«Մասնակից:Արմինե Մարկոսյան/Ավազարկղ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
No edit summary
Տող 1.
{{Artículo destacado}}
{{Ficha de persona
|imagen = Miguel Ángel, por Daniele da Volterra (detalle).jpg
|pie de imagen = Retrato de Miguel Ángel. [[Daniele da Volterra]], h. 1544
|cabecera = no
|nacionalidad = no
|pareja = no
|obras notables = no
|género = no
}}
'''Michelangelo Buonarroti''' ([[Caprese Michelangelo|Caprese]], [[6 de marzo]] de [[1475]]-[[Roma]], [[18 de febrero]] de [[1564]]), conocido en [[Español (idioma)|español]] como '''Miguel Ángel''', fue un [[arquitecto]], [[escultor]] y [[pintor]] [[italia]]no [[renacimiento|renacentista]], considerado uno de los más grandes artistas de la historia tanto por sus esculturas como por sus pinturas y obra arquitectónica.<ref name=wga>{{Cita web|url=http://www.wga.hu/frames-e.html?/bio/m/michelan/biograph.html|título=Web Gallery of Art, image collection, virtual museum, searchable database of European fine arts (1100–1850)|editorial=www.wga.hu|fechaacceso=13 de junio de 2008}}</ref> Desarrolló su labor artística a lo largo de más de setenta años entre [[Florencia]] y Roma, que era donde vivían sus grandes [[mecenas]], la familia [[Médici]] de Florencia y los diferentes [[Papa|papas romanos]].
 
Fue el primer artista occidental del que se publicaron dos biografías en vida: ''[[Le vite de' più eccellenti pittori, scultori e architettori]]'', de [[Giorgio Vasari]], publicada en 1550 en su primera edición, en la cual fue el único artista vivo incluido,<ref name="Britannica1">Michelangelo (2008). ''Encyclopædia Britannica''. ''Ultimate Reference Suite''.</ref> y ''Vita de Michelangelo Buonarroti'', escrita en 1553 por [[Ascanio Condivi]], pintor y discípulo de Miguel Ángel, que recoge los datos facilitados por el mismo Buonarroti.{{Harvnp|Rubiés|2001|p=6}} Fue muy admirado por sus contemporáneos, que le llamaban ''el Divino''.<ref name="Bulletin1">{{Obra citada |apellido=Jacobs |nombre=Fredrika |title=assembling: Marsyas, Michelangelo, and the Accademia del Disegno - Dis |pub-periódica=The Art Bulletin |fecha=septiembre de 2002 |página=22 |url=http://findarticles.com/p/articles/mi_m0422/is_3_84/ai_91673178/pg_22}}.</ref> [[Benedetto Varchi]], el 12 de febrero de 1560, le envió una carta en nombre de todos los florentinos diciéndole:{{cita|... toda esta ciudad desea sumisamente poderos ver y honraros tanto de cerca como de lejos... Vuestra Excelencia nos haría un gran favor si quisiera honrar con su presencia su patria.|{{Harvtxt|Tolnay|1978|p=14}}}}
'''Իսլամ''' ([[արաբերեն]]՝ الإسلام), [[Միաստվածություն|միաստվածային]] [[կրոն]], որի համաձայն կա միայն մեկ աստված ([[Ալլահ|Ալլահը]])<ref>{{cite web|url=http://thetruereligion.org/modules/wfsection/article.php?articleid=71|archiveurl=https://web.archive.org/web/20040501181449/http://thetruereligion.org/modules/wfsection/article.php?articleid=71|archivedate=2004-05-01|title=God: Who is Allah|publisher=thetruereligion.org|quote=... "''Allah''" is simply the Arabic word for "God"—and there is only One God. Let there be no doubt—Muslims worship the God of Noah, Abraham, Moses, David and Jesus—peace be upon them all. ...}}</ref>, և [[Մուհամմադ|Մուհամմադը]] աստծու մարգարեն է<ref>{{cite encyclopedia|author=John L. Esposito|title=Islam. Overview|encyclopedia=The Oxford Encyclopedia of the Islamic World|editor=John L. Esposito|publisher=Oxford University Press|location=Oxford|year=2009|subscription=yes|quote=Profession of Faith [...] affirms Islam's absolute monotheism and acceptance of Muḥammad as the messenger of God, the last and final prophet. |doi=10.1093/acref/9780195305135.001.0001/acref-9780195305135-e-0383|doi-broken-date=2018-09-08}}</ref><ref name=OEIW-allah>{{cite encyclopedia|author=F.E. Peters|title=Allāh |encyclopedia=The Oxford Encyclopedia of the Islamic World|editor=John L. Esposito|publisher=Oxford University Press|location=Oxford|year=2009|subscription=yes|quote=the Muslims' understanding of Allāh is based [...] on the Qurʿān's public witness. Allāh is Unique, the Creator, Sovereign, and Judge of humankind. It is Allāh who directs the universe through his direct action on nature and who has guided human history through his prophets, Abraham, with whom he made his covenant, Moses, Jesus, and Muḥammad, through all of whom he founded his chosen communities, the 'Peoples of the Book.'|doi=10.1093/acref/9780195305135.001.0001/acref-9780195305135-e-0383 |doi-broken-date=2018-09-08 }}</ref>: Այն աշխարհի երկրորդ ամենամեծ կրոնն է<ref name=landscape>{{cite web|url=http://www.pewforum.org/2012/12/18/global-religious-landscape-exec/|title=The Global Religious Landscape|date=18 December 2012|publisher=}}</ref>՝ 1.8 միլիարդ հետևորդ կամ աշխարհի բնակչության 24%-ը<ref name=pew2015 />՝ առավել հայտնի որպես մուսուլմաններ<ref>According to [http://www.oxforddictionaries.com/us/definition/american_english/muslim Oxford Dictionaries], "Muslim is the preferred term for 'follower of Islam,' although Moslem is also widely used."</ref>: Մուսուլմանները 50 երկրում բնակչության մեծամասնությունն են կազմում<ref name=landscape/>: Իսլամը սովորեցնում է, որ Աստված բարեգութ է, ամենազոր, եզակի<ref>{{cite book|last=Campo|first=Juan Eduardo|title=Encyclopedia of Islam|url={{Google books|OZbyz_Hr-eIC|page=|keywords=|text=|plainurl=yes}}|year=2009|publisher=Infobase Publishing|isbn=978-1-4381-2696-8|page=34|chapter=Allah}}</ref> և մարդկությանն ուղղորդում է իր մարգարեների, հայտնաբերված սուրբ գրությունների և բնական նշանների միջոցով<ref name=OEIW-allah/><ref>{{cite encyclopedia|author=İbrahim Özdemir|title= Environment |editor=Ibrahim Kalin|encyclopedia=The Oxford Encyclopedia of Philosophy, Science, and Technology in Islam|publisher=Oxford University Press|location=Oxford|year=2014|subscription=yes|quote=When Meccan pagans demanded proofs, signs, or miracles for the existence of God, the Qurʾān's response was to direct their gaze at nature's complexity, regularity, and order. The early verses of the Qurʾān, therefore, reveal an invitation to examine and investigate the heavens and the earth, and everything that can be seen in the environment [...] The Qurʾān thus makes it clear that everything in Creation is a miraculous sign of God (āyah), inviting human beings to contemplate the Creator.|doi= 10.1093/acref:oiso/9780199812578.001.0001/acref-9780199812578-e-237 |doi-broken-date= 2018-09-08 }}</ref>: Իսլամի նախնական սուրբ գրություններն են [[Ղուրան|Ղուրանը]], որը մուսուլմանների համար Աստծո բառացի խոսքն է, և Մուհամմադի ուսմունքները, որոնք կոչվում են սունա և բաղկացած են հադիս կոչվող բաժիններից (մոտ մ.թ. 570- 632 թվականներ):
 
Triunfó en todas las artes en las que trabajó, caracterizándose por su perfeccionismo.<ref group="lower-alpha">Si encontraba el más pequeño defecto en una de sus obras, consideraba que era un desastre; cf. Dr. Stanley, B. M.; Dr. Shek, R. (2006). ''California Social Studies - World History: Medieval to Early Modern Times''. Holt, Rinehart & Winston.</ref> La escultura, según había declarado, era su predilecta y la primera a la que se dedicó; a continuación, la pintura, casi como una imposición por parte del papa [[Julio II]], y que se concretó en una obra excepcional que magnifíca la [[bóveda de la Capilla Sixtina]]; y ya en sus últimos años, realizó proyectos arquitectónicos.
Մուսուլմանները հավատում են, որ իսլամը ամենահին հավատի ամբողջական ու տիեզերական տարբերակն է, որը բացահայտվել է շատ վաղ շրջանում մարգարեների կողմից՝ ներառյալ [[Ադամ|Ադամի]], [[Աբրահամ|Աբրահամի]], [[Մովսես մարգարե|Մովսեսի]] և [[Հիսուս|Հիսուսի]]<ref name="People-of-the-Book">{{cite web|url=https://www.pbs.org/empires/islam/faithpeople.html |title=People of the Book |website=[[Islam: Empire of Faith]] |publisher=PBS|accessdate=2010-12-18}}</ref><ref>Reeves, J.C. (2004). ''Bible and Qurʼān: Essays in scriptural intertextuality''. Leiden [u.a.: Brill. p. 177</ref><ref>{{Cite news|url=http://www.cnn.com/2015/10/21/living/yom-kippur-muslims/index.html|title=Why Muslims celebrate a Jewish holiday |last=Moghul|first=Haroon|publisher=CNN|access-date=2018-01-18}}</ref>: Մուսուլմանները գտնում են, որ Ղուրանը Աստծո վերջնական ու անփոփոխ բացահայտումն է: Ինչպես աբրահամյան մյուս կրոնները՝ իսլամը նույնպես սովորեցնում է, որ գոյություն ունի վերջին դատաստան՝ արդարամիտների համար դրախտի պարգևատրումով և մեղսավորների համար դժոխքի պատիժով<ref>{{cite web|url=http://www.oxfordislamicstudies.com/article/opr/t125/e588?_hi=1&_pos=2|title=Eschatology – Oxford Islamic Studies Online|website=www.oxfordislamicstudies.com|language=en|access-date=2018-01-18}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.al-islam.org/last-journey-translation-manazil-al-akhirah-shaykh-abbas-qummi/paradise-jannat|title=Paradise (Jannat)|website=Al-Islam.org}}</ref>: Կրոնական գաղափարների ու պրակտիկայի մեջ են մտնում [[Իսլամի հիմնասյուներ|իսլամի Հինգ հիմնասյուները]], որոնք երկրպագության պարտադիր գործողություններ են, և Իսլամական օրենքը (''շարիա''), որը բառացիորեն վերաբերում է կյանքի ու հասարակության բոլոր ոլորտներին՝ բանկային համակարգից ու կանանց բարեկեցությունից մինչև շրջակա միջավայր<ref>{{Harvtxt|Esposito|2002b|p=17}}</ref><ref>* {{Harvtxt|Esposito|2002b| pp=111–112, 118}}
* {{cite encyclopedia | title=Shari'ah | encyclopedia=Encyclopædia Britannica Online | ref=harv }}
</ref>: [[Մեքքա]], [[Մադինա (Յասրիբ)|Մեդինա]] և [[Երուսաղեմ]] քաղաքները իսլամի երեք ամենասուրբ վայրերն են<ref name="Trofimov">{{Citation|last=Trofimov|first=Yaroslav|title=The Siege of Mecca: The 1979 Uprising at Islam's Holiest Shrine|year=2008|pages=|page=79|place=New York|language=|isbn=978-0-307-47290-8}}</ref>:
 
== Biografía ==
Աստվածաբանական տեսանկյունը մի կողմ դրած<ref name="Esposito1998">{{cite book |last=Esposito |first=John |title= Islam: The Straight Path (3rd ed.) |year=1998 |publisher=Oxford University Press |isbn=978-0-19-511234-4 |pages=9, 12}}</ref><ref>{{Harvtxt|Esposito|2002b|pp=4–5}}</ref><ref name="Peters2003">{{cite book |last=Peters |first=F.E. |title=Islam: A Guide for Jews and Christians |year=2003 |publisher=Princeton University Press |isbn=978-0-691-11553-5 |page=9}}</ref>՝ համարում են, որ իսլամը պատմականորեն ծագել է մ.թ. վաղ 7-րդ դարում Մեքքայում<ref>{{Cite book|url={{google books |plainurl=y |id=AQUZ6BGyohQC|page=5}}|title=Islam and the Integration of Society|last=Watt|first=William Montgomery|date=2003|publisher=Psychology Press|year=|isbn=9780415175876|location=|pages=5|language=en}}</ref>, և մինչև 8-րդ դարը [[Խալիֆայություն|Ումայադ իսլամական խալիֆայությունը]] ձգվել է [[Ալ-Անդալուս|Ալ-Անդալուսից]]՝ արևմուտքում, մինչև [[Ինդոս|Ինդոս գետը]]՝ արևելքում: Իսլամական ոսկեդարը վերաբերում է ավանդաբար 8-ից 13-րդ դարերի ժամանակաշրջանին՝ Աբբասի խալիֆայության ընթացքին, երբ պատմական մուսուլմանական աշխարհը գիտական, տնտեսական և մշակութային ծաղկում էր ապրում<ref name=Saliba>[[George Saliba]] (1994), ''A History of Arabic Astronomy: Planetary Theories During the Golden Age of Islam'', pp. 245, 250, 256–257. [[New York University Press]], {{ISBN|0-8147-8023-7}}.</ref><ref name=King>{{cite journal | doi = 10.1086/353360 | last1 = King | first1 = David A. | year = 1983 | title = The Astronomy of the Mamluks | url = | journal = Isis | volume = 74 | issue = 4| pages = 531–555 | ref = harv }}</ref><ref name=Hassan-Decline>{{cite encyclopedia |last=Hassan |first=Ahmad Y |title=Factors Behind the Decline of Islamic Science After the Sixteenth Century |url=http://www.history-science-technology.com/articles/articles%208.html |encyclopedia=Islam and the Challenge of Modernity, Proceedings of the Inaugural Symposium on Islam and the Challenge of Modernity: Historical and Contemporary Contexts, Kuala Lumpur, August 1–5, 1994 |editor=Sharifah Shifa Al-Attas |publisher=International Institute of Islamic Thought and Civilization (ISTAC)|date=1996 |pages=351–399 | archiveurl=https://web.archive.org/web/20150402150434/http://www.history-science-technology.com/articles/articles%208.html |archivedate=2 April 2015}}</ref>: Մուսուլմանական աշխարհի ընդլայնումը ընդգրկել է տաբեր խալիֆայություններ, ինչպիսին է [[Օսմանյան կայսրություն|Օսմանյան կայսրությունը]], առևտրականների ու միսիոններների կողմից դավանափոխության գործողություններ (''դավա'')<ref>The preaching of Islam: a history of the propagation of the Muslim faith By Sir Thomas Walker Arnold, pp. 125–258</ref>:
 
=== Familia ===
Շատ մուսուլմաններ երկու հիմնական ուղղություններից մեկին են պատկանում. [[սունի|սուննի]] (85–90%)<ref name="Sunni-eb" /> կամ [[Շիա իսլամ|շիա]] (10–15%)<ref name="Shia" /> : Մուսուլմանների 13%-ն ապրում է [[Ինդոնեզիա|Ինդոնեզիայում]]՝ մուսուլման մեծամասնությամբ ամենամեծ երկիրը<ref name=pew2015countries>{{cite web|url=http://www.pewforum.org/2015/04/02/muslims/pf_15-04-02_projectionstables74/|title=10 Countries With the Largest Muslim Populations, 2010 and 2050date=2015-04-02|website=Pew Research Center's Religion & Public Life Project|access-date=2017-02-07}}</ref>, 31%-ն ապրում է [[Հարավային Ասիա|Հարավային Ասիայում]]<ref>{{Cite book|url={{google books|plainurl=y|id=kaubzRxh-U0C|page=[https://books.google.com/books?id=kaubzRxh-U0C&pg=PA193 193]}}|title=South Asian Religions: Tradition and Today|last=Pechilis|first=Karen|last2=Raj|first2=Selva J.|date=2013|publisher=Routledge|isbn=9780415448512|p=193|language=en}}</ref>՝ մուսուլման ամենամեծ բնակչությունը աշխարհում<ref>{{Cite news|url=http://thediplomat.com/2016/01/how-south-asia-will-save-global-islam/|title=How South Asia Will Save Global Islam|last=Diplomat|first=Akhilesh Pillalamarri, The|newspaper=The Diplomat|access-date=2017-02-07|language=en-US}}</ref>, 20%-ը՝ [[Միջին Արևելք|Միջին Արևելքում]] և [[Հյուսիսային Աֆրիկա|Հյուսիսային Աֆիրկայում]]<ref>{{Cite news|url=http://www.pewforum.org/2009/10/07/mapping-the-global-muslim-population10/|title=Middle East-North Africa Overview|date=2009-10-07|work=Pew Research Center's Religion & Public Life Project|access-date=2018-01-18|language=en-US}}</ref>, որտեղ այն գերիշխող կրոն է<ref name="pewmuslim22">{{cite web|url=http://pewforum.org/future-of-the-global-muslim-population-regional-middle-east.aspx|title=Region: Middle East-North Africa|website=The Future of the Global Muslim Population|publisher=Pew Research Center|accessdate=22 December 2011}}</ref>, իսկ 15%-ը՝ [[Ենթասահարա|Ենթասահարական Աֆրիկայում]]<ref name="pewmuslim32">{{cite web|url=http://pewforum.org/future-of-the-global-muslim-population-regional-sub-saharan-africa.aspx|title=Region: Sub-Saharan Africa|website=The Future of the Global Muslim Population|publisher=Pew Research Center|accessdate=22 December 2011}}</ref>: Մուսուլմանական մեծածավալ համայնքների թվում են Ամերիկաները, [[Կովկաս|Կովկասը]], [[Կենտրոնական Ասիա|Կենտրոնական Ասիան]], [[Չինաստան|Չինաստանը]], [[Եվրոպա|Եվրոպան]], [[Հարավարևելյան Ասիա|Հարավարևելյան Ասիան]], [[Ֆիլիպիններ|Ֆիլիպինները]] և [[Ռուսաստան|Ռուսաստանը]]<ref name="pewmuslim12">{{cite web|url=http://features.pewforum.org/muslim-population/|title=Muslim Population by Country|website=The Future of the Global Muslim Population|publisher=Pew Research Center|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110209094904/http://www.pewforum.org/The-Future-of-the-Global-Muslim-Population.aspx|archivedate=9 February 2011|deadurl=yes|accessdate=22 December 2011|df=}}</ref><ref>https://www.aljazeera.com/amp/indepth/features/islam-russia-180307094248743.html&ved=2ahUKEwjnwtPN1OXfAhXNSxUIHQhBA4gQFjAMegQIBhAB&usg=AOvVaw27U7hQK-1THu2LP_Be0os7&ampcf=1&cshid=1547207388328</ref>: Իսլամը աշխարհի ամենաարագ տարածվող կրոնն է<ref>{{Cite news|url=http://www.pewforum.org/2015/04/02/main-factors-driving-population-growth/|title=Main Factors Driving Population Growth|date=2015-04-02|work=Pew Research Center's Religion & Public Life Project|access-date=2018-10-23|language=en-US}}</ref><ref>{{cite news|url=http://edition.cnn.com/2015/04/02/living/pew-study-religion/|title=The world's fastest-growing religion is ...|last1=Burke|first1=Daniel|date=April 4, 2015|accessdate=18 April 2015|agency=CNN}}</ref><ref name="USNewsLippman">{{cite web|url=https://www.usnews.com/news/religion/articles/2008/04/07/no-god-but-god |title=No God But God |author=Lippman, Thomas W. |quote=Islam is the youngest, the fastest growing, and in many ways the least complicated of the world's great monotheistic faiths. It is based on its own holy book, but it is also a direct descendant of Judaism and Christianity, incorporating some of the teachings of those religions—modifying some and rejecting others. |publisher=U.S. News & World Report|date=2008-04-07|accessdate=2013-09-24}}</ref>:
 
[[Archivo:Atto di nascita Michelangelo.jpg |thumb|180px|left|Copia del documento del nacimiento y [[bautismo]] de Miguel Ángel en [[Caprese Michelangelo|Caprese]]. [[Casa Buonarroti]] ([[Florencia]]).]]
== Ծագումնաբանություն և նշանակություն ==
Nació el 6 de marzo de 1475, en Caprese, una villa de la [[Toscana]] cerca de [[Arezzo]].{{Harvnp|Tolnay|1943|p=11}} Fue el segundo de cinco hijos varones de Ludovico di Leonardo Buonarroti di Simoni y de Francesca di Neri del Miniato di Siena.<ref name="clement5"> Clément, C. ''Michelangelo'', p. 5.</ref> Su madre murió en 1481, cuando Miguel Ángel contaba con seis años. La familia Buonarroti Simoni vivía en Florencia desde hacía más de trescientos años y habían pertenecido al partido de los [[Güelfos y gibelinos|güelfos]]; muchos de ellos habían ocupado cargos públicos. La decadencia económica empezó con el abuelo del artista, y su padre, que había fracasado en el intento de mantener la posición social de la familia, vivía de trabajos gubernamentales ocasionales,<ref name="Britannica1" /> como el de corregidor de Caprese en la época en que nació Miguel Ángel. Regresaron a Florencia, donde vivían de unas pequeñas rentas procedentes de una cantera de mármol y una pequeña finca que tenían en [[Settignano]],{{Harvnp|Tolnay|1978|p=7}} pueblo donde Miguel Ángel había vivido durante la larga enfermedad y muerte de su madre; allí quedó al cuidado de la familia de un picapedrero.<ref name="clement5" />
[[File:Kaaba Mirror like.jpg|thumb|upright=1.15|[[Մեքքա|Մեքքայում]] գտնվող [[Քաաբա|Քաաբան]] մուսուլմանական գլխավոր աղոթատեղին և ուխտատեղին է: ]]
[[Archivo:Nuremberg chronicles - FLORENCIA.png|thumb|350px|Vista de [[Florencia]], según un grabado del ''Liber chronicarum'' ([[1493]]), en los primeros años de Miguel Ángel.]]
Իսլամը բայական գոյանուն է, որը ծագում է եռաբաղաձայն S-L-M արմատից, որը ամբողջականության, հնազանդության, անվտանգության ու խաղաղության գաղափարների հետ կապ ունեցող բառերի մի լայն շարք է կազմում<ref>[http://www.studyquran.co.uk/20_SIIN.htm Dictionary listing for Siin roots] derived from ''Lane's Arabic-English Lexicon'' via www.studyquran.co.uk</ref>: Կրոնական համատեքստում այն նշանակում է «կամավոր հնազադություն Աստծուն»<ref>{{Cite book|url={{google books|plainurl=y|id=IVyMAvW9slYC|page=8}} |author1=Lewis, Barnard |author2=Churchill, Buntzie Ellis |title=Islam: The Religion and The People|publisher=Wharton School Publishing|page=8 |isbn=9780132230858|year=2009}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.qaem.org/wp/what-does-islam-mean/|title=What does Islam mean?|website=The Friday Journal|date=2011-02-06|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110314072458/http://www.qaem.org/wp/what-does-islam-mean/|archivedate=2011-03-14}}</ref> : ''Islām-ը'' բայական արմատի IV ձևն է և նշանակում է «հնազանդություն» կամ «հրաժարում»: Իսլամին կից ''muslim (մուսուլման)'' բառը միևնույն բայի ածական դերբայն է, որը նշանակում է «հնազանդվող» կամ «նա, ով հնազանդվում է»: Բառը երբեմն տարբեր լրացուցիչ իմաստներ է ձեռք բերում Ղուրանի տարբեր հատվածներում: Որոշ հատվածներում շեշտը դրվում է իսլամի հոգևոր արժեքի վրա. «Աստված ում որ ցանկանում է ուղղություն ցույց տալ, բացում է նրա սիրտը իսլամի առջև»<ref name="MULTIPLE-REFERENCES">
El padre le hizo estudiar gramática en Florencia con el maestro Francesco da Urbino<!-- NOTA: No el pintor (1545-1582) -->. Miguel Ángel quería ser artista, y cuando comunicó a su padre que deseaba seguir el camino del arte, tuvieron muchas discusiones, ya que en aquella época era un oficio poco reconocido. Ludovico di Leonardo consideraba que aquel trabajo no era digno del prestigio de su linaje. Gracias a su firme decisión, y a pesar de su juventud, consiguió convencerlo para que le dejara seguir su gran inclinación artística, que, según Miguel Ángel, le venía ya de la [[nodriza]] que había tenido, la mujer de un picapedrero. De ella comentaba: «Juntamente con la leche de mi nodriza mamé también las escarpas y los martillos con los cuales después he esculpido mis figuras».{{Harvnp|Baldini|1978|p=73}}
* {{Cite quran|6|125|style=ref}}, {{cite quran|61|7|style=ref}}, {{cite quran|39|22|style=ref}}
* {{Cite encyclopedia | title=Islam | encyclopedia=Encyclopaedia of Islam Online |last1=Gardet|first1=L. |last2=Jomier |first2=J. | ref=harv }}
</ref><ref>{{cite quran|5|3|style=ref}}, {{cite quran|3|19|style=ref}}, {{cite quran|3|83|style=ref}}</ref>: Այլ հատվածներ իսլամն ու կրոնը (''dīn'') դիտարկում են որպես մեկ ամբողջություն. «Այսօր ես կատարելագործել եմ քո կրոնը (''dīn'') քեզ համար, ես ավարտել եմ քո օրհնությունը, ես հավանության եմ արժանացրել իսլամը քո կրոնի համար»<ref>{{cite quran|5|3|style=ref}}, {{cite quran|3|19|style=ref}}, {{cite quran|3|83|style=ref}}</ref>: Ուրիշ հատվածներ իսլամը նկարագրում են ավելի շուտ որպես Աստծու մոտ վերադառնալու գործողություն, քան թե լոկ հավատի բանավոր հաստատում<ref>
* {{Cite quran|9|74|style=ref}}, {{cite quran|49|14|style=ref}}
* {{Cite encyclopedia | title=Islam | encyclopedia=Encyclopaedia of Islam Online | last1=Gardet|first1=L. |last2=Jomier |first2=J. | ref=harv }}</ref>: Հադիս Գաբրիելում ''islām-ը'' ներկայացված է որպես սուրբ երրորդության մի մաս, որի մեջ մտնում են նաև ''imān'' ''-ը'' (հավատ) և ''ihsān-ը'' (գերազանցություն)<ref>{{Cite book| publisher = Oxford University Press| isbn = 9780195107999| last = Esposito| first = John L.| title = The Oxford History of Islam| date = 2000-04-06|pages=76–77}}</ref><ref>{{cite book|title=The mosque: the heart of submission|first=Rusmir|last=Mahmutćehajić|year=2006|publisher=Fordham University Press|isbn=978-0-8232-2584-2|page=84}}</ref>:
 
Mantuvo buenas relaciones familiares a lo largo de toda su vida. Cuando su hermano mayor, Leonardo, se hizo monje dominico en [[Pisa]], asumió la responsabilidad en la dirección de la familia. Tuvo a su cargo el cuidado del patrimonio de los Buonarroti y lo amplió con la compra de casas y terrenos, así como también concertó el matrimonio de sus sobrinos Francesca y Leonardo con buenas familias de Florencia.{{Harvnp|Tolnay|1978|pp=7-8}}
Պատմականորեն իսլամը անգլախոս հասարակություներում կոչվել է մահմեդականություն: Այս տերմինը գործածությունից դուրս է եկել և երբեմն վիրավորական է համարվում, քանի որ ըստ դրա մուսուլմանների կրոնի կենտրոնում ավելի շատ մարդ արարածն է, քան թե Աստված, ինչպես [[Բուդդա|Բուդդան]] [[Բուդդայականություն|բուդդայականության]] մեջ<ref>{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/religion/religions/buddhism/ataglance/glance.shtml|title=Buddhism: Buddhism at a glance|publisher=BBC – Religions}}</ref>: Որոշ հեղինակներ, այնուամենայնիվ, շարունակում են օգտագործել ''մահմեդականություն'' տերմինը՝ որպես կրոնական համակարգի տեխնիկական անվանում՝ հակադրելով իսլամի աստվածաբանական գաղափարին, որն առկա է այդ համակարգի ներսում<ref>Kenneth G. Wilson, ''The Columbia Guide to Standard American English'' ({{ISBN|0231069898}}), p. 291: Muhammadan and Mohammedan are based on the name of the prophet Mohammed, and both are considered offensive.</ref>:
 
=== Aprendizaje ===
== Հավատի հանգանակներ ==
Հավատը (Iman) և իսլամական դավանանքը (Aqidah) հաճախ ներկայացվում են հավատի վեց հանգանակների տեսքով, որոնք ներկայացված են Հասիդ Գաբրիելում:
 
[[Archivo:Michelango Portrait by Volterra.jpg|thumb|upright|''Retrato de Miguel Ángel'', por [[Daniele da Volterra]].]]
=== Աստծու գաղափար ===
[[File:Istanbul, Hagia Sophia, Allah.jpg|thumb|right|[[Ալլահ|Ալլահին]] (աստծուն) պատկերող մեդալիոն [[Սուրբ Սոֆիայի տաճար (Կոստանդնուպոլիս)|Սուրբ Սոֆիայի տաճարում]], [[Թուրքիա]], [[Ստամբուլ]]: ]]
Իսլամը երբեմն դիտարկվում է որպես գլխավոր կրոններից ամենապարզ ուսմունք ունեցողը<ref name=USNewsLippman />: Դրա ամենահիմնական գաղափարը խիստ միաստվածությունն է, որը կոչվում է թավհիդ (արաբերեն՝ توحيد‎): Աստված նկարագրվում է Ղուրանի 112-րդ գլխում. «Նա Աստվածն է, Մեկ և Միակը. Աստված, Հավերժությունը, Բացարձակը. Նա չի ծնում, ոչ էլ ծնվել է, և չկա Նրա նման երկրորդը» (112:1–4)<ref>
* {{Cite quran|112|1|end=4|style=ref}}
* {{Harvtxt|Esposito|2002b|pp=74–76}}
* {{Harvtxt|Esposito|2004|p=22}}
* {{Harvtxt|Griffith|Savage|2006|p=[{{google books |plainurl=y |id=KKZEyNRJMkcC|page=248}} 248]}}
* {{Cite encyclopedia | title=Allah, Tawhid | encyclopedia=Encyclopædia Britannica Online | author=D. Gimaret | ref=harv }}</ref>: Մուսուլմանները չեն ընդունում բազմաստվածությունն ու կռապաշտությունը, որը կոչվում է ''Shirk'', և հրաժարվում են [[Սուրբ Երրորդություն|Սուրբ երրորդության]] քրիստոնեական գաղափարից: Իսլամում Աստված հասկացողությունից վեր է, և, հետևաբար, մուսուլմանները չպետք է մարդկային հատկանիշներ վերագրեն նրան<ref>God Created the Universe with the Purpose to Serve Humankind: God Created ...
By Fateh Ullah Khan p. 298 [{{cite book|first=Fateh Ullah |last=Khan|title=God Created the Universe with the Purpose to Serve Humankind: God Created Humankind to Worship Him and Appointed Him as Viceroy in Earth to See how He Behaves|url={{google books|plainurl=y|id=uGassqzOsDgC|page=298}}|year=2009|publisher=Fateh Ullah Khan Gandapur|isbn=978-969-9399-00-8|pages=298–}}</ref><ref>{{Cite book|url={{google books|plainurl=yid=_ujcpilaYssC||page=37}}|title=Islamic Unity and Happiness|last=Turfe |first=Tallal Alie|page=37|publisher=TTQ, Inc.|year=1985|isbn=9780940368477}}</ref><ref>{{cite book|url={{google books|plainurl=y|id=Qr53qwS5cmcC|page=37}}|title=What is Islam? By Jamaal Zarabozo p. 37|publisher=|accessdate=7 October 2014}}</ref><ref>{{Cite book|url={{google books|plainurl=y|id=vC0r6JVvDIoC|page=357}}|last1=Agwan|first1=A.R. |last2=Khan |first2=N.K. |title=A–E|page=357|publisher=Global Vision Publishing|isbn=9788187746003|year=2000 }}</ref>: Աստված նկարագրվում է հատուկ անուններով ու ածականներով, որոնցից ամենաընդհանուրներն են ''Al-Rahmān-ը''՝ «կարեկցող», և ''Al-Rahīm-ը՝'' «բարեգութ»<ref name="Ben">{{Cite book|last=Bentley |first=David |title=The 99 Beautiful Names for God for All the People of the Book |publisher=William Carey Library |date=1999 |isbn=978-0-87808-299-5 }}</ref>:
 
Desde muy joven manifestó sus dotes artísticas para la escultura, disciplina en la cual empezó a sobresalir. En abril de 1488, con doce años de edad y gracias al consejo de [[Francesco Granacci]], otro joven que se dedicaba a la pintura, entró en el taller de los famosos Ghirlandaio ([[Domenico Ghirlandaio|Domenico]] y [[Davide Ghirlandaio|Davide]]); su familia y los Ghirlandaio formalizaron un contrato de estudios durante tres años:<ref group="lower-alpha">[[Giorgio Vasari]], a ''Le Vite de' più eccellenti pittori, scultori, ed architettori italiani, da Cimabue insino a' tempi nostri: descritte in lingua Toscana, da Giorgio Vasari pittore aretino, Firenze 1550'', lo afirma contradiciendo a Condivi en ''Vita di Michelangelo Buonarroti raccolta per Ascanio Condivi da La Ripa Transone, Roma 1553''. La permanencia de Miguel Ángel en el taller de los Ghirlandaio ha estado bastante debatida a pesar de su poca transcendencia artística, que no biográfica.</ref>{{cita|1488. Yo, Ludovico di Lionardo Buonarota, en este primer día de abril, inscribo a mi hijo Michelangelo como aprendiz de Domenico y Davide di Tomaso di Currado, durante los próximos tres años, bajo las condiciones siguientes: que el dicho Michelangelo ha de permanecer durante el tiempo convenido con los anteriormente citados para aprender y practicar el arte de la pintura y que ha de obedecer sus instrucciones, y que los nombrados Domenico y Davide habrán de pagarle en estos años la suma de veinticuatro florines de peso exacto: seis durante el primer año, ocho el segundo año y diez el tercero, en total una suma de noventa y seis liras.|{{Harvtxt|Hodson|2000|p=14}}}}
Մուսուլմանները հավատում են, որ տիեզերքում ամեն ինչի ստեղծումը տեղի է ունեցել Աստծո հրամանով՝ «Եղի՛ր, և եղել է»<ref>
Allí permaneció como aprendiz durante un año, pasado el cual, bajo la tutela de [[Bertoldo di Giovanni]], empezó a frecuentar el [[jardín de San Marcos (Florencia)|jardín de San Marcos]] de los [[Médicis]], donde estudió las esculturas antiguas que había allí reunidas. Sus primeras obras artísticas despertaron la admiración de [[Lorenzo el Magnífico]], que lo acogió en su [[Palacio Medici Riccardi|Palacio de la Via Longa]], donde Miguel Ángel se habría de encontrar con [[Angelo Poliziano]] y otros humanistas del círculo de los Médicis, como [[Giovanni Pico della Mirandola]] y [[Marsilio Ficino]].{{Harvnp|Tolnay|1943|18–19}} Estas relaciones lo pusieron en contacto con las teorías idealistas de [[Platón]], ideas que acabaron convirtiéndose en uno de los pilares fundamentales de su vida y que plasmó tanto en sus obras plásticas como en su producción poética.
* {{Cite quran|2|117|style=ref}}
* {{cite encyclopedia|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/295507/Islam |title=Islām |encyclopedia=Encyclopædia Britannica Online |accessdate=2010-08-25}}
</ref>, և գոյության նպատակը երկրպագությունն է կամ Աստծուն ճանաչելը<ref>
* {{cite web|url=http://www.patheos.com/Library/Islam/Beliefs/Human-Nature-and-the-Purpose-of-Existence.html |title=Human Nature and the Purpose of Existence |publisher=Patheos.com |accessdate=2011-01-29}}
* {{Cite quran|51|56|style=ref}}
</ref><ref name="ReferenceB">David Leeming ''The Oxford Companion to World Mythology'' Oxford University Press 2005 {{ISBN|978-0-195-15669-0}} p. 209</ref>: Նա դիտարկվում է որպես անհատական աստված, որը պատասխանում է, երբ որ կարիքավոր կամ վշտացած մարդիկ կանչում են իրեն<ref>
* {{cite encyclopedia|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/295507/Islam |title=Islām |encyclopedia=Encyclopædia Britannica Online |accessdate=2010-08-25}}
* {{Cite quran|2|186|style=ref}}
</ref>: Չկան միջնորդներ, ինչպես հոգևորականները, որ կապ հաստատեն Աստծու հետ, որն ասում է. «Ես ավելի մոտ եմ քեզ, քան թե (քո) լծային երակը»<ref>{{Cite quran|50|16|style=ref}}</ref>: Աստվածային գիտակցությունը կոչում են թաքվա (taqwa):
 
Según [[Giorgio Vasari]], un día, saliendo del jardín de los Médicis —o, según [[Benvenuto Cellini]], de la capilla Brancacci, donde él y otros alumnos aprendían a dibujar delante de los frescos de [[Masaccio]]—, fue cuando [[Pietro Torrigiano]] le dio un puñetazo y le rompió la nariz; como consecuencia, le quedó la nariz chata toda la vida, tal como se aprecia claramente en todos sus retratos.<ref group="lower-alpha"> Esta agresión hizo que desterraran a Torrigiano, que recorrió diversos lugares hasta su llegada a [[España]], donde murió en [[Sevilla]] en [[1528]].</ref>{{Harvnp|Hernández Perera|1988|p=84}}
''Allāh'' բառը այն տեմինն է, որն առանց հոգնակի թվի կամ սեռի գործածվում է մուսուլմանների, արաբախոս քրիստոնյաների ու հրեաների կողմից՝ Աստծուն անվանելու համար, մինչդեռ 'ʾilāh' (արաբերեն՝ إله‎) տերմինը գործածվում է աստվածություն կամ ընդհանրապես աստված իմաստով<ref>
* {{cite web|url=https://www.pbs.org/empires/islam/faithgod.html |title=God |website=Islam: Empire of Faith |publisher=PBS|accessdate=2010-12-18}}
* "Islam and Christianity", ''Encyclopedia of Christianity'' (2001): Arabic-speaking Christians and [[Jew]]s also refer to God as ''Allāh''.
* {{Cite encyclopedia | title=Allah | encyclopedia=Encyclopaedia of Islam Online | author=L. Gardet | ref=harv }}
</ref>: Այլ ոչ արաբ մուսուլմաններ կարող են Ալլահից բացի գործածել տարբեր անուններ, ինչպես, օրինակ, «թանրը»՝ թուրքերենում, «խոդա»՝ պարսկերենում կամ «խուդա»՝ [[Ուրդու|ուրդուում]]:
 
=== ՀրեշտակներRecorrido artístico ===
[[File:Mohammed_receiving_revelation_from_the_angel_Gabriel.jpg|thumb|right|Մուհամմադը՝ Գաբրիել հրեշտակապետից իր առաջին հայտնությունը ստանալիս: Ռաշիդ-ալ-Դին Համադանի «Ջամի ալ-թավարիխ» ձեռագրից, 1307 թվական, [[Իլխանություն|Իլխանության շրջան]]: ]]
Հրեշտակներին հավատալը իսլամում առանցքային է: Ղուրանում հրեշտակ բառը (արաբերեն՝ ملك‎ ''''malak'''') ծագում է կամ ''Malaka-''ից, որը նշանակում է՝ «նա վերահսկեց»՝ շնորհիվ հրեշտակների՝ տարբեր առաջադրանքներ կառավարելու կարողության<ref>Syed Anwer Ali ''Qurʼan, the Fundamental Law of Human Life: Surat ul-Faateha to Surat-ul-Baqarah (sections 1–21)'' Syed Publications 1984 University of Virginia
Digitalized 22. Okt. 2010 p. 121</ref>, կամ էլ ''’-l-k'', ''l-’-k'' կամ ''m-l-k'' արմատից, որը նշանակում է «սուրհանդակ», ինչպես որ [[Եբրայերեն|եբրայերենում]] (''malʾákh'') ու [[Հունարեն|հունարենում]] (''angelos''): Ի տարբերություն եբրայերեն տարբերակի՝ տեմինը վերաբերում է բացառապես աստվածային աշխարհի երկնային հոգիներին, բայց ոչ երբեք մարդկային սուրհանդակներին: Փոխարենը, Ղուրանը հրեշտակային ու մարդկային սուրհանդակներին նկատի ունենալիս գործածում է «ռասուլ» տերմինը<ref>S.R. Burge ''Journal of Qur'anic Studies The Angels in Sūrat al-Malāʾika: Exegeses of Q. 35:1'' Sep 2011. vol. 10, No. 1 : pp. 50–70</ref>:
 
[[Archivo:Vasari-Lorenzo.jpg|thumb|left|upright|Retrato de [[Lorenzo el Magnífico]], primer mecenas de Miguel Ángel, por [[Giorgio Vasari]].]]
Ղուրանը իսլամական հրեշտակների գաղափարի գլխավոր աղբյուրն է<ref>Stephen Burge ''Angels in Islam: Jalal al-Din al-Suyuti's al-Haba'ik fi akhbar al-mala'ik'' Routledge 2015 {{ISBN|978-1-136-50473-0}} p. 23</ref>: Դրանցից որոշները, ինչպես [[Գաբրիել հրեշտակապետ|Գաբրիելն]] ու [[Միքայել Հրեշտակապետ|Միքայելը]], Ղուրանում հենց իրենց անունով են ներկայացված, մինչդեռ մյուսները ներկայացված են իրենց գործառույթով: Հադիսական գրականության մեջ հրեշտակները հաճախ միայն մեկ հատուկ երևույթի հետ են կապվում<ref>Stephen Burge ''Angels in Islam: Jalal al-Din al-Suyuti's al-Haba'ik fi akhbar al-mala'ik'' Routledge 2015 {{ISBN|978-1-136-50473-0}} p. 79</ref>: Հրեշտակները կարևոր դեր են խաղում Միրաժի գրականության մեջ, որտեղ Մուհամմադը մի քանի հրեշտակների է հանդիպում երկնքում իր ճամփորդության ընթացքում<ref>Stephen Burge ''Angels in Islam: Jalal al-Din al-Suyuti's al-Haba'ik fi akhbar al-mala'ik'' Routledge 2015 {{ISBN|978-1-136-50473-0}} p. 29</ref> : Այլ հրեշտակներ հաճախ պատկերվել են իսլամական էսխատալոգիայում, իսլամական աստվածաբանության ու փիլիսոփայության մեջ<ref>Stephen Burge ''Angels in Islam: Jalal al-Din al-Suyuti's al-Haba'ik fi akhbar al-mala'ik'' Routledge 2015 {{ISBN|978-1-136-50473-0}} p. 22</ref>: Հրեշտակներին տրվող հանձնարարություններից են, օրինակ, Աստծո հայտնությունները հաղորդելը, նրան փառաբանելը, մարդկանց քայլերը արձանագրելը և մահվան պահին մարդու հոգու հետ խոսելը:
 
Tras la muerte de [[Lorenzo el Magnífico]], en 1492, Miguel Ángel huyó de [[Florencia]] y pasó por [[Venecia]], instalándose después en [[Bolonia]]. Allí esculpió diversas obras bajo la influencia de la labor de [[Jacopo della Quercia]]. Pero en 1496 decidió partir hacia Roma, ciudad que había de verle triunfar. Allí inició una década de gran intensidad artística, después de la cual, con treinta años, sería acreditado como un artista de primera línea. Después del ''[[Bacus (Miguel Ángel)|Bacus]]'' del [[Bargello]] (1496),{{Harvnp|Pijoan|1966|p=206}} esculpió la ''[[Piedad del Vaticano]]'' a los veintitrés años, y posteriormente realizó el ''[[Tondo Pitti]]''. De la misma época es el cartón de ''[[La batalla de Cascina]]'', actualmente perdido, pintado para la [[Signoria de Florencia|Señoría de Florencia]], y el ''[[David de Miguel Ángel|David]]'', obra cumbre de la escultura, de una gran complejidad por la escasa anchura de la pieza de mármol, que fue colocado delante del [[Plaza de la Señoría|palacio del Ayuntamiento]] de Florencia y se convirtió en la expresión de los supremos ideales cívicos del [[Renacimiento]].{{Harvnp|Pijoan|1966|p=207}}
Իսլամում, ինչպես որ [[Հուդայականություն|հուդայականության]] ու [[Քրիստոնեություն|քրիստոնեության]] մեջ, հրեշտակները հաճախ ներկայացվում են մարդու տեսքով և գերբնական տարրերով՝ թևեր, մեծ չափեր կամ երկնային ատրիբուտներ<ref>Stephen Burge ''Angels in Islam: Jalal al-Din al-Suyuti's al-Haba'ik fi akhbar al-mala'ik'' Routledge 2015 {{ISBN|978-1-136-50473-0}} pp. 97-99</ref>: Ղուրանը նրանց նկարագրում է որպես «թևերով սուրհանդակներ՝ երկու կամ երեք կամ չորս (զույգ). Նա [Աստված] ավելացնում է Արարմանը, ինչպես որ ցանկանում է...»<ref>
* {{Cite quran|35|1|style=ref}}
* {{Harvtxt|Esposito|2002b|pp=26–28}}
* {{Cite encyclopedia | title=Malā'ika | encyclopedia=Encyclopaedia of Islam Online | author=W. Madelung | ref=harv }}
* {{Cite encyclopedia | title=Angel | encyclopedia=Encyclopaedia of the Qur'an Online | author=Gisela Webb | ref=harv }}
</ref> : Հրեշտակների ընդհանուր առանձնահատկություններն են նրանց բացակայող մարմնական ցանկությունները, ինչպես ուտելու և խմելու<ref>Cenap Çakmak ''Islam: A Worldwide Encyclopedia [4 volumes]'' ABC-CLIO, 18.05.2017 {{ISBN|9781610692175}} p. 140</ref>: Նյութական ցանկությունների բացակայությունը ևս ցույց է տալիս, որ նրանք լույսից են ստեղծվել. գթության հրեշտակները ստեղծված են ''nur'' -ից (սառը լույս)՝ ի հակադրություն պատժի հրեշտակների, որոնք ստեղծված են ''nar-''ից (տաք լույս)<ref>Jane Dammen McAuliffe ''Encyclopaedia of the Qurʾān Volume 2'' Georgetown University, Washington DC p. 45</ref>: Մուսուլմանները սովորաբար չեն ընդունում հրեշտակներին պատկերներում արտահայտելու ընկալումը, ինչպիսիք որ առկա են արևմտյան արվեստում:
 
En marzo de 1505, [[Julio II]] le encargó la realización de su monumento fúnebre: Miguel Ángel proyectó un complejo arquitectónico y escultórico monumental en el cual, más que el prestigio del pontífice, se loaba el triunfo de la Iglesia. El escultor, entusiasmado con esta obra, permaneció en [[Carrara]] durante ocho meses para ocuparse personalmente de la elección y la dirección de la extracción de los mármoles necesarios. Al regresar a [[Roma]], el papa había dejado a un lado el proyecto del mausoleo, absorbido como estaba con la reforma de [[Bramante]] en la [[basílica de San Pedro]]. Miguel Ángel, contrariado, abandonó Roma y se dirigió a Florencia, pero a finales de noviembre de 1506, después de numerosas llamadas del pontífice —que hasta le llegó amenazar con la [[excomunión]]—, se reunió con él en [[Bolonia]].{{Harvnp|Pijoan|1966|p=211}}
Իբն Սինան, որը պատկերել է Ալ-Ֆարաբի նեոպլատոնական ծագման տիեզերաբանությունը, զարգացրել է Ինտելեկտների հրեշտակային հիերարխիա, որը ստեղծված է «Միակի» կողմից: Հետևաբար, Աստծու ստեղծած առաջին արարածը գերագույն հրեշտակապետն է, որին հետևում են մյուս հրեշտակապետերը, որոնք ավելի ցածր ինտելեկտ ունեն: Այս ինտելեկտներից բխում են ավելի ցածր հրեշտակները կամ «շարժվող ոլորտները», որոնցից հերթով բխում են այլ ինտելեկտներ, մինչև որ հասնում են բարձրագույն Ինտելեկտին, որը ղեկավարում է հոգիները: Տասներորդ ինտելեկտը պատասխանատու է նյութական էությունները կյանքի կոչելու և մտքերը լուսավորելու համար<ref>Abdullah Saeed ''Islamic Thought: An Introduction'' Routledge 2006 {{ISBN|9781134225651}} p. 101</ref><ref>Mark Verman ''The Books of Contemplation: Medieval Jewish Mystical Sources'' SUNY Press 1992 {{ISBN|9780791407196}} p. 129</ref>:
 
En mayo de 1508, aceptó dirigir la decoración de la [[bóveda de la Capilla Sixtina]], cuyos frescos concluyó cuatro años más tarde, después de un trabajo solitario y tenaz. En esta obra ideó una grandiosa estructura arquitectónica pintada, inspirada en la forma real de la [[bóveda]]. En el tema bíblico general de la bóveda, Miguel Ángel interpuso una interpretación [[neoplatonismo|neoplatónica]] del [[Génesis]] y dio forma a un tipo de interpretación de las imágenes que conseguirían ser un símbolo del arte del Renacimiento.
Որոշ ժամանակակից գիտնականներ ընդգծում են հրեշտակների գաղափարի փոխաբերական մեկնաբանությունը<ref>{{cite book|ref=harv|first=Nidhal |last=Guessoum|title=Islam's Quantum Question: Reconciling Muslim Tradition and Modern Science|url={{google books|plainurl=y|id=zaL3AgAAQBAJ|page=165}}|date=2010|publisher=I.B. Tauris|isbn=978-0-85773-075-6}}</ref>:
[[Archivo:Pope_Julius_II.jpg|thumb|upright|El papa [[Julio II]], el otro gran [[mecenas]] de Miguel Ángel, por [[Raffaello Sanzio|Rafael]].]]
Después de la muerte de Julio II, en mayo de 1513, el artista hizo un segundo intento de seguir con la obra del mausoleo del pontífice. Con este propósito esculpió las dos figuras de los ''Esclavos'' y el ''[[Moisés (Miguel Ángel)|Moisés]]'', que reflejan una atormentada energía, la ''terribilitá'' de Miguel Ángel. Pero este segundo intento tampoco prosperó.
 
Finalmente, después de la muerte de [[Bramante]] (1514) y de [[Rafael Sanzio]] (1520), Miguel Ángel consiguió la total confianza del papado.{{cita|El gran retardo con que Miguel Ángel obtiene en Roma el reconocimiento oficial ha de ser atribuido a la heterodoxia de su estilo. Le faltaba lo que [[Vitruvio]] llamaba ''decòrum'', es decir, el respeto por la tradición.|{{Harvtxt|Ackerman|1968|p=7}}}}
=== Հայտնություններ ===
[[File:FirstSurahKoran_(fragment).jpg|thumb|right|[[Ղուրան|Ղուրանի]] առաջին գլուխը՝ ''[[Ալ-Ֆաթիհա|Ալ-Ֆաթիհան]]'' (''Բացումը''), բաղկացած է վեց հատվածից:]]
Մուսուլմանները հավատում են, որ իսլամական սուրբ գրքերը Ալլահի կողմից թելադրվել են տարբեր մարգարեների, իսկ նախապես հայտնաբերված սուրբ գրությունների մասերը՝ ''Tawrat'' (Թորա) և ''Injil'' (Ավետարան), խեղաթյուրված են եղել կա՛մ մեկնաբանության առումով, կա՛մ տեքստի, կամ էլ՝ երկուսի<ref name="Distorted">
* Accad (2003): According to Ibn Taymiya, although only some Muslims accept the textual veracity of the entire Bible, most Muslims will grant the veracity of most of it.
* {{Harvtxt|Esposito|1998|pp=6, 12}}
* {{Harvtxt|Esposito|2002b|pp=4–5}}
* {{Harvtxt|Peters|2003|p=9}}
* {{cite encyclopedia | title=Muhammad | encyclopedia=Encyclopaedia of Islam Online |last1=Buhl |first1=F|last2=Welch |first2=A.T| ref=harv }}* {{cite encyclopedia | title=Tahrif | encyclopedia=Encyclopaedia of Islam Online | author=Hava Lazarus-Yafeh | ref=harv }}
</ref>: Ղուրանը (բառացի՝ «Արտասանություն») մուսուլմանները համարում են Աստծո վերջնական հայտնությունն ու բառացի խոսքը և դասական արաբերենով գրված լավագույն գրական երկը<ref>Chejne, A. (1969) The Arabic Language: Its Role in History, University of Minnesota Press, Minneapolis.</ref><ref>Speicher, K. (1997) in: Edzard, L., and Szyska, C. (eds.) Encounters of Words and Texts: Intercultural Studies in Honor of Stefan Wild. Georg Olms, Hildesheim, pp. 43–66.</ref>:
 
En 1516, por encargo de [[León X]], inició el proyecto para la fachada de la [[basílica de San Lorenzo de Florencia]], trabajo que en 1520 debió abandonar con gran amargura. Del proyecto original se conservan numerosos dibujos y una maqueta de madera. A partir de 1520 y hasta 1530, Miguel Ángel trabajó en Florencia y construyó la Sacristía Nueva de San Lorenzo y la [[Biblioteca Laurenciana]], en especial su escalera. Después del [[saqueo de Roma (1527)]] y de la expulsión de los Médicis de Florencia, Miguel Ángel formó parte, como hecho meramente anecdótico, del gobierno de la nueva República Florentina, de la cual fue nombrado «gobernador y procurador general de la fabricación y fortificación de las murallas», y participó en la defensa de la ciudad asediada por las tropas papales. En 1530, después de la caída de la República, el perdón de [[Clemente VII (papa)|Clemente VII]] lo salvó de la venganza de los partidarios de los Médicis.{{Harvnp|Rubiés|2001|p=5}} A partir de este año reemprendió los trabajos de la Sacristía Nueva y del sepulcro de Julio II.
Մուսուլմանները հավատում են, որ Ղուրանի հատվածները Աստծու կողմից ուղարկվել են Մուհամմադին Գաբրիել (''Jibrīl'') հրեշտակապետի միջոցով հիմնականում մ.թ. 610 թվականից մինչև 632 թվականի հունիսի 8-ը՝ նրա մահը<ref>{{Harvtxt|Esposito|2004|pp=17–18, 21}}</ref>: Քանի դեռ Մուհամմադը ողջ էր, այդ բոլոր հայտնությունները գրի էին առնվում նրա ուղեկիցների (''sahabah'') կողմից, թեև փոխանցման հիմնական մեթոդը բանավոր է եղել՝ հիշողության միջոցով<ref name="al faruqi">{{cite journal|last=Al Faruqi|author2=Lois Ibsen|title=The Cantillation of the Qur'an|journal=Asian Music|year=1987|issue=Autumn – Winter 1987|pages=3–4}}</ref>:
En 1534, al encontrarse a disgusto con la nueva situación política que se había instaurado en Florencia, abandonó la ciudad y se estableció en Roma, donde aceptó el encargo de Clemente VII para trabajar en el altar de la [[Capilla Sixtina]] y donde, entre 1536 y 1541, realizó el magnífico ''[[Juicio Final]]''. Hasta 1550 fue haciendo obras para la tumba de Julio II, y los [[fresco]]s de la [[Capilla Paulina]] (''[[La conversión de san Pablo (Miguel Ángel)|La conversión de san Pablo]]'' y ''[[Crucifixión de san Pedro (Miguel Ángel)|Crucifixión de san Pedro]]'').
 
=== Vida amorosa ===
Ղուրանը բաժանված է 114 գլխի (''suras''), որոնք միասին պարունակում են 6,236 չափածո հատված (''āyāt''): Ժամանակագրական առումով ամենավաղ սուրահները՝ Մեքքայում հայտնված, հիմնականում բարոյական ու հոգևոր թեմաների շուրջ են: Հետագայի [[Մադինա|Մադինայում]] հայտնված սուրահները քննարկում են մուսուլմանական համայնքի համար կարևոր սոցիալական և իրավական հարցեր<ref>
* {{Cite encyclopedia | title=Islam | encyclopedia=Encyclopædia Britannica Online | ref=harv }}
* {{Cite encyclopedia | title=Qur'an | encyclopedia=Encyclopædia Britannica Online | ref=harv }}
</ref>:
 
[[Archivo:Cecchino de' Bracci, tomba nella chiesa dell'Aracoeli, Roma - Foto di Giovanni Dall'Orto.jpg|thumb|Tumba de Cecchino dei Bracci diseñada por Miguel Ángel.]]
Ղուրանը ավելի շատ կենտրոնացած է բարոյական ուղղություն տալու, քան թե օրենսդրության վրա, և համարվում է «իսլամական սկզբունքների ու արժեքների սկզբնաղբյուր»<ref>{{Harvtxt|Esposito|2004|p=79}}</ref>: Մուսուլման իրավաբանները հաշվի են նստում ''hadith'' -ի («զեկույցներ») կամ Մուհամմադ մարգարեի կյանքի գրավոր արձանագրությունների հետ, որոնք երկուսն էլ լրացնում են Ղուրանը և օգնում մեկնաբանել այն: Ղուրանի մեկնության գիտությունը հայտնի է որպես ''tafsir''<ref>
Miguel Ángel pretendía interiorizar las teorías neoplatónicas del amor, haciendo grandes esfuerzos para conseguir un equilibrio emotivo que pocas veces logró. Su inclinación natural por la materia, por las formas físicas —era por encima de cualquier cosa, un escultor de cuerpos—, unida a su fascinación por todo lo joven y vigoroso, emblemas de la belleza clásica,<ref group="lower-alpha"> Como, por ejemplo, el ''[[David de Miguel Ángel|David]]'' o los [[Bóveda de la Capilla Sixtina#Desnudos o ignudi|''Ignudi'']] de la Capilla Sixtina.</ref> lo llevaron a decantarse por la belleza humana y el amor más sensual hasta muy avanzada su vida. Esta conflictividad enriquecedora con la que el artista vivió su deseo carnal, también afloró en el enfrentamiento con una supuesta [[homosexualidad]].<ref name="fedro"> González-Camaño, Francisco L. ''Fedro: Revista de estética y teoría de las artes'', núm. 6, diciembre del 2007. ISSN 1697-8072</ref>
* {{Harvtxt|Esposito|2004|pp=79–81}}
* {{Cite encyclopedia | title=Tafsir | encyclopedia=Encyclopædia Britannica Online | ref=harv }}
</ref>:Ճիշտ ճարտասանության կանոնների ամբողջությունը կոչվում է ''tajwid:''
 
El artista mantuvo relación con diversos jóvenes, como [[Cecchino dei Bracci]], por el que sentía un gran afecto. Cuando en 1543, Bracci falleció, Miguel Ángel le diseñó la tumba, en la [[Basílica de Santa María en Aracoeli|iglesia de Santa María in Aracoeli]] de Roma, y encargó que la realizase su discípulo Urbino.{{Harvnp|De Feo|1978|p=594}} También [[Giovanni da Pistoia]], joven y bello literato, fue durante un tiempo íntimo amigo, y algunos estudiosos plantean que mantuviera una relación amorosa con Miguel Ángel en la época que empezó a pintar la [[bóveda de la Capilla Sixtina]]; esta relación queda reflejada en unos sonetos muy apasionados que Giovanni le dedicó.<ref name="fedro" />
Մուսուլմանները սովորաբար որպես բնագիր սուրբ գրություն համարում են Ղուրան արաբերեն տարբերակը, իսկ դրա թարգմանությունները համարվում են թերի ու պարզապես Ղուրանի մեկնություններ<ref>
* {{Harvtxt|Teece|2003|pp=12–13}}
* {{Harvtxt|Turner|2006|p=42}}
* {{Cite encyclopedia | title=Qur'an | encyclopedia=Encyclopaedia of Islam Online | ref=harv }}: The word ''Quran'' was invented and first used in the Qurʼan itself. There are [[Quran#Etymology and meaning|two different theories]] about this term and its formation.
</ref>:
 
==== Tommaso Cavalieri ====
=== Մարգարեներ և սուննաներ ===
[[File:Medieval Persian manuscript Muhammad leads Abraham Moses Jesus.jpg|thumb|Պարսկական մանրանկար, որը պատկերում է Աբրահամին, Մոսվեսին, Հիսուսին և մյուս մարգարեներին աղոթքով առաջնորդող Մուհամմադին:]]
Մուսուլմանները իսլամի մարգարեներին (արաբերեն՝ أنبياء‎ ''''anbiyāʾ'''' ) սահմանում են Աստծու կողմից որպես իր սուրհանդակներ ընտրված մարդկանց: Համաձայն Ղուրանի՝ մարգարեները աստծու կողմից հրահանգված են մարդկանց հաղորդել «Աստծու կամքը»: Մուսուլմանները հավատում են, որ մարգարեները մարդկային են և ոչ թե աստվածային, թեև նրանցից ոմանք կարրող են հրաշքներ գործել՝ իրենց ճշմարտացիությունը ապացուցելու համար: Իսլամական աստվածաբանությունն ասում է, որ Աստծու բոլոր սուրհանդակները քարոզել են իսլամի հաղորդագրությունը՝ Աստծո կամքին հանձնվելը: Ղուրանը նշում է իսլամում մարգարեներ համարվող բազմաթիվ հայտնի կերպարների անուններ, այդ թվում՝ Ադամ, Նոյ, Աբրահամ, Մովսես և Հիսուս<ref>
* {{Harvtxt|Momem|1987|p=176}}{{cnf|date=December 2017}}
* {{Cite encyclopedia | title=Islam | encyclopedia=Encyclopædia Britannica Online | ref=harv }}
</ref>:
 
[[Archivo:Andr37.jpg|thumb|''El rapto de Ganímedes'', dibujo realizado para Tommaso Cavalieri, conservado en el [[castillo de Windsor]].]]
Մուսուլմանները հավատում են, որ Աստված վերջապես ուղարկեց Մուհամմադին՝ որպես վերջին իրավակիր մարգարեի (''մարգարեների եզրափակումը'')՝ աստվածային հաղորդագրությունը ամբողջ աշխարհին հայտնելու համար (ամփոփելու և ավարտելու Աստծու խոսքը): Իսլամում Մուհամմադի կյանքի «նորմատիվ» օրինակը կոչվում է [[Սուննա]] (բառացի՝ «բռնած ճանապարհ»): Մուսուլմաններին խրախուսվում է իրենց առօրյա կյանքում հետամուտ լինել Մուհամմադի գործունեությանը, իսկ Սուննան վճռական դեր ունի Ղուրանի մեկնության համար<ref>* ''Encyclopedia of Islam and the Muslim World'' (2003), p. 666* {{Cite encyclopedia | title=Hadith | encyclopedia=Encyclopaedia of Islam Online | author=J. Robson | ref=harv}}* {{Cite encyclopedia | title=Sunna | encyclopedia=Encyclopaedia of Islam Online | author=D.W. Brown | ref=harv}}</ref>: Այդ օրինակը ավանդության մեջ հայտնի է հադիս անունով, որը մարգարեի խոսքերի, գործունեության և անձնական հատկանիշների ամբողջությունն է: Հադիս Քուդսին հադիսի ենթակատեգորիա է, որը համարվում է Մուհամմադի կողմից Աստծու բառացի խոսքերի մեջբերում, սակայն ոչ Ղուրանի մաս:
En un viaje realizado a Roma en 1532, conoció al joven [[Tommaso Cavalieri]], un patricio de inteligencia poco común y amante de las artes que dejó en el artista una viva impresión. Poco después de conocerlo, le envió una carta en la cual le confesaba: «El cielo hizo bien impidiendo la plena comprensión de vuestra belleza... Si a mi edad no me consumo aún del todo, es porque el encuentro con vos, señor, fue muy breve».{{Harvnp|González Prieto|2008|p=20}}
 
Hace falta recordar que la Academia [[Platón]]ica de Florencia quiso imitar la ciudad griega de [[Pericles]]. Esta asociación cultural de carácter filosófico, promovía el diálogo intelectual y la amistad entre hombres en un tono idealista, semejante a la relación de Sócrates con sus discípulos en la antigua Grecia. Dentro de este contexto es donde se puede entender la [[psicología]], el gusto y el arte de Miguel Ángel. El artista creía que la belleza del hombre era superior a la de la mujer y, por lo tanto, el amor que sentía por Tommaso era una forma que tenía de rendirse ante la «belleza platónica».{{Harvnp|Arbour|1966|p=177}}
հադիսը բաղկացած է երկու տարրերից՝ պատմողների շղթա, որ կոչվում է սանադ, և փաստացի խոսքեր՝ մաթն: հադիսները կարող են դասակարգվել ըստ պատմության՝ «իրական» կամ «ճշմարիտ»՝ ''Սահիհ'' (արաբերեն՝ صَحِيْح‎), «լավ»՝ ''Հասան'' (արաբերեն՝ حَسَن‎) կամ «թույլ»՝ ''Դաիֆ'' (արաբերեն՝ ضَعِيْف‎) և այլն: Մուհամադ ալ-Բուխարին<ref name="sahih-bukhari.com">[http://www.sahih-bukhari.com/ Read, Study, Search Online]. Sahih Bukhari. Retrieved on 2013-07-28.</ref> հավաքել է ավելի քան 300,000 հադիս, սակայն դրանցից միայն 2,602-ն են հավաստիության թեստի միջոցով ճշմարիտ համարվել՝ ընդգրկված իր գրքում՝ Սահիհ ալ-Բուխարիում<ref name="sahih-bukhari.com"/>, որը սուննիների համար Ղուրանից հետո ամենաիսկական աղբյուրն է<ref>[{{cite book|first=Jonathan |last=Brown|title=The Canonization of Al-Bukh?r? and Muslim: The Formation and Function of the Sunn? ?ad?th Canon|url={{google books|plainurl=y|id=nyMKDEAb4GsC}}|date=2007|publisher=Brill|isbn=978-90-04-15839-9}}</ref><ref name="Muqaddimah">''Muqaddimah Ibn al-Salah'', pp. 160–169 Dar al-Ma'aarif edition</ref>: հադիսների մեկ այլ հայտնի աղբյուր են Չորս գրքերը, որոնք շիաները համարում են ամենաիրական հադիսական վկայակոչումներ<ref name="Meri">{{cite book|author=Meri, Josef W.|year=2005|title=Medieval Islamic Civilization: An Encyclopedia|location=USA|publisher=Routledge|isbn=978-0-415-96690-0}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.al-islam.org/al-tawhid/vol1-n12-3/outlines-development-science-hadith-dr-mustafa-awliyai/part-1#four-books|title=Part 1|website=Al-Islam.org}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.al-islam.org/quran-and-hadith-allamah-sayyid-saeed-akhtar-rizvi/chapter-4-hadith#four-books-al-kutubul-arbah|title=Chapter 4: The Hadith|website=Al-Islam.org}}</ref>
: <noinclude>
 
Tommaso Cavalieri era un muchacho de 22 años; de familia acomodada, aficionado al arte, ya que pintaba y esculpía. Varchi decía de él que tenía «un temperamento reservado y modesto y una incomparable belleza»; era, pues, muy atractivo a la vez que ingenioso. En su primer encuentro, ya causó una profunda impresión en Miguel Ángel, y al pasar el tiempo la relación se transformó en una gran amistad, con una pasión y una fidelidad que se mantuvo hasta la muerte.{{Harvnp|Arbour|1966|p=175}}
===Հարություն և դատաստան===
«Հարության օրվան» հավատալը՝ ''Յոմ ալ-Քիյամահ'' ({{lang-ar|يوم القيامة}}) նույնպես կարևոր է մուսուլմանների համար: Նրանք հավատում են, որ ''Քիյամահի'' ժամանակը նախասահմանված է Աստծո կողմից, սակայն հայտնի չէ մարդուն: ''Քիյամահին'' նախորդող և դրա ընթացքում տեղի ունեցող փորձություններն ու պատիժները նկարագրված են Ղուրանում և հադիսում, ինչպես նաև գիտնականների մեկնաբանություններում: Ղուրանը ընդգծում է [[Հարություն|մարմնի հարությունը]]՝ անջատում մահվան նախաիսլամական արաբական հասկացությունից<ref>
* "Resurrection", ''The New Encyclopedia of Islam'' (2003)
* {{Cite encyclopedia | title=Avicenna | encyclopedia=Encyclopaedia of Islam Online | ref=harv }}: Ibn Sīnā, Abū ʿAlī al-Ḥusayn b. ʿAbd Allāh b. Sīnā is known in the West as "Avicenna".
* {{Cite encyclopedia | title=Qiyama | encyclopedia=Encyclopaedia of Islam Online | author=L. Gardet | ref=harv }}
</ref>:
 
Miguel Ángel, por el contrario, era un hombre de 57 años, que se encontraba en el cenit de su fama; contaba con el soporte de los diversos papas y Tommaso lo admiraba profundamente. Parece que la amistad tardó cierto tiempo en producirse, pero cuando se consolidó llegó a ser muy profunda hasta el punto que Cavalieri, ya casado y con hijos, fue su discípulo y amigo mientras vivió Miguel Ángel y lo asistió en la hora de su muerte.{{Harvnp|Girardi|1978|p=590}}
Մուսուլմանները հավատում են, որ Յոմ ալ-Քիյամահի օրը ամբողջ մարդկությունը կդատվի իրենց լավ ու վատ արարքների համար և կուղարկվեն ''[[Ջաննաթ]]'' (դրախտ) կամ ''[[Ջահաննամ]]'' (դժոխք): Ղուրանում Սուրաթ ալ-Զալզալահը սա նկարագում է այսպես «Ով որ ատոմի չափով անգամ բարություն գործի կտեսնի դա (99:7), իսկ ով ատոմի չափ չարություն անի, կտեսնի դա (99:8)»: Ղուրանը թվարկում է մի շարք մեղքեր, որոնք կարող են մարդուն դժոխք ուղարկել, ինչպես Աստծուն չհավատալը ({{lang-ar|كفر}} ''{{transl|ar|ALA|kufr}}'') և անազնվությունը. այնուամենայնիվ, Ղուրանը հասկանալ է տալիս, որ Աստված կների նրանց մեղքերը, որոնք կապաշխարեն: Բարի արարքները, ինչպես բարեգործությունը, աղոթքը և կենդանիների հանդեպ կարեկցանքը<ref>''Animals in Islam'' By Basheer Ahmad Masri p. 27</ref><ref>''What Everyone Needs to Know about Islam''. Second Edition: By John L. Esposito p. 130</ref>, կպարգևատրվեն դրախտով: Մուսուլմանները [[Դրախտ|դրախտը]] պատկերացնում են որպես ուրախության ու օրհնության վայր, իսկ Ղուրանը նկարագրում է դրա մանրամասները: Իսլամում միստիկ ավանդույթնեըրայս դրախտային բերկրանքները դիտարկում են Աստծու հիամունքի արտահայտման կոնտեքստում<ref>
* {{Harvtxt|Smith|2006|p=89}}; ''Encyclopedia of Islam and Muslim World'', p. 565
* "Heaven", ''The Columbia Encyclopedia'' (2000)
* {{Cite encyclopedia | title=Garden | encyclopedia=Encyclopaedia of the Qur'an Online | author=Asma Afsaruddin | ref=harv }}
* {{Cite encyclopedia | title=Paradise | encyclopedia=Encyclopædia Britannica Online | ref=harv }}
</ref>: ''Յոմ ալ-Քիյամահի'' Ղուրանում հայտնի է նաև որպես ''Յոմ ադ-Դին'' ({{lang-ar|يوم الدين}})՝ «Կրոնի օր»<ref>{{cite quran|1|4|style=ref}}</ref>, ''աս-սա-ահ'' ({{lang-ar|الساعة}})՝ «Վերջին ժամ»<ref>{{cite quran|6|31|style=ref}}</ref> և ''ալ-Քարի-ահ'' ({{lang-ar|القارعة}})՝ «Ահազանգող»<ref>{{cite quran|101|1|style=ref}}</ref>:
 
==== Vittoria Colonna ====
[[Իսլամական ապոկալիպտիկ գրականությունը]], որը նկարագրում է [[Արմագեդոն|Արմագեդոնը]], հաճախ հայտնի է որպես ֆիտնա կամ մալահիմ: Արմագեդոնը նկարագրվում է Մահդիի (մարգարեացված փրկիչ) գալուստով, որը Հիսուսի օգնության կպայքարի [[Դաջալ|Դաջալի]] դեմ: Նրանք կհաղթեն՝ ազատելով իսլամը դաժանությունից, և դրան կհետևի խաղաղության շրջանը, երբ մարդիկ կապրեն կրոնական արժեքներին հավատարիմ<ref name="Mahdi1">{{cite book|last = Yahya | first = Harun | authorlink = | author2 = | title = Portents And Features of the Mahdi's Coming | publisher = Global Publishing. Kindle Edition| date = 12 May 2010| location = | pages = | url = | doi = | id = }}</ref>:
 
[[Archivo: Vittoria Colonna.jpg|thumb|left|Retrato de [[Vittoria Colonna]] dibujado por Miguel Ángel]]
===Աստվածային կամք===
[[Vittoria Colonna]] era descendiente de una familia noble, y una de las mujeres más notables de la Italia renacentista. De joven se casó con [[Fernando de Ávalos]], marqués de [[Pescara]], un hombre poderoso que murió en la [[batalla de Pavía]] cuando luchaba en el bando español al servicio de [[Carlos I de España|Carlos I]]. Después de la muerte de su esposo se retiró de la vida cortesana y se dedicó a la práctica [[religión|religiosa]]. Se unió al grupo de reformistas erasmistas de [[Juan de Valdés]], [[Reginald Pole]] y [[Ghiberti]], que seguían una doctrina que apostaba por una [[contrarreforma]].{{Harvnp|Arbour|1966|pp=199-200}}
Աստվածային կամքի գաղափարը կոչվում է ''{{transl|ar|DIN|al-qadāʾ wa l-qadar}}'', որը բառացիորեն նշանակում է ''չափել:'' Ամեն բան՝ լավ ու վատ, նախասահմանված է<ref>*{{Harvtxt|Cohen-Mor|2001|p=4}}: "The idea of predestination is reinforced by the frequent mention of events 'being written' or 'being in a book' before they happen: 'Say: "Nothing will happen to us except what Allah has decreed for us..."&nbsp;'&nbsp;"* {{Cite encyclopedia | title=Fate | encyclopedia=Encyclopaedia of the Qur'an Online | author=Ahmet T. Karamustafa | ref=harv }}: The verb ''qadara'' literally means "to measure, to determine". Here it is used to mean that "God measures and orders his creation".</ref>:
 
En el convento de [[San Silvestro in Capite]] de [[Roma]] en 1536, el artista conoció a esta dama y desde el principio hubo una empatía mutua, quizá porque los dos tenían las mismas inquietudes religiosas y ambos eran grandes aficionados a la [[poesía]]. Según [[Ascanio Condivi]], Miguel Ángel «estaba enamorado de su espíritu divino» y, como era un gran admirador de [[Dante]], ella representaba lo que el personaje de Beatriz significaba para el poeta.{{Harvnp|Néret|2000|p=70}} Esto se desprende de la lectura de los poemas dedicados a Vittoria, así como de los dibujos y los versos que le regaló, todos de temática religiosa: una ''Piedad'', una ''Crucifixión'' y una ''Sagrada Familia''.{{Harvnp|Girardi|1978|p=592}}
==Երկրպագության գործողություններ==
{{See also|Իսլամի հիմնասյուներ}}
 
Vittoria murió en 1547, hecho que dejó a Miguel Ángel sumido en el dolor más profundo. Tal como él mismo confesó a Ascanio Condivi, «No había tenido dolor más profundo en este mundo que haberla dejado partir de esta vida sin haberle besado la frente, ni el rostro, como le besó la mano cuando fue a verla en su lecho de muerte».{{Harvnp|Pijoan|1966|p=214}}
Իսլամում կան հինգ հիմնական կրոնական գործողություններ, որոնք միասին հայտնի են որպես «Իսլամի հիմնասյուներ» (''arkan al-Islam''; նաև՝ ''arkan ad-din'', «կրոնի հիմնասյուներ») և պարտադիր են բոլոր հավատացյալների համար: Ղուրանը դրանք ներկայացնում է որպես պաշտամունքի ամբողջականության և հավատին նվիված լինելու նշան: Դրանք են՝ (1) հավատք (շահադա), (2) ամենօրյա աղոթքներ ([[նամազ]]), (3) հարկահավաքություն ([[զաքաթ]]), (4) [[Ռամադան|ռամադանի]] ([[Սաում]]) ժամանակ ծոմապահություն և (5) ուխտագնացություն դեպի Մեքքա ([[Հաջ]])՝ կյանքում գոնե մեկ անգամ<ref>{{cite web|title = Hajj – ReligionFacts|url = http://www.religionfacts.com/hajj|website = www.religionfacts.com|accessdate = 2015-11-21}}</ref>: Ե՛վ շիա, և՛ սուննի ուղղությունները այս բոլոր գործողությունների կատարման հիմնական ձևերի հարցում միմյանց հետ համաձայն են<ref>[http://www.oxfordislamicstudies.com/article/opr/t125/e1859?_hi=32&_pos=3 Pillars of Islam], Oxford Islamic Studies Online</ref>: Սրանցից բացի՝ մուսուլմանները կատարում են նաև կրոնական այլ ակտեր: Դրանցից ամենանշանակալիցներն են բարեգործությունը (Սադաքա) և Ղուրանի ընթերցումները:
 
===Վկայություն Últimos años ===
[[File:Silver Rupee Akbar.jpg|thumb|right|Մուղալ փադիշահի արծաթե մետաղադրամը՝ Շահադայի փորագրությամբ:]]
 
[[Archivo:Grab Michelangelo Buonarroti Santa Croce Florenz-2.jpg|thumb|Sepulcro de Miguel Ángel diseñado por [[Giorgio Vasari|Vasari]] en la basílica de la [[Santa Croce]] de [[Florencia]]]]
Շահադան<ref>[[Hossein Nasr]] The Heart of Islam, Enduring Values for Humanity (April., 2003), pp. 3, 39, 85, 27–272
Durante los últimos veinte años de su vida, Miguel Ángel se dedicó sobre todo a trabajos de arquitectura: dirigió las obras de la [[Biblioteca Laurenziana]] de Florencia y, en Roma, la remodelación de la [[plaza del Capitolio]], la capilla Sforza de [[Basílica de Santa María la Mayor|Santa María Mayor]], la finalización del [[palacio Farnese]] y, sobre todo, la finalización de la [[basílica de San Pedro]] del [[Ciudad del Vaticano|Vaticano]]. De esta época son las últimas esculturas como la ''[[Piedad Palestrina]]'' o la ''[[Piedad Rondanini]]'', así como numerosos dibujos y poesías de inspiración religiosa.{{Harvnp|Rubiés|2001|p=7}}
</ref> իսլամի հիմնական հավատքն է, որը պետք է արտասանվի երդման հատուկ բառերով.«Ես վկայում եմ, որ չկա ուրիշ աստված, քան Ալլահը, և Մուհամմադն է նրա մարգարեն»<ref>N Mohammad (1985), The doctrine of jihad: An introduction, Journal of Law and Religion, 3(2): 381–397</ref> ({{lang|ar|أشهد أن لا إله إلا الله وأن محمدا رسول الله}}): Այս արտահայությունը իսլամում մյուս բոլոր հավատների ու գործողությունների հիմքն է: Մուսուլմանները պիտի կրկնեն շահադան աղոթքի մեջ, իսկ ոչ մուսուլմանները, ովքեր ցանկանում են հարել իսլամին, պիտի արտասանեն դավանանքի տողերը<ref>
* Farah (1994), p. 135
* Momen (1987), p. 178
* "Islam", ''Encyclopedia of Religious Rites, Rituals, and Festivals'' (2004)
</ref>:
 
El proyecto de la basílica vaticana, en el que trabajó durante los últimos años de su vida, simplifica el proyecto que concibió [[Bramante]], si bien mantiene la estructura con [[planta de cruz griega]] y la gran [[cúpula]]. Miguel Ángel creaba espacios, funciones que engloban los elementos principales, sobre todo la cúpula, elemento director del conjunto.
===Աղոթք===
{{main|Նամազ}}
[[File:Mosque.jpg|thumb|right|Մուսուլման տղամարդիկ աղոթք իրականացնելիս, [[Օմայանների մզկիթ]], [[Դամասկոս]]:]]
 
Murió en Roma en 1564, antes de ver acabada su obra, a la edad de ochenta y ocho años, acompañado por su secretario [[Daniele da Volterra]] y por su fiel amigo Tommaso Cavalieri; había dejado escrito que deseaba ser enterrado en Florencia. Hizo testamento en presencia de su médico Federigo Donati, «dejando su alma en manos de Dios, su cuerpo a la tierra y sus bienes a los familiares más próximos». Su sobrino Leonardo fue el encargado de cumplir con esta última voluntad del gran artista, y el 10 de marzo de 1564 recibió sepultura en la [[sacristía]] de la iglesia de la [[Santa Croce]]; el monumento funerario fue diseñado por [[Giorgio Vasari]] en 1570. El 14 de julio se celebró un funeral solemne; fue Vasari quien describió estos funerales, donde participaron, además de él mismo, [[Benvenuto Cellini]], [[Bartolomeo Ammannati]] y [[Bronzino]].{{Harvnp|González Prieto|2008|p=23}}
Ծիսական աղոթքները կոչվում են Նամազ կամ Սալաթ ([[Արաբ.|արաբ]].՝ [[Wikt:صلاة|صلاة]]): Նամազի նպատակն է միտքը կենտրոնացնել Աստծո վրա և նրա հետ անձնական կապ հաստատել՝ ի նշան գոհունակության և երկրպագության: Օրական հինգ անգամ աղոթելը պարտադիր է, սակայն ժամանակի կառավարման առումով որոշակի ճկունություն կա: Աղոթքներն արտասանվում են [[Արաբերեն|արաբերենով]] և կազմված են Ղուրանի հատվածներից<ref>
* {{Harvtxt|Esposito|2002b|pp=18, 19}}
* {{Harvtxt|Hedayetullah|2006|pp=53–55}}
* {{Harvtxt|Kobeisy|2004|pp=22–34}}
* {{Harvtxt|Momen|1987|p=178}}
</ref>: Դրանք կատարվում են կրծքավանդակով՝ [[Քաաբա|քաաբայի]] ուղղությամբ, թեև իսլամի վաղ շրջանում կատարվում էին [[Երուսաղեմ|Երուսաղեմի]] ուղղությամբ: Աղերսելու գործողությունը կոչվում է դուա:
 
== Obra escultórica ==
[[Մզկիթ|Մզկիթը]] երկրպագության վայր է մուսուլմանների համար, որոնք հաճախ այն կոչում են արաբերեն ''masjid'' բառով'':'' Ուրբաթօրյա աղոթքների կամ Զոհաբերության աղոթքների համար նախատեսված մեծ մզկիթները կոչվում են ''մասջիդ ջամի'' (masjid jāmi)<ref>{{Cite book|title=Budge's Egypt: A Classic 19th century Travel Guide |last=Budge |first=E.A. Wallis |authorlink = E. A. Wallis Budge |publisher=Courier Dover Publications |date=2001 |pages=123–128 |isbn=978-0-486-41721-9}}</ref>: Թեև մզկիթի գլխավոր նպատակը որպես աղոթավայր ծառայելն է, այն իսլամական հասարակության համար հանդիպման և կրթության վայր է նաև: [[Մադինա (Յասրիբ)|Մադինայում]] Ալ-Մասջիդ ալ-Նաբավին կամ Մարգարեի մզկիթը նույնպես աղքատների համար հավաքատեղի է եղել<ref>{{cite book|first1=Rosemary |last1=Skinner Keller|first2=Rosemary Radford |last2=Ruether|author3=Marie Cantlon|title=Encyclopedia of Women and Religion in North America: Native American creation stories|url={{google books|plainurl=y|id=WPILfbtT5tQC|page=615}}|year=2006|publisher=Indiana University Press|isbn=978-0-253-34687-2|pages=615–}}</ref>: Ժամանակակից մզկիթների դիզայնը մեծ փոփոխությունների է ենթարկվել 7-րդ դարի համեմատությամբ և ընդգրկում է ճարտարապետական այնպիսի տարրեր, ինչպիսիք են [[Մինարե|մինարեթները]]<ref>
* {{Cite encyclopedia | title=Masdjid | encyclopedia=[[Encyclopaedia of Islam Online]] |last1=Pedersen|first1=J. |last2=Hillenbrand |first2=R.|last3=Burton-Page|first3=J.|authorlink3=J. Burton-Page| ref=harv }}
* {{Cite encyclopedia | title=Mosque | encyclopedia=Encyclopædia Britannica Online | ref=harv }}
</ref>: Աղոթքի ժամը հուշող ձայնը կոչվում է [[ազան]]:
 
{{VT|Categoría:Esculturas de Miguel Ángel}}
===Բարեգործություն===
{{VT|Anexo:Obras de Miguel Ángel}}
{{main|Զաքաթ}}
 
=== Primeras obras ===
«Զաքաթը» ({{lang-ar|زكاة}} ''{{transl|ar|ALA|zakāh}}'' "[[wikt:alms|alms]]") ունեցվածքի մի որոշակի հատվածի տրամադրումն է աղքատներին կամ կարիքավորներին և զաքաթ հավաքող հատուկ մարդկանց, ինչպես նաև սրտեր միացնելու, գերյալներին ազատելու, պարտքի տակ գտնվողների ու ճամփորդների համար<ref>Qurʼan, Surat al-Tawbah 9:60 "Zakat expenditures are only for the poor and for the needy and for those employed to collect (Zakat) and for bringing hearts together and for freeing captives and for those in debt (or [[bonded labour]]) and for the cause of Allah and for the (stranded) traveller—an obligation (imposed) by Allah . And Allah is Knowing and Wise."</ref><ref>{{cite book|first=Mohamed |last=Ariff|title=The Islamic Voluntary Sector in Southeast Asia: Islam and the Economic Development of Southeast Asia|url={{google books|plainurl=y|id=NP4ZL0TJ9s4C&|page=55}}|year=1991|publisher=Institute of Southeast Asian Studies|isbn=978-981-3016-07-1|pages=55–}}</ref>: Սա կրոնական պարտականություն է համարվում (ի տարբերություն կամավոր բարեգործության). ունևորները պարտական են կարիքավորներին, քանի որ նրանց ունեցվածքը «Աստծո առատաձեռնության նշանն է»: Ըստ պահպանողական հաշվարկների՝ զաքաթի տարեկան քանակը համաշխարհային մարդասիրական օգնությունից 15 անգամ շատ է կազմում<ref>{{cite news|url=http://www.irinnews.org/report/95564/analysis-a-faith-based-aid-revolution-in-the-muslim-world|title=Analysis: A faith-based aid revolution in the Muslim world?|agency=[[IRIN]]|accessdate=2013-09-24|date=2012-06-01}}</ref>: Ոչ աղքատների համար այն կազմում է տարեկան կապիտալի 2.5%-ը (1/40)<ref name="AhmedGianci">Medani Ahmed and Sebastian Gianci, ''Zakat'', Encyclopedia of Taxation and Tax Policy, p. 479</ref>:
 
[[Archivo:Michelangelo, madonna della scala, 1491 ca, 01.JPG|thumb|''[[Virgen de la escalera]]'' (c. 1491), primera obra conocida de Miguel Ángel]]
Սադաքը կամավոր բարեգործությունն է, որը կրոնական պարտականության և առատաձեռնության նշան է<ref>{{cite book |last=Said |first=Abdul Aziz |title=Contemporary Islam: Dynamic, Not Static |url={{google books|plainurl=y|id=4bs7g0O4eLYC|page=145}} |year=2006 |publisher=Taylor & Francis |location= |isbn=9780415770118 |page=145|display-authors=etal}}</ref>: Ե՛վ Ղուրանը, և՛ հադիսները մեծ շեշտ են դրել աղքատ մարդկանց բարեկեցության համար գումար տրամադրելուն<ref>{{cite book |editor=Matt Stefon|title=Islamic Beliefs and Practices |publisher=Britannica Educational Publishing |year=2010 |location=New York City |isbn=978-1-61530-060-0|page=72}}</ref> և մուսուլմաններին կոչ են արել ավելի շատ կամավոր բարեգործություն անել<ref>
Entre 1490 y 1492, hizo sus primeros dibujos, estudios sobre los frescos góticos de [[Masaccio]] y [[Giotto]]; entre las primeras esculturas se cree que hizo una copia de una ''[[Cabeza de fauno (Miguel Ángel)|Cabeza de fauno]]'', en la actualidad desaparecida.
* {{Cite quran|2|177|style=ref}}
* {{Harvtxt|Esposito|2004|p=90}}
* {{Cite encyclopedia | title=Zakat | encyclopedia=Encyclopædia Britannica Online | ref=harv }}
* {{Cite encyclopedia | title=Zakat | encyclopedia=Encyclopaedia of the Qur'an Online | ref=harv }}
</ref>: Ղուրանն ասում է. «Գումար ծախսիր (բարեգործության մեջ) այն նյութից դուրս, որը Ես եմ քեզ շնորհել, նախքան Մահը կայցելի քեզ»: Մուհամմադի սկզբնական ուսմունքը մարդկանցից ակնկալում էր իրենց ունեցվածքի հարցում լինել առատաձեռն և ոչ ժլատ<ref>{{cite book |author=Holt, P.M., Ann K.S. Lambton, and [[Bernard Lewis]] |title=The Cambridge History of Islam |year=2000 | publisher=Cambridge University Press | isbn=978-0-521-21946-4 |page=32}}</ref>: Կարողություն կուտակելը և աղքատների կարիքի համար այն չուղղելը սովորաբար արգելված է<ref>{{cite book |editor=Matt Stefon|title=Islamic Beliefs and Practices |publisher=[[Britannica Educational Publishing]] |year=2010 |location=New York City |isbn=978-1-61530-060-0|page=93}}</ref>: Իսլամում բարեգործության մեկ այլ տեսակ է վաքուֆը, որը նշանակում է մշտական կրոնական նվիրատվություն:
 
Los primeros relieves fueron la ''[[Virgen de la escalera]]'' y ''[[La batalla de los centauros (Miguel Ángel)|La batalla de los centauros]]'', conservados en la [[Casa Buonarroti]] de [[Florencia]], en los que ya hay una clara definición de su estilo. Se muestra como el claro heredero del arte florentino de los siglos&nbsp;{{SIGLO|XIV}} y {{SIGLO|XV}}, a la vez que establece una vinculación más directa con el [[arte clásico]]. En el [[relieve (arte)|relieve]] de [[mármol]] de ''La batalla de los centauros'' se inspiró en el libro XII de ''[[Las metamorfosis]]'' de [[Ovidio]] y se muestran los cuerpos desnudos en pleno furor del combate, entrelazados en plena tensión, con una anticipación de los ritmos serpenteantes tan empleados por Miguel Ángel en sus grupos escultóricos.{{Harvnp|González Prieto|2008|p=9}} [[Ascanio Condivi]], en su biografía sobre el artista, refirió haberle oído decir:
===Ծոմապահություն===
{{cita|... que cuando volvió a verla, se dio cuenta hasta qué punto se había portado mal con la naturaleza al no seguir su inclinación en el arte de la escultura, y juzgo, por aquella obra, todo cuanto podría haber llegado a hacer.|{{Harvtxt|Pijoan|1966|p=206}}}}
[[File:Iftar for Ramadhan.jpg|thumb|220px|Ծոմի սկիզբն ազդարաող տոնին՝ հայտնի որպես [[Իֆթար]], ավանդաբար մատուցվում է նուշով:]]
{{main|Սաում}}
Ծոմապահությունը ({{lang-ar|صوم}} ''{{transl|ar|ALA|ṣawm}}'') [[Ռամադան]] ամսվա ընթացքում առավոտից իրիկուն ուտելիքից ու խմիչքից հրաժարումն է: Նպատակը Աստծուն մոտ գտնվելու զգացողության խթանումն է. դրա ընթացքում մուսուլմանները պիտի Աստծուն արտահայտեն իրենց երախտագիտությունն ու կախվածությունը, փոխհատուցումը անցյալի մեղքերի համար, զարգացնեն ինքնակառավարում և զսպվածություն և մտածեն կարիքավորների մասին: ''Սաումը'' պարտադիր չէ որոշ խմբերի համար, որոնց դեպքում այն կդառնա ավելորդ ծանրաբեռնվածություն: Մյուսների համար հրաժարումը թույլատրված է միայն որոշակի հանգամանքներում, սակայն ավելի ուշ հարկավոր է ավարտին հասցնել ծոմը<ref>
* {{Cite quran|2|184|style=ref}}
* {{Harvtxt|Esposito|2004|pp=90,91}}
* {{Cite encyclopedia | title=Islam | encyclopedia=Encyclopædia Britannica Online | ref=harv }}
</ref>:
 
Otra escultura de la misma época (hacia 1490) es también un relieve con tema mariano, la ''[[Virgen de la escalera]]'', que presenta un cierto esquema parecido a las de [[Donatello]], pero en la cual se muestra toda la energía de la escultura de Miguel Ángel, tanto en la forma del tratamiento de los planos de la figura como en su contorno tan vigoroso y la [[anatomía]] del niño Jesús con la insinuación del ''[[contrapposto]]''.
===Ուխտագնացություն===
{{main|Հաջ}}
[[File:A packed house - Flickr - Al Jazeera English.jpg|thumb|right|Ուխտագնացները Մեքքայի Մասջիդ ալ-Հարամ մզկիթում Հաջի ժամանակ:]]
 
Después de la muerte en 1492 de [[Lorenzo el Magnífico]], y por iniciativa propia, realizó la escultura de un ''[[Hércules (Miguel Ángel)|Hércules]]'' de mármol en su casa paterna; escogió este tema porque [[Hércules]] era, desde el {{SIGLO|XIII|d|s|1}}, uno de los patrones de Florencia. La estatua fue comprada por los Strozzi, que la vendieron a Giovan Battista Palla, a quien la adquirió el rey de [[Francia]] [[Enrique III de Francia|Enrique III]] y fue colocada en un jardín de [[Fontainebleau]], donde [[Rubens]] hizo un dibujo antes de su desaparición en 1713. Sólo queda dicho dibujo y un esbozo conservado en la casa Buonarroti.{{Harvnp|Tolnay|1978|p=14}}
Իսլամական պարտադիր ուխտագնացությունը՝ հաջը ({{lang-ar|حج}}), պիտի իրականացվի Դհու ալ-Հիջա իսլամական ամսվա ընթացքում դեպի Մեքքա քաղաք: Ֆիզիկապես կարող ամեն մուսուլման պիտի ուխտագնացություն կատարի Մեքքա կյանքում առնվազն մեկ անգամ: Հաջի ծիսակատարության մեջ են մտնում մեկ օր և մեկ գիշեր Մինայի անապատում վրանների մեջ անցկացնելը, ապա մեկ օր Արֆաթի անապատում Աստծուն աղոթելն ու երկրպագելը՝ հետևելով Աբրահամի ոտնահետքերին, այնուհետև բացօթյա գիշեր անցկացնելը Մուզդալիֆայի անապատի ավազներին, հետո Ջամարաթ գնալը՝ խորհրդանշական կերպով կրկնելով Աբրահամի՝ Աստծուն չենթարկվելու գայթակղությունը<ref>{{cite book|url={{google books|plainurl=y|id=4xIijTTxX9UC|page=279}}|title=Getting the Best Out of Hajj By Abu Muneer Ismail Davids|publisher=|accessdate=7 October 2014|isbn=9789960980300|author1=Davids|first1=Abu Muneer Ismail|year=2006}}</ref><ref>{{cite book|url={{google books|plainurl=y|id=HYJ2c9E9IM8C|page=19}}|title=Islam: A Guide for Jews and Christians |page= 20|publisher=|accessdate=7 October 2014|isbn=978-1400825486|author1=Peters|first1=F.E.|date=2009}}</ref><ref>{{cite book|first=Sayed / Farouq M. |last=Alhuseini|title=Islam and the Glorious Ka'abah: none|url={{google books|plainurl=y|id=kz41FZmUivcC|page=61}}|date=2012|publisher=iUniverse|isbn=978-1-4697-8590-5|pages=61–}}</ref>, ապա Մեքքա գնալը և յոթ շրջան քայլելը Քաաբայի շուրջ, որն ըստ մուսուլմանների Աբրահամի կողմից կառուցվել է որպես Աստծուն երկրպագելու վայր, հետո Սաֆա և Մարվա սարերի միջև յոթ անգամ քայելը՝ կրկրնելով Աբրահամի կնոջ՝ [[Հագար|Հագարի]] քայլերը, երբ նա իր որդի Իսմայելի համար անապատում ջուր էր փնտրում՝ նախքան Մեքքան բնակավայր կդառնար<ref>
[[Archivo:Santo Spirito, sagrestia, crocifisso di michelangelo 04.JPG|thumb|left|[[Crucifijo del Santo Spirito]], de madera policromada (1492-1494).]]
* {{Harvtxt|Farah|1994|pp=145–147}}
* {{Harvtxt|Goldschmidt|2005|p=48}}
* {{Cite encyclopedia | title=Hajj | encyclopedia=Encyclopædia Britannica Online | ref=harv }}
</ref>: Ուխտագնացության մեկ այլ ձև է Ումրան, որը կարելի է անել տարվա ցանկացած ժամանակ:
 
A continuación permaneció un tiempo alojado en el [[Basílica del Santo Spirito|convento del Santo Spirito]], donde realizaba estudios de anatomía con los cadáveres provenientes del hospital del convento. Para el prior Niccolò di Giovanni di Lapo Bichiellini ejecutó un [[crucifijo del Santo Spirito|Crucifijo]] de [[madera]] [[policromía|policromada]], donde resolvió el cuerpo desnudo de [[Cristo]], como el de un adolescente, sin resaltar la musculatura, a pesar de que el rostro parece el de un adulto, con una medida desproporcionada respecto al cuerpo; la policromía está pintada con unos colores tenues y con unas suavísimas líneas de sangre, que consiguen una unión perfecta con la talla de la escultura. Fue dado por perdido durante la dominación francesa, hasta su recuperación en 1962, en el mismo convento, cubierto con una gruesa capa de pintura que lo mostraba prácticamente irreconocible.{{Harvnp|Baldini|1978|pp=78-81}}
===Ղուրանի ընթերցում և մտապահում===
[[Archivo:Angel by Michelangelo - 3.JPG|thumb|''[[Ángel (Miguel Ángel)|Ángel]]'' de la [[Basílica de Santo Domingo (Bolonia)|basílica de Santo Domingo]] de [[Bolonia]] (1495)]]
{{Main|Ղուրան}}
[[File:Men reading the Koran in Umayyad Mosque, Damascus, Syria.jpg|thumb|Մուսուլման տղամարդիկ Ղուրան ընթերցելիս: ]]
Մուսուլմաններն ընթերցում և սովորում են Ղուրանն ամբողջությամբ կամ մասամբ որպես առաքինության գործողություն<ref name=Nigosian-70>{{cite book |last=Nigosian |first=S.A. |title= Islam: Its History, Teaching, and Practices |url={{google books|plainurl=y|id=my7hnALd_NkC|page=70}} |year=2004 |publisher=Indiana University Press |isbn= 978-0-253-21627-4 |page=70}}</ref>: Բարեպաշտ մուսուլմանները արտասանում են ամբողջ Ղուրանը Ռամադան ամսվա ընթացքում<ref name="Stefon-42">{{cite book|title=Islamic Beliefs and Practices|publisher=[[Britannica Educational Publishing]]|year=2010|isbn=978-1-61530-060-0|editor=Matt Stefon|location=New York City|pages=42–43}}</ref>: Նա, ով ամբողջությամբ անգիր է անում Ղուրանը, կոչվում է հաֆիզ, որը Վերջին դատաստանի օրը կկարողանա տասը մարդու համար բարեխոսել<ref name=Nigosian-70/>: Դրանից բացի՝ գրեթե յուրաքանչյուր մուսուլման մտապահում է Ղուրանի որոշ հատվածներ՝ օրվա ընթացքում աղոթքի ժամանակ արտասանելու համար:
==Օրենք==
<br />
{{Main|Շարիաթ}}
Շարիաթը իսլամական ավանդույթի մաս կազմող կրոնական օրենք է<ref name=oxforddic>{{cite web|title=British & World English: sharia|url=https://www.oxforddictionaries.com/definition/english/sharia|publisher=Oxford University Press|accessdate=4 December 2015|location=Oxford}}</ref>: Այն ծագում է իսլամի կրոնական պատվիրաններից՝ հատկապես Ղուրանից ու Հադիսից: Արաբերենում ''sharīʿah'' տերմինը վերաբերում է Աստծու աստվածային օրենքին և հակադրվում է ''ֆիքհին'', որը դրա գիտական մեկնաբանությունն է<ref name=ODI/><ref name=vikor>{{cite encyclopedia|ref=harv |first=Knut S.|last=Vikør|title=Sharīʿah|encyclopedia=The Oxford Encyclopedia of Islam and Politics|publisher=Oxford University Press|editor=Emad El-Din Shahin|year=2014|url=http://bridgingcultures.neh.gov/muslimjourneys/items/show/226}}</ref>: Դրա կիրառության ձևը նոր ժամանակներում մուսուլման ավանդապաշտների ու ռեֆորմիստների միջև խնդրո առարկա է դարձել<ref name=oxforddic/>:
 
La Florencia gobernada por [[Piero de Médici]], hijo de Lorenzo el Magnífico, no satisfacía a Miguel Ángel, que viajó a [[Bolonia]] en octubre de 1494, donde descubrió los plafones en relieve de la puerta de San Petronio de [[Jacopo della Quercia]], un maestro escultor del gótico tardío, del cual integra en su estilo los amplios pliegues de las vestiduras y el patetismo de sus personajes. Recibió el encargo de parte de Francesco Aldovrandi, de realizar tres esculturas para completar la sepultura del fundador del convento de San Domenico Maggiore, llamada [[Arca de Santo Domingo]], para la que esculpió un ''[[Ángel (Miguel Ángel)|Ángel]]'' porta candelabro, arrodillado que forma pareja con otro realizado por [[Niccolò dell'Arca]], además un ''[[San Próculo (Miguel Ángel)|San Próculo]]'' y un ''[[San Petronio (Miguel Ángel)|San Petronio]]'', que actualmente se conservan en la [[Basílica de Santo Domingo (Bolonia)|basílica de Santo Domingo]] de Bolonia. Acabadas estas obras, en el término de poco más de un año, volvió a Florencia.{{Harvnp|Baldini|1978|pp=85-86}}
Իսլամական օրենսդրության ավանդական տեսությունը տարբերում է շարիաթի չորս աղբյուր՝ Ղուրան, սուննա (Հադիս և Սիրա), քիյաս (անալոգային հիմնավորում) և իջմա (իրավական կոնսենսուս)<ref name="Esposito, John 2001">{{cite book|first1=John L. |last1=Esposito|authorlink1=John Esposito|first2=Natana J. |last2=DeLong-Bas|authorlink2=Natana J. DeLong-Bas|title=Women in Muslim Family Law|url={{google books|plainurl=y|id=MOmaDq8HKCgC|page=2}}|year=2001|publisher=Syracuse University Press|isbn=978-0-8156-2908-5|pages=2–}} Quote: "[...], by the ninth century, the classical theory of law fixed the sources of Islamic law at four: the ''Quran'', the ''Sunnah'' of the Prophet, ''qiyas'' (analogical reasoning), and ''ijma'' (consensus)."</ref>: Իրավունքի տարբեր դպրոցներ զարգացրել են հոգևոր աղբյուրներից շարիաթի օրենքները դուրս բերել մեթոդաբանություններ՝ կիրառելով ''իջթիհադ'' (հետևություն) կոչվող գործընթացը<ref name=ODI>{{cite encyclopedia|title=Islamic Law|editor=John L. Esposito|encyclopedia=The Oxford Dictionary of Islam|publisher=Oxford University Press|location=Oxford|year=2014|url=http://www.oxfordislamicstudies.com/print/opr/t125/e1107}}</ref>: Ավանդական օրենսդրությունը տարբերում է օրենքի երկու հիմնական ճյուղ՝''[[Ibadah|ʿibādāt]]'' (ծեսեր) և ''[[Muamalat|muʿāmalāt]]'' (հասարակական հարաբերություններ), որոնք միասին կազմում են թեմաների մի լայն շրջան<ref name=ODI/>: Վճիռները հինգ կատեգորիաներից մեկին են պատկանում՝ պարտադիր, խորհուրդ տրվող, թույլատրված, սարսափելի և արգելված<ref name=ODI/><ref name=vikor/>: Այսպիսով՝ շարիաթի որոշ ոլորտներ մասամբ համընկնում են արևմտյան օրենքների հետ, մինչդեռ մյուսները ավելի շատ համապատասխանում են Աստծո կամքին համարժեք կյանքով ապրելուն<ref name=vikor/>:
 
Por estas fechas, el dominico [[Girolamo Savonarola]] reclamaba la república [[teocracia|teocrática]], y con sus críticas consiguió la expulsión de los [[Médicis]] de Florencia en 1495. Savonarola reclamaba la vuelta del [[arte sacro]] y la destrucción del arte pagano. Todos estos sermones ocasionaron grandes dudas en Miguel Ángel, entre la fe y el conocimiento, entre el cuerpo y el espíritu, e hicieron que se planteara si la belleza era pecado y si, tal como decía el monje, se había de eliminar del arte la presencia del cuerpo humano. En su prédica contra el absolutismo papal, el 7 de febrero de 1497 organizó en la [[plaza de la Señoría]], una gran hoguera ([[Hoguera de las vanidades]]), donde ordenó quemar imágenes, joyas, instrumentos musicales y también libros de [[Boccaccio]] y [[Petrarca]]; a raíz de esta acción recibió la [[excomunión]] por parte del papa [[Alejandro VI]]. El año siguiente Savonarola repitió la acción, por lo que finalmente fue detenido y quemado en la hoguera el 23 de mayo de 1498.{{Harvnp|Arbour|1966|pp=38-39}}
Պատմականորեն շարիաթը մեկնաբանվել է անկախ իրավաբանների (մուֆթիներ) կողմից: Իրավական նորմերը ([[Ֆաթվա|ֆաթվաներ]]) հաշվի են առնվում առաջնորդի նշանակած դատավորների կողմից, որոնք ղեկավարում են ''qāḍī''' -ի ու ''maẓālim'' -ի դատարանները, որոնք վերահսկվում են առաջնորդի խորհրդի և քրեական օրենքի միջոցով<ref name=ODI/><ref name=vikor/>: Ժամանակակից շրջանում շարիաթի վրա հիմնված քրեական օրենքները մեծապես փոխարինվել են եվրոպական մոդելի օրենսդրություններով<ref name=vikor/>: Մինչ մուսուլման մեծամասնությամբ երկրների սահմանադրությունները հղումներ են անում շարիաթին, դրա դասական օրենքները հիմնականում պահպանվում էին անձնական բնույթի (ընտանեկան) օրենքներում<ref name=vikor/>: Այս օրենքները կոդավորող իրավական մարմինները փորձում են դրանք ավելի մոդեռն դարձնել՝ չհրաժարվելով ավանդական օրենսդրության հիմքերից<ref name=vikor/><ref name=mayer>{{cite encyclopedia|ref=harv |first=Ann Elizabeth|last=Mayer|title=Law. Modern Legal Reform|encyclopedia=The Oxford Encyclopedia of the Islamic World|editor=John L. Esposito|publisher=Oxford University Press|location=Oxford|year=2009|url=http://www.oxfordislamicstudies.com/article/opr/t236/e0473}}</ref>: 20-րդ դարավերջի իսլամական վերածնունդը իսլամական շարժումներ առաջ բերեց, որոնք կոչ էին անում ամբողջությամբ կիրառելու շարիաթը<ref name=vikor/><ref name=mayer/>: Շարիաթի դերը ամբողջ աշխարհում վիճարկելի հարց է դարձել: Ներկայումս շարունակվող քննարկումներ կան այն հարցի շուրջ, թե արդյոք շարիաթը համատեղելի է կառավարման աշխարհիկ ձևերի, մարդու իրավունքների, մտքի ազատության և կանանց իրավունքների հետ<ref name=naim96>{{cite book |first1=Abdullahi A |last1=An-Na'im |chapter=Islamic Foundations of Religious Human Rights |chapterurl={{Google books|aqyWwF5YA1gC|page=337|plainurl=yes}} |title=Religious Human Rights in Global Perspective: Religious Perspectives |pages=337–359 |editor1-first=John |editor1-last=Witte |editor2-first=Johan D. |editor2-last=van der Vyver |year=1996 |isbn=978-90-411-0179-2 }}</ref><ref name=hajjar2004>{{cite journal |last1=Hajjar |first1=Lisa |title=Religion, State Power, and Domestic Violence in Muslim Societies: A Framework for Comparative Analysis |journal=Law & Social Inquiry |volume=29 |issue=1 |year=2004 |pages=1–38 |jstor=4092696 |doi=10.1111/j.1747-4469.2004.tb00329.x }}</ref><ref>Al-Suwaidi, J. (1995). ''Arab and western conceptions of democracy; in Democracy, war, and peace in the Middle East'' (Editors: David Garnham, Mark A. Tessler), Indiana University Press, see Chapters 5 and 6; {{ISBN|978-0253209399}}{{page needed|date=April 2016}}</ref>:
 
De retorno en Florencia, entre 1495 y 1496, talló dos obras: un [[San Juanito de Úbeda|''San Juanito'']], esculpido para Lorenzo de Pierfrancesco de Médicis,<ref>[https://www.museodelprado.es/exposiciones/info/en-el-museo/san-juanito/exposicion/ ''San Juanito de Miguel Ángel''], Museo del Prado, exposiciones, abril, 2015.</ref>y un ''[[Cupido durmiente (Miguel Ángel)|Cupido durmiente]]''. El ''San Juanito'', tras su restauración concluida en 2013, ha sido identificado con la escultura custodiada en la [[Sacra Capilla del Salvador|Capilla del Salvador]] de [[Úbeda]], destruida en 1936,<ref>Caglioti, Francesco. (2012) ''Il 'San Giovannino' mediceo di Michelangelo, da Firenze a Úbeda''. ISSN 0394-0802 (italiano)</ref> confirmándose la teoría planteada por [[Manuel Gómez-Moreno]] ya en 1931 de la donación de la obra a [[Francisco de los Cobos]], secretario de Estado de [[Carlos I de España|Carlos I]], por [[Cosme I de Médici]].<ref>Gómez-Moreno, M. (1931), ''La escultura del Renacimiento en España'', Barcelona.</ref> Anteriormente se había especulado también con la posibilidad de que fuese una escultura que se encontraba en el [[Kaiser Friedrich Museum]] de [[Berlín]], o bien otra que se encuentra sobre la puerta de la sacristía de San Giovanni dei Fiorentini en [[Roma]].<ref>Longhi, R. (1958). ''Parangoni'', núm. 101, p. 59.</ref> Del ''[[Cupido durmiente (Miguel Ángel)|Cupido durmiente]]'', realizado según el modelo helenístico más clásico, se explica que fue enterrado para conseguir darle una pátina antigua y venderlo al cardenal de San Giorgio, [[Raffaele Riario]], como pieza auténtica, sin saberlo Miguel Ángel. Más tarde, fue comprado por [[César Borgia]] y regalado finalmente a [[Isabel de Este]]; más adelante, en 1632, fue enviado a [[Inglaterra]] como presente para el rey [[Carlos I de Inglaterra|Carlos I]], momento a partir del cual se pierde el rastro.{{Harvnp|Baldini|1978|p=87}}
===Գիտնականներ===
[[File:Карло Боссоли. Татарская школа для детей (cropped).jpg|thumb|right|232px|[[Ղրիմի թաթարներ|Ղրիմի թաթար]] մուսուլման ուսանողները (1856 թվական):]]Իսլամը հուդայականության պես կրոնական իմաստով հոգևորականություն չունի, ինչպես, օրինակ, քահանաներ, որոնք միջնորդ կհանդիսանան Աստծու և մարդկանց միջև: Այնուամենայնիվ, իսլամում կան շատ տերմիններ, որոնք վերաբերում են իսլամի հոգևորական աստիճաններին: Լայն առումով՝ ''ուլեմա'' ({{lang-ar| علماء}}) տերմինն օգտագործվում է մուսուլման գիտնականների մարմինն անվանելու համար, որոնք մի քանի տարի իսլամական գիտության դասեր են արել: Իսլամական օրենքը մեկնաբանող իրավաբանը կոչվում է ''մուֆթի'' ({{lang-ar|مفتي}}) և հաճախ իրավական կարծիքներ է հայտնում, որոնք կոչվում են ''ֆաթվաներ'': Իրավագիտության մասնագերը կոչվում է ''ֆաքիհ'' ({{lang-ar|فقيه}}): Հադիսների գիտությունն ուսումնասիրողին անվանում են ''մուհադիս'': Քադին իսլամական դատարանի դատավորն է: Գիտնականներին տվրող պատվավոր կոչումներ են ''շեյխը'', ''մուլլան'' և ''մավլավին'': ''[[Իմամաթ (շիա իսլամ)|Իմամը]]'' ({{lang-ar|إمام}}) ղեկավար պաշտոն է, որը գործածվում է իսլամի երկրպագության ծառայությունների կոնտեքստում:
 
=== Primera estancia en Roma ===
===Իրավագիտության դպրոցներ===
[[File:Madhhab Map3.png|thumb|right|260px|Իսլամի իրավագիտության դպրոցները մուսուլմանական աշխարհում: ]]
Իրավագիտության դպրոցը կոչվում է ''մադհաբ'' ({{lang-ar|مذهب}}): սուննի ուղղության չորս գլխավոր դպրոցներն են՝ Հանաֆի, Մալիկի, Շաֆի և երբեմն՝ Զահիրի, միննչդեռ շիա ուղղության դպրոցներն են Ջաֆարին և Զաիդին: Յուրաքանչյուրը տարբերվում է իր մեթոդաբանությամբ, որը կոչվում է ''Ուսուլ ալ-ֆիքհ'': Կրոնագետի կողմից ընդունված որոշումները կոչվում են ''թաքլիդ'': ''Գահիր մուքալիդ'' տերմինը բառացի վերաբերում է նրանց, ովքեր չեն գործածում թաքլիդը և չունեն մադհաբ<ref>''Encyclopedeia of Eminent Thinkers''. p. 38, K.S. Bharathi. 1998</ref>: Իսկ անհատի կողմից օրենքը անկախ մեկնաբանումը կոչբում է իջթիհադ<ref>{{Harvtxt|Weiss|2002|pp=3,161}}</ref>:
 
[[Archivo:Michelangelo Bacchus.jpg|thumb|left|El ''[[Baco (Miguel Ángel)|Baco con un sátiro]]'' del [[Museo del Bargello]], en [[Florencia]], (1496-1498)]]
===Տնտեսություն===
Su salida hacia [[Roma]] tuvo lugar el [[20 de junio]] de [[1496]]. La primera obra que realizó fue un ''[[Baco (Miguel Ángel)|Baco con un sátiro]]'' de medida natural, con gran parecido a una estatua clásica, y encargada por el cardenal Riario, que al ser rechazada, fue adquirida por el banquero Jacopo Galli. Más adelante fue comprado por [[Francisco I de Médici]] y actualmente se conserva en el museo del [[Bargello]], en Florencia.<ref name=DDAA>{{cita libro|apellidos=DDAA|título=Historia Universal del Arte: Vol. XI|año=1984|ubicación=Madrid|editorial=Sarpe|isbn=84-7291-588-3}}</ref> [[Ascanio Condivi]] fue el primero que comparó la estatua con las obras de la [[Antigüedad clásica]]:{{cita|... esta obra, por su forma y manera, en cada una de sus partes, corresponde a la descripción de los escritores antiguos; su aspecto festivo: los ojos, de mirada furtiva y llenos de lascivia, como los de aquellos que son dados excesivamente a los placeres del vino. Sostiene una copa con la mano derecha, como quien está a punto de beber, y la mira amorosamente, sintiendo el placer del licor que inventó; por este motivo se le representa coronado con un trenzado de hojas de vid... Con la mano izquierda sostiene un racimo de uva, que hace las delicias de un pequeño sátiro alegre y vivo que hay a sus pies.}}
Հարուստների ու աղքատների միջև տարբերությունը կրճատելու նպատակով իսլամական տնտեսական օրենսդրությունը խրախուսում է առևտուրը<ref>
Es ésta claramente la primera gran obra maestra de Miguel Ángel, donde se muestra la característica constante de la sexualidad en su escultura y donde se simboliza el espíritu del [[hedonismo]] clásico que [[Savonarola]] y sus seguidores estaban dispuestos a suprimir de Florencia.{{Harvnp|Hodson|2000|p=32}}
* ''International Business Success in a Strange Cultural Environment'' By Mamarinta P. Mababaya p. 203
* {{Cite quran|4|29|style=ref}}
</ref>, չի խրախուսում ունեցվածքի կուտակումն ու շահադիտական բնույթի վարկերը (''ուսուրի'', արաբերեն՝ ռիբա)<ref>{{cite book | title=The Islamic Moral Economy: A Study of Islamic Money and Financial Instruments | author=Karim, Shafiel A. | year=2010 | publisher=Brown Walker Press | location=Boca Raton, FL | isbn=978-1-59942-539-9}}</ref><ref>Financial Regulation in Crisis?: The Role of Law and the Failure of Northern Rock By Joanna Gray, Orkun Akseli Page 97</ref>: Հետևաբար, ունեցվածքը հարկվում է զաքաթի միջոցով, սակայն առևտուրը չի հարկվում: Ուսուրին, որը թույլ է տալիս հարուստին էլ ավելի հարստանալ, արգելված է իսլամում: Շահույթի բաժանումն ու ներդրվող ձեռնարկատիրական կապիտալը, որը նույնպես ռիսկ է ներկայացնում ներդրողի համար, ընդունելի է<ref>
* Ibn Majah Vol 3 Hadith 2289
* ''International Business Success in a Strange Cultural Environment'' By Mamarinta P. Mababaya p. 202
* ''Islamic Capital Markets: Theory and Practice'' By Noureddine Krichene p. 119
</ref>: Շահարկման նպատակով մթերքի կուտակումը նույնպես չի խրախուսվում<ref>
* Abu Daud Hadith 2015
* Ibn Majah Vold 3 Hadith 2154
* ''The Stability of Islamic Finance: Creating a Resilient Financial Environment'' By Zamir Iqbal, Abbas Mirakhor, Noureddine Krichenne, Hossein Askari p. 75
</ref>:
 
Al mismo tiempo que realizaba el ''Baco'', por encargo de Jacopo Galli, esculpió un ''[[Cupido de pie (Miguel Ángel)|Cupido de pie]]'', que pasó a pertenecer, más tarde, a la colección de los Médicis y que hoy en día está desaparecido.{{Harvnp|Baldini|1978|p=87}}
Ուրիշներին պատկանող հողը խլելը նույնպես արգելված է: Ուսուրի արգելումը հանգեցրել է [[Իսլամական բանկային համակարգ|իսլամական բանկային համակարգի]] զարգացմանը: Մուհամմադի ժամանակներում պետությանն ուղղված ցանկացած գումար անմիջապես ծախսվում էր աղքատներին օգնելու նպատակով: Ապա՝ 634 թվականին [[Ումար իբն ալ-Խաթաբ|Ումարը]] պաշտոնապես հիմնեց [[Բեյթ ալ-մալի համակարգը Հայաստանում|Բեյթ ալ-մալի]] բարեկեցիկ պետությունը: Վերջինս աղքատ, կարիքավոր, ծեր, որբ ու հաշմանդամ մուսուլմանների և ոչ մուսուլմանների համար էր: Բեյթ ալ-մալը հարյուրավոր տարիներ պահպանեց իր գոյությունը 7-րդ դարի [[Ռաշիդուն խալիֆայության]] ներքո և շարունակեց նաև [[Օմայյան խալիֆայություն|Օմայյան խալիֆայության]] ու [[Աբբասյան խալիֆայություն|Աբբասյան խալիֆայության]] դարաշրջաններում: Ումարը ներմուծեց նաև մանկական նպաստ ու մեծահասակների թոշակ<ref>{{cite book|first=Muhammad |last=Al-Buraey|title=Administrative Development: An Islamic Perspective|url={{google books|plainurl=y|id=HJE9AAAAIAAJ|page=254}}|year=1985|publisher=KPI|isbn=978-0-7103-0333-2|pages=254–}}</ref><ref>The challenge of Islamic renaissance By Syed Abdul Quddus</ref><ref name="Al-Buraey1985">{{cite book|first=Muhammad |last=Al-Buraey|title=Administrative Development: An Islamic Perspective|url={{google books|plainurl=y|id=lT8OAAAAQAAJ|page=252}}|year=1985|publisher=KPI|isbn=978-0-7103-0059-1|pages=252–}}</ref><ref>{{cite book|first1=Ahmed |last1=Akgündüz|first2=Said |last2=Öztürk|title=Ottoman History: Misperceptions and Truths|url={{google books|plainurl=y|id=EnT_zhqEe5cC|page=539}}|year=2011|publisher=IUR Press|isbn=978-90-90-26108-9|accessdate=7 October 2014|pages=539–}}</ref>:
 
Por medio de dicho coleccionista Galli, en [[1497]] recibió del cardenal francés Jean Bilhères de Lagraulas el encargo de una [[Piedad del Vaticano|Piedad]] como monumento para su mausoleo en la capilla de Santa Petronila de la antigua [[basílica de San Pedro]], y que más tarde fue instalada en la nueva construcción de [[Bramante]].
===Ջիհադ===
{{Main|Ջիհադ}}
 
La originalidad con la que trató esta pieza Miguel Ángel se nota en la ruptura con el dramatismo con el que hasta entonces se trataba esta [[iconografía]], que siempre mostraba el gran dolor de la madre con el hijo muerto en sus brazos. Miguel Ángel, sin embargo, realizó una Virgen, serena, concentrada y extremadamente joven, y un Cristo que parece que esté dormido y sin muestras en su cuerpo de haber padecido ningún [[martirio]]: el artista desplazó toda clase de visión dolorosa con tal de conseguir que el espectador reflexionase delante del gran momento de la muerte.{{Harvnp|Bozal|1983}}
Ջիհադ նշանակում է «ջանալ կամ պայքարել» (Աստծու ձևով): Լայն իմաստով ջիհադը «վերջին ուժը, ջանքերը, նվիրումը կամ կարողությունը ներդնելն է՝ անհնազանդության օբյեկտի դեմ պայքարելու համար»: Կախված այդ օբյեկտի տեսանելի լինելուց, [[Հրեշ|Հրեշից]] և մարդու սեփական եսից (ինչպես, օրինակ, մեղսալի ցանկությունների առկայությունը)՝ գոյություն ունեն ջիհադի տարբեր կատեգորիաներ<ref>Firestone (1999) pp. 17–18</ref>: Ջիհադը վերաբերում է նաև մարդու՝ կրոնական ու բարոյական կատարելության ձգտմանը<ref>
Es la única obra de Miguel Ángel que firmó: lo hizo en la cinta que atraviesa el pecho de la Virgen:
* {{Harvtxt|Brockopp|2003|pp=99–100}}
<center>
* {{Harvtxt|Esposito|2003|p=93}}
MICHAEL. ANGELVS. BONAROTVS. FLORENT[INVS].FACIEBAT
* {{Cite encyclopedia | title=jihad | encyclopedia=Encyclopædia Britannica Online | ref=harv }}
</center>
</ref>: Առանց ածականի գործածության դեպքում ջիհադը ռազմական տերմին է<ref>Reuven Firestone (1999), The Meaning of Jihād, pp. 17–18</ref><ref>Britannica Encyclopedia, Jihad</ref>: Մուսուլման որոշ իշխանություններ՝ հատկապես շիաների ու [[Սուֆիզմ|սուֆիստների]] մոտ, տարբերում են «ավելի մեծ ջիհադ», որը վերաբերում է հոգևոր ինքնակատարելագործմանը, և «ավելի փոքր ջիհադ»՝ պատերազմ<ref>
* {{Harvtxt|Firestone|1999|p=17}}
* "Djihad", ''Encyclopedia of Islam Online''.
</ref>:
 
[[Archivo:Michelangelo's Pietà, St Peter's Basilica (1498–99).jpg|thumb|300px|center|La ''[[Piedad del Vaticano|Piedad]]'' de la [[basílica de San Pedro]] del [[Ciudad del Vaticano|Vaticano]], de 1,74&nbsp;m de altura x 1,95&nbsp;m de longitud en la base (1496).]]
Իսլամական օրենսդրության մեջ ջիհադը սովորաբար ոչ մուսուլման մարտիկների դեմ ուղղված զինվորական ուժն է<ref name=OEIP>{{cite encyclopedia|first=Rudolph|last=Peters|first2=David|last2=Cook|title=Jihād |encyclopedia=The Oxford Encyclopedia of Islam and Politics|publisher=Oxford University Press|location=Oxford|year=2014|subscription=yes|doi=10.1093/acref:oiso/9780199739356.001.0001/acref-9780199739356-e-0263|doi-broken-date=2018-09-08}}</ref><ref name=EI2>{{Cite encyclopedia|author=Tyan, E. | year= 2012 | title=D̲j̲ihād|encyclopedia=Encyclopaedia of Islam| edition=2nd|publisher=Brill |editors=P. Bearman, Th. Bianquis, C.E. Bosworth, E. van Donzel, W.P. Heinrichs|subscription=yes| doi= 10.1163/1573-3912_islam_COM_0189 }}</ref>: Ջիհադը պատերազմի միակ թույլատրելի ձևն է իսլամական օրենքում և կարող է հայտարարվել ապօրինի գործերի, ահաբեկիչների, հանցավոր խմբերի, ապստամբների, հավատուրացների, առաջնորդների կամ երկրների դեմ, որոնք ճնշում են մուսուլմաններին<ref>{{Harvtxt|Firestone|1999|p=17}}</ref><ref name="jihad">{{cite encyclopedia |title=Djihād |encyclopedia=Encyclopaedia of Islam Online |ref=harv}}</ref>: Շատ մուսուլմաններ ներկայումս ջիհադը մեկնաբանում են որպես պատերազմի միակ պաշտպանական ձև<ref>Knowing the Enemy: Jihadist Ideology and the War on Terror, Mary R. Habeck, Yale University Press, pp. 108–109, 118</ref>: Ջիհադը դառնում է անհատական պարտականություն միայն նրանց համար, ովքեր իշխանության են գալիս: Մյուսների համար այն տեղի է ունենում միայն ընդհանուր զորահավաքի դեպքում<ref name="jihad" />: Շիաներից շատերի համար ագրեսիվ ջիհադ կարող է հայտարարել միայն մուսուլմանական համայնքի՝ աստծու կողմից նշանակված առաջնորդը, որպիսին 868 թվականին Մուհամմադ ալ-Մահդիի անհետացումից ի վեր չի եղել<ref>{{Harvtxt|Sachedina|1998|pp=105–106}}</ref><ref name="Islam 2003 pp 72">Seyyed Hossein Nasr The Heart of Islam, Enduring Values for Humanity (April., 2003), pp 72</ref>:
 
Un ''[[Crucifijo de Montserrat (Miguel Ángel)|Crucifijo]]'' de [[marfil]], datado hacia el periodo 1496-1497, ha estado atribuido recientemente a Miguel Ángel. Esta imagen se encuentra en el [[monasterio de Montserrat]] y representa según el historiador Anscari M. Mundó, la última agonía de Cristo, con la cabeza inclinada hacia la derecha, la boca abierta y los ojos casi cerrados; está coronado de espinas, de cuerpo joven con los brazos abiertos, desnudo, protegido con un paño de pureza doblado con pliegues irregulares que sujeta un cordón doble. Presenta una buena anatomía muy realista y muestra la herida a la derecha de las costillas. Mide 58,5&nbsp;cm de altura. Se cree que fue adquirido por el abad Marcet en 1920 durante un viaje a Roma, creyendo que era una obra de [[Ghiberti]]. Desde 1958 se encuentra sobre el altar mayor de la [[abadía de Montserrat]].<ref>Mundó, Anscari M. (2006), ''Un Santcrist d’ivori de Miquel Àngel Buonarroti?'' Barcelona: Publicacions de l’Abadia de Montserrat. ISBN 84-8415-784-9 (catalán).</ref>
==Հասարակություն==
===Ընտանեկան կյանք===
{{See also|Կինն իսլամում}}
[[File:Minaret roof in constanta.jpg|thumb|upright=0.8|Կարոլ I-ի մզկիթի գմբեթը [[Ռումինիա|Ռումինիայի]] [[Կոնստանցա]] քաղաքում՝ իսլամական մահիկը գլխին: ]]
Մուսուլմանական ընտանիքում երեխայի ծնունդն ուղեկցվում է մի շարք կրոնական ծեսերով: Ծնունդից անմիջապես հետո երեխայի աջ ականջին շշնջում են [[Ազան|ազանի]] խոսքերը<ref>{{cite encyclopedia |editor=Juan E. Campo |encyclopedia=Encyclopedia of Islam |url={{google books |plainurl=y |id=OZbyz_Hr-eIC|page=106}} |publisher=Facts on File|year=2009 |isbn=978-0-8160-5454-1|page=106|title=Encyclopedia of Islam }}</ref>: Յոթերորդ օրը իրականացվում է աքիքայի ծիսակատարությունը, երբ կենդանի են զոհաբերում և միսը բաժանում աղքատներին<ref name=Nigosian-120>{{cite book |last=Nigosian |first=S.A. |title= Islam: Its History, Teaching, and Practices |url={{google books|plainurl=y|id=my7hnALd_NkC|page=120}} |year=2004 |publisher=Indiana University Press |location=Indiana |isbn= 978-0-253-21627-4 |page=120}}</ref>: Երեխայի գլուխը սափրում են և մազերի քաշի չափով գումար նվիրաբերում աղքատներին<ref name=Nigosian-120/>: Բացի երեխայի հիմնական կարիքները հոգալուց՝ սնունդ, կացարան և կրթություն, ծնողները կամ ընտանիքի մեծերը ստանձնում են նաև երեխային բարոյական հատկանիշներ, կրոնական գիտելիքներ և պրակտիկաներ սովորեցնելու պարտականությունը<ref name=Campo-136>{{cite encyclopedia |editor=Juan E. Campo |encyclopedia=Encyclopedia of Islam |url={{google books|plainurl=y|d=OZbyz_Hr-eIC|page=136}} |publisher=Facts on File |year=2009 |isbn=978-0-8160-5454-1|page=136|title=Encyclopedia of Islam }}</ref>: Ամուսնությունը, որը մուսուլման ընտանիքի հիմքն է, քաղաքացիական պայմանագիր է երկու կողմերի միջև՝ երկու վկաների ներկայությամբ: Փեսան պարտավոր է վճարել հարսի համար (''մահր'')՝ պայմանագրում նշվածի համաձայն<ref>
* {{Harvtxt|Waines|2003|pp=93–96}}
* The Oxford Dictionary of Islam (2003), p. 339
* {{Harvtxt|Esposito|1998|p=79}}</ref>: Իսլամական աշխարհում շատ ընտանիքներ բաղկացած են մեկ զույգից<ref>{{cite book|last=Newby|first=Gordon D.|title=A concise encyclopedia of Islam|year=2002 |publisher=Oneworld|location=Oxford|isbn=978-1851682959|page=141|edition=Repr.}}</ref><ref>{{cite book|last=Nasr|first=Seyyed Hossein |title=Islam : religion, history, and civilization|year=2001|publisher=HarperOne|location=New York|isbn=978-0060507145|page=68}}</ref>: [[Բազմայրություն|Բազմայրությունը]], երբ կինը ունենում է երկու կամ ավելի ամուսին, արգելված է իսլամում<ref>{{cite web |url=http://www.14publications.com/question-and-answer/why-cant-a-woman-have-2-husbands/|title=Why Can't a Woman have 2 Husbands?|website=14 Publications|accessdate=27 December 2015|deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20151223012707/http://www.14publications.com/question-and-answer/why-cant-a-woman-have-2-husbands/ |archivedate=23 December 2015|df=}}</ref>: Այնուամենայնիվ, մուսուլման տղամարդիկ կարող են [[Բազմակնություն|բազմակնության]] պրակտիկա ունենալ, այսինքն՝ միաժամանակ մեկից ավելի կին ունենալ՝ մինչև չորս՝ ըստ 4-րդ սուրահի 3-րդ հատվածի: Տղամարդը առաջին կնոջ հավանության կարիքը չունի երկրորդ անգամ ամուսնանալու համար, քանի որ Ղուրանում կամ Հադիսում նման բան նշված չէ<ref>{{cite web |url=http://islamicislamic.com/marriage_old_divorce.htm|title=Marriage|date=28 October 2008|publisher=|deadurl=bot: unknown |archiveurl=https://web.archive.org/web/20081028182648/http://islamicislamic.com/marriage_old_divorce.htm#18._SECOND_MARRIAGE_WITHOUT_FIRST_WIFE_CONSENT_|archivedate=28 October 2008|df=}}</ref><ref>{{cite web|url=http://islamqa.info/en/61|title=Validity of marrying a second wife for mere love and without consent of first wife |website=islamqa.info}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.islamweb.net/emainpage/index.php?page=showfatwa&Option=FatwaId&Id=82068|title=Husband does not need permission of first wife to take a second wife|publisher=}}</ref>: Կնոջ վկայությունն իսլամում հավասարազոր է տղամարդու վկայության կեսին<ref>I'laam al-Muwaqqa'een, part 1, p. 75</ref>: Մուսուլմանական ամուսնության զանազան տարբերակներ կան ամբողջ մուսուլմանական աշխարհի մոտ: Սովորաբար մուսուլման ընտանիքում կինը գործում է տանը, իսկ տղամարդը պատասխանատու է դրսի աշխարհի համար: Այնուամենայնիվ, գործնականում այս բաժանումը քարացած չէ<ref>{{cite book |last=Eaton |first=Gai | title=Remembering God: Reflections on Islam |url= |accessdate= |year=2000 |publisher=The Islamic Texts Society |location=Cambridge |isbn=978-0946621842|pages=92–93}}</ref>: Ժառանգության առումով տղան ստանում է երկու անգամ ավելի մեծ բաժին, քան աղջիկը<ref>[[Qur'an]], {{Quran-usc|4|11}}.</ref>:
 
=== Retorno a la Toscana ===
Մուսուլմանի մահվան ընթացքում և դրանից հետո կատարվում են որոշակի կրոնական ծեսեր: Մահացողի մոտ գտնվողները նրան խրախուսում են արտասանել Շահադան, քանի որ մուսուլմաններն ուզում են, որ իրենց վերջին խոսքը հավատի արտահայտությունը լինի: Մահվանից հետո միևնույն սեռի ներկայացուցիչները լողացնում են մարմինը և փաթաթում սպիտակ սավանի մեջ, որը կոչվում է ''քաֆան''<ref>{{cite book |editor=Matt Stefon|title=Islamic Beliefs and Practices |publisher=[[Britannica Educational Publishing]] |year=2010 |location=New York City |isbn=978-1-61530-060-0|page=83}}</ref>: Դին դնելով դագաղի մեջ՝ նախ տանում են մզկիթ, որտեղ հոգեհանգստի աղոթք է ասվում, ապա տանում են գերեզման:
 
[[Archivo:Taddei Tondo.JPG|thumb|El ''[[Tondo Taddei]]'', en la [[Royal Academy of Arts]] de [[Londres]].]]
===Էթիկետ և դիետա ===
[[Archivo:'David' by Michelangelo JBU0001.JPG|thumb|250px|El ''[[David de Miguel Ángel|David]]'', [[Galería de la Academia de Florencia|Galería de la Academia]], [[Florencia]].]]
Շատ պրակտիկաներ պատկանում են իսլամական էթիկայի կամ ''ադաբի'' կատեգորիային: Դրանց թվում են՝ մյուսներին բարևելը "''as-salamu 'alaykum''" («խաղաղությունն ընդ քեզ») խոսքերով, ուտելուց առաջ ''bismillah'' («Աստծու անունով») ասելը, ուտելիս կամ խմելիս միայն աջ ձեռքը գործածելը: Իսլամական հիգիենայի պրակտիկան հիմնականում պատկանում է անձնական մաքության ու առողջության կատեգորիային: Տղամարդկանց թլփատությունը նույնպես կիրառվում է իսլամում: Իսլամական թաղման ծեսերն ընդգրկում են ''Salat al-Janazah'' -ը (թաղման աղոթք) դին լողացնելու, սավանով փաթաթելու և թաղելու ժամանակ: Մուսուլմանները խիստ դիետայի են ենթարկվում: Արգելված մթերքների թվում են խոզի միսը, արյունը, կենդանիների մաշկն ու ալկոհոլը: Միսը պիտի լինի խոտակեր անասունների, որոնք մորթվում են Ալլահի անունով մուսուլմանի, հրեայի կամ քրիստոնյայի ձեռքով՝ բացառությամբ այն դեպքերի, երբ մարդ ինքն է որսացել: Մուսուլմանների համար թույլատրելի մթերքը հայտնի է որպես հալալ մթերք<ref>
Vuelve a Florencia en la primavera de 1501, después de cinco años ausente de la [[Toscana]]. Con [[Savonarola]] muerto, en Florencia se había declarado una nueva [[República de Florencia|república]] gobernada por un ''gonfaloniere'', [[Piero Soderini]], un admirador de Miguel Ángel que le hace uno de los encargos más importantes de su vida: el ''[[David de Miguel Ángel|David]]''. Pone a su disposición un gran bloque de mármol abandonado que había sido empezado por [[Agostino di Duccio]] en 1464 y que se encontraba en [[Santa María del Fiore]]. Vasari explica que cuando recibió el encargo, el gobernante pensaba que el bloque era inservible y le pidió que hiciera todo lo posible en darle forma. Miguel Ángel realizó un modelo en cera y se puso a esculpir en el mismo lugar donde estaba ubicado el bloque sin dejar que nadie viera su trabajo durante más de dos años y medio, que fue el tiempo que tardó en acabarlo.{{Harvnp|Arbour|1966|pp=42-43}}
* {{Cite quran|5|5|style=ref}}
* {{Harvtxt|Curtis|2005|p=164}}
* {{Harvtxt|Esposito|2002b|p=111}}
* Ghamidi (2001): [http://www.renaissance.com.pk/janisla2y2.html Customs and Behavioral Laws] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130923142412/http://www.renaissance.com.pk/janisla2y2.html |date=2013-09-23 }}
* Ghamidi (2001): [http://www.renaissance.com.pk/febislaw2y2.html The Dietary Laws] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070502045147/http://www.renaissance.com.pk/febislaw2y2.html |date=2007-05-02 }}
* Ghamidi (2001): [http://www.renaissance.com.pk/DecIslaw2y5.htm Various types of the prayer] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130923144205/http://www.renaissance.com.pk/DecIslaw2y5.htm |date=2013-09-23 }}
* {{Cite encyclopedia | title=Slaughter | encyclopedia=Encyclopaedia of the Qur'an Online | author=Ersilia Francesca | ref=harv }}
</ref>:
 
Hizo la representación de la escultura en la fase anterior a la lucha con [[Goliat]], con una mirada cargada de incertidumbre y con la personificación simbólica de [[David]] defendiendo la ciudad de Florencia contra sus enemigos. Los florentinos vieron el ''David'' como símbolo victorioso de la [[democracia]].{{Harvnp|Hernández Perera|1988|p=90}} Esta obra muestra todos los conocimientos y estudios del cuerpo humano conseguidos por Miguel Ángel hasta esa fecha. La técnica empleada fue descrita así por [[Benvenuto Cellini]]:{{cita| El mejor método empleado jamás por Miguel Ángel; después de haber dibujado la perspectiva principal en el bloque, empezó a arrancar el mármol de un lado como si tuviera la intención de trabajar un relieve y, de esta manera, paso a paso, sacar la figura completa.|{{Harvtxt|Hodson|2000|p=42}}}}
===Հասարակական պարտականություններ ===
[[Archivo:Madonna michelangelo1.jpg|thumb|left|La ''[[Madonna de Brujas]]'' en la iglesia de Nuestra Señora de [[Brujas]].]]
Մուսուլման հասարակության մեջ համայնքի անդամները տարբեր սոցիալական ծառայություններ են մատուցում: Դրանք հրահանգվում են իսլմական կանոնիկ տեքստերով, և մուսւոլմանի կյանքը կիսատ է համարվում, եթե նա չի ծառայում մարդկությանը<ref name=Stefon92>{{cite book |editor=Matt Stefon|title=Islamic Beliefs and Practices |publisher=[[Britannica Educational Publishing]] |year=2010 |location=New York City |isbn=978-1-61530-060-0|page=92}}</ref>: Իրականում, իսլամական ավանդության մեջ սոցիալական բարեկեցության գաղափարն ամենակարևոր արժեքներից է<ref name=Stefon92/>: Ղուրանի 2:117 հատվածը հաճախ մեջբերում են իսլամական սոցիալական բարեկեցության գաղափարը ներկայացնելու համար<ref>{{cite book |first1=John |last1= Corrigan |first2=Frederick |last2= Denny |first3=Martin S |last3= Jaffee |title=Jews, Christians, Muslims: A Comparative Introduction to Monotheistic Religions |url={{google books|plainurl=y|id=VahYCwAAQBAJ|page=245}} |accessdate=22 January 2016 |year=2016 |publisher=Routledge |location= |isbn=9781317347002 |page=245}}</ref><ref group=note>The verse reads: 'It is not righteousness that ye turn your faces towards East or West; but it is righteousness to believe in Allah and the Last Day, and the Angels, and the Book and the Messengers; to spend of your substance, out of love for Him, for your kin, for orphans, for the needy, for the wayfarer, for those who ask, and for the ransom of slaves; to be steadfast in prayer, and practice regular charity, to fulfill the contracts which we have made; and to be firm and patient, in pain (or suffering) and adversity, and throughout all periods of panic. Such are the people of truth, the God fearing'</ref>: Նմանապես, իսլամում սահմանված են նաև ծնողների, հարևանների, բարեկամների, հիվանդների, ծերերի ու փոքրամասնությունների հանդեպ վարվեցողության կանոնները: Ծնողներին հարգելն ու հնազանդվելը և հատկապես մեծ տարիքում նրանց մասին հոգալը կրոնական պարտականություն է<ref name=Campo-136/><ref>[[Muhammad Shafi Usmani]]. ''[[Maariful Quran]]''. English trans. By [[Muhammad Taqi Usmani]]</ref>: Բարեկամների հանդեպ վերաբերմունքի հարցում երկկողմ մոտեցում կա՝ նրանց հետ լավ հարաբերություններ պահպանել և անհրաժեշտության դեպքում ֆինանսական օգնություն առաջարկել<ref>{{cite book |last=Al-Sheha |first=Abdur Rahman |title=Human Rights in Islam and Common Misconceptions |url={{google books|plainurl=y|id=ZRqe3iPwsTkC|page=65}} |location=Riyadh |pages=65}}</ref>: Նրանց հետ կապերը խղելը հանդիմանության է արժանանում: Անկախ հարևանի կրոնական պատկանելության՝ իսլամը սովորեցնում է մուսուլմաններին հնարավորինս լավ վերաբերվել նրանց և խնդիրներ չառաջացնել<ref>{{cite book |editor1-first=Abdelwahab |editor1-last=Bouhdiba |title=The Individual and Society in Islam: Volume 2 of The different aspects of Islamic culture |url={{google books|plainurl=y|id=xek6yZPAQjAC|page=238}} |accessdate= |year=1998 |publisher=UNESCO |location= |isbn=9789231027420 |page=238}}</ref><ref>{{cite book |last=al-Sheha |first=Abdur Rahman |title=Human Rights in Islam and Common Misconceptions |url={{google books|plainurl=y|id=ZRqe3iPwsTkC|page=75}} |accessdate= |year= |publisher= |location=Riyadh |isbn= |pages=74–75}}</ref>: Որբ երեխաների վերաբերյալ Ղուրանն արգելում է կոպիտ ու ճնշող վերաբերմունքը նրանց հանդեպ՝ խրախուսելով բարությունն ու արդարությունը: Այն նաև հանդիմանում է նրանց, ովքեր չեն պատվում և կեևակրում որբ երեխաներին (Ղուրան 89:17-18):
Tan pronto estuvo terminada, por consejo de una comisión formada por los artistas [[Francesco Granacci]], [[Filippo Lippi]], [[Sandro Botticelli]], [[Giuliano da Sangallo]], [[Andrea Sansovino]], [[Leonardo da Vinci]] y [[Pietro Perugino]], entre otros, se decidió colocarla en la [[plaza de la Señoría]] enfrente del [[palazzo Vecchio]].{{Harvnp|Baldini|1978|p=104}}
 
Desde allí, en 1873 se trasladó para una mejor conservación al museo de la [[Galería de la Academia de Florencia|Galleria dell'Accademia]], mientras que en la plaza se colocó una copia, también de mármol.{{Harvnp|Pijoan|1966|p=210}}
===Բնորոշ գծեր===
[[File:Salat Eid al-Fitr, Tehran (113344343).jpg|thumb|210px|[[Հիջաբ|Հիջաբը]] համեստության խորհրդանիշ է: ]]
Ղուրանը և Մուհամմադի սունան մուսուլմանների համար բարոյական նորմերի մի ամբողջ համակարգ են սահմանում, որին նրանք պետք է հետևեն իրենց անձնական, հասարակական, քաղաքական և կրոնական կյանքում: Պատշաճ բարոյական վարվելակերպը, լավ արարքները, ճշմարտասիրությունը և բարի բնավորությունը մտնում են բարոյականության ուղենիշների մեջ<ref name=Campo-216>{{cite encyclopedia |editor=Juan E. Campo |encyclopedia=Encyclopedia of Islam |url={{google books|plainurl=y|id=OZbyz_Hr-eIC|page=216}} |publisher=Facts on File |year=2009 |isbn=978-0-8160-5454-1|page=216|title=Encyclopedia of Islam }}</ref>: Իսլամում բարոյական արժեքների պահպանումը միշտ կրոնական կարևորություն ունի, քանի որ այն բարձրացնում է հավատացյալի կրոնական կարգավիճակը<ref name=Nigosian-116>{{cite book |last=Nigosian |first=S.A. |title= Islam: Its History, Teaching, and Practices |url={{google books|plainurl=y|id=my7hnALd_NkC|page=116}} |year=2004 |publisher=Indiana University Press |location=Indiana |isbn= 978-0-253-21627-4 |page=116}}</ref> և հաճախ դիտվում է որպես երկրպագության անհերքելի գործողություն<ref name=Leaman-140>{{cite encyclopedia |editor= Oliver Leaman |encyclopedia= The Qur'an: An Encyclopedia |url={{google books|plainurl=y|id=isDgI0-0Ip4C|page=140}}|publisher=Routledge |year=2006 |isbn=9-78-0-415-32639-1|page=140|title= The Qur'an }}</ref>: Բարոյականության վերաբերյալ իսլամի տիպական դասերից մեկը հանցագործին տուգանելն է իր հանցանիք չափով, սակայն նրան ներելը շատ ավելի նախընտրելի է: Իսկ նրան լավություն անելը բարձրագույն գովասանքի է արժանի<ref name=Nigosian-116/>: Ղուրանն ասում է.«Ե՛տ մղիր (չարիքը) լավ արարքով» (41:34): Հետևաբար, մուսուլմանը պիտի միայն բարի գործ անի, քանի որ չար գործերը ավելացնում են վատ սովորությունները<ref name=Campo-215>{{cite encyclopedia |editor=Juan E. Campo |encyclopedia=Encyclopedia of Islam |url={{google books|plainurl=y|id=OZbyz_Hr-eIC|page=215}}|year=2009 |isbn=978-0-8160-5454-1|page=215|title=Encyclopedia of Islam }}</ref>: Իսլամի հիմնական բարոյական հատկանիշներն են արդարությունը, ներողամտությունը, ճշմարտացիությունը, բարությունը, ազնվությունը և աստվածավախությունը<ref name=Campo-216/>: Կարևոր մյուս արժեքների թվում են բարեգործություն անելը, խոստումը պահելը, համեստությունը և հնազանդությունը, խոսքի մեջ պարկեշտություն պահպանելը, հանդուրժողականությունը, վստահելիությունը, զայրույթի կառավարումը և նպատակների անկեղծությունը:
 
Por estas mismas fechas, estuvo trabajando en el ''[[Tondo Taddei]]'', un relieve de mármol de 109&nbsp;cm de diámetro que muestra la Virgen con el Niño y san Juan Bautista también niño, colocado a la izquierda sujetando un pájaro en sus manos. La figura de Jesús y la parte superior de la Virgen están acabadas, pero el resto no. El relieve fue adquirido por Taddeo Taddei, protector del pintor [[Raffaello Sanzio]], y actualmente se conserva en la [[Royal Academy of Arts]] de [[Londres]]. Otro alto relieve, el ''[[Tondo Pitti]]'', también de mármol, empezado para Bartolomeo Pitti, muestra la Virgen sentada con Jesús apoyado sobre un libro abierto encima de las rodillas de su madre. Se encuentra en el [[museo del Bargello]] desde 1873; como el anterior se encuentra inacabado.{{Harvnp|Baldini|1978|p=97}}
Որպես կրոն՝ իսլամը շեշտում է լավ բնավորություն ունենալու գաղափարը: Ինչպես Մուհամմադն է ասում.«Ձեզանից լավագույնները նրանք են, ովքեր ունեն լավագույն բնավորությունն ու պահվածքը» (''Շահիհ ալ-Բուխարի'', 8:73:56): Իսլամում արդարությունը ոչ միայն բարոյական արժեք է, այլ նաև պարտականություն, որն անհրաժեշտ է կատարել ցանկացած պարագայում<ref>{{cite book |last= Khadduri |first= Majid |authorlink= |title= The Islamic Conception of Justice |url={{google books|plainurl=y|id=td3XttHLGsEC|page=10}} |accessdate= |year=1984 |publisher= The Johns Hopkins University Press |location= |isbn=9780801869747 |page=10}}</ref>: Ղուրանը և հադիսը Ալլահին նկարագրում են որպես բարի և իր արարածների հանդեպ գթասիրտ մեկի, և մարդկանց կոչ են անում նրա պես բարեգութ լինել: Ներողամտությունը որպես արժանիք մեծապես ընդունված է իսլամում և համարվում է մուսուլմանական կարևոր պրակտիկա<ref name=Leaman-27>{{cite encyclopedia |editor= Oliver Leaman |encyclopedia= The Qur'an: An Encyclopedia |url= {{google books|plainurl=y|id=isDgI0-0Ip4C|page=214}}|publisher=Routledge |year=2006 |isbn=978-0-415-32639-1|page=214|title= The Qur'an }}</ref>: Համեստության վերաբերյալ Մուհամմադն ասում է.«Ամեն կրոն ունի իր առանձնահատկությունը, իսկ իսլամի առանձնահատկությունը համեստությունն է»<ref name=modesty-1>Imam Kamil Mufti (2006). ''[http://www.islamreligion.com/articles/21/modesty-part-1/ Modesty: An Overview.]'' IslamReligion.com Retrieved 19 August 2016.</ref>:
 
En 1502, la Señoría de Florencia le encargó un ''David'' de bronce para Pierre de Rohan, mariscal de Gié, que había pasado por Italia con el séquito de [[Carlos VIII de Francia]] y había hecho una solicitud de una imagen del ''David''. Miguel Ángel empezó a diseñarlo, pero a causa de su tardanza se tuvo que recurrir a la fundición por parte del escultor [[Benedetto da Rovezzano]] para acabar la obra. Posteriormente se ha perdido el rastro.{{Harvnp|Baldini|1978|p=104}}
===Կառավարություն===
{{Main|Իսլամական պետություն|Սուլթան|Խանություն|Էմիրություն|Խալիֆայություն}}
 
Hacia 1503 realizó, por encargo de unos mercaderes flamencos, los [[Mouscron]], una [[Madonna de Brujas|Virgen con Niño]] para una capilla de la iglesia de Nuestra Señora de [[Brujas]]. Aunque se puede apreciar el movimiento de la ropa como en la [[Piedad del Vaticano]], el resultado es diferente, sobre todo por la verticalidad de la escultura. Está representada en un momento de abandono, donde la mano derecha de la Virgen parece que sólo tiene la fortaleza para evitar que el libro no caiga y la izquierda está sujetando suavemente al niño Jesús, en contraposición con la vitalidad de movimiento que demuestra el Niño.{{Harvnp|Baldini|1978|p=94}}
Իսլամի հիմնական օրենքը չի տարբերակում «եկեղեցու» և «պետության» հարցերը. գիտնականները գործում են որպես իրավաբաններ և աստվածաբաններ: Ներկայումս ոչ մի կառավարություն չի համապատասխանում իսլամի տնտեսական օրենսդրությանը, սակայն քայլեր են ձեռնարկվում դրա որոշ հատվածներ կիրառելու ուղղությամբ<ref>{{cite book|first1=Nimat Hafez |last1=Barazangi|first2=M. Raquibuz |last2=Zaman|first3=Omar |last3=Afzal|title=Islamic Identity and the Struggle for Justice|url={{google books|plainurl=y|id=0QtcBRWs__AC}}|year=1996|publisher=University Press of Florida|isbn=978-0-8130-1382-4}}</ref><ref>{{cite book|url={{google books|plainurl=y|id=sNvX7bg1Hq8C|page=121}}|title=Iran's Economy Under the Islamic Republic By Jahangir Amuzegar|publisher=|accessdate=7 October 2014|isbn=9781860641046|author1=Amuzegar|first1=Jahangir|date=1997}}</ref><ref>{{cite book|first1=Glenn E. |last1=Curtis|first2=Eric |last2=Hooglund|title=Iran: A Country Study|url={{google books|plainurl=y|id=yPf_f7skJUYC|page=196}}|date=2008|publisher=Government Printing Office|isbn=978-0-8444-1187-3|pages=196–}}</ref>: սուննի և շիա ուղղությունների բաժանումը ազդում է նաև մուսուլմանների միջկառավարական հարաբերությունների վրա, ինչպես, օրինակ, [[Սաուդյան Արաբիա|Սաուդյան Արաբիայի]] և [[Իրան|Իրանի]]<ref name="NYT-20160105-maps">{{cite news|url=https://www.nytimes.com/interactive/2016/01/04/world/middleeast/sunni-shiite-map-middle-east-iran-saudi-arabia.html|title=Behind Stark Political Divisions, a More Complex Map of Sunnis and Shiites|last1=Almukhtar|first1=Sarah|date=January 5, 2016|work=The New York Times|accessdate=January 6, 2016|last2=Peçanha|first2=Sergio|last3=Wallace|first3=Tim}}</ref>:
 
El 24 de abril de 1503, el escultor firmó el contrato con los representantes del gremio de la lana (Arte della Lana), en virtud del cual se comprometía a realizar doce imágenes de los apóstoles para [[Santa María del Fiore]]. Sólo empezó la de ''[[san Mateo (Miguel Ángel)|san Mateo]]'', una obra de mármol de 261&nbsp;cm de altura que dejó inconclusa y que se encuentra en la [[Galería de la Academia de Florencia]].{{Harvnp|Baldini|1978|p=104}}
==Պատմություն==
{{Համայնապատկեր|Madina_Haram_at_evening.jpg|1000px|align-cap=center|Մեդինայի Հիջազ շրջանում գտնվող Ալ-Մասջիդ ալ-Նաբավի (Մարգարեի մզկիթի) համայնապատկերը, ներկայումս՝ Սաուդյան Արաբիայում. իսլամի երկրորդ ամենասուրբ մզկիթը}}
 
Para la capilla de los Piccolomini de la [[catedral de Siena]], realizó entre 1503 y 1504, cuatro imágenes, las de san Pablo, san Pedro, san Pío y san Gregorio (este último de autoría incierta), con una gran riqueza de pliegues en las vestiduras y un buen equilibrio entre las sombras y las luces. En la parte posterior están solo esbozadas, ya que se esculpieron para ser colocadas dentro de unas [[hornacina]]s del altar realizado por [[Andrea Bregno]] entre 1483 y 1485.{{Harvnp|Baldini|1978|p=104}}
===Մուհամմադ (610–632)===
{{Main|Մուհամմադ}}
Մուսուլմանական ավանդույթը Մուհամմադին (մ.թ. 570 – Հունիսի 8, 632 թվական) համարում է վերջին մարգարե<ref>
* {{Harvtxt|Esposito|1998|p=12}}
* {{Harvtxt|Esposito|2002b|pp=4–5}}
* F.E. Peters (2003), p. 9
* {{Cite encyclopedia | title=Muhammad | encyclopedia=Encyclopædia Britannica Online | ref=harv }}
</ref>: Ըստ կենսագիրների՝ իր կյանքի վերջին 22 տարիների ընթացքում՝ սկսած մ.թ. 610 թվականին, երբ նա 40 տարեկան էր, Մուհամմադը պատմում է Ալլահից ստացած հայտնությունների մասին, որ նրան էին փոխանցվել Գաբրիել հրեշտակապետի միջոցով: Մուհամմադի գործընկերները մտապահում և արձանագրում են դրանք, որն էլ դառնում է Ղուրանը<ref>
* {{Cite quran|18|110|style=ref}}
* {{Cite encyclopedia | title=Muhammad | encyclopedia=Encyclopaedia of Islam Online | last1=Buhl |first1=F|last2=Welch |first2=A.T| ref=harv }}
</ref>:
 
=== La tragedia de la sepultura ===
Այդ ընթացքում Մուհամմադը Մեքքայում քարոզում է մարդկանց՝ աղերսելով նրանց հրաժարվել բազմաստվածությունից և երկրպագել միայն Ալլահին: Թեև որոշ մարդիկ ընդունում են իսլամը, Մեքքայի իշխանությունները հետապնդում են Մուհամմադին և նրա հետևորդներին: Դրա հետևանքով մուսուլմանները արտագաղթում են Աբասսինիա (Ակսումի թագավորություն): Իսլամ ընդունածները հիմնականում աղքատ, օտարերկրացի նախկին ստրուկներ էին, ինչպես Բիլալ իբն Ռաբահ ալ-Հաբաշին, որը սևամորթ էր: Մեքքայի վերնախավը զգում էր, որ Մուհամմադը խարխլում է իրենց հասարակական կարգի հիմքերը՝ քարոզելով երկրպագել միայն մեկ աստծու և ռասայական հավասարության կոչ անելով, և այդ գաղափարները ընկալվում են աղքատների ու ստրուկների կողմից<ref>{{cite book|first=Ali |last=Ünal|title=The Qurʼan with Annotated Interpretation in Modern English|url={{google books|plainurl=y|id=DyuqdDIjaswC|page=1323}}|year=2006|publisher=Tughra Books|isbn=978-1-59784-000-2|pages=1323–}}</ref><ref>[[Encyclopedia of the Qur'an]], Slaves and Slavery</ref><ref>Bilal b. Rabah, [[Encyclopedia of Islam]]</ref><ref>''The Cambridge History of Islam'' (1977), p. 36</ref>:
 
[[Archivo:Rome-Basilique San Pietro in Vincoli-Moïse de Michel Ange.jpg|thumb|400px|Parte baja de la sepultura de [[Julio II]] en [[Basílica de San Pietro in Vincoli|San Pietro in Vincoli]], en [[Roma]], con las esculturas ''[[Moisés (Miguel Ángel)|Moisés]]'', ''[[Raquel (Miguel Ángel)|Raquel]]'' y ''[[Lía (Miguel Ángel)|Lía]]''.]]
Մեքքացիների կողմից 12 տարի հետապնդվելուց հետո Մուհամմադը, նրա հարազատներն ու հետևորդները 622 թվականին ''[[Հիջրա]]'' («գաղթ») են կատարում դեպի Մեդինա քաղաք (նախկինում հատնի որպես ''Յաթրիբ''): Այնտեղ մեդինացի կրոնափոխները (''անսարներ'') և մեքքացի գաղթականները հիմնում են կրոնաքաղաքական իշխանություն: Ձևավորվում է Մեդինայի Սահմանադրությունը՝ սահմանելով մի շարք իրավունքներ Մեդինայի մուսուլման, հրեա և քրիստոնյա համայնքների համար՝ ընդգրկելով նրանց մեկ համայնքի ներքո՝ Ումմա<ref>Serjeant (1978), p. 4.</ref><ref>Watt. ''Muhammad at Medina''. pp. 227–228 Watt argues that the initial agreement came about shortly after the hijra and that the document was amended at a later date—specifically after the battle of Badr (AH [anno hijra] 2, = AD 624). Serjeant argues that the constitution is in fact 8 different treaties which can be dated according to events as they transpired in Medina, with the first treaty written shortly after Muhammad's arrival. R.B. Serjeant. "The Sunnah Jâmi'ah, Pacts with the Yathrib Jews, and the Tahrîm of Yathrib: Analysis and Translation of the Documents Comprised in the so-called 'Constitution of Medina'." in ''The Life of Muhammad: The Formation of the Classical Islamic World'': Volume iv. Ed. Uri Rubin. Brookfield: Ashgate, 1998, p. 151 and see same article in BSOAS 41 (1978): 18 ff. See also Caetani. ''Annali dell'Islam, Volume I''. Milano: Hoepli, 1905, p. 393. Julius Wellhausen. ''Skizzen und Vorabeiten'', IV, Berlin: Reimer, 1889, p 82f who argue that the document is a single treaty agreed upon shortly after the hijra. Wellhausen argues that it belongs to the first year of Muhammad's residence in Medina, before the battle of Badr in 2/624. Even Moshe Gil a skeptic of Islamic history argues that it was written within five months of Muhammad's arrival in Medina. Moshe Gil. "The Constitution of Medina: A Reconsideration." ''Israel Oriental Studies'' 4 (1974): p. 45.</ref>:
En 1505 fue llamado a [[Roma]] por el papa [[Julio II]] para proponerle la construcción de la sepultura papal, que se habría de poner bajo la [[cúpula]] de la [[basílica de San Pedro]] del [[Ciudad del Vaticano|Vaticano]]. Toda la sucesión de hechos durante los cuarenta años que se tardó para la realización de la tumba fue llamada por [[Ascanio Condivi]] «la tragedia de la sepultura», como será conocido desde entonces todo el desfile de infortunios de esta obra.
 
El artista consideró el sepulcro de Julio II la gran obra de su vida. El primer proyecto presentado fue un monumento aislado de planta rectangular y de forma piramidal escalonada de tres pisos, con una gran cantidad de figuras escultóricas. Una vez el papa le dio el visto bueno, Miguel Ángel pasó cerca de ocho meses en las canteras de [[Carrara]] escogiendo los bloques de mármol para la obra. Por indicación de [[Bramante]], Julio II, cambió de idea y solicitó al escultor que parara la ejecución del mausoleo y emprendiera la de la pintura de la [[bóveda de la Capilla Sixtina]].
Սահմանադրությունը սահմանում էր.
* համայնքի անվտանգությունը
* կրոնական ազատությունները
* Մեդինայի դերը որպես սուրբ վայր (արգելելով բռնությունն ու զենքի կիրառումը)
* կանանց անվտանգությունը
* Մեդինայի ներսում կայուն ցեղային հարաբերությունները
* ընդհարումների ժամանակ համայնքին աջակցելուն ուղղված հարկային համակարգը
* բացառիկ քաղաքական դաշինքների պայմանները
* անհատների պաշտպանությունը երաշխավորող համակարգը
* վեճերը լուծող արդարադատության համակարգը, որտեղ ոչ մուսուլմանները նույնպես կարող էին կիրառել իրենց սեփական օրենքներն ու դատավորներին<ref name="B. Serjeant 1978">R.B. Serjeant, "Sunnah Jami'ah, pacts with the Yathrib Jews, and the Tahrim of Yathrib: analysis and translation of the documents comprised in the so-called 'Constitution of Medina'", Bulletin of the School of Oriental and African Studies (1978), 41: 1–42, Cambridge University Press.</ref><ref name="Watt 1964 p.4">Watt. Muhammad at Medina and R.B. Serjeant "The Constitution of Medina." Islamic Quarterly 8 (1964) p. 4.</ref><ref name="Constitution of Medina">{{cite web|url=https://www.scribd.com/doc/15118390/Madinah-Peace-Treaty|title=Constitution of Medina|publisher=|accessdate=7 October 2014}}</ref>:
 
El 17 de abril de 1506 Miguel Ángel, contrariado, abandonó Roma y se dirigió a Florencia, pero a finales de noviembre, tras las numerosas llamadas del pontífice, que le amenazó con excomulgarle, se reunió con él en [[Bolonia]]. El papa le asignó un trabajo en esta ciudad: una colosal estatua de bronce del papa Julio, que fue entregada en febrero de 1508, y fue instalada en la fachada de la [[basílica de San Petronio]]. Esta escultura fue destruida en diciembre de 1511 por rebeldes boloñeses.{{Harvnp|Baldini|1978|pp=106-107}}
Բոլոր ցեղերը ստորագրեցին համաձայնագիրը՝ համաձայնվելով պաշտպանել Մեդիան արտաքին վտանգից և ապրել ներդաշնակության մեջ: Մի քանի տարվա ընթացքում երկու ճակատամարտ տեղի ունեցավ Մեքքայի ուժերի դեմ. առաջինը Բադրի ճակատամարտն էր 624 թվականին, որտեղ մուսուլմանները հաղթանակ տարան, իսկ մեկ տարի անց, երբ մեքքացիները վերադարձան Մեդինա, տեղի ունեցավ Ուհուդի ճակատամարտը, որը վերջնական ավարտ չունեցավ:
 
En 1513, cuando terminó la pintura de la bóveda de la Capilla Sixtina y Miguel Ángel creía que ya podría esculpir los mármoles del sepulcro, falleció el papa Julio II y se aplazó la ejecución durante dos décadas más. Se realizaron seis proyectos diferentes y finalmente en 1542 el sepulcro fue construido como un [[retablo]] con solo siete estatuas, y se instaló en la [[Basílica de San Pietro in Vincoli|iglesia de San Pietro in Vincoli]] y no en la basílica del Vaticano.{{Harvnp|Baldini|1978|p=118}} La gran escultura del sepulcro es la figura del ''[[Moisés (Miguel Ángel)|Moisés]]'', la única de las ideadas en el primer proyecto que llegó al final de la obra. La estatua colosal, con la ''terribilitá'' de su mirada, demuestra un dinamismo extremo. Está colocada en el centro de la parte inferior, de manera que se convierte en el centro de atención del proyecto definitivo, con las estatuas de [[Raquel]] y [[Lía]] situadas una en cada lado. El resto del monumento fue realizado por sus ayudantes.{{Harvnp|Hernández Perera|1988|p=94}}
Արաբիայի մնացած արաբական ցեղերը դաշնություն կազմեցին և Խրամատի ճակատամարտի ժամանակ (627 թվականի մարտ-ապրիլ) պաշարեցին Մեդինան՝ նպատակ ունենալով վերջ դնելու իսլամին: 628 թվականին Մեքքայի և մոսուլմանների միջև կնքվեց Հուդայբիյահի պայմանագիրը, որը երկու տարի անց խախտվեց Մեքքայի կողմից: Հուդայբիյահի պայմանագիրը ստորագրելուց հետո շատ մարդիկ դարձան մուսուլման: Միևնույն ժամանակ Մեքքայի առևտրային ուղիները կրճատվեցին, քանի որ Մուհամմադը շրջապատող անապատների ցեղերին իր ղեկավարության տակ առավ<ref>
 
* {{Harvtxt|Peters|2003|pp=78–79, 194}}
{{Imagen múltiple
* {{Harvtxt|Lapidus|2002|pp=23–28}}
| posición_tabla = right
</ref>: Մինչև 629 թվականը Մուհամմադը հաղթող դուրս եկավ Մեքքայի նվաճման արյունալի պատերազմում, իսկ մինչև 632 թվականի իր մահը (62 տարեկանում) նա արդեն միավորել էր արաբական ցեղերին մեկ կրոնական պետության ներքո<ref name="EoI-Muhammad">
| dirección = horizontal
{{cite encyclopedia
| título=
| title=Muhammad
| texto =
| encyclopedia=Encyclopaedia of Islam Online
| foto1 = Dying slave Louvre MR 1590.jpg| ancho1 = 160| texto1 = El ''[[Esclavo moribundo]]'' del [[Museo del Louvre]], de 229&nbsp;cm de altura.
|last1=Buhl
| foto2 = Rebellious Slave (Michelangelo).jpg| ancho2 = 105| texto2 = El ''Esclavo rebelde'' del [[Museo del Louvre]], de 215&nbsp;cm de altura.
|first1=F
|last2=Welch
|first2=A.T
| ref=harv
}}
</ref>:
 
Para el primer proyecto, había realizado durante el periodo 1513-1516 el ''[[Esclavo moribundo]]'' y el ''Esclavo rebelde'' (ambos en el [[Museo del Louvre]]), con la simbología de representar los pueblos paganos en su reconocimiento de la [[fe]] verdadera.{{Harvnp|Néret|2000|p=54}} El ''Esclavo moribundo'' recuerda las imágenes de [[Sebastián (mártir)|san Sebastián]]; el tronco del cuerpo hace una torsión, con un movimiento contenido hacia atrás, que se acentúa con el brazo izquierdo sobre la cabeza y se encuentra equilibrado por el derecho que cruza el cuerpo sobre el pecho. Presenta también un acusado ''[[contrapposto]]''.{{Harvnp|Bozal|1983}}
Մուսուլմանների ամենավաղ երեք սերունդները հայտնի են Սալաֆ անունով, իսկ Մուհամմադի համախոհները՝ Սաբահ անունով: Նրանցից շատերը, ինչպես հադիսի ամենամեծ պատմիչ Աբու Հուրեյրան, կազմել են սուննաները:
 
En el ''Esclavo rebelde'', comparado con los dibujos iniciales de Miguel Ángel (guardados en [[Universidad de Oxford|Oxford]]), se aprecia la transformación que hizo, obligado por la forma primitiva del bloque de mármol: la pierna derecha, que en el dibujo quedaba medio escondida, en la escultura se ve completamente apoyada en el bloque; los brazos en el dibujo estaban atados detrás, en la espalda, mientras que en la estatua se muestran: el derecho, verticalmente que sube por el borde del bloque, y el izquierdo en ángulo recto hacia atrás; finalmente, la cabeza está girada hacia arriba, en un claro recuerdo de la expresión de la escultura del [[Laocoonte y sus hijos]], de cuyo descubrimiento en Roma, fue testimonio Miguel Ángel.{{Harvnp|Bozal|1983}}
===Խալիֆայություն և քաղաքացիական հակամարտություն (632–750)===
{{հիմնական|Արաբական արշավանքներ}}
[[File:Mohammad adil-Rashidun empire-slide.gif|thumb|right|[[Ռաշիդուն խալիֆայություն|Ռաշիդուն]] և [[Օմայյան խալիֆայություն|Օմայյան]] խալիֆայությունների տարածումը: ]]
[[File:Dome of the Rock1.jpg|thumb|right|Ժայռի գմբեթը՝ կառուցված [[Աբդ ալ-Մալիք|Աբդ ալ-Մալիքի]] կողմից. ավարտին է հասցվել Երկրորդ ֆիտնայի վերջում: ]]
 
Desde 1520, continuó esculpiendo cuatro estatuas más de esclavos, con una medida más grande que la pareja anterior y menos acabados en su realización, con aspecto de atlantes, conocidos como el ''Joven esclavo'', ''Esclavo atlante'', ''Esclavo despertándose'' y ''Esclavo barbudo''.{{Harvnp|Hodson|2000|p=89}} Permanecieron en el taller del escultor hasta 1564, cuando su sobrino Leonardo los donó a [[Cosme I de Médici]] y fueron colocados en la gruta de Buontalenti del [[jardín de Bóboli]] hasta su traslado definitivo, en 1908, a la [[Galería de la Academia de Florencia]].{{Harvnp|Baldini|1978|p=132}}
632 թվականին Մուհամմադի մահով անհամաձայնություն ծագեց այն հարցի շուրջ, թե ով պիտի փոխարինի նրան որպես մուսուլման հասարակության ղեկավար: Աբու Բաքրը՝ Մուհամմադի գործընկերն ու մտերիմ ընկերը, դարձավ առաջին խալիֆ: Նրա ղեկավարության ներքո մուսուլմանները դիմակայեցին արաբական ցեղերի բարձրացրած ապստամբությանը՝ հայտնի որպես Ռիդդայի պատերազմներ կամ «Ուխտադրժության պատերազմներ»<ref>
<center></center>
* {{Harvtxt|Holt|1977a|p=57}}
Esculpió la estatua del ''Genio de la Victoria'', que entraba dentro del quinto proyecto realizado para la tumba de Julio II. Se trata de un grupo escultórico colocado en el Salón del ''Cinquecento'' del [[palazzo Vecchio]], aunque Vasari la relacionaba con el primer proyecto, donde las ''Victorias'' que había diseñadas estaban todas vestidas y, en cambio, solo desde el quinto proyecto se muestran desnudas; en lo que sí coincide es que se trata de una obra realizada para el mausoleo del papa.
* {{Harvtxt|Hourani|2003|p=22}}
* {{Harvtxt|Lapidus|2002|p=32}}
* {{Harvtxt|Madelung|1996|p=43}}
* {{Harvtxt|Tabatabaei|1979|pp=30–50}}
</ref>:
 
Por unas cartas intercambiadas entre Vasari y el sobrino de Miguel Ángel, Leonardo, se sabe que estaba en el taller del escultor cuando ocurrió su fallecimiento en 1564; el sobrino había llegado a proponer colocarla en la tumba de Miguel Ángel; al final, fue donada al duque [[Cosme I de Médici]] y fue colocada en la palazzo Vecchio. Se ha dicho de esta escultura que es la representación del victorioso vencido, la inevitable victoria de la juventud sobre la vejez, según Tolnay.
634 թվականին Աբու Քաբրի մահվանից հետո խալիֆ դարձավ Ումար իբն ալ-Խաթաբը, որին հաջորդեցին Ութման իբն ալ-Աֆֆանը, Ալի իբն Աբի Թալիբը և Հասան իբն Ալին: Առաջին 4 խալիֆները սուննի իսլամում հայտնի են որպես ''al-khulafā' ar-rāshidūn'' («Իրավունքով առաջնորդվող խալիֆներ»)<ref>{{cite encyclopedia|title=Rightly Guided Caliphs|editor=John L. Esposito|encyclopedia=The Oxford Dictionary of Islam|publisher=Oxford University Press|location=Oxford|year=2014|subscription=yes|doi=10.1093/acref/9780195125580.001.0001/acref-9780195125580-e-2018|doi-broken-date=2018-09-08}}</ref>: Նրանց ղեկավարության ներքո մուսուլմանների տարածքները ընդլայնվեցին Պարսկական և Բյուզանդական տարածքների ուղղությամբ<ref>See
* {{Harvtxt|Holt|1977a|p=74}}
* {{Cite encyclopedia | title=Islam | encyclopedia=Encyclopaedia of Islam Online | last1=Gardet|first1=L. |last2=Jomier |first2=J.| ref=harv }}</ref>:
 
=== Las tumbas de los Médici ===
Երբ 644 թվականին պարսիկները սպանեցին Ումարին, Ութմանի ընտրությունը՝ որպես նրա իրավահաջորդի, դիմադրության արժանացավ: 656 թվականին Ութմանը նույնպես սպանվեց, և Ալին ստանձնեց խալիֆի պաշտոնը: Սա հանգեցրեց առաջին քաղաքացիական պատերազմի («Առաջին ֆիտնա»): Ալին սպանվեց Խարիջիտների կողմից 661 թվականին: Հետագա կռվից խուսափելու համար նոր խալիֆ Հասան իբն Ալին խաղաղության դաշնագիր կնքեց՝ իր տեղը զիջելով [[Մուավիա|Մուավիային]]՝ Օմայյանների դինաստիայից՝ պայմանով, որ նա չանվանի իր հաջորդին<ref>{{harvtxt|Holt|1977a|pp=67–72}}</ref>: Կրոնական ու քաղաքական այս վեճերը մուսուլման համայնքի մեջ բաժանման հիմք դրեցին: Մեծամասնությունն ընդունեց առաջին չորս առաջնորդների լեգիտիմիությունը և կոչվեց սուննի: Փոքրամասնությունը չհամաձայնվեց, քանզի կարծում էր, որ միայն Ալին և նրա հետնորդները պիտի ղեկավարեն. նրանք էլ հայտնի դարձան շիա անունով<ref>Waines (2003) p. 46</ref>: Մուավիան առաջադրեց իր որդուն՝ Յազիդ I-ին, որպես իր հաջորդ, և 680 թվականին նրա մահից հետո բռնկվեց «Երկրորդ ֆիտնան», որտեղ Հուսեյն իբն Ալին սպանվեց Կարբալայի ճակատամարտում. սա նշանակալից իրադարձություն է շիա իսլամում: Այսպիսով՝ սուննի և շիա ուղղությունները տարբերվում են մի շարք կողմերով<ref name="NYT-20160103">{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2016/01/04/world/middleeast/q-and-a-how-do-sunni-and-shia-islam-differ.html|title=How Do Sunni and Shia Islam Differ?|last=Harney|first=John|date=January 3, 2016|work=The New York Times|accessdate=January 4, 2016}}</ref>:
 
Hacia 1520, el papa [[Clemente VII (papa)|Clemente VII]] le encargó el proyecto para las tumbas de sus familiares [[Lorenzo el Magnífico]], padre de [[León X]], y su hermano [[Juliano de Médici|Juliano]], (padre de Clemente VII), y dos tumbas más para otros miembros de la familia: [[Juliano II de Médicis|Juliano II]] y [[Lorenzo II de Médici|Lorenzo II]], en la sacristía de la [[basílica de San Lorenzo de Florencia]]. El papa le propuso cuatro sepulcros, uno en cada pared de la planta cuadrada de la [[sacristía]], una Virgen con Niño y las imágenes de los santos Cosme y Damián, que tenían que estar colocados en el centro de la estancia sobre un altar.{{Harvnp|Pijoan|1966|pp=212-213}}
Օմայյանների դինաստիան նվաճեց [[Մաղրիբ|Մաղրիբը]], [[Պիրենեյան թերակղզի|Պիրենեյան թերակղզին]], Նարբոնյան Գալիան և Սինդը<ref>Donald Puchala, ''Theory and History in International Relations'', p. 137. Routledge, 2003.</ref>: Տեղաբնիկ հրեաներն ու քրիստոնյաները հետապնդվում էին որպես կրոնական փոքրամասնություններ և ավելի բարձր հարկեր վճարում՝ [[Բյուզանդա-սասանյան պատերազմներ|Բյուզանդա-սասանյան պատերազմները]] ֆինանսավորելու համար<ref>Esposito (2010), p. 38</ref><ref>Hofmann (2007), p. 86</ref>:
 
Una vez aprobado el proyecto no se empezó a realizar hasta 1524, cuando llegaron los bloques de mármol de [[Carrara]]. Miguel Ángel aplicó las esculturas al lado de la arquitectura de las paredes; todas las molduras y cornisas cumplen la función de sombra y luz y, se componen de un [[sarcófago]] curvilíneo sobre las que hay dos estatuas con la [[simbología]] del tiempo. En la de Lorenzo, el ''Crepúsculo'', con los trazos de un hombre que envejece pero que aún tiene plena posesión de su fuerza, el cual tiene una actitud simétrica a la ''Aurora'', que se encuentra a la derecha y por encima de ambas, dentro de una [[hornacina]], la estatua de Lorenzo, sobrino de León X, que tiene la cabeza cubierta con el casco de los generales romanos; su actitud de meditación hizo que enseguida se le conociera con el nombre de «el pensador».{{Harvnp|Arbour|1966|p=166}}
Մուհամադին հաջորդած, բայց նրա համախոհների ժամանակակից սերունդը հայտնի է Թաբիուն անունով, որին հաջորդեց Թաբի ալ-Թաբինը: Խալիֆ Ումար իբն Աբդ ալ-Ազիզը հիմնեց մի ազդեցիկ կոմիտե՝ «Մեդինայի յոթ ֆուքաները»<ref>The Caliphate of Banu Umayyah the first Phase, Ibn Katheer, Taken from Al-Bidayah wan-Nihayah by Ibn Katheer, Ismail Ibn Omar 775 {{ISBN|978-603-500-080-2}} Translated by Yoosuf Al-Hajj Ahmad p. 505</ref><ref>''Umar Ibn Adbul Aziz'' By Imam Abu Muhammad Adbullah ibn Abdul Hakam died 214 AH 829 C.E. Publisher Zam Zam Publishers Karachi, pp. 54–59</ref>՝ Քասիմ իբն Մուհամմադ իբն Աբու Բաքրի գլխավորությամբ<ref>The Caliphate of Banu Umayyah the first Phase, Ibn Katheer, Taken from Al-Bidayah wan-Nihayah by Ibn Katheer, Ismail Ibn Omar 775 {{ISBN|978-603-500-080-2}} Translated by Yoosuf Al-Hajj Ahmad p. 522</ref>: Մալիկ իբն Անասը գրել է իսլամական օրենսդրության վերաբերյալ ամենվաղ գրքերից մեկը՝ Մուվաթթան<ref name="bewley.virtualave.net">{{cite web|url=http://bewley.virtualave.net/muwcont.html|title=Al-Muwatta'|publisher=|accessdate=7 October 2014}}</ref>՝ որպես իրավաբանների կարծիքների փոխահամաձայնեցման արդյունք<ref name="Coulson">{{cite book|url={{google books|plainurl=y|id=d5Ks31qHlSYC}}|title=History of Islamic Law |author=Noel James Coulson |page= 103|publisher=|accessdate=7 October 2014|isbn=9780748605149|year=1964}}</ref><ref>{{cite book|first=M. Th. |last=Houtsma|title=E.J. Brill's First Encyclopaedia of Islam, 1913-1936|url={{google books|plainurl=y|id=Va6oSxzojzoC|page=207}}|year=1993|publisher=Brill|isbn=978-90-04-09791-9|pages=207–}}</ref><ref>[[Moshe Sharon]], ''Studies in Islamic History and Civilization: In Honour of Professor David Ayalon''. p. 264 [https://books.google.com/books?id=0_wUAAAAIAAJ&pg=PA264&dq=Muwatta+consensus+of+the+opinions+scholars&hl=en&sa=X&ei=vqQLUaSqMKy20QXX1YHwDA&ved=0CDQQ6AEwAQ#v=onepage&q=Muwatta%20consensus%20of%20the%20opinions%20scholars&f=false]</ref>:
 
Encima de la tumba de Juliano están las [[alegoría]]s de la ''Noche'', que a pesar de simbolizar la muerte anuncia la paz suprema y el ''Día'' que muestra la cabeza inacabada de un hombre, siendo muy singular esta representación de una persona mayor. Simboliza la imagen del cansancio de empezar un día sin desearlo. Sobre ellas la estatua de Juliano, hermano de León X, con un gran parecido a la escultura del ''[[Moisés (Miguel Ángel)|Moisés]]'' de la tumba de Julio II; a pesar de la coraza con la que lo vistió, se aprecia el cuerpo de un joven atleta. En definitiva, los retratos de estos personajes de la casa Médicis son más espirituales que físicos, se muestra más el carácter que no la apariencia material. Cuando se le dijo al escultor que se parecían poco a las personas reales, contestó: «¿Y quién se dará cuenta de aquí a diez siglos?».{{Harvnp|Arbour|1966|p=167}}
Մուհամմադի քեռի Աբբաս իբն Աբդ ալ-Մութալիբի հետնորդները Օմայյանների դեմ միավորեցին դժգոհ ոչ արաբ կրոնադարձներին (''մավալի''), աղքատ արաբներին և որոշ շիաների՝ գահընկեց անելով նրանց և 750 թվականին հիմք դնելով [[Աբբասյան խալիֆայություն|Աբբասյանների]] դինաստիային<ref>{{Harvtxt|Lapidus|2002|p=56}}; {{Harvtxt|Lewis|1993|pp=71–83}}</ref>:
Miguel Ángel realizó también la escultura de la ''Virgen y el Niño'', que es símbolo de vida eterna y está flanqueada por las estatuas de ''san Cosme'' y ''san Damián'', protectores de los Médici, ejecutadas sobre modelo de Buonarroti, respectivamente por [[Giovanni Angelo Montorsoli]] y [[Raffaello da Montelupo]]. Aquí están enterrados Lorenzo el Magnífico (primer mecenas de Miguel Ángel) y su hermano Juliano.{{Harvnp|Baldini|1978|p=128}} Estos últimos sepulcros quedaron incompletos, así como las esculturas que representan los ríos, que tenían que ir en la parte baja de las otras tumbas ya realizadas, por la marcha definitiva de Miguel Ángel a Roma, en 1534 a causa de la situación política de Florencia.<ref name=Medicees>{{cita libro|apellidos=Berti|nombre=Luciano|título=Miguel Ángel: Las Tumbas Mediceas|año=1965|ubicación=Granada|editorial=Albaicín / Sadea Editores}}</ref>
 
Para estas tumbas esculpió también un ''[[Joven en cuclillas]]'' de mármol, que representa un joven desnudo, doblado sobre sí mismo; seguramente quería representar las almas de los «no nacidos». Fue una de las esculturas que se quedaron en la sacristía en 1534, cuando Miguel Ángel viajó a Roma. Esta estatua se encuentra en el [[Museo del Hermitage]] de [[San Petersburgo]].{{Harvnp|Baldini|1978|p=129}}
Միացյալ իսլամական պետությունից անկախ առաջին մուսուլման երկրները առաջ եկան Բերբերի ապստամբությունից (739/740-743 թվականներ):
 
=== Otras obras escultóricas ===
===Դասական շրջան (750–1258)===
{{հիմնական|Իսլամական փիլիսոփայություն}}
[[File:Cheshm manuscript.jpg|thumb|Ըստ Հունայ իբն Իսհաքի՝ 1200 թվականի մի ձեռագրի մեջ պատկերված աչք: ]]
Ալ-Շաֆին հնարեց հադիսի հուսալիությունը սահմանելու մի մեթոդ<ref>Lapidus (2002){{cnf|date=November 2018}}, p. 86</ref>: Աբբասյանների ղեկավարման վաղ շրջանում սուննիների հադսի հավաքածուները կազմվում էին գիտնականներ կողմից, ինչպես Բուխարին կամ Մուսլիմը, մինչդեռ շիաների հավաքածուները Ալ-Կուլայնիի ու Իբն Բաբավայի պես գիտնականների կողմից: [[Ջաֆարիական մազհաբ|Ջաֆարիական]] օրենսդրությունը կազմվեց Ջաֆար ալ-Սադիքի ուսումնքներից, իսկ սուննիների իրավական չորս դպրոցների օրենսդրությունը՝ Աբու Հանիֆայի, Ահմադ իբն Հանբալի, Մալիկ իբն Անասի և ալ-Շաֆիի գործերից: 9-րդ դարում ալ-Շաֆին իր ''ar-Risālah'' գրքում իսլամական օրենքի համար տեսական հիմք և [[Հիջազ|Հիջազի]] ավանդույթների գործնական մոտեցման նախադրյալ դրեց<ref>{{Harvtxt|Weiss|2002|pp=xvii, 162}}</ref>: Այնուամենայնիվ, իսլամական օրենքը մինչև 1869 թվականը չէր կազմվել<ref>Ashk Dahlen Islamic Law, ''Epistemology and Modernity: Legal Philosophy in Contemporary Iran'' Routledge 2004 {{ISBN|9781135943554}}</ref>: 9-րդ դարում Ալ-Թաբարին ավարտին հասցրեց Ղուրանի առաջին մեկնաբանությունը, որը դարձավ սուննի իսլամում ամենաշատ մեջբերվող մեկնաբանական գիքերից մեկը՝ Թաֆսիր ալ-Թաբարի:
 
[[Archivo:Michelangelo-Christ.jpg|thumb|left|El ''[[Cristo de la Minerva]]'' de [[Santa Maria sopra Minerva]], en [[Roma]].]]
Որոշ մուսուլմաններ սկսեցին կասկածի տակ դնել աշխարհիկ կյանքում կրոնական բարեպաշտություն պահպանելը և մարմնական ցանկություններից հրաժարման միջոցով աղքատության, հնազանդության ու մեղքերից խուսափելու երևույթները: Հասան ալ-Բասրիի պես ճգնավորները զարգացրին մի շարժում, որը վերածվեց Թասավուֆի ([[սուֆիզմ]])<ref>
Una nueva versión del ''[[Cristo de la Minerva]]'', realizado para Metello Vari, es consecuencia de la que empezó durante 1514, y que fue abandonada a causa de los defectos del mármol; en el contrato de la escultura se precisa que será «una estatua de mármol de un Cristo, de medida natural, desnudo, con una cruz entre los brazos y los símbolos de la pasión, en la posición que Miguel Ángel juzgue más adecuada». La obra se envió a Roma en 1521, donde fue acabada por su ayudante Pietro Urbano, el cual cambió la línea y le dio una terminación muy diferente de la que solía hacer Miguel Ángel, que inicialmente la había tratado como un joven atleta adolescente y que acostumbraba a dejar sus esculturas con planos voluntariamente inacabados. Fue colocada en la iglesia de [[Santa Maria sopra Minerva]] en Roma.{{Harvnp|Arbour|1966|p=146}}
* {{Harvtxt|Lapidus|2002|pp=90, 91}}{{cnf|date=November 2018}}
* {{Cite encyclopedia | title=Sufism | encyclopedia=Encyclopædia Britannica Online | ref=harv }}
</ref>:
 
Hacia 1530, Baccio Valori, comisario del papa [[Clemente VII (papa)|Clemente VII]] y nuevo gobernador de Florencia, le encargó una estatua de Apolo o de David. Se cree que en principio Miguel Ángel se inclinó hacia la ejecución de un ''David'', ya que la forma redonda que se aprecia debajo del pie derecho se considera un esbozo para hacer la cabeza de [[Goliat]]. La figura, está definitivamente dedicada a ''Apolo'', con la imagen del cuerpo que evoca la forma de una mujer, tratado como [[Narciso (mitología)|Narciso]] enamorado de sí mismo; muestra un claro [[contrapposto]]. Se encuentra en el museo florentino del [[Bargello]].
930 թվականին Իսմայիլի խումբը՝ հայտնի որպես կարմատներ, անհաջող կերպով ապստամբեց Աբբասյաննների դեմ, թալանեց Մեքքան և գողացավ Սև քարը, որը հետագայում վերադարձվեց<ref>{{cite encyclopedia|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/371782/Mecca/37835/History#ref887188|title=Mecca (Saudi Arabia)|encyclopedia=Encyclopædia Britannica|accessdate=2011-11-12}}</ref>:
 
El busto de ''[[Brutus (Miguel Ángel)|Brutus]]'' fue realizado hacia 1539 en Roma y se encuentra también en el Bargello. Fue un encargo del cardenal [[Niccolò Ridolfi]], ejecutado en un estilo antiguo, parecido a los bustos romanos de los siglos&nbsp;{{SIGLO|I}} y {{SIGLO|II}} de nuestra era; lo acabó su discípulo Tiberio Calcagni, sobre todo en la parte de las vestiduras. Tiene una altura de 74&nbsp;cm sin contar la peana. [[Giorgio Vasari]] fue el primero que relacionó su iconografía con la [[Antigüedad clásica]] y Tolnay observó reminiscencias de un busto romano de [[Caracalla]] que se encuentra en el [[Museo Arqueológico Nacional de Nápoles]].{{Harvnp|Hodson|2000|p=89}}
Մամուն ալ Ռաշիդ և Ալ-Մութասիմ խալիֆները [[Մութազիլիականություն|մութազիլականության]] փիլիսոփայությունը դարձրին պաշտոնական հավատալիք և պարտադրեցին մուսուլմաններին հետևել դրան: Մութալիզականությունը հույներից ազդված մտահայեցողական աստվածաբանության դպրոց էր, որը կոչվում էր [[քալամ]] և վերաբերում էր [[Դիալեկտիկա|դիալեկտիկային]]<ref>{{Harvtxt|Esposito|2010|p=88}}{{cnf|date=November 2018}}</ref>: Շատ ուղղափառ մուսուլմաններ չընդունեցին մութալիզականության դոկտրինան և դատապարտեցին Ղուրան ստեղծելու դրա գաղափարը: [[Ինկվիզիցիա|Ինկվիզիցիայի]] ժամանակ Իմամ Հանբալը հրաժարվեց ընդունել այն, որի պատճառով խոշտանգվեց և ուղարկվեց [[Բաղդադ|Բաղդադի]] մի մութ բանտախուց՝ մոտ տասներեք ամսով<ref>{{cite book |last1= Doi |first1= Abdur Rahman |title= Shariah: The Islamic Law |edition= |page=110|year=1984|publisher=Ta-Ha Publishers |location=London|isbn= 978-0-907461-38-8|ref=}}</ref>: Քալամի մյուս ճյուղը Աշարի դպրոցն էր՝ հիմնված Ալ-Աշարիի կողմից:
[[Archivo:Michelangelo Pieta Firenze.jpg|thumb|La ''[[Piedad florentina]]'', [[Museo dell'Opera del Duomo (Florencia)|Museo dell'Opera del Duomo]], [[Florencia]].]]
La ''[[Piedad florentina]]'', llamada así porque se encuentra en el [[Duomo de Florencia]], se cree que fue empezada a partir de 1550. Según Vasari y Condivi, Miguel Ángel proyectó este grupo escultórico con la idea que lo sepultaran a sus pies, dentro de la [[basílica de Santa María la Mayor]] en Roma. Más tarde, abandonó este deseo, por el de ser enterrado en Florencia, y también por la oportunidad de su venta, en 1561, a Francesco Bandini, que colocó la escultura en los jardines romanos de Montecavallo, donde permaneció hasta su traslado a la [[basílica de San Lorenzo de Florencia]] por parte de Cosme III en 1674; finalmente en 1722 se colocó en [[Santa Maria del Fiore]] y desde 1960 se encuentra en el [[Museo dell'Opera del Duomo (Florencia)|museo de la catedral]].{{Harvnp|Baldini|1978|p=136}}
 
El grupo escultórico de la ''[[Piedad florentina]]'' consta de cuatro personajes: el [[Cristo]] muerto que está sostenido por la [[María (madre de Jesús)|Virgen]], [[María Magdalena]] y [[Nicodemo]], los rasgos del cual son un [[autorretrato]] de Miguel Ángel. La estructura es piramidal, con Nicodemo como vértice, y el Cristo se muestra como una figura ''serpentinata'' propia del [[manierismo]].{{Harvnp|Bozal|1983}} En 1555, no se sabe exactamente, si por accidente o porque la obra no le parecía bien al autor, la rompió en diversos trozos. Explica Vasari:{{cita|Quizá porque la piedra era dura y estaba llena de esmeril y el cincel sacaba chispas, o quizá por su autocrítica severa, no estaba nunca contento con nada de lo que hacía... Tiberio Calcagni le preguntó por qué había roto la Piedad y se habían perdido así todos sus maravillosos esfuerzos. Miguel Ángel le respondió que una de las razones era porque su criado le había estado importunando con sus sermones diarios para que la acabase, y también porque se había roto una pieza del brazo de la Madonna. Y todo esto dijo, así como otras desgracias, como que había descubierto una fisura en el mármol, habiéndole hecho odiar la obra, había perdido la paciencia y la había roto.}}
Աբբասյան խալիֆայության տարածումով Սասանյան կայսրությունում իսլամը ձեռք բերեց [[Հելլենիստական մշակույթ|հելլենիստական]] և պարսկական շատ գաղափարներ, որոնք ներկրվեցին իրանցի և թուրք մտածողների միջոցով<ref>Morgen Witzel ''A History of Management Thought'' Taylor & Francis 2016 {{ISBN|9781317433354}} p. 44</ref><ref>Shireen Hunter, Shireen T. Hunter ''The Future of Islam and the West: Clash of Civilizations Or Peaceful Coexistence?'' Greenwood Publishing Group 1998 {{ISBN|9780275962876}} p. 44</ref>: [[Ալ-Ֆարաբի|Ալ-Ֆարաբիի]] և [[Ավիցեննա|Ավիցեննայի]] նման փիլիսոփաները ուղիներ էին փնտրում հունական սկզբունքները իսլամի գաղափարաբանության մեջ ընդգրկելու համար, մինչդեռ մյուսները, ինչպես [[Աբու Համիդ ալ-Ղազալի|Ալ-Ղազալին]], դեմ էին նման [[Սինկրետիզմ|սինկրետիզմի]]<ref>
* Lapidus (2002){{cnf|date=November 2018}}, p. 160
* Waines (2003) pp. 126–127
</ref>: Ավիցեննան փորձարարական բժշկության ռահվիրան էր<ref name="Jacquart, Danielle 2008">Jacquart, Danielle (2008). "Islamic Pharmacology in the Middle Ages: Theories and Substances". European Review (Cambridge University Press) 16: 219–227.</ref> և առաջին ֆիզիկոսն էր, որ կլինիկական փորձարկումներ կատարեց<ref>David W. Tschanz, MSPH, PhD (August 2003). "Arab Roots of European Medicine", Heart Views 4 (2).</ref>: Նրա երկու ամենահայտնի գործերն են Բժշկության գիրքը և Բժշկության կանոնը, որոնք իսլամական աշխարհում, ավելի ուշ՝ նաև Եվրոպայում, կիրառվում էն որպես ստանդարտ բժշկական տեքստեր: Նրա ներդրումների թվում են վարակիչ հիվանդությունների վարակիչ բնույթի բացահայտումը<ref name="Jacquart, Danielle 2008"/> և կլինիկական [[Դեղագիտություն|դեղագիտության]] ներմուծումը<ref>{{cite journal | last1 = Brater | first1 = D. Craig | last2 = Daly | first2 = Walter J. | year = 2000 | title = Clinical pharmacology in the Middle Ages: Principles that presage the 21st century | url = | journal = Clinical Pharmacology & Therapeutics | volume = 67 | issue = 5| pages = 447–450 [448] | doi=10.1067/mcp.2000.106465 | pmid=10824622}}</ref>: [[Մաթեմատիկա|Մաթեմատիկայի]] ոլորտում մաթեմատիկոս Մուհամմադ իբն Մուսա ալ-Խարիզմին իր անունը տվեց [[Ալգորիթմ|ալգորիթմի]] գաղափարին, իսկ [[հանրահաշիվ]] բառը (algebra) ծագում է ''al-jabr-''ից<ref>[[Gerald J. Toomer|Toomer, Gerald]] (1990). "Al-Khwārizmī, Abu Jaʿfar Muḥammad ibn Mūsā". In Gillispie, Charles Coulston. Dictionary of Scientific Biography. 7. New York: Charles Scribner's Sons. {{ISBN|0-684-16962-2}}.</ref>: Պարսիկ պոետ [[Ֆիրդուսի|Ֆիրդուսին]] գրեց իր էպիկական պոեմ [[Շահնամե|Շահնամեն]]: [[Ռումի|Ռումին]] գրեց պարսկական պոեզիայի հրաշալի էջեր, որով մինչև օրս էլ [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|Ամերիկայում]] ամենաշատ վաճառվող պոետների թվում է<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/7016090.stm|title=The roar of Rumi – 800 years on|work=BBC News|accessdate=2011-08-10|first=Charles|last=Haviland|date=2007-09-30}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/religion/religions/islam/art/rumi_1.shtml|title=Islam: Jalaluddin Rumi|publisher=BBC|date=2009-09-01|accessdate=2011-08-10}}</ref>: Ներդրված իրավական հաստատությունները ընդգրկեցին վստահված գույքի և բարեգործական գույքի (վաքֆ) գաղափարները<ref>{{cite book|author=Monica M. Gaudiosi|title=The Influence of the Islamic Law of Waqf on the Development of the Trust in England: The Case of Merton College|url={{Google books|bGPwtwAACAAJ|page=|keywords=|text=|plainurl=yes}}|year=1988|publisher=University of Pennsylvania}}{{page needed|date=November 2018}}</ref><ref>{{Harv|Hudson|2003|p=32}} {{citation not found}}</ref>:
 
{{Imagen múltiple
Այս շրջանը երբեմն կոչվում է «Իսլամական ոսկեդար»<ref>
| posición_tabla = right
* {{Harvtxt|Holt|1977a|pp=80, 92, 105}}{{cnf|date=November 2018}}
| dirección = horizontal
* {{Harvtxt|Holt|1977b|pp=661–663}}{{cnf|date=November 2018}}
| título=
* {{Harvtxt|Lapidus|2002|p=56}}{{cnf|date=November 2018}}
| texto =
* {{Harvtxt|Lewis|1993|p=84}}{{cnf|date=November 2018}}
| foto1 = Michelangelo Pietà Palestri.jpg| ancho1 = 160| texto1 = La ''[[Piedad Palestrina]]'' de [[Florencia]].
* {{Cite encyclopedia | title=Islam | encyclopedia=Encyclopaedia of Islam Online|last1=Gardet|first1=L. |last2=Jomier |first2=J. | ref=harv}}</ref>: Այս ընթացքում հասարակական հիվանդանոցներ հիմնվեցին (կոչվում էին Բիմարիստանի հիվանդանոցներ), որոնք համարվում են ժամանակակից իմաստով «առաջին հիվանդանոցները»<ref>{{Cite journal|title=Encyclopedia of the History of Islamic Science: Technology, alchemy and life|last=Micheau|first=Françoise|pages=991–992|ref=harv}}, in {{cite book|last1=Rāshid|first1=Rushdī|last2=Morelon|first2=Régis|title=Encyclopedia of the History of Arabic Science: Technology, alchemy and life sciences|url={{Google books|mnAXV09Z5bIC|page=|keywords=|text=|plainurl=yes}}|year=1996|publisher=CRC Press|isbn=978-0-415-12412-6}}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.planetseed.com/node/17129 |title=The beginnings of modern medicine: the Caliphate |publisher=Planetseed.com |accessdate=2011-01-29 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110715091828/https://www.planetseed.com/node/17129 |archivedate=2011-07-15 |df= }}</ref>. դրանք առաջին բժշկական դիպլոմները տվեցին<ref name=Alatas>{{Cite journal|first=Syed Farid|last=Alatas|title=From Jami'ah to University: Multiculturalism and Christian–Muslim Dialogue|journal=Current Sociology|volume=54|issue=1|pages=112–132|doi=10.1177/0011392106058837|year=2006|ref=harv}}</ref><ref>{{Cite book|title=Muslim Spain 711–1492 AD|first=S.M.|last=Imamuddin|publisher=Brill|year=1981|isbn=978-90-04-06131-6|page=169|ref=harv}}</ref>: [[Գինեսի ռեկորդների գիրք|Գինեսի ռեկորդների գիրքը]] [[Ալ-Կարաուին|Ալ-Կարաուինի]] համալսարանը՝ հիմնված 859 թվականին, համարում է գիտական աստիճան տվող ամենահին համալսարանը<ref>{{Cite book|title=The Guinness Book of Records|year=1998|isbn=978-0-553-57895-9|page=242|last1=Young|first1=Mark}}</ref>: Ներմուծվեցին փորձարարության ստանդարտներ և որակավորման տեխնիկաներ, ինչպես նաև մեջբերման ավանդույթը<ref name=Ahmed>Ahmed, Imad-ad-Dean. Signs in the heavens. 2. Amana Publications, 2006. Print. {{ISBN|1-59008-040-8}} pp. 23, 42, 84. {{quote|"Despite the fact that they did not have a quantified theory of error they were well aware that an increased number of observations qualitatively reduces the uncertainty."}}</ref>: Այդ հարցում կարևոր դերակատարում ունեցավ Իբն ալ-Հայթամը, որը համարվում է ժամանակակից գիտական մեթոդի հայրը և կոչվում է «աշխարհի առաջին իսկական գիտնական»<ref name="Haq">[[Nomanul Haq|Haq, Syed]] (2009). "Science in Islam". Oxford Dictionary of the Middle Ages. {{ISSN|1703-7603}}. Retrieved 2014-10-22.</ref><ref>[[G.J. Toomer]]. [https://www.jstor.org/stable/228328?pg=464 Review on JSTOR, Toomer's 1964 review of Matthias Schramm (1963) ''Ibn Al-Haythams Weg Zur Physik''] Toomer p. 464: "Schramm sums up [Ibn Al-Haytham's] achievement in the development of scientific method."</ref><ref>{{Cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/7810846.stm|work=BBC News|title=The 'first true scientist'|author=Al-Khalili, Jim|date=4 January 2009|accessdate=24 September 2013}}</ref><ref>{{Cite journal|last=Gorini|first=Rosanna|title=Al-Haytham the man of experience. First steps in the science of vision|url=http://www.ishim.net/ishimj/4/10.pdf|journal=Journal of the International Society for the History of Islamic Medicine|volume=2|issue=4|pages=53–55|date=October 2003|format=PDF|accessdate=2008-09-25|ref=harv}}</ref>: Կառավարությունը գիտնականներին վճարում էր այնքան, որքան պրոֆեսիոնալ մարզիկներին այսօր<ref name=Ahmed/>: Փաստարկում են, որ [[Արևակենտրոն համակարգ|արևակենտրոն համակարգի]] եզրակացությունների համար [[Կոպեռնիկոս|Կոպեռնիկոսի]] կիրառած տվյալները հավաքվել են, իսկ Ալ-Ջահիզը առաջարկել է [[Բնական ընտրություն|բնական ընտության]] տեսությունը<ref>{{cite web|url=https://www.theguardian.com/commentisfree/2008/jan/30/religion.world|title=It's time to herald the Arabic science that prefigure Darwin and Newton|website=The Guardian|accessdate=2013-09-24|location=London|first=Jim|last=Al-Khalili|date=2008-01-30}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.telegraph.co.uk/science/science-news/3323462/Science-Islams-forgotten-geniuses.html|title=Science: Islam's forgotten geniuses|publisher=The Telegraph|accessdate=2011-12-13|location=London|first=Jim|last=Al-Khalili|date=2008-01-29}}</ref>:
| foto2 = Michelangelo pietà rondanini.jpg| ancho2 = 192| texto2 = La ''[[Piedad Rondanini]]'' de [[Milán]].
}}
 
Posteriormente, la ''[[Piedad florentina]]'', fue restaurada por Tiberio Calcagni, a pesar de ello aún se puede observar algún desperfecto en el brazo y en la pierna del Cristo.{{Harvnp|Hodson|2000|p=110}}
Աբբասյանների խալիֆայությունը անկում ապրեց Ալ-Վաթիքի (842–847) և Ալ-Մութադիդի(892–902) կառավարման շրջանում<ref>Anthony Parel, Ronald C. Keith ''Comparative Political Philosophy: Studies Under the Upas Tree'' Lexington Books, 2003 {{ISBN|9780739106105}} p. 186</ref>, և 1258 թվականին [[Մոնղոլական կայսրություն|Մոնղոլական կայսրությունը]] դրեց Աբբասյան դինաստիայի վերջը<ref>
* {{Cite encyclopedia | title=Abbasid Dynasty | encyclopedia=Encyclopædia Britannica Online | ref=harv }}
</ref>: Անկման շրջանում Աբբասյան խալիֆայությունը բաժանվեց փոքր պետությունների ու դինաստիաների, ինչպես Թուլունիդների և [[Ղազնևիների պետություն|Ղազնևիների պետությունը]]: Ղազնևիդների դինաստիան իսլամական դինաստիա էր, որը հիմնեցին թյուրքական ստրուկ զինվորները մեկ այլ իսլամական կայսրությունից՝ [[Սամանիների պետություն|Սամանիների կայսրությունից]]<ref>Hamad Subani ''The Secret History of Iran'' Lulu.com 2013 {{ISBN|9781304082893}} 74</ref>:
 
Otra obra sobre el mismo tema y realizada durante la misma época (1556) es la ''[[Piedad Palestrina]]'', un grupo escultórico con el Cristo, la Virgen y María Magdalena, de dos metros y medio de altura. Miguel Ángel empleó para su elaboración un fragmento de una construcción romana; en la parte posterior se puede apreciar un trozo de decoración antigua de un [[arquitrabe]] romano. Se encuentra inacabada y, después de estar en la capilla del palazzo Barberini de [[Palestrina]], actualmente se puede ver en la [[Galería de la Academia de Florencia]].{{Harvnp|Baldini|1978|p=140}}
Թուրքական երկու ցեղեր՝ կարախանիդները և [[Սելջուկներ|սելջուկները]], 10-րդ դարի ընթացքում իսլամ ընդունեցին, իսկ հետագայում ենթարկվեցին [[Օսմանյան կայսրություն|Օսմանյան կայսրությանը]], որի հետ կիսում են նույն ծագումն ու լեզուն: Կարևոր է նշել, որ Օսմանյան տերության կողմից իսլամական իշխանությունը մեծապես ազդվեց օսմանյան ղեկավարների ու [[Սուֆիզմ|սուֆիզմի]] միջև սիմբիոզից: Ըստ օսմանյան պատմագրության՝ ղեկավարի լեգիտիմիությունը վերագրվում է Շեյխ Էդեբալին: Նա [[Օսման I|Օսման Գազիի]] երազը մեկնաբանում է որպես Ալլահի կողմից իր իշխանության հավանություն<ref>Jens Peter Laut ''Vielfalt türkischer Religionen'' Albert-Ludwigs-Universität Freiburg (German) p. 31</ref>: Մեվլեվի կանոնը և Բեքթաշի կանոնը կապված են սուլթաններ հետ<ref>Ga ́bor A ́goston, Bruce Alan Masters ''Encyclopedia of the Ottoman Empire'' Infobase Publishing 2010 {{ISBN|9781438110257}} p. 540</ref>: Սելջուկները մեծ դեր խաղացին սուննիականության վերածնունդի մեջ, իսկ հետո շիա ուղղությունը մեծացրեց իր ազդեցությունը: Սելջուկ զինվորական առաջնորդ [[Ալփ-Արսլան|Ալփ-Արսլանը]] ֆինանսապես աջակցեց գիտությանն ու գրականությանը և Բաղդադում հիմնեց Նեզամիյեի համալսարանը<ref>Andreas Graeser ''Zenon von Kition: Positionen u. Probleme'' Walter de Gruyter 1975 {{ISBN|9783110046731}} p. 260</ref>:
 
Miguel Ángel empezó también la ''[[Piedad Rondanini]]'', que sería la última escultura en la cual trabajaría hasta la vigilia de su muerte. La religiosidad que muestran estas últimas esculturas es el resultado de una crisis interna del autor. Las imágenes de la ''[[Piedad Rondanini]]'' son alargadas y tanto el Cristo como la Virgen se encuentran completamente unidos como si se tratase de un solo cuerpo, se aprecia una frontalidad dramática de origen medieval. La dejó, inacabada, como legado, en 1561, a su fiel servidor Antonio del Franzese. Se mantuvo durante siglos en el patio del palazzo Rondanini y en 1952 fue adquirida por el Ayuntamiento de [[Milán]] y colocada para su exposición en el centro cívico del [[castillo Sforzesco]] de los [[Sforza]].{{Harvnp|Arbour|1966|p=224}}
Այս ընթացքում [[Դելիի սուլթանություն|Դելիի սուլթանությունը]] գրավեց հնդկական մայրցամաքի հյուսիսային հատվածները: Կրոնական առաքելությունների արդյունքում [[Կամա-վոլգյան Բուլղարիա|Կամա-վոլգյան Բուլղարիան]] ևս ընդունեց իսլամը: Շատ մուսուլմաններ առևտրի նպատակով [[Չինաստան]] գնացին՝ աստիճանաբար իշխելով [[Սոնգ դինաստիա|Սոնգ դինաստիայի]] ներկրման և արտահանման ոլորտները<ref name=china>{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/religion/religions/islam/history/china_1.shtml|title=Islam in China|publisher=BBC|accessdate=2011-08-10}}</ref>:
 
La ''[[Piedad Rondanini]]'' es, de todas sus esculturas, la más trágica y misteriosa. En el inventario de su casa de Roma, se refiere como «otra estatua iniciada de un Cristo con otra figura encima, juntas, esbozadas y sin acabar».{{Harvnp|Pijoan|1966|pp=214-215}}
===Նախամոդեռն դարաշրջան (1258–18-րդ դար)===
[[File:Portrait Caliph Abdulmecid II.jpg|thumb|right|Աբդուլմեջիդ II-ը Օսմանյան դինաստիայի վերջին խալիֆն էր: ]]
Իսլամն ընդլայնեց մուսուլմանական առևտրի ցանցերը՝ հասնելով մինչև [[Ենթասահարա]], [[Կենտրոնական Ասիա]] և [[Մալայան արշիպելագ]]<ref name="EoI-Islam">{{cite encyclopedia | title=Islam | encyclopedia=Encyclopaedia of Islam Online |last1=Gardet|first1=L. |last2=Jomier |first2=J. | ref=harv }}</ref><ref>{{cite web|title=The Spread of Islam|url=http://www.yale.edu/yup/pdf/cim6.pdf|accessdate=2 November 2013}}</ref>: Օսմանյան կայսրության ներքո իսլամը տարածվեց [[Հարավարևելյան Եվրոպա|Հարավարևելյան Եվրոպայում]]<ref>{{cite web|url=http://www.oxfordislamicstudies.com/article/opr/t125/e1801?_hi=41&_pos=3 |title=Ottoman Empire |publisher=Oxford Islamic Studies Online |date=6 May 2008 |accessdate=26 August 2010}}</ref>: Այս տարածումների ընթացքում այն միախառնվում էր տեղական մշակույթներին, որի վկայություններից է այն, երբ Մուհամմադ մարգարեն հայտնվում է հնդկական էպոսում և ֆոլկլյորում<ref>{{Cite book|title=Islam in South Asia in Practice|last=Metcalf|first=Barbara|publisher=Princeton University Press|year=2009|isbn=|location=|page=104}}</ref>: Իսլամ ընդունելը, սակայն, հին կրոնական պրակտիկաների հենց այնպես դադարեցումը չէր. այն ավելի շուտ «իսլամական ծեսերը, տիեզերաբանությունը, գրականությունը տեղական կրոնական համակարգի հետ ձուլելու գործընթաց էր»<ref>{{Cite book|title=Islamic and European Expansion|publisher=Temple University Press|year=1993|editor-last=Adas|editor-first=Michael|location=Philadelphia|page=25}}</ref>: Չինաստանի մուսուլմանները, որոնք վաղ շրջանի ներգաղթյալների սերունդն էին, սկսեցին ձուլվել՝ ընդունելով չինական անուններն ու մշակույթը, իսկ [[Նանկին|Նանկինը]] դարձավ իսլամի ուսումնասիրության կարևոր կենտրոն<ref>Israeli, Raphael (2002). ''Islam in China''. p. 292. Lexington Books. {{ISBN|0-7391-0375-X}}.</ref><ref>{{cite book |last1=Dillon|first1=Michael|title=China's Muslim Hui Community|edition=|page=37|year=1999|publisher=Curzon|location=|isbn=978-0-7007-1026-3|ref=}}</ref>:
 
== Obra pictórica ==
Թուրքերը թուրքական շամանիզմի տարրեր ավելացրին իրենց նոր կրոնին և նորովի մեկնաբանեցին իսլամը<ref name="ReferenceWorldWide"/>: Կարևոր էր կանանց կարգավիճակի փոփոխությունը: Ի տարբերություն արաբական ավանդույթի՝ թուրքականը կառուցված էր մայրական հասարակության վրա<ref name="ReferenceWorldWide"/>: Թուրքերը պահպանեցին կնոջ կարգավիճակը իսլամն ընդունելուց հետո: Ավելին՝ նրանք ապշեցուցիչ նմանություններ գտան սուֆիզմի ծեսերի և շամանական պրակտիկաների միջև<ref name="ReferenceWorldWide"/>: Այնուամենայնիվ, թուրքական հավատի ազդեցությունը չէր սահմանափակվում սուֆիզմով. [[Անատոլիա|Անատոլիայում]], Կենտրոնական Ասիայում և [[Բալկաններ|Բալկաններում]] մուսուլմանները ընդունեցին իսլամի ուղղափառ տարբերակը<ref name="ReferenceWorldWide">Cenap Çakmak ''Islam: A Worldwide Encyclopedia [4 volumes]'' ABC-CLIO 2017 {{ISBN|9781610692175}} pp. 1425–1429</ref>: Արդյունքում՝ շատ (նախկին) շամանական ավանդույթներ սովորական մուսուլմաններ կողմից համարվեցին իրապես իսլամական<ref name="ReferenceWorldWide"/>: Շամանական շատ հավատալիքներ, ինչպես սուրբ էության, հոգիների, ծառերի ու կենդանիների հանդեպ հավատը, պահպանվել են մինչև օրս<ref>A.C.S. Peacock ''Early Seljuq History: A New Interpretation'' Routledge 2013 {{ISBN|9781135153694}} p. 123</ref>:
 
{{VT|Categoría:Cuadros de Miguel Ángel}}
Այն ժամանակ շիաների մեջ մեծամասնություն կազմող և ամենատարեց խումբը, որը Ալիի թոռան՝ գիտնական Զեյդ իբն Ալիի անունով էր կոչվում, կիրառում էր Հանաֆիի օրենսդրությունը, ինչպես որ շատ սուննիներ<ref name="books.google.co.uk-mae">''Islamic Finance: Law, Economics, and Practice'' By Mahmoud A. El-Gamal p. 122 [https://books.google.com/books?id=2ElRUvoVRxYC&pg=PA118&dq=Zaydis+use+hanafi#v=onepage&q=Zaydis%20use%20hanafi]</ref><ref name="Arab-Israeli Conflict Page 917">''The Encyclopedia of the Arab-Israeli Conflict: A Political, Social and Military History'' edited by Spencer C. Tucker, Priscilla Mary Roberts p. 917 [https://books.google.com/books?id=YAd8efHdVzIC&pg=PA917&dq=Zaydis+use+hanafi#v=onepage&q=Zaydis%20use%20hanafi]</ref><ref name="The Iraq Effect Page 91">''The Iraq Effect: The Middle East After the Iraq War'' By Frederic M. Wehrey p. 91 [https://books.google.com/books?id=i-3LAlfW7DIC&pg=PA91&dq=Zaydis+use+hanafi#v=onepage&q=Zaydis%20use%20hanafi]</ref>: Շիաների [[Սեֆյաններ|Սեֆյանների]] դինաստիան 1501 թվականին իշխանության եկավ և ավելի ուշ նվաճեց [[Իրան|Իրանը]]<ref>Peter B. Golden: An Introduction to the History of the Turkic Peoples; In: Osman Karatay, Ankara 2002, p. 321</ref>: Սուննի բնակչության համար 12-ի շիա իսլամի պարտադիր ընդունումը ամրապնդեց Զեյդի և Իսմայիլի սեկտաների վրա 12-ի սեկտայի գերիշխանությունը<ref>"Ismail Safavi" Encyclopædia Iranica</ref>: [[Նադիր շահ|Նադիր շահը]], որը տապալեց Սեֆյաններին, փորձեց բարելավել հարաբերությունները սուննիների հետ՝ խթանելով սուֆիզմի ինտեգրումը և դա կոչելով Ջաֆարի Մադհաբ<ref>Nadir Shah and the Ja 'fari Madhhab Reconsidered, Ernest Tucker, Iranian Studies, Vol. 27, No. 1/4, ''Religion and Society in Islamic Iran during the Pre-Modern Era'' (1994), pp. 163–179, Published by: International Society for Iranian Studies [https://www.jstor.org/discover/10.2307/4310891?uid=3738032&uid=2129&uid=2&uid=70&uid=4&sid=21103813818403]</ref>:
 
=== El tormento de San Antonio ===
Իբն Թայմիյան (1263-1328 թվականներ) անհանգստացած էր իսլամի ինտեգրումով և փորձեց աստվածաբանական ուսմունք հիմնել, որը իսլամը կմաքրեր հավանական փոփոխություններից<ref name="ReferenceA">Mary Hawkesworth, Maurice Kogan ''Encyclopedia of Government and Politics: 2-volume set'' Routledge 2013 {{ISBN|9781136913327}} pp. 270–271</ref>: Ի տարբերություն իր ժամանակակից գործընկերների, որոնք հիմվում էին ավանդույթների ու վաղ պատումների վրա, Իբն Թայմիյայի մեթոդաբանությունը ընտրված հադիսները կիրառելու և Ղուրանը բառացի հասկանալու միախառնուրդ էր<ref name="ReferenceA"/><ref name="ReferenceC">Cenap Çakmak ''Islam: A Worldwide Encyclopedia [4 volumes]'' ABC-CLIO 2017 {{ISBN|9781610692175}} p. 665</ref>: Նա մերժեց իսլամի շատ փիլիսոփայական մոտեցումներ և փոխարենը առաջարկեց պարզ, հստակ ու դոգմատիկ աստվածաբանություն<ref name="ReferenceA"/>: Նրա աստվածաբանության կարևոր հատկանիշներից է [[Կրոնապետություն|Կրոնապետության]] կարևորության ընդգծումը. մինչ իշխող տեսակետը կրոնական իմաստությունը անհրաժեշտ էր համարում պետության համար, Իբն Թայմիյան քաղաքական իշխանությունն էր անհրաժեշտ համարում կրոնական գերազանցության հասնելու համար<ref name="ReferenceA"/>: Հետագայում նա մերժեց որոշ հադիսներ, որոնք տարածված էին իր շրջանի մուսուլմանների մոտ և հիմնվեց միայն Շահիհ Բուխարիի ու Շահիհ Մուսուլմանի վրա՝ ցանկանալով կանխել [[Աշարիականություն|Աշարիականությունը]]<ref name="ReferenceC"/><ref>Jonathan Brown ''The Canonization of al-Bukhārī and Muslim: The Formation and Function of the Sunnī Ḥadīth Canon'' Brill 2007 {{ISBN|9789047420347}} p. 313</ref>: Վախենալով [[Խաչակրաց առաջին արշավանք|խաչակիրներից]], ինչպես նաև՝ [[Մոնղոլներ|մոնղոլներից]], Իբն Թայմիյան պնդում էր, որ մուսուլմանների համար պարտադիր պիտի լինի ''անհավատների'' դեմ ֆիզիկական [[Ջիհադ|ջիհադին]] միանալը: Անհավատների թվում էին ոչ միայն նվաճողները, այլ նաև մուսուլմանների մեջ ''[[Հերետիկոսություն|հերետիկոսները]]''՝ ներառյալ շիաները, աշարականները և «փիլիսոփաները», որոնց Իբն Թայմիյան մեղադրում էր իսլամը վատթարացնելու մեջ<ref name="ReferenceD">Richard Gauvain ''Salafi Ritual Purity: In the Presence of God'' Routledge 2013 {{ISBN|9780710313560}} p. 6</ref>: Այնուամենայնիվ, նրա գրածները կենսական նշանակություն ունեցան միայն իր կյանքի ընթացքում: Նրան շարունակ մեղադրում էին սրբապղծության մեջ՝ Ալլահին մարդու կերպար տալու համար. նրա աշակերտ Իբն Խաթիրը հեռացավ իր ուսուցչից և ժխտեց անթրոպոմորֆիզմը<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=htx8BAAAQBAJ|title=The Archetypal Sunni Scholar: Law, Theology, and Mysticism in the Synthesis of al-Bajuri|last=Spevack|first=Aaron|date=2014|publisher=SUNY Press|year=|isbn=9781438453712|location=|pages=129–130|language=en|via=}}</ref>, սակայն միաժամանակ ընդունեց իր նախկին ուսուցչի հակառացիոնալիստական և հադիսական ուղղվածության մեթոդաբանությունը<ref>Barbara Freyer Stowasser ''Women in the Qur'an, Traditions, and Interpretation'' Oxford University Press 1994 {{ISBN|978-0-199-87969-4}}</ref>: Այդ ազդեցությունը երևում է Թաֆսիրի մասին նրա ակնարկում, որը արժեզրկում է մինչև այդ գոյություն ունեցած բացառիկ ավանդույթների մեծամասնությունը<ref>Karen Bauer ''Gender Hierarchy in the Qur'an: Medieval Interpretations, Modern Responses'' Cambridge University Press 2015 {{ISBN|978-1-316-24005-2}} p. 115</ref><ref>Aysha A. Hidayatullah ''Feminist Edges of the Qur'an'' Oxford University Press 2014 {{ISBN|978-0-199-35957-8}} p. 25</ref>: Սակայն, Իբն Թայմիյայի գործերը կարևոր աղբյուր դարձան [[Վահաբականներ|Վահաբիզմի]] և 21-րդ դարի Սալաֆյանների աստվածաբանության համար<ref name="ReferenceD"/><ref name="ReferenceA"/><ref name="ReferenceC"/>, իսկ նրա ''Թաֆսիր Իբն Խաթիր'' երկը մեծապես արժևորվեց ժամանակակից սալաֆիզմում<ref>Oliver Leaman ''The Qur'an: An Encyclopedia Taylor & Francis'' 2006 {{ISBN|978-0-415-32639-1}} p. 632</ref>:
 
La primera obra pictórica atribuida a Miguel Ángel, de cuando este contaba con doce años de edad, fue el ''Tormento de San Antonio''. La pintura, citada por los primeros biógrafos del artista, era una copia con variantes de un conocido [[grabado]] del alemán [[Martin Schongauer]]. Una pintura de este tema fue subastada como obra «del taller de [[Domenico Ghirlandaio|Ghirlandaio]]», adquirida por un marchante norteamericano y sometida a diversos análisis en el [[Metropolitan Museum]] de Nueva York en 2009. Varios expertos en la obra de Miguel Ángel la identifican como la pintura que el florentino realizó durante su aprendizaje con Ghirlandaio, aunque existen dudas al respecto.<ref>{{cita web |url=http://cultura.elpais.com/cultura/2009/05/14/actualidad/1242252001_850215.html |título=Si es un 'miguel ángel', es un chollo|periódico=[[El País]]|fechaacceso= el 26 de junio de 2015|fecha= 14 de mayo de 2009}}</ref> Finalmente, fue adquirida por el [[Kimbell Art Museum]] de Estados Unidos.<ref>{{cita noticia|agencia=Europa Press|url=http://www.europapress.es/cultura/noticia-primer-miguel-angel-viaja-texas-20090514160809.html|título=El primer Miguel Ángel viaja a Texas|fecha= 14 de mayo de 2009|fechaacceso=16 de junio de 2015}}</ref>
=== Մոդեռն դարաշրջան (18 – 20-րդ դարեր) ===
Մուսուլմանական աշխարհը 1800-ական թվականներից սկսած քաղաքական անկման մեջ էր, հատկապես համեմատած ոչ մուսուլման եվրոպական հատվածի հետ: Անկումը ակնհայտ էր մշակութային առումով. եթե 18-րդ դարում Թաքի ալ-Դինը [[Ստամբուլ|Ստամբուլում]] աստղադիտարան հիմնեց, ու կառուցվեց նաև Ջայ Սինգի աստղադիտարանը, ապա մինչև 20-րդ դարը մուսուլմանական մեծամասնություն ունեցող ոչ մի երկրում չկար որևէ մեծ աստղադիտարան<ref>Ahmed, Imad-ad-Dean. Signs in the heavens. 2. Amana Publications, 2006. p. 170. Print. {{ISBN|1-59008-040-8}}</ref>: [[Պիրենեյան թերակղզու արաբական նվաճումներ|Պիրենեյան թերակղզու]] մուսուլմանների դեմ ծավալված [[Ռեկոնկիստա|Ռեկոնկիստան]] 1492 թվականին հաջողության հասավ: Մինչև 19-րդ դարը [[Բրիտանական կայսրություն|Բրիտանական կայսրությունը]] [[Հնդկաստան|Հնդկաստանում]] պաշտոնապես վերջ էր դրել Մուղալի դինաստիային<ref name="Lapidus 2002, pp.358,378–380,624">Lapidus (2002), pp. 358, 378–380, 624</ref>: 19-րդ դարում սկիզբ առան Դեոբանդիի և Բարլեվիի շարժումները:
 
=== Santo Entierro ===
18-րդ դարի ընթացաքում Մուհամմադ իբն Աբդ ալ-Բահաբը հիմնեց Օսմանյան սուլթանությանը հակադրվող ռազմական մի շարժում՝ խորհուրդ տալով իր երիտասարդ ընկերներին վերադառնալ Ահմադ իբն Հանբալի աստվածաբանության վրա հիմնված իսլամական սկզբունքներին<ref>Donald Quataert ''The Ottoman Empire, 1700-1922'' Cambridge University Press 2005 {{ISBN|9780521839105}} p. 50</ref><ref name="ReferenceE">Ga ́bor A ́goston, Bruce Alan Masters ''Encyclopedia of the Ottoman Empire'' Infobase Publishing 2010 {{ISBN|9781438110257}} p. 260</ref>: Նա խորապես ազդված էր Իբն Թայմիյայի և Իբն ալ-Քայիմի աշխատություններից և դատապարտում էր իսլամական մի շարք ավանդույթներ, ինչպես, օրինակ, Մուհամմադի կամ սրբերի գերեզմաններ այցելելը<ref name="ReferenceE"/>: 18-րդ դարի ընթացքում նա դաշինք հիմնեց Սաուդների ընտանիքի հետ, որը հիմնել էր Վահաբիի սեկտան: Վերածնության այս շարժման նպատակն էր պահպանել միաստվածությունը և մաքրել իսլամը նորարարություններից: Նրանց գաղափարաբանությունը հանգեցրեց ամբողջ աշխարհում սրբավայրերի ապասրբացման՝ ներառյալ Մուհամմադի և իր գործընկերների սրբավայրերը Մեքքայում և Մեդինայում<ref>{{Harvtxt|Esposito|2010|p=146}}</ref><ref>{{cite news|title=Graves desecrated in Mizdah|url=http://www.libyaherald.com/2013/09/04/graves-desecrated-in-mizdah/#axzz2jWG0vDDO|newspaper=Libyan Herald|date=4 September 2013|accessdate=2 November 2013}}</ref>: Շատ արաբ ազգայնականներ, ինչպես Ռաշիդ Ռիդան, խալիֆայությունը համարեցին թուրքերի կողմից արաբներից խլված իրավունք: Հետևաբար, նրանք ապստամբեցին Օսմանյան կայսրության դեմ, մինչև որ այն կազմալուծվեց [[Առաջին համաշխարհային պատերազմ|Առաջին համաշխարհային պատերազմից]] հետո և վերացավ 1924 թվականին<ref>{{cite news |url=http://weekly.ahram.org.eg/2000/488/chrncls.htm |title=New Turkey |newspaper=Al-Ahram Weekly |date=29 June – 5 July 2000 |issue=488 |accessdate=2010-05-16 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20101004145229/http://weekly.ahram.org.eg/2000/488/chrncls.htm |archivedate=4 October 2010 |df= }}</ref>: Զուգահեռաբար, Իբն Սաուդը նվաճեց Մեքքան՝ իսլամի սիրտը, և [[Վահաբականներ|վահաբականությունը]] իսլամական մշակույթի մաս դարձրեց <ref>Nicolas Laos ''The Metaphysics of World Order: A Synthesis of Philosophy, Theology, and Politics'' Wipf and Stock Publishers 2015 {{ISBN|9781498201025}} p. 177</ref>:
 
{{AP|Santo Entierro (Miguel Ángel)}}
19-րդ դարի վերջին մուսուլման լուսավորիչները, ինչպիսիք էին Մուհամմադ Ադհունը, Ռաշիդ Ռիդան և Ջամալ ալ-Դին ալ-Աֆղանը, իսլամը [[Լուսավորության դարաշրջան|Լուսավորության դարաշրջանի]] սոցիալական և մտավորական գաղափարների հետ համադրելու ուղիների էին փնտրում՝ մաքրելով այն ենթադրյալ փոփոխություններից և հավատարիմ մնալով Ռաշիդունի շրջանի գաղափարներին<ref name="ReferenceF">Henri Lauzière ''The Making of Salafism: Islamic Reform in the Twentieth Century'' Columbia University Press 2015 {{ISBN|9780231540179}}</ref>: Սալաֆյաններին հավատարիմ մնալու համար նրանք իրենց կոչեցին ''Սալաֆիյա''<ref name="ReferenceG">Robert Rabil ''Salafism in Lebanon: From Apoliticism to Transnational Jihadism'' Georgetown University Press 2014 {{ISBN|9781626161184}} chapter: "Doctrine"</ref><ref name="ReferenceF"/>: Այնուամենայնիվ, նրանք տարբերվում են սալաֆյանների շարժումից, որը ծաղկում ապրեց 20-րդ դարի երկրորդ կեսին՝ հիմնված լինելով վահաբականների շարժման վրա, որոնք համարվում են իսլամի մոդեռնիստները: Նրանք մերժեցին իրավունքի սուննիական դպրոցները և թույլատրեցին [[իջիհադը]]<ref name="ReferenceG"/>:
[[Archivo:Entombment Michelangelo.jpg|thumb|[[Santo Entierro (Miguel Ángel)|''Santo Entierro'']], en la [[National Gallery de Londres]] (1500-1501).]]
Hasta el reciente hallazgo de ''Las tentaciones de san Antonio'', eran el ''[[Santo Entierro (Miguel Ángel)|Santo Entierro]]'' y la ''[[Madonna de Mánchester]]'' las primeras pinturas atribuidas a Miguel Ángel. El ''Santo Entierro'' se trata de una tabla al [[Pintura al temple|temple]] inacabada, datada hacia 1500-1501, que se encuentra en la [[National Gallery de Londres]]. Gracias a unos documentos publicados en 1980, se sabe que durante su estancia en Roma recibió el encargo de hacer un retablo para la iglesia de Sant'Agostino de esa ciudad y que el artista devolvió el pago recibido a cuenta, ya que no había podido acabarlo debido a su retorno a Florencia en 1501.
 
Esta tabla, que durante muchos años se ha dudado si pertenecía a Miguel Ángel, finalmente se ha reconocido como obra suya.{{Harvnp|Rubiés|2001|p=28}} Las figuras de Cristo y san Juan son las que muestran más fuerza, y su composición es soberbia; la figura de [[José de Arimatea]], situada detrás de Jesucristo se puede observar un curioso parecido con la de san José del [[Tondo Doni]].{{Harvnp|Salvini|1978|p=159}}
Ահլե Սուննաթ շարժումը կամ առավել հայտնի՝ Բարլեվիի շարժումը ընդգծեց իսլամական օրենքի գերակայությունը սուննիների պրակտիկայի և Մուհամմադ մարգարեին անձնական նվիրվածության հանդեպ<ref>[http://journals.cambridge.org/action/displayFulltext?type=1&fid=69415&jid=ASS&volumeId=32&issueId=03&aid=69414 Generational Changes in the Leadership of the Ahl-e Sunnat Movement in North India during the Twentieth Century]</ref>: Այն առաջ եկավ իրավաբան Իմամ Ահմեդ Ռազա Խան Քադրիի, Ալամա Ֆալիզե Հաք Խայրաբադի, Շահ Ահմադ Նուրանի և Մուհամմադ Աբդուլ Ղաֆուր Հազարվիի աշխատություններից՝ Բրիտանական Հնդկաստանում մուսուլմանների մտավոր և բարոյական անկման պայմաններում<ref name="Reference2011">{{cite book|author=Marshall Cavendish Reference|title=Illustrated Dictionary of the Muslim World|url={{Google books|8Zp_5IydPGgC|page=PA113|keywords=|text=|plainurl=yes}}|year=2011|publisher=Marshall Cavendish|isbn=978-0-7614-7929-1|pages=113–}}</ref>: Շարժումը զանգվածային էր, պաշտպանում էր սուֆիզմը և բարեփոխում դրա պրակտիկաները. այն առաջ եկավ ի պատասխան [[Հարավային Ասիա|Հարավային Ասիայում]] Դեոբանդի արմատական շարժման և մյուս վայրերում Վահաբականների շարժման<ref name="Canfield2002">{{cite book|author=Robert L. Canfield|title=Turko-Persia in Historical Perspective|url={{Google books|g3JhKNSk8tQC|page=PA131|keywords=|text=|plainurl=yes}}|date=2002|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-52291-5|pages=131–}}</ref>: Շարժումը հակադրվեց Ահմադիյայի շարժմանը և հայտնի է Մավլիդի տոնակատարությամբ: Այսօր շարժումը սփռված է աշխարհով մեկ՝ հետևորդներ ունենալով [[Պակիստան|Պակիստանում]], [[Հնդկաստան|Հնդկաստանում]], [[Բանգլադեշ|Բանգլադեշում]], [[Թուրքիա|Թուրքիայում]], [[Աֆղանստան|Աֆղանստանում]], [[Իրաք|Իրաքում]], [[Հարավային Աֆրիկա|Հարավային Աֆրիկայում]], [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|Միացյալ Նահանգներում]], [[Միացյալ Թագավորություն|Միացյալ Թագավորություննում]] և այլ երկրներում: Հետևորդների թիվը ներկայումս գերազանցում է 200 միլիոնը<ref>{{cite web|url=http://www.oxfordreference.com/search?siteToSearch=aup&q=barelvi&searchBtn=Search&isQuickSearch=true|title=Search Results|work=oxfordreference.com}}</ref>:
 
=== Tondo Doni ===
===Պոստմոդեռն ժամանակներ (20-րդ դարից մինչև օրս)===
[[File:Flag of OIC.svg|thumb|[[Իսլամական կոնֆերանս կազմակերպություն|Իսլամական վեհաժողով կազմակերպության]] դրոշը: ]]
Արդյունաբերական երկրների հետ կապերը հանգեցրին մուսուլման բնակչության տնտեսական ներգաղթի դեպի նոր շրջաններ: Շատ մուսուլմաններ որպես ծառա հիմնականում Հնդկաստանից և [[Ինդոնեզիա|Ինդոնեզիայից]] գաղթեցին դեպի [[Կարիբյան ծով]]՝ [[Ամերիկա|Ամերիկա մայրցամաքում]] կազմելով մուսուլման բնակչության ամենամեծ տոկոսը<ref>Muslim Minorities in the West: Visible and Invisible By Yvonne Yazbeck Haddad, Jane I. Smith, p. 271</ref>: Ենթասահարայում քաղաքաշինության և առևտրի զարգացման արդյունքում մուսուլմանները հաստատվեցին նոր շրջաններում և տարածեցին իրենց կրոնը՝ մուսուլման բնակչության թիվը կրկնապատկելով 1869-1914 թվականների ընթացքում<ref>Bulliet, Richard, Pamela Crossley, Daniel Headrick, Steven Hirsch, Lyman Johnson, and David Northrup. The Earth and Its Peoples. 3. Boston: Houghton Mifflin, 2005. {{ISBN|0-618-42770-8}}</ref>: Մուսուլման գաղթականները 1960-ական թվականներից սկսած սկսեցին ժամանել [[Արևմտյան Եվրոպա|Արևմտյան Եվրոպայի]] երկրներ որպես ժամանակավոր աշխատողներ՝ հիմնականում նախկին գաղութներից:
 
[[Archivo:Tondo Doni, por Miguel Ángel.jpg|thumb|left|''[[Tondo Doni]]'', en los [[Uffizi]] de [[Florencia]] (1504-1505).]]
Շատ ու շատ մուսուլման գիտնականներ իսլամական վաղեմի հավատալիքները տարանջատում են արխայիկ մշակութային ավանդույթներից<ref>{{Harvtxt|Nigosian|2004|pp=41}}</ref>: Լիբերալ իսլամը մի շարժում է, որը փորձում է կրոնական ավանդույթը համաձայնեցնել աշխարհիկ կառավարման և մարդու իրավունքների ժամանակակից նորմերին: Դրա կողմնակիցներն գտնում են, որ իսլամի սուրբ տեքստերը կարդալու բազմաթիվ ձևեր կան, նրանք շեշտում են «կրոնական հարցերի շուրջ ազատ միտք» ունենալու անհրաժեշտությունը<ref>{{Harvtxt|Esposito|2004|pp=118,119,179}} and {{Harvtxt|Lapidus|2002|pp=823–830}}</ref>: Կանանց վերաբերող հարցերը կարևոր տեղ են զբաղեցնում իսլամի մոդեռն դիսկուրսում<ref name="Rippin 2001, p.288">{{Harvtxt|Rippin|2001|p=288}}</ref>:
{{AP|Tondo Doni}}
 
El ''[[Tondo Doni]]'', conocido también como la ''Sagrada Familia'' (1504-1505), se encuentra hoy en la [[Galería Uffizi]], Florencia. Esta [[pintura al temple]], la pintó para Agnolo Doni, como regalo de bodas a su esposa Maddalena Strozzi. En primer plano está la Virgen con el Niño y detrás, san José, de grandiosas proporciones y dinámicamente articulado; llaman la atención las imágenes tratadas como esculturas dentro de una disposición circular de 120&nbsp;cm de [[diámetro]] y con una composición en forma piramidal de las figuras principales. La base de la línea triangular es la marcada por las piernas de la Virgen colocada de rodillas, con la cabeza girada hacia la derecha, donde se encuentra el Niño sostenido por san José, con el cuerpo inclinado hacia la izquierda; esta parte superior de la pintura junto con la línea que marcan los brazos, denota un movimiento en forma de espiral.{{Harvnp|González Prieto|2008|pp=26-27}}
Աշխարհիկ իշխանությունները, ինչպիսիք են չինական [[Հունվեյբիններ|Կարմիր պահապանները]], փակեցին շատ մզկիթներ և ոչնչացրին Ղուրանի օրինակները<ref>*{{Cite journal|last=Goldman|first=Merle|title=Religion in Post-Mao China|journal=Annals of the American Academy of Political and Social Science|volume=483|pages=146–156|year=1986|doi=10.1177/0002716286483001013|issue=1|ref=harv}}</ref>, իսկ կոմունիստական [[Ալբանիա|Ալբանիան]] առաջին երկիրն էր, որ արգելեց բոլոր կրոնների պրակտիկան<ref>p. 18*{{Wikicite |ref="Elsie2000" |reference=Elsie, Robert. 2000. ''[https://books.google.com/books?id=N_IXHrXIsYkC A Dictionary of Albanian Religion, Mythology, and Folk Culture]''. C. Hurst & Co. {{ISBN|978-1-85065-570-1}}.}}</ref>: Մոտ կես միլիոն մուսուլմաններ [[Կամբոջա|Կամբոջայում]] սպանվեցին [[Կումունիստների միություն|կոմունիստների]] կողմից, որոնք նրանց գլխավոր թշնամի էին համարում և ցանկանում էին ոչնչացնել նրանց<ref>{{cite web|url=http://content.time.com/time/magazine/article/0,9171,428133,00.html|title=Weakness in numbers|website=Time|date=October 10, 2003|accessdate=2013-09-24|first=Andrew|last=Perrin}} {{Subscription needed}}</ref>: [[Թուրքիայի զինված ուժեր|Թուրքիայում զինվորականությունը]] հեղաշրջում կատարեց իսլամիստ կառավարություններից ազատվելու համար, իսկ գլխարկները արգելվեցին պետական շենքերում, նույնը նաև [[Թունիս|Թունիսում]]<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/6604643.stm|title=Huge rally for Turkish secularsim|work=BBC News|accessdate=2011-12-06|date=2011-04-29}}</ref><ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/6053380.stm|title=Tunisia moves against headscarves|work=BBC News|accessdate=2011-12-06|date=2011-10-15|first=Heba|last=Saleh}}</ref>:
 
Separados por una [[balaustrada]], se encuentran [[Juan el Bautista]] y un grupo de ''[[ignudi]]''. Esta pintura puede verse como la sucesión de las diversas épocas en la historia del hombre: los ''ignudi'' representarían la civilización pagana, san Juan y san José la era mosaica y la Virgen con el Niño la era de la Redención, a través de la encarnación de Jesús. Esta interpretación está sostenida, incluso en las cabezas esculpidas sobre la cornisa original: dos [[sibila]]s (representa la edad [[pagano|pagana]]), dos [[profeta]]s (representa la edad [[Halajá|mosaica]]) y la cabeza de Cristo (representa la era de la [[redención]]), con frisos intermedios de animales, máscaras de sátiros y el emblema de los Strozzi.
Ջամալ-ալ-Դին ալ-Աֆղանին իր գաղափարակից Մուհամմադ Աբդուի հետ համարվում է իսլամական վերածննդի նախակարապետը<ref>''Encyclopedia of Islam and the Muslim World'', Thomson Gale, 2004</ref>: Աբուլ Ալա Մավդուդին օգնեց բարեփոխել մոդեռն քաղաքական իսլամը<ref>{{cite news|url=https://www.economist.com/blogs/erasmus/2014/01/political-islam|title=Political Islam: A movement in motion|work=Economist Magazine|accessdate=1 January 2014|date=3 January 2014}}</ref>: Իսլամիստ խմբերը, որոնցից են [[Մուսուլման եղբայրներ|Մուսուլման եղբայրները]], ներկայացնում են իսլամը որպես համապարփակ քաղաքական լուծում՝ ի հեճուկս հաճախ արգելված լինելուն<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-14447820|title=Are secular forces being squeezed out of Arab Spring?|work=BBC News|accessdate=2011-08-10|date=2011-08-09}}</ref>: [[Իրանի իսլամական հեղափոխություն|Իրանում հեղափոխության]] արդյունքում աշխարհիկ կառավարությանը փոխարինեց [[Իսլամական պետություն|իսլամական պետությունը]]: Թուրքիայում իսլամիստ [[Արդարություն և զարգացում կուսակցություն (Թուրքիա)|ԱԶԿ կուսակցություն]] (Արդարություն և զարգացում կուսակցություն) ժողովրդավարական ճանապարհով իշխանությունում է գտնվում գրեթե մեկ տասնամյակ, իսկ [[Արաբական գարուն|Արաբական գարնանը]] հաջորդած ընտրություններում իսլամիստ կուսակցությունները լավ արդյունքներ գրանցեցին<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2011/12/04/world/middleeast/egypts-vote-propels-islamic-law-into-spotlight.html|title=Egypt's vote puts emphasis on split over religious rule|newspaper=The New York Times|accessdate=2011-12-08|date=2011-12-03|first=David D.|last=Kirkpatrick}}</ref>: [[Իսլամական վեհաժողով կազմակերպություն|Իսլամական վեհաժողով կազմակերպությունը]] (ԻՎԿ)՝ բաղկացած մուսուլման մեծամասնությամբ երկրներից, հիմնվեց 1969 թվականին՝ [[Երուսաղեմ|Երուսաղեմում]] [[Ալ-Ակսա մզկիթ|Ալ-Ակսա մզկիթի]] այրվելուց հետո<ref>{{Cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/country_profiles/1555062.stm |title=Organization of the Islamic Conference |work=BBC News |date=2010-12-26 |accessdate=2013-09-24}}</ref>:
 
El artista demostró que con la pintura era capaz de expresarse con la misma grandiosidad que en la escultura; el ''Tondo Doni'', de hecho, se considera el punto de partida para el nacimiento del [[manierismo]].{{Harvnp|Hernández Perera|1988|p=137}}
Բարեպաշտությունը գնալով խորանում է աշխարհում<ref>{{cite web|url=http://www.nbcnews.com/id/27256187/page/2/|title=Ultraconservative Islam on rise in Mideast|publisher=MSNBC|date=2008-10-18|accessdate=2013-09-24}}</ref><ref name="economist">{{cite book|url=http://www.economist.com/node/9409354?story_id=9409354|title=Laying down the law: Islam's authority deficit|date=2007-06-28|work=The Economist|accessdate=2011-08-15}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2008/12/24/world/middleeast/24jordan.html|title=Jordanian students rebel, embracing conservative Islam|newspaper=New York Times|accessdate=2011-08-15|first=Michael|last=Slackman|date=2008-12-23}}</ref> Շատ վայրերում [[Հիջաբ|հիջաբի]] կիրառությունը դառնում է սովորական<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2007/01/28/weekinreview/28slackman.html|title=In Egypt, a new battle begins over the veil|newspaper=The New York Times|accessdate=2011-08-15|first=Michael|last=Slackman|date=2007-01-28}}</ref>, իսկ [[Շարիաթ|Շարիաթին]] հետևող մուսուլմանների քանակը աճում է<ref>{{cite web|url=http://content.time.com/time/magazine/article/0,9171,1592576-2,00.html|title=Why Indonesia matters|website=Time|accessdate=2013-09-24|first=Hannah|last=Beech|date=2007-02-22}} {{Subscription needed}}</ref>: Ըստ հաշվարկների՝ մինչև 2050 թվականը աշխարհում մուսուլմանների թիվը կհավասարվի քրիստոնյաների թվին՝ «հաշվի առնելով ծնելիության տեմպերը և աշխարհի գլխավոր կրոններում երիտասարդ բնակչության ներգրավվածությունը, ինչպես նաև մարդկանց դավանաափոխությունը»<ref name="pew2015" />: Թերևս այս փոփոխությունները հաշի առնելով շատ մասնագետներ համաձայնվում են, որ իսլամը շատ ավելի արագ է աճում, քան որևէ այլ կրոն Արևելյան և Արևմտյան Աֆրիկայում<ref>{{cite news|last=Onishi|first=Norimitsu|title=Rising Muslim power causes unrest in Nigeria and elsewhere|url=https://www.nytimes.com/2001/11/01/world/rising-muslim-power-in-africa-causes-unrest-in-nigeria-and-elsewhere.html|accessdate=2011-11-17|newspaper=The New York Times|date=2001-11-01}}</ref><ref>{{cite web|url=http://wwrn.org/articles/14286/?&place=eastern-africa|title=Muslims say their faith growing fast in Africa|publisher=wwrn.org|accessdate=2011-11-17}}</ref>:
 
=== Bóveda de la Capilla Sixtina ===
==Դավանանքներ==
[[File:Islam branches and schools.svg|thumb|centre|upright=3.4|Իսլամի գլխավոր դպրոցների ու ճյուղերի պատկերը: ]]
 
{{AP|Bóveda de la Capilla Sixtina}}
===Սուննի===
[[File:Sahih Al-Bukhari in English.png|thumb|right|Սահիհ ալ-Բուխարին՝ Սուննի հադիսների 6 գրքերից մեկը: ]]
{{Main|Սուննի իսլամ}}
Իսլամում ամենամեծ դավանանքը Սուննի իսլամն է, որը կազմում է բոլոր մուսուլմանների 75–90%<ref name="Sunni-eb">
* {{cite web|url=http://www.pewforum.org/2009/10/07/mapping-the-global-muslim-population/ |title=Mapping the Global Muslim Population: A Report on the Size and Distribution of the World's Muslim Population |accessdate= 2013-09-24 |website=[[Pew Research Center]] |quote=Of the total Muslim population, 10–13% are Shia Muslims and 87–90% are Sunni Muslims.|date=October 7, 2009}}
* [https://books.google.com/books?id=D5_N97bAiJ0C&pg=PA3&dq=Sunni+Islam#v=onepage&q=Sunni%20Islam Sunni Islam: Oxford Bibliographies Online Research Guide] "Sunni Islam is the dominant division of the global Muslim community, and throughout history it has made up a substantial majority (85 to 90 percent) of that community."
* {{cite web |url=http://berkleycenter.georgetown.edu/essays/sunni |title=Sunni |publisher=[[Berkley Center for Religion, Peace, and World Affairs]] |quote=Sunni Islam is the largest denomination of Islam, comprising about 85% of the world's over 1.5&nbsp;billion Muslims.|accessdate=December 20, 2012}}
* {{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2122.html |title=Religions |accessdate=2010-08-25 |website=[[The World Factbook]]|publisher=Central Intelligence Agency|quote=Sunni Islam accounts for over 75% of the world's Muslim population...}}</ref> և անվիճելիորեն աշխարհի ամենամեծ կրոնական դավանանքն է<ref>{{cite news|author1=Carl Bialik|title=Muslims May Have Overtaken Catholics a While Ago|url=https://blogs.wsj.com/numbers/muslims-may-have-overtaken-catholics-a-while-ago-315/|accessdate=5 September 2015|work=The Wall Street Journal|date=9 April 2008}}</ref>: Սուննի մուսուլմանները կոչվում են նաև ''Ահլ աս-Սուննա'', որը նշանակում է «[Մուհհամադի] ավանդույթի մարդիկ»<ref name=USNewsLippman/><ref name="Britannica"/><ref>
{{cite web|url=https://www.pbs.org/empires/islam/faithtoday.html |title=Islam Today |website=[[Islam: Empire of Faith]] (2000)|quote=''Islam, followed by more than a billion people today, is the world's third fastest growing religion. |publisher=PBS|accessdate=2010-08-25}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.usnews.com/news/religion/articles/2008/04/07/understanding-islam |title=Understanding Islam |website=Susan Headden |publisher=U.S. News & World Report |date=April 7, 2008 |accessdate=2010-08-25}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.adherents.com/Religions_By_Adherents.html |title=Major Religions of the World Ranked by Number of Adherents |publisher=[[Adherents.com]] |accessdate=2007-07-03}}</ref>:
 
Entre marzo y abril de 1508, el artista recibió de [[Julio II]] el encargo de decorar la [[bóveda]] de la [[Capilla Sixtina]]; en mayo aceptó y concluyó los [[fresco]]s cuatro años más tarde, tras un solitario y tenaz trabajo. El proyecto del papa era la representación de los doce [[apóstoles]], que Miguel Ángel cambió por uno mucho más amplio y complejo. Ideó una grandiosa estructura arquitectónica pintada, inspirada en la forma real de la bóveda. Al tema [[Biblia|bíblico]] general de la bóveda, Miguel Ángel interpuso una interpretación neoplatónica con la representación de nueve escenas del [[Génesis]], cada una rodeada por cuatro jóvenes desnudos (''[[ignudi]]''), junto con doce [[profetas]] y las [[Sibila|sibilas]]. Un poco más abajo se encuentran los antepasados de [[Cristo]]. Todas estas escenas están diferenciadas magistralmente por medio de la imitación de arquitecturas. Estas imágenes se convirtieron en el símbolo mismo del arte del [[Renacimiento]].<ref name=DDAA />
Սուննիները հավատում են, որ առաջին չորս խալիֆները Մուհամմադի օրինական հետնորդներն էին. քանի որ Ալլահը նրան փոխարինող որևէ կոնկրետ առաջնորդի չէր առանձնացրել, այդ առաջնորդները ընտրվեցին: Սուննիները կարծում են, որ ով ճշմարտացի է, կարող է խալիֆ դառնալ, սակայն նա պետք է գործի ըստ Ղուրանի և հադիսների՝ Մուհամմադի օրինակով:
 
Empezó el trabajo el 10 de mayo de 1508, rechazando la colaboración de pintores expertos en frescos; también hizo quitar los andamios que había colocado [[Bramante]] y puso unos nuevos diseñados por él. Mientras trabajaba en su primer fresco (''El Diluvio''), tuvo problemas con la pintura, la humedad alteró los colores y el dibujo, tuvo que recurrir a [[Giuliano da Sangallo]] para su solución y volver a empezar; Miguel Ángel aprendió a fuerza de sufrimiento la técnica del fresco, ya que según Vasari, hacía falta:
Սուննիները հետևում են Ղուրանին և հադիսներին, որոնք սուննիական ավանդույթի մեջ հայտնի են որպես Ալ-Քութուբ Ալ-Սիտահ (վեց գլխավոր գրքեր): Ղուրանից ու հադիսներից բխող իրավական հարցերում շատերը հետևում են սուննիների չորս մադհաբներին (մտքի դպրոցներ). Հանաֆի, Հանբալի, Մալիքի և Շաֆի: Բոլոր չորսն էլ ընդունում են մյուսների հիմնավորումը, իսկ մուսուլմանը կարող է դրանիցի ընտրել այն, որը համապատասխանում է իրեն<ref>
{{cita|... realizar en una única jornada toda la escena... La obra se ejecuta sobre la cal aún fresca, hasta concluir la parte prevista... Los colores aplicados sobre el muro húmedo producen un efecto que se modifica cuando se seca... Lo que se ha trabajado al fresco queda para siempre, pero lo que ha estado retocado en seco se puede quitar con una esponja húmeda...}} La superficie pintada en un día se llama «jornada»; la escena de ''[[La Creación de Adán]]'', una de las más espectaculares de la bóveda, se realizó en dieciséis jornadas.{{Harvnp|Rubiés|2001|p=23}}
* {{Harvtxt|Esposito|2003|pp=275,306}}
* {{Cite encyclopedia | title=Shariah | encyclopedia=Encyclopædia Britannica Online | ref=harv }}
* {{Cite encyclopedia | title=Sunnite | encyclopedia=Encyclopædia Britannica Online | ref=harv }}</ref>:
 
El artista también estuvo bajo la tensión de las continuas discusiones con el papa, las prisas por acabar la pintura y los pagos que no recibía. Finalmente, la gran obra de la pintura de la bóveda se presentó públicamente el 31 de octubre de 1512.{{Harvnp|Néret|2000|pp=37-38}}
Աստվածաբանության սուննի դպրոցը ընդգրկում է [[Աշարիականություն|Աշարիականությունը]], որի հիմնադիրն է Ալ-Աշարին (մ.թ. 874–936), Մաթուրիդիզմը՝ հիմնված Աբու Մանսու ալ-Մաթուրիդիի կողմից (853–944 թվականներ) և ավանդական աստվածաբանությունը՝ Ահմադ իբն Հանբալի (780–855 թվականներ) առաջնորդությամբ: Ավանդական աստվածաբանությունը բնութագրվում է Ղուրանի և Սուննահի բառացի մեկնաբանությամբ, Ղուրանը հավերժական և անստեղծ համարելով և կրոնական հարցերում գիտակցությանը ([[քալամ]]) հակադրվելով<ref>Hadi Enayat ''Islam and Secularism in Post-Colonial Thought: A Cartography of Asadian Genealogies'' Springer, 30.06.2017 {{ISBN|9783319526119}} p.48</ref>: Մյուս կողմից՝ մաթուրիդիզմը պնդում է, որ ''լավ'' և ''վատ'' հասկացությունները կարող է տարբերակել միայն գիտակցությունը<ref>Rico Isaacs, Alessandro Frigerio ''Theorizing Central Asian Politics: The State, Ideology and Power'' Springer, 2018 {{ISBN|9783319973555}} p. 108</ref>: Մադուիդիի ուսմունքը՝ հիմնված Հանաֆիի օրենքի վրա, պաշտպանում է մարդու կարողությունն ու կամքը Աստծու գերակայության հետ միասին՝ հիմք ապահովելով առավել մեծ ճկունության, հարմարվողականության և սենկրետիզմի համար: Մաթուրիդիզմը ծաղկում ապրեց հատկապես [[Կենտրոնական Ասիա|Կենտրոնական Ասիայում]]<ref>Marlène Laruelle ''Being Muslim in Central Asia: Practices, Politics, and Identities'' BRILL, 11.01.2018 {{ISBN|9789004357242}} p. 21</ref>: Այնուամենայնիվ, մարդիկ հիմնվում էին հայտնության վրա, քանի որ բանականությունը չի կարող ընկալել ամբողջ ճշմարտությունը: Աշարիականությունը գտնում է, որ էթիկան կարող է ծագել միայն աստվածային հայտնությունից, բայց ոչ մարդկային բանականությունից: Այն ընդունում է բանականությունը միայն բացառիկ հարցերում և ավանդական գաղափարների հետ համադրված Մութալիզայի մոտեցումները<ref>Ed. Esposito ''The Oxford History of Islam'' Oxford University Press 1999 {{ISBN|9780195107999}} p. 280</ref>:
<gallery mode="packed" heights="300">
File:CAPPELLA SISTINA Ceiling.jpg|''Bóveda de la Capilla Sixtina'' (1508-12). Para [[Johann Wolfgang von Goethe|Goethe]], al contemplarla se comprende de lo que es capaz el hombre. (Para ver esta imagen en formato panorámico, pulse con el ratón sobre la imagen y vuelva a hacerlo sucesivamente sobre las nuevas imágenes que aparecerán. Si vuelve y no aumenta la imagen, vuelva a pulsar. Para desplazar la imagen emplee el cursor en los bordes de la pantalla).
</gallery>
 
=== Juicio Final ===
Սուննիների Բարլեվի շարժումը սուֆիզմից ազդված ուղղություն է՝ հայտնի որպես Ահլ Սուննաթ Ոալ Ջամաաթ, որն ունի ավելի քան 200 միլիոն հետևորդ<ref>{{Cite journal|title=Barelvi – Oxford Reference|journal=Oxfordreference.com|doi=10.1093/acref/9780192800947.001.0001/acref-9780192800947-e-908|doi-broken-date=2018-09-08}}</ref> ՝ հիմնականում Հարավային Ասիայում<ref name="journals.cambridge.org">Usha Sanyal. [http://journals.cambridge.org/action/displayFulltext?type=1&fid=69415&jid=ASS&volumeId=32&issueId=03&aid=69414 Generational Changes in the Leadership of the Ahl-e Sunnat Movement in North India during the Twentieth Century]. Modern Asiantudies (1998), Cambridge University Press.</ref><ref>{{Cite journal|title=Ahl al-Sunnah wa'l-Jamaah|journal=Oxfordreference.com|url=http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/oi/authority.20110803095357101}}</ref>: Դեոբանդիի շարժումը ռեֆորմիստական բնույթի է, ծագել է Հարավային Ասիայում և կրել Վահաբականների շարժման ազդեցությունը<ref>{{Cite journal|title=Deobandis – Oxford Reference|journal=Oxfordreference.com|doi=10.1093/acref/9780195125580.001.0001/acref-9780195125580-e-522|doi-broken-date=2018-09-08}}</ref>:
 
{{AP|El Juicio Final (Capilla Sixtina)|l1=El Juicio Final}}
18-րդ դարում Մուհամմադ իբն Աբդ ալ-Վահաբը առաջնորդեց Սալաֆի շարժումը, որը ժամանակակից [[Սաուդյան Արաբիա|Սաուդյան Արաբիայում]] կոչում են [[Վահաբականներ|վահաբականություն]]: Նրանք մերժում էին իսլամական սուննի դպրոցների իշխանությունը, ինչպիսիք են Շաֆին, Հանաֆին, Մալիքին և Հանբալին: Նմանապես, Ահլ ալ-Հադիսը Ղուրանի և հադիսների դերը նվազեցնող շարժում էր:
 
Por encargo del papa [[Clemente VII (papa)|Clemente VII]] y más tarde confirmado por [[Pablo III]], Miguel Ángel aceptó pintar en la pared del [[altar]] de la [[Capilla Sixtina]] el ''[[Juicio Final]]'', o ''Juicio Universal'', iniciado en 1536 y finalizado en 1541.
===Շիա===
[[File:Kerbela Hussein Moschee.jpg|thumb|right|Իմամ Հուսսեյնի սրբատեղին [[Քերբելա|Քերբելայում]]՝ [[Իրաք|Իրաքում]], սուրբ վայր է շիա մուսուլմանների համար: ]]
{{Main|Շիա իսլամ}}
Շիաները կազմում են իսլամի 10–20%-ը և երկրորդ մեծ ճյուղը<ref name=Shia>See
* {{cite web|url= http://www.pewforum.org/2009/10/07/mapping-the-global-muslim-population/ |title=Mapping the Global Muslim Population: A Report on the Size and Distribution of the World's Muslim Population |date=2009-10-07 |accessdate=2013-09-24 |website=Pew Research Center|quote=The Pew Forum's estimate of the Shia population (10–13%) is in keeping with previous estimates, which generally have been in the range of 10–15%. Some previous estimates, however, have placed the number of Shias at nearly 20% of the world's Muslim population.}}
* {{cite web |url=http://berkleycenter.georgetown.edu/essays/shi-a |title=Shia |publisher=Berkley Center for Religion, Peace, and World Affairs |quote=Shi'a Islam is the second largest branch of the tradition, with up to 200 million followers who comprise around 15% of all Muslims worldwide...|accessdate=December 5, 2011}}
* {{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2122.html |title=Religions |accessdate=2010-08-25 |website=[[The World Factbook]]|publisher=Central Intelligence Agency|quote=Shia Islam represents 10–20% of Muslims worldwide...}}
</ref>:
 
{{Imagen múltiple
Եթե սուննիները հավատում են, որ խալիֆը պիտի ընտրվի համայնքի կողմից, շիաները գտնում են, որ Մուհամմադը իր խորթ որդուն՝ Ալի իբն Աբի Թալիբին նշանակել է որպես իր հաջորդ, և միայն Ալիի հետնորդները կարող են իմամ դառնալ: Արդյունքում, նրանք հավատում են, որ Ալի իբն Աբի Թալիբը եղել է առաջին ''[[Իմամաթ (շիա իսլամ)|իմամը]]'' (առաջնորդ)՝ մերժելով նախորդ մուսուլման խալիֆներ Աբու Բաքրին, Ութման իբն ալ-Աֆֆանին և Ումար իբն ալ-Քաթաբին: Անհամաձայնության մյուս կետերը որոշակի պրակտիկաներն են, որոնք նորարարություն են մտցնում կրոնի մեջ, ինչպես, օրինակ, թաթբիրի սգո պրակտիկան և սուննիների կողմից հարգված կերպարներին անիծելը: Այնուամենայնիվ, Ջաֆար ալ-Սադիքն ինքը չէր ընդունում այն մարդկանց, որոնք չէին ընդունում իր մեծ նախապապ Աբու Բաքրին և Զեյդ իբն Ալիին՝ պատված որպես Աբու Բաքր և [[Ումար իբն ալ-Խաթաբ|Ումար]]<ref name="Tabarī, Carole Hillenbrand 1989, p37">''The waning of the Umayyad caliphate'' by Tabarī, Carole Hillenbrand, 1989, pp. 37–38</ref><ref name="Religion Vol 1987, p243">''The Encyclopedia of Religion'' Vol.16, Mircea Eliade, Charles J. Adams, Macmillan, 1987, p. 243.</ref>: Վերջերս Մեծ Այաթոլլահ [[Ալի Խամենեի|Ալի Խամենեին]]<ref>{{cite web |title=Ayatollah Khamenei's fatwa: Insulting the Mother of the Faithful Aisha is prohibited |url=http://english.khamenei.ir/news/3905/Ayatollah-Khamenei-s-fatwa-Insulting-the-Mother-of-the-Faithful |website=Khamenei.ir |accessdate=21 January 2019 |language=en |date=11 June 2016}}</ref> և Ալի ալ-Սիստանին<ref>{{cite news|url=http://www.al-monitor.com/pulse/originals/2015/01/iran-iraq-fatwa-sunni-shiite-insults.html|title=Shiite leaders forbid insults against Sunnis|publisher=Al-monitor|accessdate=2016-01-06|date=2014-07-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20160105231456/http://www.al-monitor.com/pulse/originals/2015/01/iran-iraq-fatwa-sunni-shiite-insults.html|archive-date=2016-01-05|dead-url=yes|df=}}</ref> դատապարտեցին այդ պրակտիկան:
| posición_tabla = right
| dirección = horizontal
| título=
| texto =
| foto1 = Michelangelo Buonarroti 004.jpg| ancho1 = 180| texto1 = Detalle del ''Juicio Final'', con Jesucristo y su madre, María.
| foto2 = Last judgement.jpg| ancho2 = 160| texto2 = Detalle del ''Juicio Final'', con san Bartolomé aguantando la piel con el [[autorretrato]] de Miguel Ángel.
}}
 
El tema se basa en el [[Apocalipsis]] de [[Juan Bautista|san Juan]]. La parte central está ocupada por un [[Cristo]] con gesto enérgico, que separa los justos de los pecadores, y a su lado tiene a su madre María, temerosa por el gesto tan violento de su Hijo.{{Harvnp|González Prieto|2008|pp=58-59}} A su alrededor están los santos, fácilmente reconocibles ya que la mayoría muestran los atributos de su martirio, entre los que se encuentra [[Bartolomé el Apóstol|san Bartolomé]], que en su martirio fue despellejado; este santo lleva colgada en su mano su propia piel, donde se reconoce el [[autorretrato]] de Miguel Ángel. Justo debajo hay un grupo con ángeles con trompetas, anunciadores del Juicio. Todas las escenas están rodeadas por una multitud de personajes, unos al lado derecho de Cristo, los que ascienden al cielo, y a la izquierda los condenados que bajan a las tinieblas, algunos de los cuales se encuentran encima de la barca de [[Caronte (mitología)|Caronte]], presente en la ''[[Divina Comedia]]'' de [[Dante]]. En los semicírculos de la parte superior del mural aparecen unos ángeles con los símbolos de la [[Pasión de Cristo]], en un lado la cruz donde murió y en el otro la columna donde fue flagelado.{{Harvnp|Rubiés|2001|p=34}}
Շիա իսլամն ունի մի քանի ճյուղեր, որոնցից ամենահայտնիներն են Տասներկուականները (ամենամեծ ճյուղը), Զեյդականները և [[Իսմայիլականություն|Իսմայիլականները]]: Տարբեր ճյուղեր որպես իմամ ընդունում են Ալիիի տարբեր հետնորդների: Իմամ Ջաֆար ալ-Սադիքի մահվանից հետո, որը Տասներկուականների և Իսմայիլականների մոտ համարվում է վեցերորդ իմամը, Իսմայիլականները նրա իրավահաջորդ յոթերորդ իմամ ճանաչեցին նրա որդի Իսմայիլ իբն Ջաֆարին, մինչդեռ Տասներկուականները՝ մյուս որդուն՝ Մուսա ալ-Քադիմին: Զեյդականները գտնում են, որ իմամ Ջաֆար ալ-Սադիքի հորեղբայր Զեյդ իբն Ալին է իրենց հինգերորդ իմամը, և հետևում են նրանից ծագող այլ հաջորդականության: Մյուս փոքր խմբերն ընդգրկում են Բոհրան, ինչպես նաև՝ [[Ալավիներ|ալավիներին]] և ալեվիներին<ref>
* Kramer (1987), [https://www.webcitation.org/query?url=http://www.geocities.com/martinkramerorg/Alawis.htm&date=2009-10-26+02:18:33 Syria's Alawis and Shi''ism pp. 237–254]
* [http://philtar.ucsm.ac.uk/encyclopedia/islam/shia/index.html Shia branches] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20041025093409/http://philtar.ucsm.ac.uk/encyclopedia/islam/shia/index.html |date=2004-10-25 }}
</ref>: Շիայի որոշ ճյուղեր իրենց ուսմունքին չհետևող մյուս ճյուղերը կոչում են Գուլաթ:
 
A pesar de la admiración que despertó esta obra, también las protestas por los desnudos y por las aptitudes de los personajes fueron importantes, ya que se consideraron inmorales. El [[Oficina de las Celebraciones Litúrgicas del Sumo Pontífice|maestro de ceremonias papal]], Biagio da Cesena, dijo que la pintura era deshonesta, pero uno de los que más críticas contrarias lanzó contra los desnudos, argumentando que se había de «hacer una hoguera con la obra», fue [[Pietro Aretino]]. En 1559, se consiguió que [[Daniele da Volterra]], por orden del papa [[Pablo IV]], cubriese las «vergüenzas» de las figuras desnudas, por lo que sería conocido con el sobrenombre de ''il Braghettone''; el pintor murió al cabo de dos años, sin haber podido completar su trabajo.
===Սուֆիզմ===
{{Main|Սուֆիզմ}}
[[File:Mevlana Konya.jpg|thumb|right|Սուֆիստ միստիկ [[Ռումի|Ռումիի]] գերեզմանը [[Կոնիա|Կոնիայում]], Թուրքիա: ]]
[[Սուֆիզմ|Սուֆիզմը]] կամ թասավուֆը ({{lang-ar|تصوف}}) առեղծվածային-ասցետիկ մոտեցում է իսլամին, որը փնտրում է Ալլահի հետ ուղղակի անձնական կապ հաստատելոււ միջոց: Սուֆիզմը իսլամի աղանդ չէ, իսկ դրա հետևորդները պատկանում են մուսուլմանական տարբեր դավանաքների. նրանք կարող են սուննի կամ շիա լինել: Դասական սուֆիստ գիտնականները կենտրոնացել են սրտի վերականգնման և Ալլահից բացի մնացածից երես թեքելու վրա՝ օգտագործելով «ինտուիտիվ և հուզական ընդունակություններ», որոնք մարդը պիտի վարժվի օգտագործել<ref>Trimingham (1998), p. 1</ref><ref>
* {{Harvtxt|Esposito|2003|p=302}}
* {{Harvtxt|Malik|Hinnells|2006|p=3}}
* {{Harvtxt|Turner|1998|p=145}}
* {{cite web| url=http://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field(DOCID+af0061) |publisher=[[Library of Congress Country Studies]] |title=Afghanistan: A Country Study – Sufism |year=1997 |accessdate=2007-04-18}}
</ref><ref name="Ahmed Zarruq 2008">Ahmed Zarruq, Zaineb Istrabadi, Hamza Yusuf Hanson. ''The Principles of Sufism''. Amal Press. 2008.</ref>: Հասան ալ-Բասրին ոգեշնչված էր Մուհամմադի քարոզած գթասրտության և աշխարհիկ կյանքի դատապարտման գաղափարներից, որոնք հետագայում զարգացվեցին ազդեցիկ աստվածաբան Ալի-Ղազալիի կողմից: Ավանդական սուֆիստները, ինչպես Բայազիդ Բաստամին, Ջալալուդդին Ռումին, Հաջի Բեքթաշ Վելին, Ջունաիդ Բաղդադին և Ալի-Ղազալին պնդում էին, որ սուֆիզմը հիմնված է իսլամի հավատալիքների և մարգարեի ուսմունքի վրա<ref>{{citation|url=http://www.dar-al-masnavi.org/corrections_popular.html|title= Corrections of Popular Versions of Poems From Rumi's Divan}}</ref><ref>{{citation|url=http://www.dar-al-masnavi.org/self-discovery.html|title=Rumi and Self-Discovery|author=Ibrahim Gamard}}</ref><ref name="chittick">{{cite book|url= {{google books |plainurl=y |id=LI0kjBlXS5UC}}|title=Sufism: A Beginner's Guide|publisher=|accessdate=17 January 2015|isbn=9781780740522|author1=Chittick|first1=William C|year=2008}}</ref><ref name="nasr">{{cite book|url={{google books |plainurl=y |id=IgVtq3kNCrYC|page=192}}|title=An Introduction to Islamic Cosmological Doctrines|publisher= |accessdate=17 January 2015 |isbn=9780791415153 |author1=Nasr|first1=Seyyed Hossein Nasr|date=1993}}</ref>:
 
Después de la restauración empezada en 1980, las pinturas vuelven a lucir tal y como las realizó Miguel Ángel.{{Harvnp|González Prieto|2008|p=21}}
Սուֆիստներն իրենք պնդում են, որ ''թասավուֆը'' շարիաթի նման իսլամի տեսանկյուն է՝ անբաժանելի դրանից և իսլամական հավատի ու պրակտիկայի լիակատար մաս<ref>Chittick (2008), pp. 3–4, 11</ref>: Դասական սուֆիստ գիտնականները ''թասավուֆը'' սահմանել են որպես «գիտություն, որի նպատակն է սրտի վերականգնումը և Ալլահից բացի մյուս արարածներից երես թեքելը»<ref name="Ahmed Zarruq 2008"/>:
 
=== Capilla Paulina ===
Սուֆիզմի պրակտիկաները, ինչպես, օրինակ, սրբերին հարգելն ու պատկառելը, վահաբականների կողմից դիմադրության են արժանացել. վերջիններս երբեմն ֆիզիկական հարձակում են գործել սուֆիստների վրա՝ վատթարացնելով սուֆի-սալաֆի հարաբերությունները: Սուֆիզմը մեծ թշնամանքի է արժանացել կենտրոնական և հարավային Ասիայում: [[Կենտրոնական Ասիա|Կենտրոնական Ասիան]] համարվում է սուֆիզմի կենտրոնը: Սուֆիզմը կարևոր դեր է խաղացել [[Ցար|Ռուսաստանի ցարերի]] և սովետական գաղութացման դեմ պայքարի գործում{{Citation needed||date=June 2018}}: Սրա աղբյուրը սուֆիզմն ու դրա կրոնական տեքստերն են<ref>{{cite web |title=The Significant Role of Sufism in Central Asia |first=Farhat |last=Alvi |url=http://pu.edu.pk/images/journal/uoc/PDF-FILES/(2)%20The%20Significant%20Role%20of%20Sufism%20in%20Central%20Asia%20(Dr.%20Farh.pdf}}</ref><ref>{{Cite journal|jstor=20071709|title=Sufism in Southeast Asia: Reflections and Reconsiderations|journal=Journal of Southeast Asian Studies|volume=26|issue=1|pages=169–183|last1=Johns|first1=Anthony H|year=1995}}</ref>: Սուֆիզմը ուժեղ է նաև աֆրիկյան երկրներում՝ [[Թունիս]], [[Ալժիր]], [[Մարոկկո]], [[Սենեգալ]], [[Չադ]] և [[Նիգեր]]<ref name="Pew"/><ref>"Sufism and Religious Brotherhoods in Senegal", Babou, Cheikh Anta, ''The International Journal of African Historical Studies'', v. 40 no. 1 (2007) pp. 184–186</ref>:
 
{|style="float:right"
===Այլ աղանդներ ===
|[[Archivo:Martyrdom Michelangelo.jpg|thumb|''[[Crucifixión de san Pedro (Miguel Ángel)|El Martirio de san Pedro]]''.]]
* Ահմադականությունը իսլամական բարեփոխման շարժում է (սուննի արմատներով)՝ հիմնադրված Միրզա Ղուլամ Ահմադի կողմից<ref>{{cite news | url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/8711026.stm|title=Who Are the Ahmadi? | publisher=bbc.co.uk | accessdate=6 October 2013}}</ref>. սկսվել է 1889 թվականին Հնդկաստանում և ունի 10-20 միլիոն հետևորդ<ref name="ahmadi">
|}
* {{Cite book|title=Breach of Faith|quote=Estimates of around 20 million would be appropriate|volume=|publisher=Human Rights Watch|location=|isbn=|page=8|url={{google books |plainurl=y |id=yi8ONIe1fv4C|page=8}}|accessdate=March 29, 2014|date=June 2005}}
{|style="float:right"
* {{Cite book|url={{google books |plainurl=y |id=dgtgGhMUgIUC|page=72}}|title=Asian Religions in British Columbia|quote=The community currently numbers around 15 million spread around the world|author1=Larry DeVries |author2=Don Baker |author3=Dan Overmyer |accessdate=March 29, 2014|isbn=978-0-7748-1662-5|publisher=University of Columbia Press|date=2011-01-01}}
|[[Archivo:Conversion of Saint Paul (Michelangelo Buonarroti).jpg|thumb|''[[La conversión de san Pablo (Miguel Ángel)|La conversión de san Pablo]]''.]]
* {{Cite book|url={{google books |plainurl=y |id=OZbyz_Hr-eIC|page=23}}|title=Encyclopedia of Islam|quote=The total size of the Ahmadiyya community in 2001 was estimated to be more than 10 million|author=Juan Eduardo Campo|publisher=|page=24|accessdate=March 29, 2014|isbn=978-0-8160-5454-1|year=2009}}
|}
* {{cite web | url=https://www.pbs.org/wnet/religionandethics/2012/01/20/january-20-2012-ahmadiyya-muslims/10124/|title=Ahmadiyya Muslims | publisher=pbs.org | accessdate=6 October 2013}}
Terminado el ''Juicio Final'', el papa [[Paulo III|Pablo III]] le encargó para la [[Capilla Paulina]] (que había sido construida por [[Antonio da Sangallo el Joven]]), la pintura de dos grandes frescos en los que Miguel Ángel trabajó desde 1542 hasta 1550: ''[[La conversión de san Pablo (Miguel Ángel)|La conversión de san Pablo]]'' y ''[[Crucifixión de san Pedro (Miguel Ángel)|El Martirio de San Pedro]]''. Fueron diversos los motivos que alargaron la ejecución de estas obras, entre ellos el incendio de 1544, una enfermedad del artista que retardó el segundo fresco hasta 1546, así como los fallecimientos de sus amigos Luigi del Riccio en 1546 y más tarde el de [[Vittoria Colonna]] en 1549.{{Harvnp|Salvini|1978|p=254}}
* A figure of 10-20&nbsp;million represents approximately 1% of the Muslim population. See also [[Ahmadiyya by country]].</ref> ամբողջ աշխարհում: Ահմադը պնդում էր, որ ինքը գուշակել է «Իմամ Մահդիի» և «Խոստացված [[Մեսիա|Մեսիայի]]<nowiki/>» գալուստը:
* Բեքթաշիական ալեվիզմը սինցետիկ և ոչ ուղղափառ իսլամական ավանդույթ է, որի կողմնակիցները հետևում են Ալի և Հաջի Բեքթաշի Վելիների առեղծվածային ([[Batin (Islam)|bāṭenī]]) ուսմունքին<ref>http://www.iranicaonline.org/articles/bektasiya</ref>: Ալեվիզմն ընդգրկում է 14-րդ դարի թուրքական հավատալիքներ<ref>Jorgen S Nielsen Muslim ''Political Participation in Europe Edinburgh'' University Press 2013 {{ISBN|978-0-748-67753-5}} page 255</ref>, ինչպիսիք են [[Շամանություն|շամանությունը]] և [[Անիմիզմ|անիմիզմը]]՝ միախառնված շիա և սուննի հավատալիքների հետ և ընդունված թուրքական որոշ ցեղերի կողմից:
* Իբադիականությունը իսլամի վաղ շրջանին վերագրվող աղանդ է, խարիջիտականության մի ճյուղ, որ ամբողջ աշխարհում ունի 1.45 միլիոն մուսուլման հետևորդ<ref>{{cite book | url={{google books |plainurl=y |id=vFq_KUqqWJMC|page=15}} | title=The Sunni-Shi'a Divide: Islam's Internal Divisions and Their Global Consequences | pages=14–15 | accessdate=7 January 2015 | author=Robert Brenton Betts| isbn=9781612345222 | date=2013-07-31 }}</ref>: Ի տաբերություն խարիջիտական շատ խմբերի՝ իբադականությունը մեղք գործած մուսուլմաններին անհավատներ չի համարում:
* Մահդավիան իսլամական աղանդ է, որը հավատում է 15-րդ դարի Մահդիին՝ Մուհամմադ Ջաունպուրին:
* Ղուրանականները մուսուլմաններ են, որոնք սովորաբար մերժում են հադիսները:
 
Parece que el primer fresco que terminó fue ''La conversión de san Pablo'', que es el que más se parece en estilo al ''Juicio Final'', sobre todo por la imagen del san Pablo, cabeza abajo con los brazos que apuntan uno a la tierra y otro hacia las nubes, que recuerdan el remolino de los escogidos y los condenados alrededor de Jesús en el Juicio. En este fresco también se aprecia la partición entre el mundo celestial y el terrenal, con el contraste entre el objeto principal de la parte inferior: el caballo que mira hacia la derecha, y la parte superior: Jesucristo mirando hacia el lado contrario.{{Harvnp|Salvini|1978|pp=155-159}}
===Ոչ աղանդավոր մուսուլմաններ ===
Ոչ աղանդավոր մուսուլմաններ տերմինը կիրառվել է մատնանշելու այն մուսուլմաններին, որոնք չեն պատկանում կամ իրենց չեն համարում իսլամական որևէ աղանդի հետևորդ<ref>{{cite news |last=Benakis |first=Theodoros |date=13 January 2014 |title=Islamophoobia in Europe! |url=http://neurope.eu/article/islamophobia-europe/ |newspaper=[[New Europe (newspaper)|New Europe]] |location=Brussels |access-date=20 October 2015 |quote=Anyone who has travelled to Central Asia knows of the non-denominational Muslims—those who are neither Shiites nor Sounites, but who accept Islam as a religion generally.}}</ref><ref name="Longton">{{cite news|last1=Longton|first1=Gary Gurr|title=Isis Jihadist group made me wonder about non-denominational Muslims|url=http://www.stokesentinel.co.uk/Isis-Jihadist-group-wonder-non-denominational/story-21340790-detail/story.html|accessdate=21 October 2015|publisher=The Sentinel|date=2014|quote=THE appalling and catastrophic pictures of the so-called new extremist Isis Jihadist group made me think about someone who can say I am a Muslim of a non-denominational standpoint, and to my surprise/ignorance, such people exist. Online, I found something called the people's mosque, which makes itself clear that it's 100 per cent non-denominational and most importantly, 100 per cent non-judgmental. |deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170326065118/http://www.stokesentinel.co.uk/isis-jihadist-group-wonder-non-denominational/story-21340790-detail/story.html|archivedate=26 March 2017|df=}}</ref><ref name="Kirkham">{{cite news|last1=Kirkham |first1=Bri|title=Indiana Blood Center cancels 'Muslims for Life' blood drive|url=http://www.ballstatedaily.com/article/2015/04/nli-muslim-blood-drive|accessdate=21 October 2015|date=2015|quote=Ball State Student Sadie Sial identifies as a '''non-denominational Muslim''', and her parents belong to the Ahmadiyya Muslim Community. She has participated in multiple blood drives through the Indiana Blood Center. |deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151125113410/http://www.ballstatedaily.com/article/2015/04/nli-muslim-blood-drive |archivedate=25 November 2015|df=}}</ref><ref name="Pollack">{{cite book|last1=Pollack|first1=Kenneth|title=Unthinkable: Iran, the Bomb, and American Strategy |date=2014 |page=29 |url={{google books |plainurl=y |id=jQGZBAAAQBAJ|page=29}} |quote=Although many Iranian hardliners are Shi'a chauvinists, Khomeini's ideology saw the revolution as pan-Islamist, and therefore embracing Sunni, Shi'a, Sufi, and other, more '''nondenominational Muslims'''|isbn=9781476733937}}</ref>: Իսլամի աղանդները մերժած հայտնի կերպարներից են [[Ջամալ ադ-Դին ալ-Աֆղանի|Ջամալ ադ-Դին ալ-Աֆղանին]]<ref>{{cite book|last1=Cughtai|first1=Muhammad Ikram|title=Jamāl Al-Dīn Al-Afghāni: An Apostle of Islamic Resurgence|date=2005|page=454|quote=Condemning the historically prevailing trend of blindly imitating religious leaders, al- Afghani revised to identity himself with a specific sect or imam by insisting that he was just a Muslim and a scholar with his own interpretation of Islam.}}</ref>, Մուհամմադ Իքբալը<ref name=Jones2011>{{cite book|last1=Jones|first1=Justin|title=Shi'a Islam in Colonial India: Religion, Community and Sectarianism|pages=25–26|url={{google books |plainurl=y |id=rrioNz8_EwwC|page=25}}|isbn=9781139501231|date=201}}</ref> և [[Մուհամմեդ Ալի Ջիննա|Մուհամմադ Ալի Ջիննան]]<ref>{{cite news|last1=Ahmed|first1=Khaled|title=Was Jinnah a Shia or a Sunni?|url=http://www.thefridaytimes.com/24122010/page27.shtml |accessdate=23 October 2015|agency=The Friday Times}}</ref>: Վերջին հետազոտությունները ցույց են տալիս, որ մուսուլմանների մի մեծ հատվածը իրեն բնորոշում է որպես «պարզապես մուսուլման», թեև հայտնի չեն նման պատասխան տալու դրդապատճառները<ref name="Pew">{{cite web|url=http://www.pewforum.org/2012/08/09/the-worlds-muslims-unity-and-diversity-1-religious-affiliation/#identity |title=Chapter 1: Religious Affiliation|date=August 9, 2012|website=The World's Muslims: Unity and Diversity|publisher=[[Pew Research Center]]'s Religion & Public Life Project|accessdate=4 September 2013}}</ref><ref>{{cite book|last1=Burns|first1=Robert|title=Christianity, Islam, and the West|page=55|url={{google books |plainurl=y |id=akWUGyN7fwEC|page=55}}|quote=40 per cent called themselves "just a Muslim" according to the Council of American-Islamic relations|isbn=9780761855606|date=2011}}</ref><ref>{{cite book|last1=Tatari|first1=Eren|title=Muslims in British Local Government: Representing Minority Interests in Hackney, Newham and Tower Hamlets|date=2014|page=111|url={{google books |plainurl=y |id=x_4QBQAAQBAJ|page=111}}|quote=Nineteen said that they are Sunni Muslims, six said they are just Muslim without specifying a sect, two said they are Ahmadi, and two said their families are Alevi|isbn=9789004272262}}</ref><ref>{{cite book|last1=Lopez|first1=Ralph|title=Truth in the Age of Bushism|date=2008|page=65|url={{google books |plainurl=y |id=vuNfXxnYWPIC|page=65}}|quote=Many Iraqis take offense at reporters' efforts to identify them as Sunni or Shiite. A 2004 Iraq Centre for Research and Strategic Studies poll found the largest category of Iraqis classified themselves as "just Muslim."|isbn=9781434896155}}</ref>: Փյու հետազոտական կենտրոնի տվյալներով՝ իրենց «պարզապես մուսուլման» համարող մուսուլմանների մեծամասնությունը ապրում է յոթ երկրում, ամենամեծ մասը՝ [[Ղազախստան|Ղազախստանում]]՝ 74%: Քսաներկու երկրում ապրող հինգ մուսուլմաններից առնվազն մեկը իրեն նման կերպ է բնորոշում<ref name="Pew"/>:
 
Este gran dinamismo se encuentra mucho más contenido en el siguiente fresco ''El martirio de san Pedro'', donde se aprecia el ritmo compositivo equilibrado, enfrente del desorden existente en ''La conversión de san Pablo''. La línea principal, en diagonal, la representa la cruz aún no izada, y las figuras que describen un gran [[arco de medio punto]] cerca del centro. Gracias al movimiento de la cabeza de san Pedro, Miguel Ángel consigue el punto de atención principal de la escena.{{Harvnp|Salvini|1978|pp=260-264}}
===Իսլամից ծագող կրոններ ===
Իսլամից ծագեցին կամ դրա հետ որոշ ընդհանրություններ կիսեցին այնպիսի շարժումներ, ինչպիսիք են [[Դրուզներ|դրուզները]], բերեգվաթները և հա-մինը. հակասական է այն հարցը, թե արդյոք սրանք իսլամի աղանդներ են, թե առանձին կրոններ: [[Յազդանիզմը]] տեղական քրդական հավատալիքների և իսլամական սուֆիզմի դոկտրինայի խառնուրդ է, որը [[Քուրդիստան]] է ներմուծվել [[Շեյխ Ադի|Շեյխ Ադի իբն Մուսաֆիրի]] կողմից 12-րդ դարում: Բաբիզմը ծագում է տասներկուական շիաներից և փոխանցվել է Սայիդ Ալի Մուհամմադ ի-Շիրազ ալ-Բաբի միջոցով, իսկ նրա հետևորդներից մեկ ուրիշը՝ Միրզա Հուսեյն Ալի Նուրի Բահալլահը հիմնել է Բահայի հավատը<ref>{{cite web|last1=House of Justice|first1=Universal|title=One Common Faith|url=http://reference.bahai.org/en/t/bic/OCF/ocf-8.html|website=reference.bahai.org|accessdate=1 April 2017}}</ref>: [[Սիկհականություն|Սիկհականությունը]]՝ հիմնադրված Գուրու Նանակի կողմից ուշ 15-րդ դարի [[Փանջաբ|Փանջաբում]], ընդգրկում է իսլամական և [[Հինդուիզմ|հինդուիստական]] տարրեր: Աֆրոամերիկյան մուսուլմանների շարժումներից են Իսլամի ազգը, Հինգ տոկոսի ազգը և Մավրիտանական գիտնականները:
 
=== Crucifixión ===
==Ժողովրդագրություն==
[[File:Islam percent population in each nation World Map Muslim data by Pew Research.svg|thumb|275px|Աշխարհի մուսուլման բնակչությունն ըստ տոկոսների (Փյու հետազոտական կենտրոն, 2014 թվական):]]
 
[[Archivo:Miguel Angel Crucifixion La Redonda Logrono Spain.jpg|thumb|La ''Crucifixión'' de [[Logroño]], copia de una pintura para Vittoria Colonna.]]
2015 թվականի 232 երկրների ու տարածքների ժողովրդագրական լայնածավալ հետազոտության տվյալներով աշխարհի բնակչության 24%-ը կամ 1.8&nbsp;միլիարդ մարդ մուսուլման է: Նրանց 75–90%-ը սուննիներ են, 10–20%-ը՝ շիաներ<ref name="Britannica">{{cite encyclopedia |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/295507/Islam |title=Islām |encyclopedia=Encyclopædia Britannica Online |accessdate=2010-08-25}}</ref><ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2122.html CIA] retrieved 21 December 2011</ref><ref name="mgmpPRC">
En 1540 [[Vittoria Colonna]] le pidió un pequeño cuadro de la ''Crucifixión'' que le ayudara en sus oraciones privadas. Tras presentarle varios bocetos, que se conservan en el [[British Museum]] y en el [[Museo del Louvre|Louvre]], el artista gustoso le pintó un pequeño Calvario quedando Vittoria muy complacida por la espiritualidad de las figuras. En ese momento sólo aparecían Cristo, la Virgen, San Juan y unos angelotes. Vasari lo describe así:{{cita|... y Miguel Ángel le dibujó una Piedad, donde se ve a la Virgen con dos angelitos y un Cristo clavado en la cruz, que, levanta la cabeza y encomienda su espíritu al Padre, que es cosa divina.}} Aunque habla de un dibujo, el artista acabó haciendo una pintura.{{Harvnp|Salvini|1978|p=266}}
{{Harvtxt|Miller|2009}}</ref>, իսկ մի ստվար հատված էլ պատկանում է այլ ուղղությունների: Գրեթե 57 երկրներում մուսուլմանները մեծամասնություն են կազմում<ref>{{Harvtxt|Miller|2009|p=11}}</ref>, իսկ արաբները կազմում են աշխարհի մուսուլման բնակչության 20%-ը<ref>{{Cite book|title=Muslims in the United States |last1=Ba-Yunus |first1=Ilyas |authorlink=|author2=Kone, Kassim|volume=|year=2006|publisher=Greenwood Publishing Group |location=|isbn=978-0-313-32825-1|page=172}}</ref>: Մուսուլմանների թիվը, որ 1900 թվականին կազմում էր 200 միլիոն, 1970-ին հասավ 551 միլիոնի<ref>{{Cite book
| last = Whaling
| first = Frank
| title = Religion in today's world: the religious situation of the world from 1945 to the present day
| publisher = T & T Clark
| year = 1987
| page = 38
| isbn = 978-0-567-09452-0}}
</ref>, իսկ մինչև 2015 թվականը եռապատկվեց՝ հասնելով 1.8&nbsp;միլիարդի<ref name=pew2015>{{cite study| publisher=Pew Research Center | title=The Future of World Religions: Population Growth Projections, 2010-2050 | url=http://www.pewforum.org/2015/04/02/religious-projections-2010-2050/| date=April 2, 2015 | access-date=October 20, 2018}}</ref>:
 
Se tiene noticia de esta pintura también por una carta de Vittoria a Miguel Ángel:{{cita|Confiaba yo sobre manera que Dios os daría una gracia sobrenatural para hacer este Cristo; después de verlo tan admirable que supera, en todos los aspectos, cualquier expectación; porque, animada por vuestros prodigios, deseaba lo que ahora veo maravillosamente realizado y que es la suma de la perfección, hasta el punto que no se podría desear más, y ni tan siquiera a desear tanto.}} En 1547 falleció Vittoria y tal era el afecto que Miguel Ángel le profesaba que recuperó el cuadro y la incluyó como María Magdalena abrazada a la cruz de Cristo y sobre los hombros un pañuelo símbolo de su viudedad.{{Harvnp|Salvini|1978|p=267}}
Մուսուլմանների մեծ մասն ապրում է [[Ասիա|Ասիայում]] և [[Աֆրիկա|Աֆրիկայում]]<ref>{{cite web|url=http://www.oxfordislamicstudies.com/article/opr/t125/e1087 |title=Islam: An Overview in Oxford Islamic Studies Online |publisher=Oxfordislamicstudies.com |date=2008-05-06 |accessdate=2010-05-16}}{{Subscription needed}}</ref>: Աշխարհի մուսուլմանների մոտ 62%-ն ապրում է Ասիայում՝ ունենալվ 683 միլիոն հետևորդ [[Ինդոնեզիա|Ինդոնեզիայում]], [[Պակիստան|Պակիստանում]], [[Հնդկաստան|Հնդկաստանում]] և [[Բանգլադեշ|Բանգլադեշում]]<ref name="USN&WR">{{cite web|url=https://www.usnews.com/usnews/graphics/religion/islams_global_reach.htm|title=Secrets of Islam|website= [[U.S. News & World Report]]|accessdate=2013-09-24}} Information provided by the International Population Center, Department of Geography, [[San Diego State University]] (2005).</ref><ref>{{Harvtxt|Miller|2009|pp=15,17}}</ref>: [[Միջին Արևելք|Միջին Արևելքում]] ոչ արաբական երկրներից ամենամեծ մուսուլման համայնքներն ունեն [[Թուրքիա|Թուրքիան]] և [[Իրան|Իրանը]], իսկ Աֆրիկայում՝ [[Եգիպտոս|Եգիպտոսն]] ու [[Նիգերիա|Նիգերիան]]<ref name="Islam_by_country">{{cite web|url=http://www.nationmaster.com/graph/rel_isl_num_of_mus-religion-islam-number-of-muslim
|title=Number of Muslim by country|publisher=nationmaster.com|accessdate=2007-05-30}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.amar.org.ir/%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87%D9%87%D8%A7-%D9%88-%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA-%D8%A2%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C|title=داده‌ها و اطلاعات آماری|website=www.amar.org.ir}}</ref>:
 
Aunque el cuadro original se ha perdido, se conservan muchos dibujos y copias hechas por discípulos de Miguel Ángel, entre ellas la que se guarda en la [[Concatedral de Santa María de la Redonda]] de [[Logroño]].<ref>{{Cita web|título=Paseo por la ciudad de Logroño|url=http://www.blr.larioja.org/frpaseologro.html|editorial=Biblioteca de La Rioja|fechaacceso=29 de diciembre de 2008|urlarchivo=https://web.archive.org/web/20110719023303/http://www.blr.larioja.org/frpaseologro.html|fechaarchivo=19 de julio de 2011}}</ref>
Շատ հաշվարկներ ցույց են տալիս, որ [[Չինաստան|Չինաստանում]] ապրում են 20-30 միլիոն մուսուլմաններ (բնակչության 1.5%-2%-ը)<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ch.html |title=The World Factbook – China |publisher=CIA World Factbook |accessdate=2009-06-15}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.state.gov/j/drl/rls/irf/2006/71338.htm |title=China (includes Hong Kong, Macau, and Tibet) |publisher=State.gov |accessdate=2013-09-24}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.chinadaily.com.cn/bizchina/2008-07/09/content_6831389.htm |title=NW China region eyes global Muslim market |newspaper=China Daily |date=2008-07-09 |accessdate=2009-07-14}}</ref><ref>{{cite web |url=http://muslimmedianetwork.com/mmn/?p=1922 |title=Muslim Media Network |publisher=Muslim Media Network |date=2008-03-24 |accessdate=2009-07-14 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080327140607/http://muslimmedianetwork.com/mmn/?p=1922 |archivedate=2008-03-27 |df= }}</ref>: Այնուամենայնիվ, Սան Դիեգոյի պետական համալսարանի Միջազգային բնակչության կենտրոնի՝ ''U.S. News & World Report'' ամսագրին տրամադրած տվյալներով՝ Չինաստանն ունի 65.3 միլիոն մուսուլման բնակչություն<ref>[https://www.usnews.com/usnews/graphics/religion/islams_global_reach.htm Secrets of Islam], [[U.S. News & World Report]]. Information provided by the International Population Center, Department of Geography, [[San Diego State University]].</ref>: Իսլամը քրիստոնեությունից հետո երկրորդ ամենամեծ կրոնն է եվրոպական շատ երկրներում<ref>
* {{Harvtxt|Esposito|2004|pp=2, 43}}
* {{Cite encyclopedia | title=Islamic World | encyclopedia=Encyclopædia Britannica Online | ref=harv }}
* {{cite web| url=http://www.adherents.com/Religions_By_Adherents.html | title=Major Religions of the World Ranked by Number of Adherents | publisher=Adherents.com | accessdate=2007-01-09}}
* {{Cite news| title=Muslims in Europe: Country guide | url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/4385768.stm | work=BBC News | date=2005-12-23 | accessdate=2013-09-24}}
* {{cite web| title=Religion in Britain | url= http://www.ons.gov.uk/ons/rel/ethnicity/focus-on-ethnicity-and-religion/2006-edition/focus-on-ethnicity-and-religion---focus-on-ethnicity-and-religion-2006---full-report.pdf | publisher=Office for National Statistics | website=National Statistics | date=2003-02-13 | accessdate=2006-08-27}}
</ref> և աստիճանաբար նույն կարգավիճակին է ձգտում նաև Ամերիկայում՝ 2,454,000 միլիոն՝ ըստ Փյու համաժողովի և 7 միլիոն՝ ըստ Ամերիկա-իսլամական հարաբերությունների խորհրդի տվյալների<ref name="mgmpPRC"/><ref>[http://www.cair.com/Portals/0/pdf/The_Mosque_in_America_A_National_Portrait.pdf The Mosque in America: A National Portrait] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100617160628/http://www.cair.com/Portals/0/pdf/The_Mosque_in_America_A_National_Portrait.pdf |date=2010-06-17 }} Council on American-Islamic Relations (CAIR). April 26, 2001. Retrieved on 2010-08-01.</ref>:
[[File:Jakarta Skyline Part 2.jpg|thumb|right|275px|Աշխարհի ամենամեծ իսլամական բնակչություն ունեցող երկրի՝ [[Ինդոնեզիա|Ինդոնեզիայի]] մայրաքաղաք [[Ջակարտա|Ջակարտայի]] համայնապատկերը:]]
Համաձայն Փյու հետազոտական կենտրոնի՝ իսլամը հետևորդների թվով մինչև 2050 թվականը կհավասարվի քրիստոնեությանը: Իսլամը շատ ավելի արագ է տարածվու, քան աշխարհի որևէ այլ կրոն՝ հասնելով 2.76&nbsp;միլիարդ հետևորդի (73% աճով): Այս միտման պատճառներն են ծնելիության բարձր մակարդակը՝ մուսուլմանների մոտ 3.1, իսկ աշխարհում՝ 2.5, և բնակչության փոխարինման նվազագույն մակարդակը՝ 2.1: Մեկ այլ գործոն է այն փաստը, որը իսլամը ամենաշատ հետևորդներն ունի մինչև 15 տարեկան բնակչության շրջանում (ամբողջ հետևորդների 34%-ը)՝ համեմատած քրիստոնեության 27%-ի հետ: Մուսուլմանների 60%-ը 16-59 տարիքային խմբին է պատկանում, մինչդեռ ընդամենը 7%-ն է 60-ից բարձր (ամենացածր տոկոսը ցանկացած կրոնի պարագայում): Նիգերիայի և [[Հյուսիսային Մակեդոնիա|Մակեդոնիայի]] պես երկրներում մինչև 2050 թվականն ակնկալվում է, որ մուսուլմանները մեծամասնություն կկազմեն: Հնդկաստանում մուսուլման բնակչություննը շատ ավելի մեծ կլինի, քան որևէ այլ երկրում: Եվրոպայի ոչ մուսուլման բնակչության թիվը նվազում է՝ ի տարբերություն մուսուլմանների, որոնք, ըստ հաշվարկների, Եվրոպայում 10%-ով կավելանան<ref name=pew2015/>: Եվրոպայում իսլամի աճի տեմպերը հիմնականում կապված են ներգաղթի և 2005 թվականին մուսուլմանների ծնելիության բարձր մակարդակի հետ<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/4385768.stm |title=site |publisher=BBC News |date=2005-12-23 |accessdate=2010-04-01}}</ref>:
 
== Obra arquitectónica ==
==Մշակույթ==
«Իսլամական մշակույթ» տերմինը օգտագործվում է՝ մատնանշելով այս կրոնին պատկանող մշակույթը, ինչպես, օրինակ, [[Փառատոն|փառատոնները]] և հագուստի կոդը: Այն հակասական կերպով կիրառվում է նաև ավանդաբար մուսուլման հանդիսացող մարդկանց մշակութային կողմերը ցույց տալու դեպքում<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2011/11/05/arts/05iht-rartmelikian05.html|title='Islamic' Culture: A Groundless Myth|publisher=nytimes.com|accessdate=25 November 2013|date=4 November 2011}}</ref>: Վերջապես, «իսլամական քաղաքակրթություն» բառակապակցությունը կարող է վերաբերել նաև վաղ խալիֆների ժամանակվա սինթեզված մշակույթին՝ ներառյալ ոչ մուսուլմանների<ref>{{Harvtxt|Esposito|2010|p=56}}</ref>:
 
=== La fachada de San Lorenzo ===
===Ճարտարապետություն===
Իսլամական ճարտարապետության ամենակարևոր արտահայտությունը թերևս [[Մզկիթ|մզկիթն]] է<ref>"Islam", ''The New Encyclopædia Britannica'' (2005)</ref>: Տարբեր մշակույթներ իրենց ազդեցությունն են ունեցել մզկիթի ճարտարապետության վրա: Օրինակ, հարավաֆրիկյան կամ իսպանական իսլամական ճարտարապետությունը, ինչպես Ուքուբի մեծ մզկիթը, պարունակում է հռոմեական և բյուզանդական շենքերին բնորոշ մարմարե և պորֆիրե սյուներ<ref>{{Cite book|url={{Google books|LgnhYDozENgC|page=PA175|keywords=mosque%20kairouan%20roman columns|text=mosque+kairouan+roman+columns|plainurl=yes}} |title=Elizabeth Allo Isichei, ''A history of African societies to 1870'', p. 175. Cambridge University Press, 1997 |publisher=|accessdate=2010-08-06|isbn=978-0-521-45599-2|year=1997|author1=Isichei|first1=Elizabeth Allo}}</ref>, իսկ Ինդոնեզիայի մզկիթները հաճախ ունեն տեղական ճապոնական ոճի բազմաշերտ տանիքներ:
 
[[Archivo:Facciata di San Lorenzo, ricostruzione 01.JPG|thumb|left|Reconstrucción de un diseño de Miguel Ángel sobre la [[fachada]] de la [[basílica de San Lorenzo de Florencia]], por medio de una proyección luminosa, el año 2007.]]
<center>
 
<gallery widths="200" heights="150">
La familia [[Médici]] había financiado la construcción de la [[basílica de San Lorenzo de Florencia]], según diseño de [[Brunelleschi]]. Empezada en 1420, durante la visita en 1515 del papa [[León X]] la fachada estaba aún sin realizar con solo un cerramiento a base de obra vista de piedra picada, y para la ocasión, se recubrió la inacabada fachada de la iglesia, con una construcción efímera realizada por [[Jacopo Sansovino]] y [[Andrea del Sarto]]. El pontífice decidió entonces realizar un concurso para dicha fachada, patrocinado siempre por los Médici. Miguel Ángel triunfó en el concurso frente a diseños de [[Raffaello Sanzio]], [[Jacopo Sansovino]] y [[Giuliano da Sangallo]]. Proyectó realizar un frente en el que se representara toda la arquitectura y toda la escultura de Italia, ideando una fachada semejante a un [[retablo]] [[Contrarreforma|contrarreformista]] pero que en realidad estaba inspirado por los modelos de la arquitectura profana, realzada con numerosas estatuas de mármol, bronce y relieves. Realizó una maqueta en madera hecha por [[Baccio d'Agnolo]]; como no fue de su gusto, se realizó una segunda maqueta con veinticuatro figuras de cera, sobre la base de la cual se firmó el contrato para su construcción el 19 de enero de 1518.{{Harvnp|Néret|2000|p=55}}
Պատկեր:Djenne great mud mosque.jpg|[[Մեծ մզկիթ Ջեննե|Մեծ մզկիթ Ջեննեն]] արևմտաաֆրիկյան [[Մալի]] երկրում
[[Archivo:Bossenwerk.jpg|thumb|Ventanas ''inginocchiate'' en el [[palacio Medici Riccardi]], en una fotografía de 1908.]]
Պատկեր:1 great mosque xian 2011.JPG|Սիանական մեծ մզկիթը [[Չինաստան|Չինաստանի]] [[Սիան]] քաղաքում
Según escribió Miguel Ángel, lleno de entusiasmo: «me he propuesto hacer, de esta fachada de San Lorenzo, una obra que sea el espejo de la arquitectura y de la escultura para toda Italia...». En el periodo 1518-1519, Miguel Ángel revisó los mármoles en Carrara, un trabajo inútil, ya que el papa propuso que el mármol fuera del territorio florentino, en las pedreras de [[Pietrasanta]] y Serravezza. Con fecha 10 de marzo de 1520, el papa dio por finalizado el contrato,<ref group="lower-alpha"> La finalización del contrato se llevó a cabo por parte papal, debido al alto coste y la tardanza que se produjo al tener que cambiar de canteras. Arbour, (1966) p. 142.</ref> cuando el artista se había quejado que el mármol destinado para la fachada se estaba utilizando en otras obras. La segunda maqueta de madera presentada y realizada por su ayudante Urbano, se conserva en la [[Casa Buonarroti]].{{Harvnp|Ackerman|1997|pp=294-298}}
Պատկեր:Closeup of Mir-i-Arab Madrasa.jpg|Գմբեթ [[Ուզբեկստան|Ուզբեկստանի]] [[Բուխարա]] քաղաքի Պո-ի-Կալյան ճարտարապետական համալիրում
 
Պատկեր:Kuppel Muhammad-Ali-Moschee.jpg|[[Եգիպտոս|Եգիպտոսի]] [[Կահիրե]] քաղաքում գտնվող Ալբաստեր մզկիթի գմբեթները ներսից
=== Mejoras del palacio Médici Riccardi ===
 
Hacia 1517, efectuó unas obras de mejora en la planta baja del [[palacio Medici Riccardi]], donde se cerraron los arcos de la ''loggia'' (galería) que se habían construido en la esquina de la Via Longa y la Vía de'Gori, con lo que resultaba una arquitectura más cerrada y más compacta del edificio. Se colocaron también unas ventanas que Vasari denominaba ''inginocchiate'' (arrodilladas). En la Casa Buonarroti se conserva un dibujo que debió servir para la maqueta de este palacio.{{Harvnp|De Angelis|1978|p=291}}
 
=== Sacristía Nueva ===
 
{{AP|Sacristía Nueva de San Lorenzo}}
{{AP|Madonna Medici de Miguel Angel}}
[[Archivo:Life of Michael Angelo, 1912 - Monument of Lorenzo de Medici.jpg|miniaturadeimagen|Tumba de Lorenzo de Medici (centro), 1530]]
Empezada por encargo de León X en 1520, fue bajo el mandato de Clemente VII cuando se dio un nuevo impulso a la construcción de la [[Sacristía Nueva de San Lorenzo|«Sacristía Nueva»]] en 1523, situada en la [[basílica de San Lorenzo de Florencia]], destinada a acoger el conjunto escultórico formado por las tumbas de los capitanes [[Juliano II de Médicis|Juliano]], duque de Nemours y [[Lorenzo II de Médici|Lorenzo]], [[duque de Urbino]], muertos hacía poco, y la de los Magníficos, [[Lorenzo el Magnífico|Lorenzo]] y su hermano [[Juliano de Médici]], y la [[Madonna Medici de Miguel Angel|'''Madonna Medici''']], que según el autor [[Anthony Betram]] es la '''primera obra Manierista de Miguel Ángel'''<ref>Bertram, Anthony., ''Florentine Sculpture.'' London: Studio Vista Limited, 1969. Pàg. 122-124. : “''The Medicean Madonna is perhabs the first of Michelangelo’s works that we can call Mannierist''”</ref>.
 
En el lado contrario del crucero donde se encontraba la antigua sacristía construida por [[Brunelleschi]] y decorada por [[Donatello]]. La nueva construcción se había de adecuar a la planta de la precedente, que consistía en dos cuadrados de diferente anchura comunicados a través de un arco y con una cúpula; los paramentos eran lisos, enmarcados por pilastras y molduras hechas en ''pietra serena'', la piedra gris de la región. Miguel Ángel agrandó la parte central, para poder dar más espacio a los sepulcros y altar.
 
En el diseño vertical cambió la arquitectura del [[Quattrocento]] y colocó ventanas ciegas sobre las puertas; las ventanas junto a la cúpula las hizo en forma de trapecio para conseguir una óptica de ascensión más grande. La cúpula está realizada con un artesonado de casetones radiales.{{Harvnp|Hernández Perera|1988|pp=35-38}} Estos casetones se distribuyen en cinco hileras de medida decreciente, que imitan, incluso en el número, a las del [[Panteón de Roma]]; acaban en una corona radiada, donde se inicia la linterna, de delicada forma y perfecta belleza; es la contribución más importante en el exterior de la capilla. Vista desde el exterior, la reforma de la sacristía de San Lorenzo realizada por Miguel Ángel presenta una gran cúpula con cubierta de tejas, un conjunto de molduras y de grandes ventanales que favorecen los juegos de luz y sombra en el interior. Descartado el primer proyecto, donde el artista destinaba el espacio central para los monumentos funerarios, estos acabaron, en los siguientes diseños, desplazados a los muros, donde quedaron completamente integrados en la arquitectura.{{Harvnp|De Angelis|1978|pp=296-297}}
 
=== Biblioteca Laurenciana ===
 
{{AP|Biblioteca Laurenciana}}
También de [[Clemente VII (papa)|Clemente VII]] fue la idea de construir en Florencia una [[biblioteca]] para conservar toda la colección de còdex de la familia Médici, y contó para este proyecto con Buonarroti; el edificio acabaría siendo conocido como la [[Biblioteca Laurenciana]], ya que había tenido una gran ampliación de su fondo bibliográfico por parte de Lorenzo el Magnífico a fines del {{SIGLO|XV|d|s|0}}.<ref>{{cita enciclopedia|enciclopedia= Enciclopèdia Catalana|título=Biblioteca Medicea Laurenziana|url=http://www.enciclopedia.cat/fitxa_v2.jsp?NDCHEC=0009943|fechaacceso=29 de diciembre de 2008}}</ref> A partir de 1523, una vez escogido el emplazamiento dentro del convento de la [[Basílica de San Lorenzo de Florencia|basílica de San Lorenzo]], en el piso superior del lado oriental del [[claustro]], empezaron los proyectos que sufrirían un gran número de variaciones. Hacía falta organizar espacios diferentes para separar los libros latinos de los griegos, y también se querían repartir los libros raros en pequeñas salas, pero al final se acabó optando para organizarlo todo en una gran sala. Se centraron los esfuerzos en resolver el soporte de la nueva estructura sobre los muros antiguos: en la biblioteca se bajó el nivel del techo y se situaron ventanas muy próximas las unas a las otras, con lo que se conseguía ampliar la luminosidad; el [[vestíbulo]] se diseñó como lugar de circulación, con una altura superior, y se añadieron ventanas de iluminación.{{Harvnp|Ackerman|1997|pp=88-106}} En 1533, el papa dio permiso a Miguel Ángel para que se trasladase a Roma, con la condición de que dejara solucionado la terminación de la decoración y la escalera de acceso del vestíbulo. El [[artesonado]] de la biblioteca está realizado con motivos elípticos y romboidales; Buonarroti también diseñó los grandes pupitres de lectura. De la escalera hizo numerosos diseños, y por fin, en 1558, envió desde Roma el proyecto, junto con una maqueta, a [[Bartolomeo Ammannati]], que fue el encargado por [[Cosme I de Médici]] para construir definitivamente la escalera. Se conservan más de treinta hojas de dibujos de la Biblioteca Laurenciana, si bien por la correspondencia mantenida durante su elaboración, se sabe que debieron de ser muchos más.{{Harvnp|Ackerman|1997|pp=308-314}}
<gallery mode="packed">
Archivo:Biblioteca medicea laurenziana interno 01.JPG|Sala de lectura de la [[Biblioteca Laurenciana]]
Archivo:Biblioteca medicea laurenziana soffitto 02.JPG|Detalle del [[artesonado]] de la [[sala de lectura]]
Archivo:Biblioteca medicea laurenziana vestibolo 03.JPG|[[Vestíbulo]] de la Biblioteca Laurenciana
Archivo:Biblioteca medicea laurenziana scalone di michelangelo 02.JPG|[[Escalera]] de la Biblioteca Laurenciana
</gallery>
</center>
 
===Արվեստ Plaza del Capitolio ===
Իսլամական արվեստն ընդգրկում է տեսողական արվեստի տեսակներ՝ ստեղծված սկսած 7-րդ դարից այն մարդկանց կողմից (ոչ պարտադիր կերպով մուսուլման), որոնք ապրել են մուսուլմաններով բնակեցված տարածքներում<ref>Marilyn Jenkins-Madina, Richard Ettinghauset and Architecture 650–1250'', Yale University Press, {{ISBN|0-300-08869-8}}, p. 3</ref>: Այդ տեսակներից են [[Ճարտարապետություն|ճարտարապետությունը]], [[Գեղագրություն|գեղագրությունը]], [[Գեղանկարչություն|նկարչությունը]] և [[Խեցեգործություն|խեցեգործությունը]]՝ ի թիվս մյուս տեսակների:
 
{{AP|Plaza del Campidoglio}}
Թեև Ղուրանում նշված չէ, սակայն մարդկանց և կենդանիների նկարներ անելը ընդւոնված չէ իսլամում և կապված է կռապաշտության դեմ օրենքի հետ, որը տարածված էր աբրահամյան կրոններում, ինչպես Աբդուլլահ իբն Մասուդն է փոխանցում Մուհամմադի խոսքերը.«Հարության օրը Ալլահը ամենախիստ կեպով կպատժի հատկապես նկար ստեղծողներին»: Այնուամենայնիվ, այս կանոնը տարբեր կերպ է մեկնաբանվել տարբեր գիտնականների կողմից, և մոնղոլական, պարսկական ու թուրքական արվեստում կան կենդանիների ու մարդկանց պատկերների օրինակներ: Կենդանի արարածների նկարները անելուց խուսափելու այս երևույթի գոյությամբ է բացատրվել գեղագրության, տեստելավորման և մոդելավորման մեծ դերը իսլամական մշակույթում<ref>{{cite book| publisher=Oxford University Press | title=The Oxford Encyclopedia of Philosophy, Science, and Technology in Islam | author1=Salim Ayduz | author2= Ibrahim Kalin | author3=Caner Dagli| date=2014 | url=https://books.google.com/?id=or-6BwAAQBAJ&pg=PA263&lpg=PA263&dq=islamic+art+idolatry+geometry#v=onepage&q=islamic%20art%20idolatry%20geometry | quote=Figural representation is virtually unused in Islamic art because of Islam's strong antagonism of idolatry. It was important for Muslim scholars and artists to find a style of art that represented the Islamic ideals of unity (''tawhid'') and order without figural representation. Geometric patterns perfectly suited this goal.| isbn=9780199812578 }}</ref>:
[[Archivo:CampidoglioEng.jpg|thumb|[[Grabado]] del año [[1568]] de [[Étienne Dupérac]] según el proyecto de Miguel Ángel]]
 
Después de Florencia, en Roma también desarrolló una etapa arquitectónica durante sus dos últimas décadas de vida; así en 1546 se le encargó la urbanización de la [[plaza del Capitolio]] o ''Campidoglio''. Durante la visita del emperador [[Carlos I de España|Carlos V]], el papa [[Pablo III]], entre las diversas realizaciones para el ornamento de la ciudad con ocasión de este recibimiento, había hecho trasladar algunas esculturas a la [[Colina Capitolina]]: en 1537 se había colocado la estatua ecuestre de bronce de [[Marco Aurelio]], símbolo de la autoridad imperial y por extensión de la continuidad entre la Roma imperial y la papal; esta escultura debía de ser el centro de partida de toda la urbanización. Miguel Ángel, para que hubiera una visión unitaria, dispuso el Palacio de los Senadores (sede del ayuntamiento) en el fondo de la plaza, con unas escalinatas tangentes a la fachada; y delimitada a los lados por dos palacios: el Palazzo dei Conservatorio y el llamado [[Palazzo Nuevo]] construido ''ex-novo'', ambos convergentes hacia la escalera de acceso al Capitolio. Los edificios, actualmente los [[Museos Capitolinos]], fueron dotados de un orden gigante con [[pilastra]]s [[corintio|corintias]] en la [[fachada]], [[cornisa]]s y [[arquitrabe]]s, y proyectadas divergentes, no paralelas, de manera que la plaza quedaba en forma de trapecio, para conseguir la ilusión óptica de más profundidad.{{Harvnp|Hernández Perera|1988|p=40}}
<center>
[[Archivo:Michelangelo Buonarroti Piazza Campidoglio.jpg|thumb|left|Reconstrucción axonométrica del proyecto de Miguel Ángel para el [[Capitolio]].]]
<gallery widths="240" heights="240">
El motivo empleado en el pavimento de la plaza, se diseñó con una retícula curvilínea inscrita en una elipse centrada en el basamento de la estatua de Marco Aurelio, y dividida en doce secciones, que recuerda el símbolo usado en la antigüedad para los doce signos del [[zodiaco]], en alusión a la cúpula celestial. También es una referencia a la arquitectura cristiana, con el símbolo de los doce apóstoles. El tratamiento que hizo Miguel Ángel se parecía al tipo de ''schemata'' medieval para coordinar el ciclo lunar con otras interpretaciones como las horas y el zodiaco, tomando como ejemplo para estas claves simbólicas las del [[manuscrito]] del {{SIGLO|X|d|s|0}} del ''De Rerum Natura'' de [[san Isidoro de Sevilla]] (que trata sobre astronomía y geografía).{{Harvnp|Ackerman|1997|pp=165-167}}
Պատկեր:Planets by ibrahimabutouq.jpg|Տարբեր մոլորակներ պատկերող իսլամական գեղագրություն
 
Պատկեր:Roof hafez tomb.jpg|[[Իրան|Իրանի]] [[Շիրազ]] քաղաքում գտնվող [[Հաֆիզ Շիրազ|Հաֆիզ Շիրազի]] գերեզմանի գմբեթի ստորին մասում գտնվող երկրաչափական արաբական սալիկապատում
Miguel Ángel confirió a la plaza una plástica extraordinaria, encargada de fusionar todo el ambiente arquitectónico. Resulta un espacio abierto, sobre todo entre los dos palacios simétricos, como si fuera un salón al cual se llega mediante la gran rampa central de subida, la [[Cordonata Capitolina]], con unas [[balaustrada]]s también divergentes para provocar el efecto visual unitario con la plaza. La unidad total no se consiguió hasta bastante más tarde con la construcción del Palazzo Nuevo, proyectado por Miguel Ángel para separar la plaza de la iglesia de Aracoeli. Las fachadas fueron construidas, en su mayor parte, una vez muerto el artista, y aunque no son una fiel realización de sus proyectos sí que constituyen una magnífica composición.{{Harvnp|De Angelis|1978|pp=328-345}}
Պատկեր:Islamic arts museum, KL, Malaysia.jpg|[[Մալայզիա|Մայլազիայի]] իսլամական արվեստի թանգարանը՝ [[Հարավարևելյան Ասիա|Հարավարևելյան Ասիայի]] իսլամական արվեստի ամենամեծ թանգարանը
 
=== Palacio Farnese ===
 
{{AP|Palacio Farnesio}}
[[Archivo:Palais Farnese.jpg|thumb|Fachada del [[Palacio Farnese]], en [[Roma]]]]
En la construcción del [[Palacio Farnesio]], Miguel Ángel sustituyó a [[Antonio da Sangallo el Joven]], que era el que dirigía las obras en el momento que se produjo su fallecimiento en 1546. El edificio se encontraba en construcción al nivel de la segunda planta.
 
Buonarroti acabó la [[fachada]] antes de realizar los cuerpos laterales y el posterior, e hizo elevar la altura del segundo piso para unificarlos con la misma medida que los inferiores. La cornisa del edificio, que Sangallo había previsto más estrecha, la substituyó por otra más grande y con elementos ornamentales, donde se mezclan los órdenes [[Orden dórico|dórico]], [[Orden jónico|jónico]], y [[Orden corintio|corintio]]. Cambió también el ritmo de la fachada con la revisión de la ventana central, que dotó de un [[dintel]] más grande con la prolongación del [[entablamento]], encima del cual colocó un escudo gigante de más de tres metros de altura.
 
La parte posterior de la obra fue acabada años más tarde por [[Giacomo della Porta]].{{Harvnp|Ackerman|1997|pp=176-186}}
 
=== Basílica de San Pedro ===
 
{{AP|Basílica de San Pedro}}
Miguel Ángel fue nombrado arquitecto de la [[basílica de San Pedro]] en 1546 a los setenta y dos años de edad, a la muerte de [[Antonio da Sangallo el Joven]].
La construcción de la basílica había sido empezada sobre la anterior [[paleocristiano|paleocristiana]], por mandato del papa Julio II y bajo la dirección del arquitecto [[Bramante]]; a partir del fallecimiento de este último, se hizo cargo [[Rafael Sanzio]], que modificó la planta y la transformó en una [[cruz latina]]. Cuando Miguel Ángel recibió el encargo de las obras, modificó de nuevo la planta y volvió, con ligeras variaciones, a la idea original de Bramante de [[cruz griega]], pero redujo las cuatro esquinas del cuadrado para que las áreas más pequeñas pudieran tener luz directa. Le corresponde en particular la modificación de la [[cúpula]] central respecto al proyecto de [[Bramante]]: suprimió el anillo con [[Columna (arquitectura)|columnas]] y le dio un perfil más elevado. Al suprimir las torres, la cúpula se convirtió en el elemento predominante. Obtuvo permiso del papa, ante la vista de sus maquetas, para demoler parte de la construcción de Sangallo y, sin alterar de forma sustancial el interior, consiguió imponer su estilo personal y aportar una gran unidad al conjunto. La mayor parte de las obras se realizaron entre 1549 y 1558.{{Harvnp|De Angelis|1978|pp=346-349}}
 
<gallery mode="packed" heights="200">
Archivo:SaintPierre.svg|Proyecto de [[Bramante]] para la planta de San Pedro del Vaticano
Archivo:Cuppolas Saint Peter's basilica, Vatican City.jpg|La [[cúpula]] de [[Basílica de San Pedro|San Pedro del Vaticano]], diseñada por Miguel Ángel
Archivo:Michelangelo Buonarotti, Plan for New Saint Peter's, Vatican.JPG|Proyecto de Miguel Ángel para la planta de San Pedro del Vaticano
</gallery>
</center>
 
Con ligeros retoques en el proyecto ideado por Miguel Ángel, que dejó una maqueta para la cúpula central realizada entre 1558 y 1561, se realizó la terminación de las obras, 24 años después de su muerte, por los arquitectos [[Giacomo della Porta]] y [[Domenico Fontana]], con una altura de 132 metros y un diámetro de 42,5 metros.{{Harvnp|Ackerman|1997|pp=193-221}}
===Օրացույց===
 
{{Main|Իսլամական օրացույց}}
=== Santa Maria degli Angeli e dei Martiri ===
[[File:Lunar libration with phase Oct 2007.gif|thumb|left|[[Լուսնի փուլեր|Լուսնի փուլերը]] [[Իսլամական օրացույց|իսլամական օրացույցի]] հիմքն են հանդիսանում:]]
 
Իսլամական դարաշրջանի պաշտոնական սկիզբ ընտրվեց մ.թ. 622 թվականի հիջրան, որը Մուհամմադի համար ճակատագրական պահ էր: Իսլամական օրացույցը լուսնային է<ref>[[Patheos Library]] – Islam Sacred Time – [http://www.patheos.com/Library/Islam/Ritual-Worship-Devotion-Symbolism/Sacred-Time.html Patheos.com]</ref>: Իսլամական սուրբ օրերը համապատասխանում են լուսնային օրացույցի կոնկրետ օրերի, որը նշանակում է, որ դրանք տեղի են ունենում [[Գրիգորյան օրացույց|Գրիգորյան օրացույցի]] տարբեր եղանակների: Իսլամական ամենակարևոր տոներն են ''Էյդ-ալ-Ֆիթրը'' ({{lang-ar|عيد الفطر}})՝ Շավվալի առաջին օրը, որը խորհրդանշում է [[Ռամադան]] ամսվա պահքի վերջը, և ''Էյդ-ալ-Ադհան'' ({{lang|ar|عيد الأضحى}})՝ Դհու ալ-Հիջջայի 10-րդ օրը՝ համընկնելով Հաջջ ուխտագնացության ավարտի հետ<ref>Ghamidi (2001): [http://www.renaissance.com.pk/janisla2y2.html Customs and Behavioral Laws] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130923142412/http://www.renaissance.com.pk/janisla2y2.html |date=2013-09-23 }}</ref>:
{{AP|Basílica de Santa María de los Ángeles y los Mártires}}
[[Archivo:Baths of Diocletian-Etienne Du Pérac mid 16th century.jpg|thumb| Grabado de [[Étienne Dupérac]] que representa las [[Termas de Diocleciano]] antes de la transformación en iglesia]]
Por concesión mediante una [[bula]] del 27 de julio de 1561, [[Pío IV]] decidió instalar a los [[orden de los Cartujos|cartujos]] en las [[Termas de Diocleciano]], previa su transformación en iglesia.{{Harvnp|De Angelis|1978|p=371}} Ya en 1541 un [[sacerdote]] [[Sicilia|siciliano]], Antonio del Duca, había solicitado al papa la creación de una iglesia consagrada al culto de los ángeles, y en 1550 consiguió la autorización de edificar catorce altares provisionales, siete dedicados a los [[ángel]]es y otros siete a los [[mártir]]es.{{Harvnp|De Angelis|1978|p=372}} El 5 de agosto de 1561 se colocó la primera piedra de la iglesia y se encargó del proyecto Miguel Ángel, que, según Vasari, propuso:{{cita|... diseñarla en forma de cruz, limitar la medida y eliminar las capillas inferiores, cuyas bóvedas se habían de derribar, de manera que las partes altas serían las que conformarían la parte principal de la iglesia. Su bóveda estaría soportada por ocho columnas, en las que se grabarían los nombres de mártires y ángeles; dibujó tres puertas, una al [[sudoeste]], otra al [[noroeste]] y la tercera al [[sureste]], tal como hoy se pueden ver; el altar mayor, lo situó hacia el [[noreste]].|{{Harvtxt|Ackerman|1997|p=355}}}}
Las obras empezaron inmediatamente, pero tuvieron que detenerse en 1563 por falta de fondos económicos. Cuando en 1565 se convierte en iglesia titular (parroquial) con el nombre de [[Basílica de Santa Maria degli Angeli e dei Martiri|Santa Maria degli Angeli e dei Martiri]], se encargó la realización de un [[baldaquino]] de [[bronce]] para el altar mayor, según diseño de Miguel Ángel, que se encuentra actualmente en el museo de Nápoles. Durante los siglos posteriores se ha ido transformando, haciendo casi imperceptible el diseño original.{{Harvnp|Ackerman|1997|p=357}}
 
=== Porta Pia ===
 
{{AP|Porta Pia}}
[[Archivo:RomaPortaPiaFacciataInterna.jpg|thumb|Cara interna de la [[Porta Pia]], según el diseño de Miguel Ángel]]
El papa [[Pío IV]] le encargó un proyecto para la [[Porta Pia]], el artista le presentó tres; el papa escogió el de menor coste y se empezó la construcción en 1561.
 
La puerta se edificó durante el proceso de remodelación urbanística realizada por el papa Pío IV. La nueva calle que venía desde el [[Quirinal]], se nombró Via Pia en honor del papa; a partir de entonces prosiguió en línea recta a través de la Porta Pia, que atraviesa las [[muralla]]s de la ciudad; Miguel Ángel la realizó en aquel tramo en sustitución de otra que había muy próxima al lugar llamada ''Nomentana''. Se realizó como una gran [[escenografía]], en el punto topográfico más elevado de la muralla, con la fachada hacia el interior de la ciudad, con lo que se apartaba de la antigua tradición de orientar las puertas hacia el campo, como presentación de la ciudad al visitante. Las medallas que se acuñaron con motivo de la construcción de la Puerta, obra de Giovanni Federico Bonzagni, muestran como fue diseñada originariamente. El proyecto para la parte externa no se pudo llevar a término por el fallecimiento de Miguel Ángel en 1565 y la elección de un nuevo papa, [[Pío V]], con lo que las obras quedaron paralizadas y la parte exterior se solucionó con un sencillo muro y una puerta.{{Harvnp|De Angelis|1978|pp=376-378}}
 
En 1853 Virginio Vespignani restauró el ático y, durante el periodo 1861-1868, se construyó la puerta exterior.{{Harvnp|Ackerman|1997|p=351}}
 
== Dibujos ==
 
Los dibujos de Miguel Ángel forman un conjunto muy numeroso e importante, a pesar de las hogueras que se sabe que hizo alguna vez para quemar, según Vasari, «diseños, apuntes y cartones hechos de su mano, a fin de que nadie viese las fatigas que había pasado y las diversas pruebas por las que tuvo que pasar su ingenio hasta aparecer la perfección». Los primeros dibujos atribuidos al artista son las copias realizadas en la basílica florentina de la [[Santa Croce]], del ''Tributo'' y la ''Consagración'' de [[Masaccio]] y el dibujo del ''Alquimista'', de invención propia (hoy en el [[Museo Británico]]), así como una copia de [[Giotto]] conservada en el [[Louvre]], todos estos del tiempo de sus estudios en el palacio de Lorenzo el Magnífico, hacia 1490.{{Harvnp|Berti|1978|pp=391-400}}
 
=== La batalla de Cascina ===
 
{{AP|La batalla de Cascina}}
 
La técnica de Miguel Ángel se muestra con toda su ''terribilitá'' en el encargo para la decoración de la sala del Gran Consejo del [[Palazzo Vecchio]]. En 1503, el nuevo gobierno republicano, al escoger como ''gonfaloniere'' a [[Piero Soderini]], decidió pintar al [[fresco]] dicha sala, y a este efecto encargó a [[Leonardo da Vinci]] la representación de ''La batalla de Anghiari'' y, en el muro de enfrente, a Miguel Ángel ''[[La batalla de Cascina]]'', enfrentando así a los dos artistas más grandes de la época. Miguel Ángel empezó la elaboración del cartón con el dibujo, como consta que en 1504 ya había recibido dos pagos. El tema está inspirado en la crónica de Filippo Villani, que, según narra, en 1364, las tropas de Florencia atacaron las de [[Pisa]] cerca de [[Cascina]] y, a causa del fuerte calor, los soldados se desnudaron para tomar un baño en el río [[Arno]]. A pesar que los pisanos aprovecharon ese momento para atacar, la victoria fue para los florentinos. Aquí demostró Miguel Ángel su gran dominio del desnudo, junto con el movimiento dinámico y de creación, hasta agotar todas las posibilidades expresivas, con una gran variedad de técnicas: algunas figuras están contorneadas con carbón; otras, con trazos fuertes, están esfumadas e iluminadas con yeso. Por ejemplo, en el ''Desnudo de espalda'' de la [[Casa Buonarroti]] de Florencia, se aprecian los perfiles con trazos gruesos y las sombras en retícula.{{Harvnp|Berti|1978|p=417}}
 
Como tuvo que partir hacia Roma llamado por el papa Julio II, el artista no pasó de la ejecución de los cartones. El fresco realizado por Leonardo da Vinci en la sala del Gran Consejo, ''La batalla de Anghiari'', se destruyó poco tiempo después y sólo se conoce por una copia de la parte central realizada por [[Rubens]]. Curiosamente, existe también una copia de la parte central de ''La batalla de Cascina'' hecha por [[Bastiano da Sangallo]].
 
<gallery mode="packed">
Archivo:La batalla de Cascina - Sangallo.jpg|Copia del dibujo de Miguel Ángel, de la parte central de ''[[La batalla de Cascina]]'', obra de [[Bastiano da Sangallo]].
Archivo:Peter Paul Ruben's copy of the lost Battle of Anghiari.jpg|Copia del dibujo de [[Leonardo da Vinci]], de la parte central de ''La batalla de Anghiari'', hecha por [[Rubens]].
</gallery>
 
En 1515, durante una visita a Florencia del papa [[León X]], se realizaron decoraciones por toda la ciudad basadas en ''La batalla de Cascina'' según el proyecto de Miguel Ángel; es probable que el cartón fuera partido y entregado a diferentes artistas para que lo copiasen y así adornasen la población para el recibimiento del papa. En el [[Museo Británico]] y en la colección de los [[Uffizi]] se conservan estudios sobre figuras individuales de este esbozo de Miguel Ángel. Vasari describe el esbozo completo:{{cita|Miguel Ángel lo llenó de hombres desnudos, bañándose en el Arno a causa del calor, en el mismo momento que en el campamento se daba la alarma de un pretendido ataque. Y, mientras los soldados salían apresuradamente del agua para vestirse, la mano inspirada de Miguel Ángel los representó, algunos corriendo a armarse para ayudar a sus compañeros, a otros atándose las corazas o ajustándose las piezas de la armadura, y un gran grupo lanzándose a la batalla encima de sus caballos... Cuando vieron este esbozo, los otros artistas quedaron rendidos de admiración y atónitos, porque era una revelación de la cima que se podía conseguir en el arte del dibujo. Aquellos que han visto estas inspiradas figuras declaran que no han sido nunca superadas por ningún artista, ni siquiera por Miguel Ángel mismo, y que nadie, nunca en la vida, conseguirá lograr esta perfección.|Vasari, 1550; en {{Harvtxt|Hodson|2000|pp=48-53}}}}
 
=== Las fortificaciones de Florencia ===
 
[[Archivo:Michelangelo,_studio_per_porta_san_gallo.jpg|thumb|Estudio de [[fortificación]] para el bastión de la Porta al Prato d'Ognissanti]]
 
Después de la expulsión de los Médici en 1527 y el establecimiento de la nueva república en Florencia, el 6 de abril de 1529 Miguel Ángel fue nombrado «gobernador y procurador general de las fortificaciones» y, además de una pequeña estancia en Venecia, dedicó todos sus esfuerzos a la mejora de las [[fortificación|fortificaciones]] florentinas. Todos los dibujos clasificados en la Casa Buonarroti, son estudios para los [[bastión|bastiones]] de las puertas y los ángulos de la [[muralla]] medieval. Es especialmente remarcable por su elaboración, el correspondiente al ángulo de la Porta al Prato d'Ognissanti, en la parte occidental de Florencia.{{Harvnp|Ackerman|1997|pp=315-317}}
 
Miguel Ángel centró su preocupación en la acción defensiva y muestra su gran originalidad en esta clase de dibujos que son los únicos diseños militares, junto con algún otro de [[Leonardo da Vinci]], en los que se establecen las trayectorias de los disparos de los cañones y su radio de acción. La gran cantidad de cuerpos salientes agudos de sus dibujos proporcionan un máximo alcance, ya que los bastiones eran más defensivos que ofensivos. Las ideas del autor estaban destinadas a no ser aceptadas, y en algunos de sus dibujos de la última época ya se aprecia la eliminación de puntos ciegos, que no se podían proteger, seguramente por alguna crítica recibida de parte de expertos militares; estos últimos diseños, los más próximos a los que se utilizaron posteriormente en la época del [[barroco]], son muy similares a los propuestos por el [[ingeniero]] militar [[Vauban]] en su obra ''Manière de Fortier'' (1689).{{Harvnp|Ackerman|1997|pp=126-129}}
 
=== Otros dibujos ===
 
[[Archivo:Pietà per Vittoria Colonna.jpg|thumb|left|''La Piedad'', dibujo hecho a petición de [[Vittoria Colonna]] ([[Boston]], [[Isabella Stewart Gardner Museum]]).]]
[[Archivo:MICHELANGELO Buonarroti - Resurrection (1520-25).jpg|thumb|La ''Resurrección'' (1520-1525) de la Royal Collection del [[Castillo de Windsor]].]]
Para la bóveda de la Capilla Sixtina el artista realizó una serie de dibujos a manera de esbozos, donde se advierte los trazos del manierismo ya patente en Miguel Ángel: dentro de este conjunto se incluyen los estudios sobre los desnudos conservados en el [[Museo Británico]] de [[Londres]], los estudios para la ''Sibila Líbica'', con diferentes versiones, del [[Metropolitan Museum of Art]] de [[Nueva York]], diversos estudios de figuras, una sanguina del ''Cristo en el limbo'' y unos cuantos dibujos sobre el tema de la ''Resurrección''.{{Harvnp|Berti|1978|pp=458-460}}
 
A principios del {{SIGLO|XV|d|s|0}} surgieron en Italia un tipo de dibujos perfectamente acabados, para ser donados como obsequio: [[Leonardo da Vinci]], en 1500, hizo una serie para ofrecerlos a un mecenas. Miguel Ángel también realizó algunas series, que regaló a jóvenes por los que sentía algún afecto especial, pero la gran mayoría fueron para regalarlos a su joven estimado Tommaso Cavalieri,{{Harvnp|Rubiés|2001|p=19}} que Vasari justificaba como ejercicios de aprendizaje:{{cita|... porque aprendiese a dibujar le hizo muchas láminas, trazadas con lápiz negro y rojo, de cabezas divinas; y después un dibujo de un ''[[Ganimedes (mitología)|Ganimedes]]'' arrebatado al cielo por el ave de [[Júpiter (mitología)|Júpiter]], un [[Ticio]] al que el águila devora el hígado, la ''Caída del carro del Sol'' con [[Faetón]] y una ''Bacanal de niños'', todas unas obras singularísimas, unos dibujos nunca visto de tan excelentes.{{Harvnp|De Feo|1978|p=589}}}}
 
[[Archivo:Michelangelo Epifania.jpg|thumb|upright|''[[Epifanía (Miguel Ángel)|Epifanía]]'', dibujo de Miguel Ángel conservado en el [[Museo Británico]] de [[Londres]].]]
En el dibujo de ''La Piedad'' que le regaló a [[Vittoria Colonna]] alrededor de 1540, la transformación de Miguel Ángel es evidente en el estilo. En esta obra, la figura de Cristo está tratada con mucha delicadeza, buscó la simetría orgánica con su madre María mirando hacia el cielo; ella extiende los brazos medio en cruz hacia arriba, mientras su Hijo los deja caer hacia abajo, todo en una composición simétrica que refuerzan las dos figuras laterales de unos niños y la cruz del fondo, que parte en dos mitades iguales el cartón y que tiene una inscripción sacada de ''[[s:La Divina Comedia: El Paraíso| Cantos de El Paraíso]] de [[Dante]]: «Non vi si pensa quanto sangue costa» (No se piensa cuanta sangre cuesta)''.{{Harvnp|Girardi|1978|pp=488-495}}
 
Se conservan numerosos dibujos, sobre todo a la [[sanguina]]:
* ''Estudio: Santa Ana'', h. 1505, [[Museo del Louvre]], [[París]].
* ''Cabeza ideal'', dibujo a tiza roja, h. 1533, [[Museo Ashmolean]], [[Oxford]].
* ''Dos hombres desnudos combatiendo'', h. 1545-50, Museo del Louvre, París.
* ''Crucifixión'', h. 1550-55, Museo del Louvre, París.
* ''[[Epifanía (Miguel Ángel)|Epifanía]]'', h.1550-53, [[Museo Británico]], [[Londres]].
* ''Descendimiento'', dibujo a tiza roja, h. 1555, Museo Ashmolean, Oxford.
* ''Estudio de un hombre desnudo'', realizado a pluma, Museo del Louvre, París.
* ''Estudio de hombro derecho, pecho y parte superior de brazo de hombre '' y ''Estudio de brazo derecho de hombre''. Los dos pertenecen al [[Museo del Prado]], en el que ingresaron en 1931 gracias al legado Fernández Durán. Preparatorios para la Capilla Sixtina, fueron identificados como obras de Miguel Ángel en 2004.<ref>{{cita noticia
|url= http://www.elmundo.es/elmundo/2004/03/08/cultura/1078746934.html
|título= Descubren dos dibujos de Miguel Ángel para la Capilla Sixtina en el Museo del Prado
|fechaacceso= 5 de agosto de 2009
|agencia= Europa Press
|fecha= 8-3-2004.
|periódico= Elmundo.es
}}</ref>
 
== Obra poética ==
 
[[Archivo:Michelangelo painting God.JPG|thumb|upright|Dibujo en un [[soneto]] dirigido a su amigo Giovanni da Pistoia (1510).]]
Como [[poeta]], Miguel Ángel ha dejado unas trescientas composiciones que ocupan un lugar destacado en la lírica del {{SIGLO|XVI|d|s|0}}, donde resalta su tono enérgico y austero y una continua tensión hacia una ardiente inmediatez expresiva. Las formas métricas que más abundan son los [[soneto]]s y los [[Madrigal (poesía)|madrigales]], aunque también escribió algunos tercetos. Según Ascanio Condivi, hacia 1503, Buonarroti se dedicó a la lectura «... estuvo algún tiempo sin hacer nada en el arte de la escultura, para darse a la lectura de los poetas y oradores en lengua vulgar, y hacer sonetos para su deleite».<ref>[[Ascanio Condivi]] (1964), ''Vita di M. Buonarroti''. Milán, p. 38.</ref>
 
Su formación realizada en el palacio de [[Lorenzo el Magnífico]] y basada en el pensamiento [[neoplatonismo|neoplatónico]] de los humanistas [[Giovanni Pico della Mirandola|Pico della Mirandola]] y [[Marsilio Ficino|Ficino]], hace entender mejor la poesía de Miguel Ángel,{{Harvnp|Garin|1978|p=539}} por la gran insatisfacción que siempre tuvo de él mismo y con todo su entorno, por la idea de «la presencia de la espiritualidad en lo material», por su entusiasmo con la estética y la belleza; con la poesía, que se puede considerar bastante influenciada por el [[petrarquismo]], el artista consiguió expresar todos sus afectos amorosos y sus dudas religiosas. Los primeros sonetos fueron sobre temas relacionados con sus trabajos artísticos, como el dedicado a la estatua de la ''Noche'' en las tumbas de los Médici, que decía: «Me es grato dormir, y más ser de piedra —mientras el mal y la vergüenza dura—. No ver, no sentir, es mi ventura; no me despiertes, no; habla suave».{{Harvnp|Pijoan|1966|p=213}}
 
En cambio, emplea un tono humorístico y burlesco en los sonetos escritos cuando trabajaba en la pintura de la [[bóveda de la Capilla Sixtina]], hacia 1510, y dirigidos a su amigo Giovanni da Pistoia, donde aparece en el manuscrito un dibujo del autor cayéndole pintura sobre el rostro; en el soneto, había comparado su rostro en un «rico pavimento» y se describía a sí mismo como un «cadáver de pintura». Rogando a su amigo que lo redimiera: «Defiende tu ahora, Giovanni, mi muerta pintura y mi honor, pues ni éste se encuentra en buen lugar, ni yo soy pintor».{{Harvnp|Pijoan|1966|p=196}}
 
Posteriores y más numerosos son los realizados para [[Tommaso Cavalieri]], inspirados en [[Petrarca]], el primero está datado con fecha 1532, donde trata abiertamente del amor y se puede apreciar hasta que punto a Miguel Ángel le consumía la pasión por Tommaso: «que se detenga este tiempo, estas horas, y el sol, la luz, sobre su rostro, y pueda yo sentir tu don completo, Señor mío deseado desde entonces en mi cuerpo indigno que te abraza».<ref>{{Cita web|url=http://www.editorialomicron.com/oasi_de-la-meva-flama.html|título=Oasi de la meva flama|editorial= www.editorialomicron.com |fechaacceso=22 de enero de 2009}}</ref> Las alabanzas desmesuradas al joven se aprecian también en las cartas que le dirige, fechada el primero de enero de 1533, Miguel Ángel declara: {{cita|Su señoría, única luz del mundo en nuestra era, nunca estará satisfecho con el trabajo de otro hombre porque no hay otro hombre que se te asemeje, ninguno que te iguale... Me apena grandemente que no pueda recuperar mi pasado, y así de esa manera por más tiempo estar a su servicio. Tal como es, sólo puedo ofrecerle mi futuro, el cual es corto ya que soy anciano... Eso es todo lo que tengo que decir. Leed mi corazón ya que la pluma es incapaz de expresarse bien.}} O en esta otra: «Vuestro nombre me alimenta el corazón y el alma, y llena el uno y la otra de tan gran dulzor, que no siento ni la tristeza ni el temor de la muerte desde que le tengo en la memoria».{{Harvnp|Néret|2000|p=64}}
 
Los poemas que dedicó a [[Vittoria Colonna]] fueron la mayoría de tema religioso, ya que ambos tenían inquietudes sobre lo mismo, y se centraban sobre el pecado y la salvación eterna, ya en un tono de angustia y amargura. En un madrigal describe a la amiga como «una verdadera mensajera entre el cielo y él, una mujer divina a la que implora benevolencia y condescendencia con tal de elevar su miseria a la altura del camino tortuoso de la bienaventuranza».{{Harvnp|Néret|2000|p=71}}
 
Lo más interesante de los poemas de esta época es la síntesis que hace Miguel Ángel de las teorías neoplatónicas y la práctica del cristianismo volcado hacia el espíritu. Una vez fallecida Vittoria, Buonarroti se encuentra en un estado, según Condivi, «que durante mucho tiempo parecía loco», entra en una especie de deriva y se ve arrastrado por sus obsesiones religiosas; todo esto le hace componer una serie de poemas pesimistas donde de una manera radical expone su absoluta decepción del valor del arte.<ref>Villena, Luis Antonio de (2007), ''Sonetos completos de Miguel Ángel Buonarroti''. Madrid: Cátedra. ISBN 978-84-376-0639-2.</ref>
 
La primera edición de su obra poética es de 1623 y la realizó su sobrino, Miguel Ángel el Joven; fue muy corregida y se censuró el género de los pronombres masculinos.{{Harvnp|Girardi|1978|p=567}} Este equívoco duró hasta la edición de 1863 a cargo de Cesare Guasti, donde, a partir de los textos originales, se aclaró definitivamente el sentido de la poesía dirigida a Tommaso Cavalieri.{{Harvnp|Néret|2000|p=65}} Entre otros, las rimas de Miguel Ángel han estado traducidas por autores de la talla del [[filósofo]] [[Estados Unidos|estadounidense]], [[Ralph Waldo Emerson]] en el {{SIGLO|XIX|d|s|0}}.
 
== Valoración ==
 
La obra de Miguel Ángel, celebrada por sus contemporáneos como el punto culminante del arte renacentista, fue también su dramática conclusión. Sus esculturas, sus pinturas y su arquitectura, fueron admiradas más allá de todo límite, consideradas como creaciones superiores a las de los antiguos y por encima de la naturaleza misma. Pero Miguel Ángel estaba todavía vivo cuando se inició la polémica, entre los apasionados exaltadores de su arte y sus detractores, que condenaban la falta de medida y de naturalidad, contraponiendo su fuerza a la gracia y la elegancia del arte de [[Rafael Sanzio|Rafael]]. Lodovico Dolce en 1557, tildaba de monótonos los desnudos de Miguel Ángel en comparación con la belleza de las obras de Rafael. Fue criticado también por la iglesia italiana, durante la segunda mitad del seiscientos, ya que sus obras no eran afines a las nuevas normas del Concilio de Trento. Desde la mitad del {{SIGLO|XVIII|d|s|0}}, fueron cambiando las críticas hasta llegar a la total adoración por su arte.{{Harvnp|Tolnay|1978|pp=49-50}}
 
El carácter profundamente religioso de Miguel Ángel, su genial cabeza le llevaron a ser considerado como un mito lo que le acarreó, como antes se ha apuntado, algunas críticas ya que su dominio de las técnicas clásicas llevaron a que, en cierta medida, jugara con ellas y las sobrepasara. Su modo de ser impulsivo le llevó a dedicarse en su juventud a manifestaciones artísticas principalmente escultóricas en donde el artista tiene una mayor cercanía con su obra, la lleva a cabo él mismo, cosa que se pierde con la arquitectura que por encargo papal acepta en muchas ocasiones principalmente en el segundo tramo de su vida. Su concepción anuncia la próxima [[arquitectura barroca]].{{Harvnp|Arbour|1966|pp=244-245}}
 
Los frescos de la bóveda de la Capilla Sixtina representan la visión más perfecta de su creencia neoplatónica, que afirmaba que la belleza de la figura humana tiene un carácter divino; también en esta misma creencia se encuentra el significado de las tumbas de los Médici, donde la zona inferior simboliza el mundo material en contraposición de la arquitectura iluminada por la cúpula de la sacristía Nueva, que representa el mundo espiritual.<ref name=DDAA />
 
Como [[Pintura artística|pintor]], tuvo honda influencia en la generación posterior [[Manierismo|manierista]]. [[Tintoretto]] se ve influido por su dibujo, las formas anatómicas de los cuerpos y sus torsiones, escorzos y posturas forzadas.
 
Su proyecto de la basílica Vaticana en la que trabajó durante casi veinte años de su vida simplifica el proyecto que ideó para la misma [[Donato d'Angelo Bramante|Bramante]], si bien mantiene la estructura en cruz griega y la gran cúpula. Miguel Ángel creaba espacios, funciones envolventes de los elementos principales sobre todo la cúpula, elemento director del conjunto.
 
Por lo que se refiere a la [[escultura]], su ''David'' representó no ya una vuelta a modelos de la [[Antigüedad grecolatina]] sino que, por primera vez, se realizaba una obra que los superaba. Muchas de sus obras están inacabadas (''non finito'', en [[Idioma italiano|italiano]]), pero debe diferenciarse entre aquellas en las que el autor, intencionadamente, dejaba partes sin hacer, como los ''tondi Taddei'' y ''Pitti'', de aquellas otras que no llegó a acabar a causa de factores externos.
 
== En otras artes ==
 
La figura de Miguel Ángel ha sido llevada al cine en varias ocasiones, siendo la más famosa, la película ''[[The Agony and the Ecstasy (película)|The Agony and the Ecstasy]]'' (''El tormento y el éxtasis'', 1965), dirigida por [[Carol Reed]] sobre una [[novela]] de [[Irving Stone]] y protagonizada por [[Charlton Heston]] como Miguel Ángel y [[Rex Harrison]] como el papa Julio II.
 
La [[RAI]] Radiotelevisione italiana, realizó en 1990, una serie-documental sobre la vida de Miguel Ángel con el título de ''La Primavera de Michelangelo'', inspirado en el libro ''Una estación de gigantes'' de Vicenzo Labella. Este autor, junto con Julian Bond, se encargaron del guion del documental que fue dirigido por Jerry Londo y protagonizado por Mark Frankel.<ref>{{Cita web|url=http://www.elmundo.es/papel/hemeroteca/1995/04/02/television/33198.html|título=Hemeroteca del "El Mundo"|editorial= www.elmundo.es|fechaacceso=8 de febrero de 2009}}.</ref>
 
Muchos de sus poemas han sido musicados en forma de [[lied]], siendo los más conocidos los de [[Dmitri Shostakóvich]], grabados por [[Dietrich Fischer-Dieskau]].<ref>{{Cita web |url=http://www.recmusic.org/lieder/m/michelangelo/ |título=Lista de textos de Buonarroti musicados |editorial=REC Music Foundation |fechaacceso=10 de febrero de 2009 |idioma=inglés |urlarchivo=https://web.archive.org/web/20090204184300/http://www.recmusic.org/lieder/m/michelangelo/ |fechaarchivo=4 de febrero de 2009 }}</ref>
 
== Escudo de armas ==
 
[[Archivo:Coa fam ITA buonarroti.jpg|thumb|150px|derecha|Escudo de los Buonarroti]]
Blasón de los Buonarroti:<ref>''Buonarroti (Firenze)''
(IT) d'azzurro a due cotisse d'oro, e il capo d'Angiò cucito, abbassato sotto un altro capo d'oro, caricato di una palla d'azzurro marcata di un giglio d'oro in mezzo alle lettere L. X. per concessione di Leone X
(citato in (4) – Vol. II pág. 207.)
Cimiero: un cane uscente con un osso in bocca'' [https://it.wikipedia.org/wiki/Armoriale_delle_famiglie_italiane_(Bre-Buz)#Buo]''</ref>
*Escudo terciado en faja.
*Dos bandas de oro sobre azur en la punta (tercio inferior).
*Tercio medio de azur conteniendo un lambel de gules de cuatro puntas con tres flores de lis de oro, una entre cada punta
*Jefe (tercio superior) de oro, con una flor de lis de oro enmarcada en un círculo de azur, situada entre las letras LX que hacen referencia a la concesión por parte del papa [[León X]]''.
*En la cresta (no representada): un perro rampante con un hueso en su boca.
 
== Reconocimientos ==
 
* Su efigie ha aparecido en sellos de correos de todo el mundo.
* Así mismo, un gran número de ciudades de diversos países le han dedicado calles y avenidas con su nombre, como Buenos Aires, París, Roma, Miami, Madrid o Barcelona entre muchas otras.<ref>Fuente: GoogleMaps (consultado el 24/11/2015)</ref>
* Su nombre figura en el [[Calendario de Santos Luterano]].
* En 1982 se dio el nombre de ''[[(3001) Michelangelo]]'' a un [[asteroide]] descubierto por [[Edward Bowell]].<ref>{{Cita web|url=http://ssd.jpl.nasa.gov/sbdb.cgi?sstr=Michelangelo;orb=1/|título=3001 Michelangelo (1982 BC1)|editorial=Nasa Jet Propulsion Laboratory|fechaacceso=12 de febrero de 2009|idioma=inglés}}.</ref>También hay un cráter en el planeta [[Mercurio (planeta)|Mercurio]] con el nombre de [[Michelangelo (cráter)|''Michelangelo'']].<ref>{{cita libro|autor=Gallant, R.|año=1986|título=National Geographic Atlas de imágenes de nuestro universo|editorial=National Geographic Society, 2 ª edición|id=ISBN 0-87044-644-4}}</ref>
 
== Películas ==
 
{| class="wikitable" border="1"
|- bgcolor="#CCCCCC"
!'''Año'''||'''Película'''||'''Director'''||'''Actor'''
|-
|[[1950]] <ref>[http://www.imdb.com/title/tt0043050/?ref_=fn_al_tt_1]</ref>||''The Titan: Story of Michelangelo''||[[Robert J. Flaherty]]||Fredric March
|-
|[[1965]]||''[[The Agony and the Ecstasy]]''||[[Carol Reed]]||[[Charlton Heston]]
|-
|[[1990]]||''A season of giants''||[[Jerry London]]||[[F. Murray Abraham]]
|-
|}
 
== Véase también ==
==Քննադատություն==
[[File:Dante and Virgil Meet Muhammad and His Son-in-law, Ali in Hell.jpg|thumb|right|[[Դժոխք|Դժոխքի]] պատկերումն ըստ [[Ուիլյամ Բլեյք|Ուիլյամ Բլեյքի]] (19-րդ դար) ցույց է տալիս [[Մուհամմադ|Մուհամմադին]], որը բացում է իր կրծքավանդակը, որ մասնատել էր [[Սատանա|սատանան]]՝ ի նշան նրա կեղծ մարգարե լինելու<ref>https://web.archive.org/web/20181004185944/https://en.m.wikisource.org/wiki/Divine_Comedy_(Longfellow_1867)/Volume_1/Canto_28</ref>:]]
Իսլամի քննադատությունը գոյություն է ունեցել դեռևս ձևավորման փուլերում: Վաղ շրջանի քննադատությունը գալիս է քրիստոնյա հեղինակներից, որոնցից շատերը իսլամը համարում էին քրիստոնեական հերետիկոսություն կամ կռապաշտության մի ձև<ref>{{Cite book| author=Erwin Fahlbusch | title=The Encyclopedia of Christianity, Volume 2 | publisher=Wm. B. Eerdmans Publishing | year=1999 | url={{google books |plainurl=y |id=yaecVMhMWaEC|page=759}}|page=759| isbn=9789004116955 }}</ref>: Ավելի ուշ հայտնվեցին քննադատություններ հենց մուսուլման աշխարհից, ինչպես նաև հրեա հեղինակներից և եկեղեցական քրիստոնյաներից<ref name="WarraqPoetry">{{Cite book| last=Warraq| first=Ibn | title=Leaving Islam: Apostates Speak Out | publisher=Prometheus Books | year=2003 | isbn=978-1-59102-068-4 | page=67}}</ref><ref name="Ibn Kammuna">{{cite book|first=Ibn|last=Kammuna|title=Examination of the Three Faiths|publisher=Moshe Perlmann|location=Berkeley and Los Angeles|date=1971|pages=148–149}}</ref><ref name="Oussani">{{cite web|url=http://www.newadvent.org/cathen/10424a.htm|title=Mohammed and Mohammedanism|first=Gabriel|last=Oussani|publisher=Catholic Encyclopedia|website=Newadvent.org|accessdate=April 16, 2006}}</ref>:
 
{{Columnas}}
Քննադատության առարկաների թվում են Մուհամմադի կյանքի բարոյախոսությունը, վերջին օրենքը իսլամի մարգարեին հայտնի լինելու փաստը, նրա հասարակական և անձնական կյանքը<ref name="Oussani"/><ref name="WarraqQuest">{{cite book|first=Ibn|last=Warraq|title=The Quest for Historical Muhammad|location=Amherst, MA|publisher=Prometheus Books|date=2000|edition=1st|isbn=978-1-57392-787-1|page=103}}</ref>: Իսլամական սուրբ գրքի՝ Ղուրանի իսկությանն ու բարոյականությանը վերաբերող հարցերը նույնպես քննարկման առարկա են<ref name="BibleInQuran">[http://www.jewishencyclopedia.com/view.jsp?artid=1032&letter=B#3068 Bible in Mohammedian Literature.], by Kaufmann Kohler Duncan B. McDonald, ''Jewish Encyclopedia''. Retrieved April 22, 2006.</ref><ref>{{cite book| first=Robert | last=Spencer | title=Islam Unveiled: Disturbing Questions About the World's Fastest Growing Faith | date=2002 | pages=22–63 | publisher=Encounter Books | location= | isbn=978-1-893554-58-0 }}</ref>:
''Los maestros con los que se formó'':
* [[Domenico Ghirlandaio|Ghirlandaio]]
* [[Bertoldo di Giovanni]]
{{Nueva columna}}
''Maestros que lo influenciaron'':
* [[Jacopo della Quercia]]
* [[Giotto]]
* [[Masaccio]]
{{Nueva columna}}
''Sus mecenas'':
* [[Julio II]]
{{Nueva columna}}
''Otros'':
* [[Cinquecento]]
* [[Escultura del Renacimiento]]
* [[Pintura renacentista]]
{{Final columnas}}
 
== Notas y referencias ==
Այլ քննադատություններ շեշտը դնում են մարդու իրավունքների խնդրի վրա ժամանակակից երկրներում, որտեղ մուսուլմանները մեծամասնություն են կազմում, ինչպես նաև իսլամական օրենքում ու պրակտիկայում կանանց հանդեպ վերաբերմունքի վրա<ref name="women">{{cite web|url=http://www.freedomhouse.org/template.cfm?page=22&year=2005&country=6825|title=Saudi Arabia – Country report – Freedom in the World – 2005|publisher=}}</ref><ref name="IslamInEurope">{{Cite news| publisher=[[The New York Review of Books]] | date=2006-10-05 | title=Islam in Europe | author=Timothy Garton Ash | url=http://www.nybooks.com/articles/19371}}</ref>: Բազմամշակութային վերջին միտումների պարագայում իսլամի ազդեցությունը Արևմուտքում մուսուլման գաղթականների վրա քննադատության է արժանացել<ref name="Modood">{{Cite book| title=Multiculturalism, Muslims and Citizenship: A European Approach | first=Tariq | last=Modood | publisher=Routledge | edition=1st | date=April 6, 2006 | isbn=978-0-415-35515-5 | page=29}}</ref>:
 
{{Listaref|group=lower-alpha}}
 
=== Referencias ===
==Նշումներ==
 
{{Listaref|4}}
===Գրքեր և ամսագրեր===
{{Refbegin|30em}}
* {{Cite journal| last=Accad | first=Martin | title=The Gospels in the Muslim Discourse of the Ninth to the Fourteenth Centuries: An Exegetical Inventorial Table (Part I) | journal=Islam and Christian-Muslim Relations | volume=14 | issue=1 |year=2003 | ref=harv}}
* {{Cite book| last=Ahmed | first=Akbar | title=Islam Today: A Short Introduction to the Muslim World | publisher=I.B. Tauris | edition=2.00 | year=1999 | isbn=978-1-86064-257-9 | ref=harv}}
* {{Cite book| publisher = Continuum International Publishing Group| isbn = 978-0-8264-9944-8| last = Bennett| first = Clinton |authorlink= Clinton Bennett| title = Interpreting the Qur'an: a guide for the uninitiated| year = 2010| page=101 | ref=harv}}
* {{Cite book| last=Brockopp | first=Jonathan E. | title=Islamic Ethics of Life: abortion, war and euthanasia | publisher=University of South Carolina press | year=2003 | isbn=978-1-57003-471-8 | ref=harv}}
* {{Cite book| last=Cohen-Mor | first=Dalya | title=A Matter of Fate: The Concept of Fate in the Arab World as Reflected in Modern Arabic Literature | publisher=Oxford University Press | year=2001 | isbn=978-0-19-513398-1 | ref=harv}}
* {{Cite book| last=Curtis | first=Patricia A. | year=2005 | title=A Guide to Food Laws and Regulations | publisher=Blackwell Publishing Professional | isbn=978-0-8138-1946-4 | ref=harv}}
* {{Cite book| last=Esposito | first=John | authorlink = John Esposito | title=Islam: The Straight Path | publisher=Oxford University Press | year=2010 | edition=4th | isbn=978-0-19-539600-3 | ref=harv}}
* {{Cite book| last=Esposito | first=John | title=Islam: The Straight Path | publisher=Oxford University Press | year=1998 | edition=3rd | isbn=978-0-19-511234-4 | ref=harv}}
* {{Cite book|last1=Esposito |first1=John|last2=Haddad|first2=Yvonne Yazbeck| title=Muslims on the Americanization Path? | year=2000a | publisher=Oxford University Press | isbn=978-0-19-513526-8 | ref=harv}}
* {{Cite book| last=Esposito | first=John |year=2000b | title=Oxford History of Islam | publisher=Oxford University Press | isbn=978-0-19-510799-9 | ref=harv}}
* {{Cite book| last=Esposito | first=John| year=2002a | title=Unholy War: Terror in the Name of Islam | publisher=Oxford University Press | isbn=978-0-19-516886-0 | ref=harv}}
* {{Cite book| last=Esposito | first=John| year=2002b | title=What Everyone Needs to Know about Islam | publisher=Oxford University Press | isbn=978-0-19-515713-0 | ref=harv}}
* {{Cite book| last=Esposito | first=John| title=The Oxford Dictionary of Islam | publisher=Oxford University Press| year=2003 | isbn=978-0-19-512558-0 | ref=harv| title-link=The Oxford Dictionary of Islam}}
* {{Cite book| last=Esposito | first=John| title=Islam: The Straight Path | publisher=Oxford University Press | year=2004 | edition=3rd Rev Upd | isbn=978-0-19-518266-8 | ref=harv}}
* {{Cite book| last=Farah | first=Caesar | authorlink=Caesar E. Farah | title=Islam: Beliefs and Observances | publisher=Barron's Educational Series | year=1994 | edition=5th | isbn=978-0-8120-1853-0 | ref=harv}}
* {{Cite book| last=Farah | first=Caesar| title=Islam: Beliefs and Observances | publisher=Barron's Educational Series | year=2003 | edition=7th | isbn=978-0-7641-2226-2 | ref=harv}}
* {{Cite book| last=Firestone | first=Reuven | title=Jihad: The Origin of Holy War in Islam | publisher= Oxford University Press | year=1999 | isbn=978-0-19-512580-1 | ref=harv}}
* {{Cite book| last=Ghamidi | first=Javed | authorlink=Javed Ahmed Ghamidi | title=Mizan | publisher=[[Al-Mawrid|Dar al-Ishraq]] | year=2001 | oclc=52901690 | ref=harv| title-link=Mizan }}
* {{Cite book|last1=Goldschmidt, Jr. |first1=Arthur | last2=Davidson| first2 = Lawrence | title=A Concise History of the Middle East | publisher=Westview Press | year=2005 | edition=8th | isbn=978-0-8133-4275-7 | ref={{harvid|Goldschmidt|2005}}}}
* {{Cite book|last1=Griffith |first1=Ruth Marie | last2=Savage| first2=Barbara Dianne | title=Women and Religion in the African Diaspora: Knowledge, Power, and Performance | publisher=Johns Hopkins University Press | year=2006 | isbn=978-0-8018-8370-5 | ref=harv}}
* {{Cite book| last= Haddad | first= Yvonne Yazbeck |title= Muslims in the West: from sojourners to citizens| publisher= [[Oxford University Press]] | year=2002 | ref=harv}}
* {{Cite book| last=Hawting| first=G.R. | authorlink= G.R. Hawting | title=The First Dynasty of Islam: The Umayyad Caliphate AD 661–750 | publisher=Routledge | year=2000 | isbn=978-0-415-24073-4 | ref=harv}}
* {{Cite book| last=Hedayetullah | first=Muhammad | title=Dynamics of Islam: An Exposition | publisher=Trafford Publishing | year=2006 | isbn=978-1-55369-842-5 | ref=harv}}
* {{Cite book|last1=Hofmann|first1=Murad|title=Islam and Qur'an|edition=|year=2007|publisher=|location=|isbn=978-1-59008-047-4|ref=harv}}
* {{Cite book|last1=Holt|first1=P.M | last2=Lewis| first2=Bernard| authorlink2=Bernard Lewis | title=Cambridge History of Islam, Vol. 1 | year=1977 | publisher=Cambridge University Press | isbn=978-0-521-29136-1 | ref={{harvid|Holt|1977a}}}}
* {{Cite book| last1=Holt | first1=P.M. | last2=Lambton |first2=Ann K.S| last3=Lewis| first3=Bernard | title=Cambridge History of Islam, Vol. 2 | year=1977 | publisher=Cambridge University Press | isbn=978-0-521-29137-8 | ref={{harvid|Holt|1977b}}}}
* {{Cite book| last1=Hourani | first1=Albert | authorlink=Albert Hourani | last2=Ruthven| first2=Malise| authorlink2=Malise Ruthven | title=A History of the Arab Peoples | year=2003 | publisher=Belknap Press; Revised edition | isbn=978-0-674-01017-8 | ref={{harvid|Hourani|2003}}}}
* {{Cite book| last=Kobeisy | first=Ahmed Nezar | title=Counseling American Muslims: Understanding the Faith and Helping the People | publisher=Praeger Publishers | year=2004 | isbn=978-0-313-32472-7 | ref=harv}}
* {{Cite book| last=Kramer | first=Martin | title=Shi'Ism, Resistance, and Revolution | publisher=Westview Press | year=1987 | isbn=978-0-8133-0453-3 | ref=harv}}
* {{Cite book| last=Lapidus| first=Ira | title=A History of Islamic Societies | publisher=Cambridge University Press | year=2002 | edition=2nd | isbn=978-0-521-77933-3 | ref=harv}}
* {{Cite book| last=Lewis | first=Bernard | authorlink=Bernard Lewis| title=The Jews of Islam | publisher=Routledge & Kegan Paul | year=1984 | isbn=978-0-7102-0462-2 | ref=harv}}
* {{Cite book| last=Lewis | first=Bernard | title=The Arabs in History | publisher=Oxford University Press | year=1993 | isbn=978-0-19-285258-8 | ref=harv}}
* {{Cite book| last=Lewis | first=Bernard| title=The Middle East | publisher=Scribner | year=1997 | isbn=978-0-684-83280-7 | ref=harv}}
* {{Cite book| last=Lewis | first=Bernard| title=Islam in History: Ideas, People, and Events in the Middle East | publisher=Open Court | edition=2nd | year=2001 | isbn=978-0-8126-9518-2 | ref=harv}}
* {{Cite book| last=Lewis | first=Bernard| title=What Went Wrong?: The Clash Between Islam and Modernity in the Middle East | publisher=Harper Perennial | edition=Reprint | year=2003 | isbn=978-0-06-051605-5 | ref=harv}}
* {{Cite book| last=Lewis | first=Bernard| title=The Crisis of Islam: Holy War and Unholy Terror | publisher=Random House, Inc., New York | year=2004 | isbn=978-0-8129-6785-2 | ref=harv}}
* {{Cite book| last=Madelung | first=Wilferd | authorlink=Wilferd Madelung | title=The Succession to Muhammad: A Study of the Early Caliphate | publisher=Cambridge University Press | year=1996 | isbn=978-0-521-64696-3 | ref=harv}}
* {{Cite book| last1=Malik| first1=Jamal| last2=Hinnells| first2=John R | title=Sufism in the West | publisher= Routledge | year=2006 | isbn=978-0-415-27408-1 | ref=harv}}
* {{Cite book| last=Menski | first=Werner F. | title=Comparative Law in a Global Context: The Legal Systems of Asia and Africa | publisher=Cambridge University Press | year=2006 | isbn=978-0-521-85859-5 | ref=harv}}
* {{Cite book | editor-last = Miller | editor-first = Tracy |date=2009 | publisher = [[Pew Research Center]] | title = Mapping the Global Muslim Population: A Report on the Size and Distribution of the World's Muslim Population | format = PDF | url=http://www.pewforum.org/2009/10/07/mapping-the-global-muslim-population/ | accessdate = 2013-09-24 |ref=harv}}
* {{Cite book| last=Momen | first=Moojan | title=An Introduction to Shi'i Islam: The History and Doctrines of Twelver Shi'ism | publisher=Yale University Press | year=1987 | isbn=978-0-300-03531-5 | ref=harv}}
* {{Cite book| last=Nasr | first=Seyed Muhammad | title=Our Religions: The Seven World Religions Introduced by Preeminent Scholars from Each Tradition (Chapter 7) | publisher=HarperCollins | year=1994| isbn=978-0-06-067700-8 | ref=harv}}
* {{cite book| last= Nigosian | first = Solomon Alexander | title=Islam: its history, teaching, and practices| publisher= [[Indiana University Press]]| year =2004| isbn= | ref=harv}}
* {{Cite book| last=Patton | first=Walter M. | title=The Doctrine of Freedom in the Korân | journal=The American Journal of Semitic Languages and Literatures |date=1900 | volume=16 | issue=3 | isbn=978-90-04-10314-6 | doi=10.1086/369367 | page=129 | ref=harv}}
* {{Cite book| last=Peters | first=F.E.| title=Islam: A Guide for Jews and Christians | publisher=Princeton University Press | year=2003 | isbn=978-0-691-11553-5 | ref=harv}}
* {{Cite book| last=Rahman | first=H.U. |title=Chronology of Islamic History, 570–1000 CE | publisher=Ta-Ha Publishers Ltd | edition=3rd | year=1999 | ref=harv }}
* {{Cite book| last=Rippin | first=Andrew | authorlink=Andrew Rippin | title=Muslims: Their Religious Beliefs and Practices | publisher=Routledge | edition=2nd | year=2001 | isbn=978-0-415-21781-1 | ref=harv}}
* {{Cite book| last=Sachedina | first=Abdulaziz | title=The Just Ruler in Shi'ite Islam: The Comprehensive Authority of the Jurist in Imamite Jurisprudence | publisher=Oxford University Press US | year=1998 | isbn=978-0-19-511915-2 | authorlink=Abdulaziz Sachedina | ref=harv}}
* Siljander, Mark D. and John David Mann. ''A Deadly Misunderstanding: a Congressman's Quest to Bridge the Muslim-Christian Divide''. First ed. New York: Harper One, 2008. {{ISBN|978-0-06-143828-8}}
* {{Cite book| last=Smith | first=Jane I. | title=The Islamic Understanding of Death and Resurrection | publisher=Oxford University Press | year=2006 | isbn=978-0-19-515649-2 | ref=harv}}
* {{Cite book| last1=Tabatabae | first1=Sayyid Mohammad Hosayn | last2=Nasr| first2=Seyyed Hossein | authorlink1=Allameh Tabatabaei | title= Shi'ite Islam | publisher=Suny press| year=1979 | isbn=978-0-87395-272-9 | ref={{harvid|Tabatabaei|1979}}}}
* {{Cite book| last=Teece | first=Geoff | title=Religion in Focus: Islam | publisher=Franklin Watts Ltd | year=2003 | isbn=978-0-7496-4796-4 | ref=harv}}
* {{Cite book| last=Trimingham| first=John Spencer | title=The Sufi Orders in Islam | publisher=Oxford University Press | year=1998| isbn=978-0-19-512058-5 | ref=harv}}
* {{Cite book| last=Turner | first=Colin | title=Islam: the Basics | publisher=Routledge (UK) | year=2006 | isbn=978-0-415-34106-6 | ref=harv}}
* {{Cite book| last=Turner | first=Bryan S. | title=Weber and Islam | publisher=Routledge (UK) | year=1998 | isbn=978-0-415-17458-9 | ref=harv}}
* {{Cite book| last=Waines | first=David | title=An Introduction to Islam | publisher=Cambridge University Press | year=2003 | isbn=978-0-521-53906-7 | ref=harv}}
* {{Cite book| last=Watt | first=W. Montgomery | authorlink=William Montgomery Watt | title=The Formative Period of Islamic Thought | publisher=University Press Edinburgh| year=1973 | isbn=978-0-85224-245-2 | ref=harv}}
* {{Cite book| last=Watt | first=W. Montgomery|title=Muhammad: Prophet and Statesman | publisher=Oxford University Press | edition=New | year=1974 | isbn=978-0-19-881078-0 | ref=harv}}
* {{Cite book| last=Weiss | first=Bernard G.|authorlink=Bernard G. Weiss | title=Studies in Islamic Legal Theory | year=2002 | location=Boston | publisher=Brill Academic publishers | isbn=978-90-04-12066-2 | ref=harv}}
{{Refend}}
 
== Bibliografía ==
====Հանրագիտարաններ====
* {{cita libro
{{Refbegin|30em}}
| apellidos=Ackerman
* {{Cite encyclopedia |editor1=William H. McNeill |editor2=Jerry H. Bentley |editor3=David Christian | encyclopedia=Berkshire Encyclopedia of World History | publisher=Berkshire Publishing Group | year=2005 | isbn=978-0-9743091-0-1 | ref=harv|title=Berkshire Encyclopedia of World History }}
| nombre=James S
* {{Cite encyclopedia|editor=Gabriel Oussani|encyclopedia=[[Catholic Encyclopedia]]|year=1910|ref=harv}}
| título=La arquitectura de Miguel Ángel
* {{Cite encyclopedia |editor1=Paul Lagasse |editor2=Lora Goldman |editor3=Archie Hobson |editor4=Susan R. Norton | encyclopedia=The Columbia Encyclopedia | publisher=Gale Group | year=2000 | edition=6th | isbn=978-1-59339-236-9 | ref=harv}}
| año=1997
* {{cite encyclopedia |last=Ahmad |first= Imad-ad-Dean |author-link= Imad-ad-Dean Ahmad | editor-first=Ronald |editor-last=Hamowy |editor-link=Ronald Hamowy |encyclopedia=The Encyclopedia of Libertarianism |url={{Google books|yxNgXs3TkJYC|page=|keywords=|text=|plainurl=yes}} |year=2008 |publisher= [[SAGE Publications|SAGE]]; [[Cato Institute]] |location= Thousand Oaks, CA |doi=10.4135/9781412965811.n155 |isbn= 978-1-4129-6580-4 |oclc=750831024| lccn = 2008009151 |pages= 256–258 |quote=|ref= |chapter= Islam |title= The Encyclopedia of Libertarianism}}
| ubicación=Madrid
* {{Cite encyclopedia | encyclopedia=Encyclopædia Britannica | publisher=Encyclopædia Britannica, Inc. | ref=harv}}
| editorial = Celeste
* {{Cite encyclopedia |editor1=Erwin Fahlbusch |editor2=William Geoffrey Bromiley | encyclopedia=Encyclopedia of Christianity | publisher=Eerdmans Publishing Company, and Brill| year=2001 | edition=1st| isbn=978-0-8028-2414-1 | ref=harv|title=The Encyclopedia of Christianity }}
| isbn=84-8211-094-2}}
* {{Cite encyclopedia | editor=John Bowden | encyclopedia=Encyclopedia of Christianity | publisher=Oxford University Press | year=2005 | edition=1st | isbn=978-0-19-522393-4 | ref=harv| title=Encyclopedia of Christianity }}
* {{cita libro
* {{Cite encyclopedia | editor1-first=P.J. | editor1-last=Bearman | editor1-link=Peri Bearman | editor2-first=Th. | editor2-last=Bianquis | editor3-first =C.E. | editor3-last=Bosworth | editor3-link=Clifford Edmund Bosworth | editor4-first=E. | editor4-last=van Donzel | editor5-first=W.P. | editor5-last=Heinrichs | editor5-link=Wolfhart Heinrichs | encyclopedia=[[Encyclopaedia of Islam Online]] | publisher=Brill Academic Publishers | issn=1573-3912 | ref=harv}}
| apellidos=Arbour
* {{Cite encyclopedia |editor1=Richard C. Martin |editor2=Said Amir Arjomand |editor3=Marcia Hermansen |editor4=Abdulkader Tayob |editor5=Rochelle Davis |editor6=John Obert Voll | encyclopedia=Encyclopedia of Islam and the Muslim World|publisher=MacMillan Reference Books|year=2003|isbn=978-0-02-865603-8 | ref=harv|title=Encyclopedia of Islam and the Muslim World }}
| nombre=Renée
* {{Cite encyclopedia | editor=Jane Dammen McAuliffe | encyclopedia=[[Encyclopaedia of the Qur'an|Encyclopaedia of the Qur'an Online]] | publisher=Brill Academic Publishers | ref=harv}}
| título=Miguel Ángel
* {{Cite encyclopedia|editor=Salamone Frank|encyclopedia=Encyclopedia of Religious Rites, Rituals, and Festivals|publisher=Routledge|edition=1st|year=2004|isbn=978-0-415-94180-8|ref=harv}}
| año=1966
* {{Cite encyclopedia | editor=Glasse Cyril | encyclopedia=New Encyclopedia of Islam: A Revised Edition of the Concise Encyclopedia of Islam | publisher=AltaMira Press | year=2003 | isbn=978-0759101906 | ref=harv| title=The New Encyclopedia of Islam }}
| ubicación=Barcelona
{{Refend}}
| editorial = Daimon}}
* {{cita libro
| apellidos=Baldini
| nombre=Umberto
| título=Miguel Ángel: La escultura
| año=1978
| ubicación=Barcelona
| editorial = Teide
| isbn=84-307-8163-3}}
* {{cita libro
| apellidos=Berti
| nombre=Luciano
| título=Miguel Ángel: Los dibujos
| año=1978
| ubicación=Barcelona
| editorial = Teide
| isbn=84-307-8163-3}}
* {{cita libro
| apellidos=Bozal
| nombre=Valeriano
| título=Historia del Arte: La escultura
| año=1983
| ubicación=Barcelona
| editorial = Carroggio
| isbn=84-7254-313-7}}
* {{cita libro
| apellidos=De Angelis d'Ossat
| nombre=Guglielmo
| título=Miguel Ángel: La arquitectura
| año=1978
| ubicación=Barcelona
| editorial = Teide
| isbn=84-307-8163-3}}
* {{cita libro
| apellidos=De Feo
| nombre=Francesco
| título=Miguel Ángel: Nota biográfica
| año=1978
| ubicación=Barcelona
| editorial = Teide
| isbn=84-307-8163-3}}
* {{cita libro
| apellidos=Garin
| nombre=Eugenio
| título=Miguel Ángel: El pensamiento
| año=1978
| ubicación=Barcelona
| editorial = Teide
| isbn=84-307-8163-3}}
* {{cita libro
| apellidos=Girardi
| nombre=Enzo Noè
| título=Miguel Ángel: Las cartas y las rimas
| año=1978
| ubicación=Barcelona
| editorial = Teide
| isbn=84-307-8163-3}}
* {{cita libro
| apellidos=González Prieto
| nombre=Antonio
| apellidos2=Tello
| nombre2=Antonio
| título=Grandes Maestros de la Pintura: Miguel Ángel
| año=2008
| ubicación=Barcelona
| editorial = Sol 90
| isbn=978-84-9820-751-4}}
* {{cita libro
| apellidos=Hernández Perera
| nombre=Jesús
| título=Historia Universal del Arte: El Cinquecento italiano
| año=1988
| ubicación=Barcelona
| editorial = Planeta
| isbn=84-320-8906-0}}
* {{cita libro
| apellidos=Hodson
| nombre=Rupert
| título=Miguel Ángel, escultor
| año=2000
| ubicación=Florència
| editorial = Faenza
| isbn=88-8138-044-7}}
* {{cita libro
| apellidos=Néret
| nombre=Gilles
| enlaceautor=Gilles Néret
| título=Miguel Ángel (1475-1564)
| año=2000
| ubicación=Colònia
| editorial = Taschen
| isbn=3-8228-5825-0}}
* {{cita libro
| apellidos=Pijoan
| nombre=Josep
| título=Historia del Arte: Vol. 3
| año=1966
| ubicación=Barcelona
| editorial = Salvat}}
* {{cita libro
| apellidos=Rubiés
| nombre=Pere
| título=Los Grandes Maestros de la Pintura: Miguel Ángel
| año=2001
| ubicación=Barcelona
| editorial = Altaya
| isbn=84-487-0586-6}}
* {{cita libro
| apellidos=Salvini
| nombre=Roberto
| título=Miguel Ángel: La pintura
| año=1978
| ubicación=Barcelona
| editorial = Teide
| isbn=84-307-8163-3}}
* {{cita libro
| apellidos=Stone
| nombre=Irving
| título=La agonía y el éxtasis
| año=1965
| ubicación=Barcelona
| editorial = Salamandra
| isbn=9788478881031}}
* {{cita libro
| apellidos=Tolnay
| nombre=Charles de
| título=Miguel Ángel: Personalidad histórica y artística de Miguel Ángel
| año=1978
| ubicación=Barcelona
| editorial = Teide
| isbn=84-307-8163-3}}
* {{cita libro
| apellidos=Tolnay
| nombre=Charles de
| máscaraautor = 1
| oclc = 2135135
| título=The youth of Michelangelo
| ubicación = Princeton | editorial = [[Princeton University Press]]
| año=1943}}
 
* {{cita libro
==Հետագա ընթերցանություն==
| apellidos=Westheim
{{Refbegin}}
| nombre=Paul
* Abdul-Haqq, Abdiyah Akbar (1980). ''Sharing Your Faith with a Muslim''. Minneapolis: Bethany House Publishers. ''N.B''. Presents the genuine doctrines and concepts of Islam and of the Holy Qur'an, and this religion's affinities with Christianity and its Sacred Scriptures, in order to "dialogue" on the basis of what both faiths really teach. {{ISBN|0-87123-553-6}}
| máscaraautor = 1
* {{Cite book| last=Akyol | first=Mustafa | authorlink=Mustafa Akyol | title=Islam Without Extremes | publisher=W.W. Norton & Company | edition=1st | year=2011 | isbn=978-0-393-07086-6}}
| oclc =
* {{Cite book| last=Arberry | first=A.J. | authorlink=A. J. Arberry | title=The Koran Interpreted: A Translation | publisher=Touchstone | edition=1st | year=1996 | isbn=978-0-684-82507-6}}
| título=Mundo y vida de grandes artistas I
* Cragg, Kenneth (1975). ''The House of Islam'', in ''The Religious Life of Man Series''. Second ed. Belmont, CA: Wadsworth Publishing Co., 1975. xiii, 145 p. {{ISBN|0-8221-0139-4}}
| ubicación = México | editorial = [[Fondo de Cultura Económica]] (Biblioteca Joven, núm. 21)
* Hourani, Albert (1991). ''Islam in European Thought''. First pbk. ed. Cambridge, Eng.: Cambridge University Press, 1992, cop. 1991. xi, 199 p. {{ISBN|0-521-42120-9}}; alternative ISBN on back cover, 0-521-42120-0
| año=1973/1985}}
* {{Cite book| last=Khan | first=Muhammad Muhsin | authorlink=Muhammad Muhsin Khan |author2=Al-Hilali Khan |author3=Muhammad Taqi-ud-Din | title=Noble Quran | year=1999 | publisher=Dar-us-Salam Publications | edition=1st | isbn=978-9960-740-79-9}}
* A. Khanbaghi (2006). ''The Fire, the Star and the Cross: Minority Religions in Medieval and Early Modern Iran''. I. B. Tauris.
* Khavari, Farid A. (1990). ''Oil and Islam: the Ticking Bomb''. First ed. Malibu, Calif.: Roundtable Publications. viii, 277 p., ill. with maps and charts. {{ISBN|0-915677-55-5}}
* {{Cite book| last=Kramer (ed.) | first=Martin | authorlink=Martin Kramer | title=The Jewish Discovery of Islam: Studies in Honor of Bernard Lewis | publisher=Syracuse University | year=1999 | isbn=978-965-224-040-8}}
* {{Cite book| last=Kuban | first=Dogan | title=Muslim Religious Architecture | publisher=Brill Academic Publishers | year=1974 | isbn=978-90-04-03813-4}}
* {{Cite book| last=Lewis | first=Bernard | title=Islam and the West | publisher=Oxford University Press | year=1994 | isbn=978-0-19-509061-1}}
* {{Cite book| last=Lewis | first=Bernard| title=Cultures in Conflict: Christians, Muslims, and Jews in the Age of Discovery | publisher=Oxford University Press | year=1996 | isbn=978-0-19-510283-3}}
* {{Cite book| last=Mubarkpuri | first=Saifur-Rahman | title=The Sealed Nectar: Biography of the Prophet | publisher=Dar-us-Salam Publications | year=2002 | isbn=978-1-59144-071-0}}
* {{Cite book| last=Najeebabadi | first=Akbar Shah | title=History of Islam | publisher=Dar-us-Salam Publications | year=2001 | ref=Harv | isbn=978-1-59144-034-5}}
* {{Cite book| last=Nigosian | first=S.A. | title=Islam: Its History, Teaching, and Practices | publisher=Indiana University Press | year=2004 | edition=New | isbn=978-0-253-21627-4}}
* {{Cite book| last=Rahman | first=Fazlur | authorlink=Fazlur Rahman | title=Islam | publisher=University of Chicago Press | year=1979 | edition=2nd | isbn=978-0-226-70281-0}}
 
== Enlaces externos ==
* {{Cite book| last=Schimmel | first=Annemarie | authorlink=Annemarie Schimmel | title=Deciphering the Signs of God: A Phenomenological Approach to Islam | publisher=State University of New York Press | year=1994 | url=https://www.giffordlectures.org/books/deciphering-signs-god-phenomenological-approach-islam | isbn=978-0791419823}}
 
{{commons|Miguel Ángel}}
* {{Cite book| last=Tausch | first=Arno| authorlink=Arno Tausch | title=What 1.3&nbsp;Billion Muslims Really Think: An Answer to a Recent Gallup Study, Based on the "World Values Survey". Foreword Mansoor Moaddel, Eastern Michigan University | publisher=Nova Science Publishers, New York| year=2009 | edition=1st | isbn=978-1-60692-731-1}}
{{wikisource|Miguel Ángel}}
* {{Cite book | last=Tausch | first=Arno | authorlink=Arno Tausch | title=The political algebra of global value change. General models and implications for the Muslim world. With Almas Heshmati and Hichem Karoui |publisher=Nova Science Publishers, New York|year=2015 | edition=1st | isbn=978-1-62948-899-8}}
* [http://bdh.bne.es/bnesearch/Search.do?field=todos&text=Michelangelo+%281475-1564%29 Obras digitalizadas de Miguel Ángel] en la [[Biblioteca Digital Hispánica]] de la [[Biblioteca Nacional de España]]
* {{Cite book| last=Walker | first=Benjamin | authorlink=Benjamin Walker (author) | title=Foundations of Islam: The Making of a World Faith | publisher=Peter Owen Publishers | year=1998 | isbn=978-0-7206-1038-3}}
* [http://www.vatican.va/various/cappelle/sistina_vr/index.html ''Capilla Sixtina visita virtual''] en Vatican.va
{{Refend}}
* [https://web.archive.org/web/20070529084729/http://www.artehistoria.jcyl.es/arte/personajes/2750.htm ''Miguel Ángel''] en Artehistoria.com
* [https://web.archive.org/web/20050419075853/http://www.iespana.es/legislaciones/Buonarrotti.htm ''Miguel Ángel''] en Iespana.es
* [https://web.archive.org/web/20051111084448/http://www.scultura-italiana.com/Galleria/Michelangelo/index.html ''Miguel Ángel''] en scultura-italiana.com {{it}}
* [http://www.anarkasis.com/eroticon/vasari/miguel_angel.htm Biografía de las vidas de Vasari edición Torrentina 1560]
* [http://www.elpais.com/articulo/cultura/Descubierto/nuevo/autorretrato/Miguel/Angel/Vaticano/elpepucul/20090702elpepucul_5/Tes Descubierto un nuevo autorretrato de Miguel Ángel en el Vaticano. <small>Se encuentra en la recién restaurada Capilla Paulina. Muestra al pintor tocado con un turbante.</small>] ''El País'', 02/07/2009.
 
{{NF|1475|1564|Miguel Angel}}
[[Category:Islam| ]]
[[Category:Monotheistic religions]]
[[Category:Abrahamic religions]]
[[Category:610 establishments]]
[[Category:Religious organizations established in the 7th century]]
 
[[Categoría:Miguel Ángel| ]]
== Ծանոթագրություններ ==
[[Categoría:Toscanos]]
{{ծանցանկ|2}}
[[Categoría:Pintores de Italia del siglo XVI]]
[[Categoría:Pintores de Italia del Renacimiento]]
[[Categoría:Pintores de arte religioso]]
[[Categoría:Pintores de desnudos]]
[[Categoría:Escultores de Italia del siglo XVI]]
[[Categoría:Escultores del Renacimiento en Italia]]
[[Categoría:Arquitectos de Italia del siglo XVI]]
[[Categoría:Arquitectos del Renacimiento en Italia]]
[[Categoría:Dibujantes de temas de los mitos]]
[[Categoría:Sepultados en la Basílica de la Santa Cruz (Florencia)]]
[[Categoría:Pintores y dibujantes LGBT]]