004|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-1-139-45657-9|pages=19–25}}</ref>
 
1888թ.-ի օգոստոսի 10-ին Գանդին 18 տարեկան հասակում լքեց Պորբանդարը մեկնելով Մումբայ, որն այն ժամանակ հայտնի էր որպես Բոմբեյ: Երբ այնտեղ ժամանեց մնաց տեղական առևտրականների համայնքում մինչև կլուծվեին նավով ճամփորդության նախապատրաստությունները: Համայնքի ղեկավարը ճանաչում էր Գանդիի հորը: Իմանալով Գանդիի մտադրությունների մասին նա և իր մյուս տարեց ընկերները Գնդիին զգուշացրին, որ Ալգլիան կգրավի նրան՝ փոխելով իր հավատը, և այնուհետև նա կուտի և կխմի այնպես, ինչպես արևմուտքում է ընդունված: Գանդին նրանց հայտնեց մորը տված խոստման և նրա տված օրհնության մասին: Նրա ասածին լուրջ չմոտեցան և չընդունեցին նրան: Բայց Գանդին այս ամենին ուշադրություն չդարձրեց և սեպտեմբերի 4-ին նավով Բոմբեյից ուղևորվեց դեպի Լոնդոն: Եղբայրը ուղեկցում էր նրան և տեսավ, թե ինչպես էր նավը հետզհետե անհետանում հորիզոնում:<sup>[[Մասնակից:Տիգրան Գասպարյան 13/Ավազարկղ#cite%20note-autogenerated33-46|[46]]][[Մասնակից:Տիգրան Գասպարյան 13/Ավազարկղ#cite%20note-48|[48]]]</sup>Գանդին սկսեց հաճախել Լոնդոնի համալսարանի մաս կազմող իրավաբանական քոլեջը:
His time in London was influenced by the vow he had made to his mother. He tried to adopt "English" customs, including taking dancing lessons. However, he could not appreciate the bland vegetarian food offered by his landlady and was frequently hungry until he found one of London's few vegetarian restaurants. Influenced by [[Henry Stephens Salt|Henry Salt's]] writing, he joined the [[Vegetarian Society]], was elected to its executive committee,<ref name="Brown1991">[[#Brown1991|Brown (1991)]].</ref> and started a local [[Bayswater]] chapter.<ref name="Tendulkar1951" /> Some of the vegetarians he met were members of the [[Theosophical Society]], which had been founded in 1875 to further universal brotherhood, and which was devoted to the study of [[Buddhist]] and [[Hindu]] literature. They encouraged Gandhi to join them in reading the ''[[Bhagavad Gita]]'' both in translation as well as in the original.<ref name="Brown1991"/>
[[File:Gandhi student.jpg|thumb|left|upright=0.85|Գանդին իրավագիտության ուսանող, Լոնդոն]] Այնտեղ նա ուսումնասիրում էր իրավունք և [[իրավագիտություն]] և առաջարկ ստացավ սովորել <<[[Իններ Թեմփլ]] >>-ում [[փաստաբան]] դառնալու համար: Նրա մանկությունից եկող ամաչկոտությունը և իրեն ամեն ինչից հեռու պահելը պահպանվել էր նաև իր պատանեկության տարիներին և նաև այն ժամանակ, երբ ժամանել էր Լոնդոն: Բայց նա անդամագրվեց լեզվի դասընթացների և հաղթահարեց իր թերությունը, որ կարողանա իրավագիտություն սովորել: <sup>[[Մասնակից:Տիգրան Գասպարյան 13/Ավազարկղ#cite%20note-49|[49]]]</sup>
 
Մոր տված երդումը մեծ ազդեցությում ունեցավ իր Լոնդոնում անցկացրած ժամանակի վրա: Փորձեց <<անգլիական>> սովորությունների հետևել, այդ թվում և պարի դասեր վերցնել: Նրան դուր չէր գալիս բնակարանի տիրուհու կողմից առաջարկվող անհամ բուսական սնունդը և նա հաճախ քաղցած էր մնում մինչև Լոնդոնի՝ թվով քիչ բուսակերների համար ռեստորաններից մեկի գտնելը: Ազդվելով [[Հենրի Սելթ|Հենրի Սելթի]] գրվածքներով՝ միանում է <<[[Բուսակերների հասարակությանը]]>> և ընտրվու կազմակերպչական հանձնաժողով<sup>[[Մասնակից:Տիգրան Գասպարյան 13/Ավազարկղ#cite%20note-Brown1991-50|[50]]]</sup> և բացում տեղական [[Բեյսվոթերի շրջան|Բեյսվոթերի շրջանը]]:<sup>[[Մասնակից:Տիգրան Գասպարյան 13/Ավազարկղ#cite%20note-Tendulkar1951-19|[19]]]</sup>Իր հանդիպած բուսակերների մի մասը <<[[Թեոսոֆիկ հասարակություն|Թեոսոֆիկ հասարակության]] >> անամներ էին: Այդ հասարակությունը ստեղծվել էր 1875թ.-ին հետագայում դառնալով համալսարանական եղբայրություն՝ զբաղվելով [[բուդդիստական]] և [[հինդուիստական]] գրականության ուսումնասիրությամբ: Նրանք խրախուսեցին Գանդիին իրենց միանալ [[Բհագավադգիտա|''Բհագավատ Գիտաի'']] ընթերցանությանը՝ ինչպես թարգմանության, այնպես էլ օրիգինալի:<sup>[[Մասնակից:Տիգրան Գասպարյան 13/Ավազարկղ#cite%20note-Brown1991-50|[50]]]</sup>
Gandhi, at age 22, was [[Call to the bar|called to the bar]] in June 1891 and then left London for India, where he learned that his mother had died while he was in London and that his family had kept the news from him.<ref name="Brown1991"/> His attempts at establishing a law practice in [[Bombay]] failed because he was psychologically unable to [[cross-examination|cross-examine]] witnesses. He returned to Rajkot to make a modest living drafting petitions for litigants, but he was forced to stop when he ran afoul of a British officer Sam Sunny.<ref name="Tendulkar1951"/><ref name="Brown1991"/> In 1893, a Muslim merchant in Kathiawar named Dada Abdullah contacted Gandhi. Abdullah owned a large successful shipping business in South Africa. His distant cousin in Johannesburg needed a lawyer, and they preferred someone with Kathiawari heritage. Gandhi inquired about his pay for the work. They offered a total salary of £105 plus travel expenses. He accepted it, knowing that it would be at least one-year commitment in the [[Colony of Natal]], South Africa, also a part of the British Empire.<ref name="Tendulkar1951"/><ref name="Herman 2008 pp. 82">[[#Herman2008|Herman (2008)]], pp. 82–83</ref>
 
1891թ.-ի հունիսին 22 տարեկան հասակում Գանդին վերադառնում է Հնդկաստան, որտեղ իմանում է մոր մահվան լուրի մասին, որը ընտանիքը նրանից գաղտնի էր պահում:<sup>[[Մասնակից:Տիգրան Գասպարյան 13/Ավազարկղ#cite%20note-Brown1991-50|[50]]]</sup> [[Բոմբեյ|Բոմբեյում]] փորձում է իրավագիտության դասեր սկսել, բայց դա նրան չի հաջողվում, քանի որ հոգեբանորեն պատրաստ չէր վկաներին [[Խաչաձև հարցաքննություն|խաչաձև հարցաքննելուն]]: Վերադառնում է Ռաջկոտ համեստ կյանք վարելու դատական կողմերի համար խնդրագրեր կազմելով, բայց ստիպված եղավ դադարեցնել իր գործունեությունը, երբ օրենք խախտեց Սեմ Սանի անունով մի բրիտանացի սպայի հանդեպ: <sup>[[Մասնակից:Տիգրան Գասպարյան 13/Ավազարկղ#cite%20note-Tendulkar1951-19|[19]]][[Մասնակից:Տիգրան Գասպարյան 13/Ավազարկղ#cite%20note-Brown1991-50|[50]]]</sup> 1893թ.-ին Դադա Աբդուլահ անվամբ Կատիավարից մի մահմեդական վաճառական կապ է հաստատում Գանդիի հետ: Աբդուլան ՀԱՀ-ում առևտրական նավերով փոխադրումների մեծ ցանց ուներ: Յոհանեսբուրգում ապրող նրա հեռավոր զարմիկը փաստաբանի կարիք ուներ և նրանց համար նախընտրելի կլիներ, որ այդ փաստաբանը Կատիավարից լինի: Գանդին հետաքրքրվեց աշխատավարձի չափով: Նրան առաջարկվեց 105 ֆունտ ստեռլինգ, նաև ճանապարհածախսն էր վճարվում: Նա ընդունեց առաջարկը՝ հաստատ իմանալով, որ առնվազն 1 տարվա պարտավորություն կունենա Բրիտանական կայրության մաս կազմող [[Նատալ]]<nowiki/>ի գաղութում (ՀԱՀ):<sup>[[Մասնակից:Տիգրան Գասպարյան 13/Ավազարկղ#cite%20note-Tendulkar1951-19|[19]]][[Մասնակից:Տիգրան Գասպարյան 13/Ավազարկղ#cite%20note-Herman%202008%20pp.%2082-51|[51]]]</sup>
 
===Civil rights activist in South Africa (1893–1914)===
 
In April 1893, Gandhi aged 23, set sail for South Africa to be the lawyer for Abdullah's cousin.<ref name="Herman 2008 pp. 82">[[Մասնակից:Տիգրան Գասպարյան 13/Ավազարկղ#Herman2008|Herman (2008)]], pp. 82–83</ref><ref name="NHOA-193">{{cite book|author1=[[Giliomee, Hermann]] |author2=[[Mbenga, Bernard]] |lastauthoramp=yes |title=New History of South Africa|editor=Roxanne Reid|publisher= Tafelberg|year=2007|edition=1st|page=193|chapter=3|isbn=978-0-624-04359-1}}</ref> He spent 21 years in South Africa, where he developed his political views, ethics and politics.<ref name="Gandhi">{{cite journal|title=Gandhi in South Africa|journal= [[The Journal of Modern African Studies]]|year= 1969|jstor=159062|author=Power, Paul F. |volume=7|issue=3|pages=441–55|doi=10.1017/S0022278X00018590}}</ref>
 
Immediately upon arriving in South Africa, Gandhi faced discrimination because of his skin colour and heritage, like all people of colour.<ref name="Parekh2001"/> He was not allowed to sit with European passengers in the stagecoach and told to sit on the floor near the driver, then beaten when he refused; elsewhere he was kicked into a gutter for daring to walk near a house, in another instance thrown off a train at [[Pietermaritzburg]] after refusing to leave the first-class.<ref name="Stagecoach">Gandhi (1940). [http://wikilivres.ca/wiki/The_Story_of_My_Experiments_with_Truth/Part_II/More_Hardships Chapter "More Hardships".] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120702044616/http://wikilivres.ca/wiki/The_Story_of_My_Experiments_with_Truth/Part_II/More_Hardships |date=2 July 2012 }}</ref><ref name=dhiman25>{{cite book|author=S. Dhiman|title=Gandhi and Leadership: New Horizons in Exemplary Leadership|url=https://books.google.com/books?id=2Y2kCgAAQBAJ |year=2016|publisher=Springer|isbn=978-1-137-49235-7 |pages=25–27}}</ref> He sat in the train station, shivering all night and pondering if he should return to India or protest for his rights.<ref name=dhiman25/> He chose to protest and was allowed to board the train the next day.<ref name="(Mahatma)Fischer2002">[[#Fischer2002|Fischer (2002)]]</ref> In another incident, the magistrate of a [[Durban]] court ordered Gandhi to remove his turban, which he refused to do.<ref name="Turban">Gandhi (1940). [http://wikilivres.ca/wiki/The_Story_of_My_Experiments_with_Truth/Part_II/Some_Experiences Chapter "Some Experiences".] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120702043438/http://wikilivres.ca/wiki/The_Story_of_My_Experiments_with_Truth/Part_II/Some_Experiences |date=2 July 2012 }}</ref> Indians were not allowed to walk on public footpaths in South Africa. Gandhi was kicked by a police officer out of the footpath onto the street without warning.<ref name="What it is to be a coolie">Gandhi (1940). [http://wikilivres.ca/wiki/The_Story_of_My_Experiments_with_Truth/Part_II/What_it_is_to_be_a_%27Coolie%27 Chapter "What it is to be a coolie".] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160411011314/http://wikilivres.ca/wiki/The_Story_of_My_Experiments_with_Truth/Part_II/What_it_is_to_be_a_%27Coolie%27 |date=11 April 2016 }}</ref>
Տող 197 ⟶ 196՝
Gandhi's arrest lasted two years, as he was held in the [[Aga Khan Palace]] in [[Pune]]. During this period, his long time secretary Mahadev Desai died of a heart attack, his wife Kasturba died after 18 months' imprisonment on 22 February 1944; and Gandhi suffered a severe [[malaria]] attack.<ref name="Wolpertp205">{{cite book|author=Stanley Wolpert|title=Gandhi's Passion: The Life and Legacy of Mahatma Gandhi|url=https://books.google.com/books?id=KpBy6BCupe4C|year=2002|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-515634-8|pages=205–211|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170219190635/https://books.google.com/books?id=KpBy6BCupe4C|archivedate=19 February 2017|df=dmy-all}}</ref> While in jail, he agreed to an interview with Stuart Gelder, a British journalist. Gelder then composed and released an interview summary, cabled it to the mainstream press, that announced sudden concessions Gandhi was willing to make, comments that shocked his countrymen, the Congress workers and even Gandhi. The latter two claimed that it distorted what Gandhi actually said on a range of topics and falsely repudiated the Quit India movement.<ref name="Wolpertp205"/>
 
Gandhi was released before the end of the war on 6 May 1944 because of his failing health and necessary surgery; the Raj did not want him to die in prison and enrage the nation. He came out of detention to an altered political scene – the [[All-India Muslim League|Muslim League]] for example, which a few years earlier had appeared marginal, "now occupied the centre of the political stage"<ref name="Lapping1989"/> and the topic of [[Muhammad Ali Jinnah]]'s campaign for Pakistan was a major talking point. Gandhi and Jinnah had extensive correspondence and the two men met several times over a period of two weeks in September 1944, where Gandhi insisted on a united religiously plural and independent India which included Muslims and non-Muslims of the Indian subcontinent coexisting. Jinnah rejected this proposal and insisted instead for partitioning the subcontinent on religious lines to create a separate Muslim India (later Pakistan).<ref name="Khan2007-page1">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=i9WdQp2pwOYC&pg=PA18|title=The Great Partition: The Making of India and Pakistan|last=Khan|first=Yasmin|publisher=Yale University Press|year=2007|isbn=978-0-300-12078-3|page=18|access-date=1 September 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131012210526/http://books.google.com/books?id=i9WdQp2pwOYC&pg=PA18|archivedate=12 October 2013|deadurl=no|df=dmy-all}} Quote: "the Muslim League had only caught on among South Asian Muslims during the Second World War. ... By the late 1940s, the League and the Congress had impressed in the British their own visions of a free future for Indian people. ... one, articulated by the Congress, rested on the idea of a united, plural India as a home for all Indians and the other, spelt out by the League, rested on the foundation of Muslim nationalism and the carving out of a separate Muslim homeland." (p. 18)</ref><ref>{{cite book|author=Mahatma Gandhi|title=The Collected Works of Mahatma Gandhi|url=https://books.google.com/books?id=0awHaT3ZmdEC|year=2000|isbn=978-81-230-0169-2|pages=456–462}}, Archive of [https://archive.org/stream/in.ernet.dli.2015.61312/2015.61312.Gandhi-jinnah-Talks#page/n29/mode/2up Gandhi-Jinnah communications (pp. 11–34)]</ref> These discussions continued through 1947.<ref>{{cite news |title=Gandhi, Jinnah Meet First Time Since '44; Disagree on Pakistan, but Will Push Peace |access-date=25 March 2012 |url=https://www.nytimes.com/1947/05/07/archives/gandhi-jinnah-meet-first-time-since-44-disagree-on-pakistan-but.html |newspaper=[[The New York Times]] |date=7 May 1947 |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130430103734/http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=F30A1EFA3F58147B93C5A9178ED85F438485F9 |archivedate=30 April 2013 |df=dmy-all }}</ref>
 
While the leaders of Congress languished in jail, the other parties supported the war and gained organizational strength. Underground publications flailed at the ruthless suppression of Congress, but it had little control over events.<ref name="BhattacharyaStudies2001">{{cite book|last1=Bhattacharya|first1=Sanjoy|title=Propaganda and information in Eastern India, 1939–45: a necessary weapon of war|url=https://books.google.com/?id=M2GI26jditsC&pg=PA33|year=2001|publisher=Psychology Press|isbn=978-0-7007-1406-3|page=33}}</ref> At the end of the war, the British gave clear indications that power would be transferred to Indian hands. At this point Gandhi called off the struggle, and around 100,000 political prisoners were released, including the Congress's leadership.<ref name=autogenerated2>[[#Shashi|Shashi]], p. 13.</ref>
Տող 402 ⟶ 401՝
Nai Talim evolved out of his experiences at the Tolstoy Farm in South Africa, and Gandhi attempted to formulate the new system at the Sevagram ashram after 1937.<ref name=weber80>{{cite book|author=Weber, Thomas |title=Gandhi As Disciple And Mentor|url=https://books.google.com/?id=P8nC80pG4GIC&pg=PA80|year=2004|publisher=Cambridge U. Press|page=80 with footnote 42|isbn=978-1-139-45657-9}}</ref> Nehru government's vision of an industrialised, centrally [[planned economy]] after 1947 had scant place for Gandhi's village-oriented approach.<ref>{{cite book|author1=Yencken, David |author2=Fien, John |author3=Sykes, Helen |lastauthoramp=yes |title=Environment, Education, and Society in the Asia-Pacific: Local Traditions and Global Discourses|url=https://books.google.com/?id=tpE3W2MhC78C&pg=PA107|year=2000|publisher=Psychology Press|page=107|isbn=978-0-203-45926-3}}</ref>
 
In his autobiography, Gandhi wrote that he believed every Hindu boy and girl must learn [[Sanskrit]] because its historic and spiritual texts are in that language.<ref name="Childhood">Gandhi (1940). [http://wikilivres.ca/wiki/The_Story_of_My_Experiments_with_Truth/Part_I/At_the_High_School Chapter "At the High School"]; {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120630233959/http://wikilivres.ca/wiki/The_Story_of_My_Experiments_with_Truth/Part_I/At_the_High_School|date=30 June 2012}}.</ref>
 
====Swaraj, self-rule====
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Մասնակից:Տիգրան_Գասպարյան_13/Ավազարկղ» էջից