«Ա. Սպենդիարյանի անվան օպերայի և բալետի ազգային ակադեմիական թատրոն»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
Պիտակներ՝ Փոխարինում դատարկեցում Վիզուալ խմբագիր |
Հետ է շրջվում 6191991 խմբագրումը, որի հեղինակն է՝ 41.223.234.74 (քննարկում) մասնակիցը Պիտակ՝ Հետ շրջել |
||
Տող 1.
{{Արեւմտահայերէն|Ալեքսանդր Սպեդիարեանի Անուան Օփերայի Եւ Պալէթի Ազգային Ակադեմիական Թատրոն}}
{{Տեղեկաքարտ Թատրոն
| հայերեն անվանում = Ալեքսանդր Սպենդիարյանի անվան օպերայի և բալետի ազգային ակադեմիական թատրոն
| բնօրինակ անվանում =
| պատկեր = Yerevan Opera House.jpg
| լայնություն = 300px
| նկարագրություն = Հայաստանի Ազգային Օպերայի և Բալետի թատրոնի շենքը
| պատկերանիշ =
| պատկերանիշի լայնություն =
| պատկերանիշի նկարագրություն =
| ղեկավարի պաշտոն =
| ղեկավարի անունը =
| հիմնադիրներ = Ճարտարապետ՝ [[Ալեքսանդր Թամանյան]]
| գտնվելու վայրը = [[Երևան]], [[ՀՀ]]
| հիմնադրման ամսաթիվ = [[1932]], [[օգոստոսի 5]]
| փակման ամսաթիվ =
| նախկին անվանումներ =
| գեղարվեստական ղեկավար = [[Կոնստանտին Օրբելյան կրտսեր]]
| գլխավոր ռեժիսոր =
| գլխավոր դիրիժոր =
| գլխավոր բալետմեյստեր = [[Վիլեն Գալստյան]]
| երգչախմբի ղեկավար =
| կայք = http://opera.am/
}}
'''Ալեքսանդր Սպենդիարյանի անվան օպերայի և բալետի ազգային ակադեմիական թատրոնը''' գտնվում է Հայաստանի մայրաքաղաք Երևանի սրտում։
== Պատմություն ==
'''1926 թ. հունվարին''' Կենտգործկոմը որոշում է Երևանում կառուցել Ժողտուն` թատերական դահլիճով, քաղաքի պահանջներին համապատասխան տեղերի քանակով։ Նախագծի կատարումը և շինարարության ղեկավարությունը հանձնարարվում է Ալեքսանդր Թամանյանին:
Ժողտան ոճը պետք է լիներ մոնումենտալ և համապատասխաներ Հայաստանի բնությանը և ժողովրդական արվեստին։
Սկսելով Ժողտան նախագիծը և այն շարունակաբար կատարելագործելով, Թամանյանը ձգտել է իրականացնել բոլոր նորագույն պահանջները բավարարող թատրոն, նաև մայրաքաղաքին համապատասխանող և՛ բովանդակությամբ, և՛ ճարտարապետական լուծումով։ Ըստ ծրագրի, համալիրը պետք է ներառեր ժողտանն անհրաժեշտ բոլոր տարածությունները՝ թատրոն 1200 հանդիսատեսի համար, համերգային սրահ, լսարաններ, գրադարան ընթերացարանով, ցուցասրահներ, խմբային պարապմունքների սենյակներ, բուֆետ։
Ժողտան կառուցման տեղը որոշված էր Երեւանի գլխավոր հատակագծով։ Հյուսիսային պողոտայի առանցքով ընկած հողամասը հին Երեւանի կառուցապատված թաղամասերից դուրս էր, Ալավերդյան (նախկինում Դոկտորսկայա, այժմ` Թումանյան) փողոցից հյուսիս, այգիների մեջ։ Երևանցիների համար դժվար էր պատկերացնել, որ այդ քաղաքամերձ վայրը դառնալու է ապագա Երևանի հասարակական կենտրոնի մի մասը։
Նախագծմանը զուգահեռ Թամանյանը պետք է լուծեր երեք հարց` կապված շենքի համար նախատեսված հողամասի հետ. սեփականատերերից այգիների օտարումը, Մամռիի ոռոգիչ ջրատարի տեղափոխումը, Գեթսեմանի մատուռի ճակատագիրը։
Հողակտորների օտարումը սկսվում է 1926 թ. նոյեմբերին։ Տարածքով անցնող Մամռիի ջրատարը, որն արդեն վերանվանվել էր Շահումյանի անվան ջրանցք, հեշտությամբ տեղափոխվում է։ Հետագայում (1929 թ.) հին հունի ափին կառուցվում է Թամանյանի միահարկ ճարտարապետական արվեստանոցն` իր օժանդակ սենյակներով։
Ամենացավոտ հարցը Գեթսեմանի մատուռի հարցն էր։ Գեթսեմանը, ըստ Նոր կտակարանի, ձիթենյաց այգիների վայր էր, որտեղ Քրիստոսն իր վերջին աղոթքներն էր արել խաչվելուց առաջ։ Մատուռին այդ անունն էին տվել այն պատճառով, որ գտնվում էր այգիների մեջ։ Այն կառուցվել էր 1679 թ., երկրաշարժից ավերված ավելի հին եկեղեցու տեղում։ Մատուռը միանավ էր, թաղածածկ, փոքրաչափ եւ անգմբեթ։ Ժողտան հողատարածքն ու փողոցների ուղեծիրներն այնպիսին էին, որ Գեթսեմանի մատուռը շրջանցելն անհնար էր։ Թամանյանը որոշում է այն տեղափոխել։ Ուստի մատուռը 1929 թ. քանդում են և քարերը հատ-հատ համարակալում։ Մատուռի հետ միասին վերացվում է նաև շրջապատի գերեզմանոցը` 17-18-րդ դարերի տապանաքարերով։
1931 թ. օգոստոսի 26-ի նամակով Թամանյանը դիմում է ակուստիկայի ամենաճանաչված մասնագետ, մի քանի դասագրքերի հեղինակ, պրոֆեսոր Լիֆշիցին, հրավիրելով մասնակցել Ժողտան նախագծմանը։ Ռեժիսոր Ն. Բոգոլյուբովի խորհրդով, Թամանյանը 1934 թ. օգոստոսին մասնագետ է գործուղում Օդեսա` հակահրդեհային և այլ հարցերի հետ ծանոթանալու։ Բեմատակի մեխանիզմների նախագծման համար, նույն Բոգոլյուբովի խորհրդով, հրավիրվում է ինժեներ Ս. Վ. Իվանով-Գրդինան, որն աշխատանքը կատարելու համար խումբ է կազմում Թբիլիսիում։
1939 թվին Ժողտան Ձմեռային դահլիճի շինարարությունն ավարտվում է, այն հանձնվում է օպերային թատրոնին։
Առաջին ներկայացումը [[Ալեքսանդր Սպենդիարյան]]ի «[[Ալմաստ (օպերա)|Ալմաստ»]] օպերան է, որը բեմադրվել է [[1933]] թվականի [[հունվարի 20]]-ին։
[[1930]]-ական թվականների երկրորդ կեսից թատրոնում բեմադրվում են մի շարք հայկական օպերաներ ու բալետներ։ [[1939]] թվականին թատրոնը մասնակցում է [[Մոսկվա]]յում կայացած հայ արվեստի և գրականությանը նվիրված միջոցառումներին և պարգևատրվում է [[Լենինի շքանշան]]ով։ [[Մոսկվա]]յից վերադառնալով՝ [[1940]] թվականի [[հունվարի 12]]-ին, [[թատրոն]]ը նոր խաղաշրջանը բացում է [[Ալեքսանդր Թամանյան]]ի նախագծով կառուցված շենքում՝ «[[Ալմաստ (օպերա)|Ալմաստ»]] օպերայով<ref>{{cite book|title=Հայ սովետական թատրոնի պատմություն|publisher=ՀՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն|location=Երևան|year=1967}}</ref>։
=== Վերանորոգում ===
Տասնամյակների ընթացքում շենքի ներքին հարդարանքը հնացել էր, կորցրել իր փայլը և չէր համապատասխանում արտաքին շքեղ տեսքին: Բացի այդ շենքն անավարտ էր և թամանյանական նախագծի մի շարք մտահղացումներ ժամանակին չէին իրականացվել: Հետագայում` 1978 թվականին, [[Կարեն Դեմիրճյան]]ի նախաձեռնությամբ սկսվեց օպերայի շենքի վերակառուցումը, որն իրականացվեց [[Ալեքսանդր Թամանյան]]ի որդու` [[Գևորգ Թամանյան]]ի գլխավորությամբ: Հիմնովին վերակառուցված օպերայի թատրոնն ու ֆիլհարմոնիայի մեծ դահլիճը<ref name="Կաթիլներ">«Կաթիլներ մեծ ծովից», Լևոն Շահբազյանի հուշերից, 1-րդ հատոր, Երևան, 2002 թ.</ref>:
Վերակառուցումը հանձնարարված էր «Երարդշին» տրեստին, որը ղեկավարում էր նշանավոր շինարար [[Լևոն Շահբազյան]]ը: Ստեղծագործական խմբում աշխատում էին Հուլիոս և Գայանե Թամանյանները, [[Ղուկաս Չուբարյան|Ղուկաս Չուբար]]ը, Ռուզան Ներսիսյանը, Հրանտ Յոլյանը և ճանաչված այլ մասնագետներ: Աշխատանքները համակարգում էր ճարտարապետ [[Աշոտ Ալեքսանյան (ճարտարապետ)|Աշոտ Ալեքսանյան]]ը: Նրա մի շարք նորամուծությունները կիրառվեցին վերակառուցման ընթացքում: Այդ վերանորոգումով մի շարք էական փոփոխություններ մտցվեցին նախագծի մեջ: Ճեմասրահների պատերը երեսեցին [[Աղվերան]]ի բաց գույնի մարմարով: Վերին մեծ պատշգամբը բաժանվեց երկու յարուսի, նվագախմբի անշարժ նստավայրը դարձավ շարժական, փոխվեցին դռները և տեղադրվեցին պորտալային դռներ: Բեմի վարագույրը` [[Գրիգոր Խանջյան]]ի ձևավորումով ներկայացված մի քանի տարբերակից, ընտրվեց անձամբ [[Կարեն Դեմիրճյան]]ի կողմից<ref>Ռիմա Դեմիրճյան, «Հիշատակ», Երևան, 2012 թ.</ref><ref name="Կաթիլներ" />:
Ազգային մշակույթի կարևորագույն օջախներից մեկի վերակառուցման աշխատանքները բարձր որակով կատարելու համար շինարարների կոլեկտիվի անդամներն արժանացան ՀԽՍՀ պետական մրցանակի: Շքեղորեն վերակառուցված թատրոնը վերաբացվեց [[1980]] թ. նոյեմբերի 28-ին` ՀԽՍՀ կազմավորման 60-ամյակի առթիվ: Տեղի ունեցավ հանդիսավոր նիստ և տոնական համերգ<ref name="Կաթիլներ" />:
== Բեմադրված օպերաները և բալետներ ==
[[Պատկեր:Yerevan at night (50mm).jpg|250px|մինի|Երևանի համայնապատկերը [[Կասկադ համալիր|Կասկադ]] համալիրից։ Ձախ հատվածում երևում է Օպերան։ ]]
* Գաետանո Դոնիցետտի «Պողիկտոս» (օպերա)
* [[Գաետանո Դոնիցետտի]] «[[Լյուչիա դի Լամերմուր]]»
* [[Ալեքսանդր Սպենդիարյան]]ի «[[Ալմաստ (օպերա)|Ալմաստ»]]
* [[Շառլ Գունո]]յի «[[Ֆաուստ (օպերա)|Ֆաուստ»]]
* [[Ժորժ Բիզե]]ի «[[Կարմեն (օպերա)|Կարմեն»]]
* [[Ջոակինո Ռոսսինի]]ի «[[Սևիլյան սափրիչ (օպերա)|Սևիլյան սափրիչ»]]
* [[Արամ Խաչատրյան]]ի «[[Գայանե (բալետ)|Գայանե»]]
* [[Հարո Ստեփանյան]]ի «[[Քաջ Նազար (օպերա)|Քաջ Նազար»]], «[[Լուսաբացին (օպերա)|Լուսաբացին»]]
* [[Արմեն Տիգրանյան (երգահան)|Արմեն Տիգրանյանի]] «[[Անուշ (օպերա)|Անուշ»]]
== Թատրոնի շենք ==
[[Ալեքսանդր Սպենդիարյան]]ի անվան Հայաստանի Ազգային [[Օպերա]]յի և [[Բալետ]]ի թատրոնը հիմնվել է [[1933]] թվականի [[հունվարի 20]]-ին։
Գլխավոր ճարտարապետ [[Ալեքսանդր Թամանյան]]ի նախագիծը [[1937]] թվականին [[Փարիզ]]ում անցկացվող համաշխարհային ցուցահանդեսին արժանացել է ոսկե [[մեդալ]]ի։ Թատրոնը հիմնադրվել է [[1930]] թվականին, [[Արամ Խաչատրյան]]ի անվան ֆիլհարմոնիայի մեծ դահլիճը գործում է [[1963]] թվականից։ [[2002]] թվականին կատարվել են վերանորոգման աշխատանքներ<ref>[http://www.mailonmap.com/imt_file/virtual_tur/opera/opera_ballet/ Վիրտուալ շրջայց օպերայի և բալետի ազգային ակադեմիական թատրոնի շենքի տարածքում]</ref>:
[[Պատկեր:Erevan. Opera and balley theatre named after A. A. Spendiarov. USSR stamp. 1979.jpg|մինի|250px|Ա. Սպենդիարյանի անվան օպերայի և բալետի ազգային ակադեմիական թատրոնի շենքը [[ԽՍՀՄ]] [[1979]] թվականի [[փոստային նամականիշ]]ի վրա]]
[[1938]] թվականին [[թատրոն]]ը կոչվել է [[Ալեքսանդր Սպենդիարյան]]ի անունով<ref name="tatron1">Музыкальная энциклопедия. Гл. ред. Ю. В. Келдыш. Т 1. А — Гонг. 1072 стб. с илл. М.: Советская энциклопедия, 1973 (стб. 220—222)</ref>:
[[1957]] թվականին [[թատրոն]]ը ստացել է ակադեմիականի կոչում<ref name="tatron1" />:
== Հայտնի անձինք ==
* [[Արշակ Բուրջալյան]] (Ա. Սպենդիարյանի անվան օպերայի և բալետի ազգային ակադեմիական թատրոնի հիմնադիրներից մեկը, [[1933]]-[[1938]] թթ թատրոնի գլխավոր ռեժիսորը)
* [[Ռոմանոս Մելիքյան]] (թատրոնի առաջին գեղարվեստական ղեկավարը)
* [[Տիգրան Լևոնյան]]
* [[Գեղամ Գրիգորյան]]
* [[Կոնստանտին Օրբելյան կրտսեր]] (թատրոնի գեղարվեստական ղեկավարը 2016 թ.-ից)
== Դիրիժորներ ==
* [[Գեորգի Բուդաղյան]]
* [[Կոնստանտին Սարաջև]]
* [[Ռուբեն Ստեփանյան]]
* [[Միքայել Թավրիզյան]] ([[1938]]-[[1957]] թթ գլխավոր դիրիժոր)
* [[Սուրեն Չարեկյան]]
* [[Օհան Դուրյան]]
== Ռեժիսորներ ==
* [[Արշակ Բուրջալյան]]
* [[Արմեն Գուլակյան]]
* [[Լևոն Քալանթար]]
== Բեմանկարիչներ ==
* [[Մարտիրոս Սարյան]]
* [[Միքայել Արուտչյան]]
* [[Սիմոն Ալաջալով]]
* [[Մինաս Ավետիսյան]]
== Բալետի դերասաններ ==
* [[Լյուբով Վոյնովա-Շիկանյան]]
* Ռ. Թավրիզյան
* Ս. Սարգսյան
* Զ. Մուրադյան
* [[Գեորգի Գևորգյան]]
== Գրականություն ==
* Театр оперы и балета Армении. Сб. статей, М., 1939;
* Шавердян А., Очерки по истории армянской музыки XIX и XX вв., М., 1959
* Тигранов Г., Армянский музыкальный театр. Ер., т. 1, 1956, т. II, 1960
* Барсамян А., «Алмаст» А. Спендиарова, М., 1959
* Тигранов Г., Балеты А. Хачатуряна, М., 1960
== Ծանոթություններ ==
{{Ծանցանկ}}
== Արտաքին հղումներ ==
* [http://www.opera.am/ Ալեքսանդր Սպենդիարյանի անվան Հայաստանի Ազգային Օպերայի և Բալետի թատրոնի պաշտոնական կայքը]
* [https://avproduction.am/?ln=am&page=culture&id=1 Օպերայի և բալետի ազգային ակադեմիական թատրոն]
[[Կատեգորիա:1933 կառույցներ]]
| |||