Վիքիպեդիա

«ՄՀ հիմնական միավորներ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
No edit summary
+ կարևոր ներքին հղումներ, ծանոթագրությունների ու արտաքին հղումների թարգմանում
Տող 1.
[[Պատկեր:SI base unit.svg|thumb | Յոթ հիմնական միավորները և նրանց փոխադարձ կապը]]
[[Պատկեր:SI base unit.svg|thumb | Յոթ հիմնական միավորները և նրանց փոխադարձ կապը]]'''Միջազգային համակարգի հիմնական միավորներ (ՄՀ),''' միջազգային մեծությունների համակարգի յոթ հիմնական մեծությունների չափման միավորները ({{lang-fr|International Système de grandeurs}}, {{lang-en|International System of Quantities}}, ISQ), որոնք չափերի գլխավոր կոնֆերանսում ընդունվել են որպես ՄՀ հիմնական միավոր։ ՄՀ հիմնական մեծություն են համարվում [[Երկարություն|երկարությունը]], [[Զանգված|զանգվածը]], [[Ժամանակ|ժամանակը]], [[Հոսանքի ուժ|հոսանքի ուժը]], ջերմադինամիկական ջերմաստիճանը, [[Նյութի քանակ|նյութի քանակը]] և լույսի ուժը։ Դրանց համապատասխան չափման միավորներն են՝ մետր, կիլոգրամ, վայրկյան, ամպեր, կելվին, մոլ և կանդելա<ref name="Brochure">[http://www.bipm.org/utils/common/pdf/si_brochure_8_en.pdf The SI Brochure] Описание СИ на сайте [[Международное бюро мер и весов|Международного бюро мер и весов]]{{ref-en}}</ref><ref name="Словарь">{{книга |заглавие= Международный словарь по метрологии: основные и общие понятия и соответствующие термины |ответственный= Пер. с англ. и фр. |оригинал= |ссылка = http://mathscinet.ru/slaev/records/images/SlaevChun02.pdf|издание= 2-е изд., испр |место= СПб. |издательство= НПО «Профессионал» |год= 2010 |страниц= 82 |страницы= 20|isbn= 978-5-91259-057-3}}</ref>։▼
 
▲[[Պատկեր:SI base unit.svg|thumb | Յոթ հիմնական միավորները և նրանց փոխադարձ կապը]]'''Միջազգային համակարգի հիմնական միավորներ (ՄՀ),''' [[միավորների միջազգային մեծությունների համակարգիհամակարգ]]ի յոթ հիմնական մեծությունների չափման միավորները ({{lang-fr|International Système de grandeurs}}, {{lang-en|International System of Quantities}}, ISQ), որոնք չափերի գլխավոր կոնֆերանսում ընդունվել են որպես ՄՀ հիմնական միավոր։ ՄՀ հիմնական մեծություն են համարվում [[Երկարություն|երկարությունը]], [[Զանգված|զանգվածը]], [[Ժամանակ|ժամանակը]], [[Հոսանքի ուժ|հոսանքի ուժը]], ջերմադինամիկական ջերմաստիճանը, [[Նյութի քանակ|նյութի քանակը]] և լույսի ուժը։ Դրանց համապատասխան չափման միավորներն են՝ մետր, կիլոգրամ, վայրկյան, ամպեր, կելվին, մոլ և կանդելա<ref name="Brochure">[http://www.bipm.org/utils/common/pdf/si_brochure_8_en.pdf The SI Brochure] ОписаниеՄՀ СИնկարագրությունը наՉԿՄՀ сайте [[Международное бюро мер и весов|Международного бюро мер и весов]]կայքում{{ref-en}}</ref><ref name="Словарь">{{книга |заглавие= Международный словарь по метрологии: основные и общие понятия и соответствующие термины |ответственный= Пер. с англ. и фр. |оригинал= |ссылка = http://mathscinet.ru/slaev/records/images/SlaevChun02.pdf|издание= 2-е изд., испр |место= СПб. |издательство= НПО «Профессионал» |год= 2010 |страниц= 82 |страницы= 20|isbn= 978-5-91259-057-3}}</ref>։
 
ՄՀ միավորները պաշտոնապես լրիվ նկարագրված են և մեկնաբանված ՄՀ Բրոշյուրա գործող խմբագրության մեջ ({{lang-fr|Brochure SI}}, {{lang-en|The SI Brochure}}) և ի լրացում դրան՝ Չափ ու կշռի միջազգային բուրոյում (ՉԿՄԲ) հրապարակվածներն ու ՉԿՄԲ կայքում ներկայացվածները<ref name="Brochure" /><ref name="Suppl">[http://www.bipm.org/utils/common/pdf/si_supplement_2014.pdf Supplement 2014: Updates to the 8th edition (2006) of the SI Brochure]{{ref-fr}}{{ref-en}}</ref>։
Տող 5 ⟶ 7՝
Մնացած բոլոր միավորները հանդիսանում են ածանցյալ միավորներ և առաջանում են հիմնական միավորներից, ֆիզիկական մեծությունները կապող հավասարումների միջոցով։
 
Հիմնական միավորը՝նույն չափայնոթյան դեպքում, կարող է նաև օգտագործվել ածանցյալ միավորում։ Օրինակ տեղումների քանակը որոշվում է ծավալի և մակերեսի հարաբերությամբ և ՄՀ-ում արտահայտվում է մետրերով։ Այդ դեպքում մետրն օգտագործվում է որպես միավորի կոհերենտ ածանցիալ<ref name="Словарь" /><ref>КогерентныеԿոհերենտ производныеածանցյալ единицы —միավորները производныеայն единицы, которые образуютсяածանցյալ поմիավորներն уравнениямեն, неորոնք содержащимստացվում коэффициентեն пропорциональности.գործակից Благодаряչունեցող отсутствиюհավասարումների коэффициентаմիջոցով։ приԴրա расчётах,շնորհիվ еслиեթե выражатьբոլոր значенияմեծությունները всехարտահայտել величинՄՀ в единицах СИմիավորներով, вկարիք формулыչի неլինի требуетсяօգտագործել вводитьտարբեր коэффициенты,միավորներից зависящиеկախված отտարբեր выбора единиц.գործակիցներ։ ''[[БольшаяՄեծ советскаяխորհրդային энциклопедия#Третье изданиеհանրագիտարան|БСЭ-3Մեծ խորհրդային հանրագիտարան]]''.։</ref>։
 
Հիմնական միավորների անուններն ու նշանակումը կատարվում են փոքրատառերի միջոցով, բացառությամբ, գիտնականների անունը կրող միավորների։
Տող 63 ⟶ 65՝
|}
 
==[[Միավորների համակարգեր|Միավորների համակարգի]] կատարելագործում ==
Չափայնության համաձայնագրի 1875 թվականին ընդունումից հետո հիմնական միավորների սահմանումը մի քանի անգամ փոփոխվել է։ Մետրի սահմանումից հետո (1960 թվական) միայն կիլոգրամն էր, որ սահմանված չէր, որպես բնության հատկություն։ Քանի որ մոլը, ամպերը և կանդելան անմիջականորեն կապված են կիլոգրամի հետ, ապա նրանք նույնպես կապված են մարդու կողմից ստեղծված զանգվածի էտալոնին։ Երկար ժամանակ չափագրությունը փնտրում էր բնության հաստատունների միջոցով կիլոգրամի սահմանումը, ինչպես լույսի արագության միջոցով երկարության արտահայտումը։ Հիմնականում փորձերն ուղղված էին Ավոգադրոյի հաստատունի կամ Պլանկի հաստատունի միջոցով սահմանելուն։ 2005 թվականին Ավոգադրոյի հաստատունի միջոցով թույլատրվեց սահմանել մոլը<ref>94-е заседание [[МеждународныйՉափերի комитетև мерքաշերի иմիջազգային весов|Международногоհանձնաժողով]] комитета94–րդ мер и весов]]նիստ (2005 годթվական).։ [http://www.bipm.org/utils/en/pdf/CIPM2005-EN.pdf РекомендацииԱռաջարկ 1:1՝ ПодготовительныеՄՀ шагиհիմնական кմիավորների определениюմիջոցով килограммаկիլոգրամը, ампераամպերը, кельвинаկելվինը և иմոլը моляվերասահմանելուն черезուղղված фундаментальныеնախապատրաստական константыքայլեր] {{Wayback|url=http://www.bipm.org/utils/en/pdf/CIPM2005-EN.pdf |date=20110807052257 }}</ref>։ 2007 թվականին որոշվեց ցանկացած փոփոխություն հետաձգել մինչև 2011 թվականը<ref>23-яՉափերի [[Генеральнаяև конференцияկշիռների по23–րդ мерам и весам]]գագաթնաժողով (2007 годթվական).։ [http://www.bipm.org/utils/en/pdf/Resol23CGPM-EN.pdf РешениеՈրոշում 12:12՝ ОՄՀ возможномՈրոշ переопределенииհիմնական определенныхմիավորների основныхհավանական единицվերասահմանման Международной системы единиц (СИ)մասին].։</ref>։
 
ՉԿՄ կոմիտեն խորհուրդ տվեց ընդունել հիմնարար ''h''<ref>''h'' — [[постояннаяՊլանկի Планкаհաստատուն]].</ref>, ''e''<ref>''e'' — [[зарядէլեկտրոնի электронаլիցք]].</ref>, ''k''<ref>''k'' — [[постояннаяԲոլցմանի Больцманаհաստատուն]].</ref>, и ''N<sub>A</sub>''<ref>''N<sub>A</sub>'' — [[числоԱվոգադրոյի Авогадроթիվ]].։</ref> հաստատունների միջոցով կիլոգրամի, ամպերի, կելվինի և մոլի սահմանումները։
 
== Կշռի ու չափի 16-րդ գլխավոր կոնֆերանս ==
2011 թվականի հոկտեմբերի 17—21-ին, 16-րդ ԿՉԳԿ-ում Բանաձև ընդունվեց, ըստ որի հետագայում հիմնական միավորները ձևակերպվեն հիմնարար ֆիզիկական հաստատունների միջոցով,որոնց մեծությունները ճշգրիտ սահմանվում են<ref name="Resolution1">[http://www.bipm.org/en/CGPM/db/24/1/ On the possible future revision of the International System of Units, the SI] Resolution 1 of the 24th meeting of the CGPM (2011)</ref><ref>[http://www.bipm.org/en/si/new_si/ Towards the «New SI»…]{{ref-en}} наՉԿՄՀ сайте Международного бюро мер и весовկայքում</ref>։
 
=== Կիլոգրամ, ամպեր, կելվին, մոլ ===
Տող 87 ⟶ 89՝
=== ՄՀ նոր պատկերը ===
2019 թվականին ուժի մեջ կմտնի ՄՀ թողարկումը, հիմնված հիմնարար հաստատունների վրա, որտեղ<ref name="Resolution2018">{{публикация|статья|заглавие=Draft Resolution A|издание=26th meeting of the CGPM (13-16 November 2018)|ссылка=https://www.bipm.org/utils/en/pdf/CGPM/Draft-Resolution-A-EN.pdf}}<!--TODO: заменить на ссылку на саму резолюцию--></ref>․
* Ցեզիում-133-ի ատոմի հիմնական վիճակի գերբարակ [[Տրոհում|տրոհման]] հաճախությունը ճշտորեն հավասար է {{formatnum:9192631770}} Հց<ref name="Def">ЭтоԱյս определениеսահմանումը ужеարդեն введеноընդունված иէ действуетև в настоящее время.գործում։</ref>․
*[[Լույսի արագություն|լույսի արագությունը վակուումում]] {{math|''c''}} ճշտորեն հավասար է {{formatnum:299&nbsp;792&nbsp;458}} մ/վ<ref name="Def" />․
*[[Պլանկի հաստատուն|Պլանկի հաստատունը]] {{math|ℎ}} ճշտորեն հավասար է 6,626 070 15{{e|−34}} Ջ·վ․
Տող 96 ⟶ 98՝
 
== Տես նաև ==
* [[Հիմնարար ֆիզիկական մեծություններ]]▼
*[[Միավորների միջազգային համակարգ]]
* [[ՄագնիսականԷլեկտրական հաստատուն]]▼
▲* Հիմնարար ֆիզիկական մեծություններ
* [[ԷլեկտրականՄագնիսական հաստատուն]]
* [[Լույսի արագություն]]▼
▲*[[Մագնիսական հաստատուն]]
▲*[[Լույսի արագություն]]
 
== Ծանոթագրություն ==
{{Ծանցանկ}}
<references />
 
== Արտաքին հղումներ ==
 
* [http://www.bipm.org/en/si/base_units/ ОсновныеՄՀ единицыհիմնական СИմիավորները]{{ref-en}} ՉԿՄԲ կայքում
* [http://physics.nist.gov/cuu/Units/index.html МеждународнаяՄՀ системаմիջազգային единицմիավորների (СИ)համակարգ]{{ref-en}} [[НациональныйՍտանդարտների институтև стандартовտեխնոլոգիաների иազգային технологийինստիտուտ|(NIST)–ի]] կայքում
 
 
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/ՄՀ_հիմնական_միավորներ» էջից