«Նեոօսմանիզմ»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Նեոօսմանիզմ (նեոօտտոմանիզմ)''' ({{lang-tr|Yeni Osmanlıcılık}}), քաղաքական գաղափարախոսություն [[Թուրքիա|Թուրքիայում]]: Նրա բովանդակությունը կայանում է [[Օսմանյան կայսրություն|Օսմանյան կայսրության]] կազմի մեջ մտնող երկրներում քաղաքական ազդեցության մեծացման մեջ, որի իրավահաջորդը ժամանակակից Թուրքիան է։ Վերջերս նեոօսմանիզմ հասկացությունը նույնպես ասոցացվում է Օսմանյան կայսրության մշակույթի և ավանդույթների վերականգնման փորձերի հետ Թուրքիայի սահմաններում։

 

 

21-րդ դարում այդ տերմինը սկսեց մատնանշել ուղղությունը թուրքական քաղաքականության մեջ, որտեղ Օսմանյան մշակութային ավանդույթների վերածնունդը նպաստեց [[Արդարություն և զարգացում կուսակցություն (Թուրքիա)|Արդարություն և զարգացում կուսակցության]] (ԱԶԿ) ժողովրդականության աճին, որն այնուհետև դարձավ իշխող: ԱԶԿ-ի կողմից այդ գաղափարախոսությանը աջակցելը Թուրքիայի [[Սոցիալական քաղաքականություն|սոցիալական քաղաքականության]] մեջ փոփոխություններ է առաջացրել երկրի վաղ ավանդույթների համատեքստում, ինչը բացասաբար է ազդել ժամանակակից Թուրքիայի հանրապետական և աշխարհիկ նվաճումների վրա<ref>[http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/turkiye/187001/istanbul_Barosu_ndan_AKP_li_vekile_cok_sert_tepki.html İstanbul Barosu’ndan AKP’li vekile çok sert tepki]// Cumhuriyet Gazetesi</ref><ref>[http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/siyaset/185737/AKP_li_vekil__Osmanli_nin_90_yillik_reklam_arasi_sona_erdi.html AKP’li vekil: Osmanlı'nın 90 yıllık reklam arası sona erdi] // Cumhuriyet Gazetesi</ref>։ ԱԶԿ-ն իր կողմնակիցներին և իր հիմնադիր [[Ռեջեփ Թայիփ Էրդողան|Ռեջեփ Էրդողանին]] (որն ընտրվել է 2014 թվականին նախագահ) անվանել է «Osmanlı torunu» (օսմանների հետնորդներ)<ref>[http://www.islamianaliz.com/haber/iste-akpnin-yeni-secim-sarkisi-tam-bir-osmanli-torunu-reisle-girdi-kol-kola-davutoglu-ahmet-hoca-video/13121/ İslami Analiz<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref>։ Ներքին քաղաքականության փոփոխություններին հաջորդեցին արտաքին քաղաքականության փոփոխությունները։ Սոցիալական ոլորտում օսմանիզմը, որը քննադատության է ենթարկվել աշխարհիկության կողմնակիցների կողմից և խրախուսվել է ԱԶԿ-ի կողմից, հիմք է ծառայել [[Պառլամենտական համակարգ|պառլամենտարիզմի]] համակարգից [[Նախագահական համակարգ|նախագահական]] հանրապետությանը անցնելու համար՝ նպաստելով Օսմանյան կայսրությունում տեղի ունեցած ուժեղ կենտրոնացված կառավարության հաստատմանը: Քննադատները Էրդողանին մեղադրում էին այն բանում, որ նա երկիրը ղեկավարում է այնպես, կարծես [[Սուլթան|սուլթանն]] է<ref>''Barış Yarkadaş.'' [http://www.gercekgundem.com/yazarlar/baris-yarkadas/2406/akpnin-osmanli-sevdasi-ve AKP’nin Osmanlı sevdası ve…] // Gerçek Gündem</ref><ref>''Uğur Dündar.'' [http://www.sozcu.com.tr/2013/yazarlar/ugur-dundar/yeniden-osmanli-hayalinin-pesinden-kosan-akp-felaketi-yakaladi-291359/ Yeniden Osmanlı hayalinin peşinden koşan AKP, felaketi yakaladı!..] // Sözcü Gazetesi</ref><ref>{{Cite web|accessdate = 2016-01-15|lang = tr-TR|title = Kılıçdaroğlu: AKP çökmüş Osmanlıcılığı ambalajlıyor|url = http://t24.com.tr/haber/kilicdaroglu-akp-cokmus-osmanliciligi-ambalajliyor,284360|publisher = t24.com.tr}}</ref>։

Այս եզրույթն օգտագործվում է 2002 թվականից ԱԶԿ-ի կողմից իրականացվող թուրքական արտաքին քաղաքականությունը նկարագրելու համար, երբ նա իշխանության եկավ Էրդողանի գլխավորությամբ, որը զբաղեցնում էր վարչապետի պաշտոնը: Նեոօսմանիզմը արմատական շեղում է [[Քեմալիզմ|քեմալիզմի]] գաղափարներից, որը կողմնորոշում է դեպի արևմուտք, և որի նպատակն է խուսափել Մերձավոր Արևելքի անկայունությունից և կրոնական մոլեռանդությունից։  Քեմալիզմի հայեցակարգից հեռանալը, որը սկսվել է [[Տուրգուտ Օզալ|Տուրգուտ Օզալի]] իշխանության օրոք, այժմ անվանում են նեոօսմանիզմի առաջին քայլը<ref>{{Cite book|last= Murinson |first= Alexander | title= Turkey's Entente with Israel and Azerbaijan: State Identity and Security in the Middle East and Caucasus (Routledge Studies in Middle Eastern Politics) |publisher= [[Routledge]] |date=December 2009 |page=119 |isbn=0-415-77892-1}}</ref>։

[[Պատկեր:Munich Security Conference 2010 - KM027 Da Za.jpg|thumb|250x250px|Թուրքիայի արտգործնախարար Ահմեթ Դավութօղլուն և Եգիպտոսի ԱԳ նախարարի առաջին տեղակալ Հոսսամ Զակին 2010 թվականի Մյունխենի անվտանգության համաժողովում]]

 

Ահմեդ Դավութօղլուն 2009 թվականից մինչև 2014 թվականը եղել է Թուրքիայի արտաքին գործերի նախարար և արտաքին քաղաքականության նոր կուրսի «գլխավոր ճարտարապետը», սակայն, ինքն է դատապարտել նեոօսմանիզմ տերմինի օգտագործումը Թուրքիայի նոր արտաքին քաղաքականությունը անվանելու նպատակով<ref><cite class="citation news" contenteditable="false">[http://www.todayszaman.com/tz-web/news-193944-i-am-not-a-neo-ottoman-davutoglu-says.html «I am not a neo-Ottoman, Davutoğlu says»] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131025025036/http://www.todayszaman.com/tz-web/news-193944-i-am-not-a-neo-ottoman-davutoglu-says.html |date=2013-10-25 }}. </cite></ref>։ Իր ելույթում նա հայտարարել է, որ  Թուրքիայի Հանրապետությունը ժամանակակից ազգային պետություն է  և այն նույն կարգավիճակն ունի, ինչ տարածաշրջանի մյուս երկրները։  Մենք կարող ենք դիվանագիտական հարաբերություններ կառուցել հավասար հիմունքներով Ցանկացած մեծ կամ փոքր երկրի հետ, որը նախկինում եղել է Օսմանյան կայսրության կազմում։  Սա այն է, ինչ պահանջում են ժամանակակից դիվանագիտության նորմերը։ <div>Դավոսի համաշխարհային տնտեսական համաժողովում Իսրայելի նախագահ Շիմոն Պերեսի հետ վիճելուց հետո Էրդողանը ցուցադրաբար լքել է խորհրդաժողովը։  Այս միջադեպը նշանավորեց Իսրայելի հետ բարեկամական հարաբերությունների վերջը, որը հակամարտության մեջ է Մերձավոր Արևելքի գրեթե բոլոր մահմեդական երկրների հետ<ref><cite class="citation news" contenteditable="false">[http://news.bbc.co.uk/1/hi/business/davos/7859417.stm «Turkish PM storms off in Gaza row»]. </cite></ref>։</div>

Թուրքիայի արտաքին քաղաքականության նոր կուրսի վերաբերյալ արևմտյան ԶԼՄ-ներում բանավեճեր են ծավալվել այն մասին, թե արդյոք տեղի է ունենում երկրի արտաքին քաղաքական առանցքի տեղաշարժը, թե, այլ կերպ ասած, հեռանում է արդյոք Թուրքիան արևմուտքից դեպի Մերձավոր Արևելք և Ասիա<ref name="Interpreting">{{Cite news |author=Adem Palabıyık |title=Interpreting foreign policy correctly in the East-West perspective |url=http://www.todayszaman.com/tz-web/news-214522-comments-on-discussions-regarding-a-shift-of-axisinterpreting-foreign-policy-correctly-in-the-east-west-perspective-by-adem-palabiyik.html |newspaper=Today's Zaman |date=2010-06-29 |accessdate=2010-09-08 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100703003210/http://www.todayszaman.com/tz-web/news-214522-comments-on-discussions-regarding-a-shift-of-axisinterpreting-foreign-policy-correctly-in-the-east-west-perspective-by-adem-palabiyik.html |archivedate=2010-07-03 }}</ref>։ Նման մտավախություններն ավելի ու ավելի հաճախ են հայտնվում արևմտյան լրատվամիջոցներում, հատկապես այն պահերին, երբ ի հայտ են գալիս թուրք-իսրայելական նորանոր հակասություններ<ref name="Interpreting" />։ Սակայն ինքը՝ նախկին նախագահ Աբդուլլահ Գյուլը, հերքել է այն պնդումները, թե Թուրքիան փոխել է իր արտաքին քաղաքական կողմնորոշումը<ref><cite class="citation news" contenteditable="false">[http://www.todayszaman.com/tz-web/news-213148-claims-of-axis-shift-stem-from-ignorance-bad-intentions-says-gul.html «Claims of axis shift stem from ignorance, bad intentions, says Gül»] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121006054307/http://www.todayszaman.com/tz-web/news-213148-claims-of-axis-shift-stem-from-ignorance-bad-intentions-says-gul.html |date=2012-10-06 }}. </cite></ref>։

 

 

Թուրքիայի վարչապետ Ահմեդ Դավութօղլուն հաստատել է, որ Թուրքիայի անդամակցությունը ԵՄ-ին նախկինի պես ռազմավարական նպատակով է<ref>{{Cite web|accessdate = 2015-12-09|title = EU membership a strategic target for Turkey: PM Davutoğlu|url = http://www.dailysabah.com/politics/2014/12/11/eu-membership-a-strategic-target-for-turkey-pm-davutoglu|publisher = DailySabah}}</ref>։