Վիքիպեդիա

«Տնտեսագիտություն»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
չ Ռոբոտ․ Տեքստի ավտոմատ փոխարինում (-books.google.com/ +books.google.am/)
Տող 5.
Տնտեսագիտությունը կենտրոնանում է տնտեսվարող սուբյեկտների վարքագծի, նրանց փոխներգործության և ամբողջ [[Տնտեսություն|տնտեսության]] աշխատանքի վրա։ Միկրոտնտեսագիտությունը վերլուծում է տնտեսության հիմնական տարրերի գործունեությունը, որը ներառում է անհատական տնտեսվարողներին և [[Շուկա|շուկաները]], նրանց փոխազդեցությունը և վերջինիս արդյունքները։ Անհատական տնտեսվարողներ կարող են համարվել, օրինակ, տնային տնտեսությունները, ֆիրմաները, գնորդները և վաճառողները։ [[Մակրոտնտեսագիտություն|Մակրոտնտեսագիտությունն]] ուսումնասիրում է ամբողջ տնտեսությունը (համախառն արտադրություն, սպառում, [[Խնայողություն|խնայողություններ]] և [[Ներդրում (բանկային)|ներդրումներ]]) և նրա վրա ազդող գործոնները՝ ներառյալ [[Ռեսուրսներ|ռեսուրսների]] (աշխատանք, [[կապիտալ]] և հող) թերզբաղվածությունը, [[Գնաճ|գնաճը]], տնտեսական աճը և կիրառվող քաղաքականությունները (մոնետար, հարկաբյուջետային և այլ քաղաքականություններ)։
<br>
Մեծ տարբերություն կա պոզիտիվ (պատասխանում է «ի՞նչ է» հարցին) և նորմատիվ տնտեսագիտությունների (պատասխանում է «ի՞նչ կլինի» հարցին) միջև։ Մեծ տարբերություն կա նաև տեսական ու կիրառական տնտեսագիտությունների, ռացիոնալ և ադապտիվ՝ հարմարվողական, տեսությունների, դասական՝ օրթոդոքս, և ոչ դասական՝ հետերոդոքս, ուղղությունների միջև<ref>{{cite book |editor-first1=Andrew |editor-last1=Caplin |editor-first2=Andrew |editor-last2=Schotter |title=The Foundations of Positive and Normative Economics: A Handbook |publisher=Oxford University Press |date=2008 |isbn=978-0-19-532831-8 |url=https://books.google.comam/books?id=k2d8SFFyeNEC&pg=PP1}}</ref>։
 
Տնտեսական վերլուծությունները կարող են օգտագործվել ամբողջ հասարակության մեջ, բիզնեսում, [[Ֆինանսներ|ֆինանսներում]], [[Առողջապահություն|առողջապահության]] և [[Կառավարում (տնտեսագիտություն)|կառավարման]] ոլորտներում։ Տնտեսական վերլուծությունները երբեմն կարող են կիրառվել նաև հանցագործությունների բացահայտման, [[Կրթություն|կրթության]]<ref>{{cite web |publisher=The World Bank |date=2007 |url=http://go.worldbank.org/78EK1G87M0 |title=Economics of Education}}</ref>, ընտանեկան հարաբերությունների, օրենքի, [[Քաղաքականություն|քաղաքականության]], հավատքի<ref>{{cite journal |Laurence R. Iannaccone |last=Iannaccone |first=Laurence R. |date=September 1998 |title=Introduction to the Economics of Religion |journal=Journal of Economic Literature |volume=36 |issue=3 |pp=[https://s3.amazonaws.com/academia.edu.documents/43578982/PERG.iannoconne.pdf?AWSAccessKeyId=AKIAIWOWYYGZ2Y53UL3A&Expires=1542665692&Signature=3uq0%2Bf%2FKXTHdsH9WsmN3vAcGOYw%3D&response-content-disposition=inline%3B%20filename%3DIntroduction_to_the_Economics_of_Religio.pdf 1465–1495.]}}</ref>, սոցիալական ինստիտուտների, [[Պատերազմ|պատերազմների]]<ref>{{cite book |William D. Nordhaus |last=Nordhaus |first=William D. |date=2002 |chapter=The Economic Consequences of a War with Iraq |title=War with Iraq: Costs, Consequences, and Alternatives |url=http://nordhaus.econ.yale.edu/AAAS_War_Iraq_2.pdf |pp=51–85 |isbn=978-0-87724-036-5 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070202005510/http://nordhaus.econ.yale.edu/AAAS_War_Iraq_2.pdf |archive-date=2 February 2007 |publisher=American Academy of Arts and Sciences |location=Cambridge, Massachusetts |access-date=21 October 2007}}</ref>, [[Գիտություն|գիտության]]<ref>{{Cite book |first=Arthur M., Jr. |last=Diamond |date=2008 |website=The New Palgrave Dictionary of Economics |editor-first1=Steven N. |editor-last1=Durlauf |editor-first2=Lawrence E. |editor-last2=Blume |edition=second |doi=10.1057/9780230226203.1491 |url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde2008_E000222|title=The New Palgrave Dictionary of Economics |pages=328–334 |isbn=978-0-333-78676-5 |chapter=Science, economics of }}</ref>, [[Բնապահպանություն|բնապահպանության]]<ref>{{cite report |title=Towards a Green Economy: Pathways to Sustainable Development and Poverty Eradication |publisher=United Nations Environment Programme |date=2011 |url=https://sustainabledevelopment.un.org/content/documents/126GER_synthesis_en.pdf}}</ref> և այլ շատ բնագավառներում։
 
==Տերմինը և նրա տարբեր սահմանումները==
Այս [[Գիտություն|գիտությունը]] «<nowiki/>[[Քաղաքատնտեսություն|քաղաքատնտեսությունից]]<nowiki/>» վերանվանվել է «տնտեսագիտության» [[19-րդ դար|19-րդ դարի]] վերջին [[Ալֆրեդ Մարշալ|Ալֆրեդ Մարշալի]] կողմից։ Այդ ժամանակ տնտեսագիտությունը ներառեց ուսումնասիրության ավելի լայն շրջանակներ՝ ավելի ինտենսիվորեն օգտագործելով [[Մաթեմատիկա|մաթեմատիկան]], որն օգնեց այս գիտությանը կայանալ և քաղաքական գիտակարգից վերածվել հասարակական առանձին գիտության<ref name="etymology">{{cite web |Harper |Douglas |authorlink=Douglas Harper |title=Online Etymology Dictionary&nbsp;– Economy |date=February 2007 |url=http://www.etymonline.com/index.php?term=economic |accessdate=27 October 2007}}</ref><ref name="Free2010">{{cite book|editor-last=Free|editor-first=Rhona C. |title=21st Century Economics: A Reference Handbook |url=https://books.google.comam/books?id=hRFadIRMaMsC&pg=PA8 |volume=Volume 1 |year=2010 |publisher=SAGE Publications |isbn=978-1-4129-6142-4 |page=8}}</ref><ref name="MarshallMarshall1888">{{cite book |Marshall |Alfred |Alfred Marshall |Marshall |first2=Mary Paley |Mary Paley Marshall |title=The Economics of Industry |url=https://books.google.comam/books?id=wFc4yr9xfqAC&pg=PA2 |year=1888 |publisher=Macmillan |page=2|orig-year=1879}}</ref><ref name="Jevons1879">{{cite book |last=Jevons |first=William Stanley |William Stanley Jevons |title=The Theory of Political Economy |url=https://books.google.comam/books?id=aYcBAAAAQAAJ&pg=PR14 |edition=second |year=1879 |publisher=Macmillan and Co |page=XIV}}</ref>։
 
[[File:Countries by GDP (Nominal) in 2014.svg|thumb|upright=2.5|Համաշխարհային տնտեսության քարտեզը՝ ըստ առանձին երկրների անվանական ՀՆԱ-ի՝ արտահայտված ԱՄՆ դոլարով, ''Համաշխարհային բանկ'', 2014.<ref name="CIA">{{cite web|url=http://databank.worldbank.org/data/download/GDP.pdf|title=GDP (Official Exchange Rate)|publisher=[[World Bank]]|date=2016}}</ref>]]
Տող 16.
Կան տնտեսագիտության ժամանակակից տարբեր սահմանմանումներ, որոնք արտացոլում են էվոլյուցիոն տեսակետը կամ տնտեսագիտության այլ տեսակետներ<ref name="Backhouse">{{cite encyclopedia |Roger E. Backhouse |last1=Backhouse |first1=Roger E. |title=The New Palgrave Dictionary of Economics |pages=720–722 |first2=Steven |last2=Medema |date=2008 |edition=second |editor-first1=Steven N. |editor-last1=Durlauf |editor-first2=Lawrence E. |editor-last2=Blume |url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde2008_E000291 |doi=10.1057/9780230226203.0442|isbn=978-0-333-78676-5 |chapter=Economics, definition of }}</ref><ref name="BackhouseMedema2009">{{cite journal |last1=Backhouse |first1=Roger E. |first2=Steven |last2=Medema |date=Winter 2009 |title=Retrospectives: On the Definition of Economics |journal=Journal of Economic Perspectives |volume=23 |issue=1 |pages=221–233 |jstor=27648302 |doi=10.1257/jep.23.1.221}}</ref>։ Շոտլանդացի փիլիսոփա [[Ադամ Սմիթ|Ադամ Սմիթը]] [[1776]] թվականին իր «<nowiki/>[[Ազգերի հարստություն|Ազգերի հարստության պատճառների և բնույթի հետազոտություն]]<nowiki/>» տրակտատում այս գիտակարգը սահմանեց որպես ''քաղաքատնտեսություն''․ մասնավորապես, որպես կառավարման և իրավական գիտության ճյուղ, որը կոչված է ապահովելու մարդկանց բարձր կենսամակարդակը ․․․ և կառավարության [[Եկամուտ|եկամուտները]] հանրային [[ծառայություններ]] մատուցելու համար։<ref name="Groenwegen">{{cite book |last=Smith |first=Adam |Adam Smith |date=1776 |title=An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations|An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations }} and Book IV, as quoted in {{cite encyclopedia |first=Peter |last=Groenwegen |date=2008 |title=Political Economy |pages=476–480 |work=The New Palgrave Dictionary of Economics |edition=second |editor-first1=Steven N. |editor-last1=Durlauf |editor-first2=Lawrence E. |editor-last2=Blume |url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde2008_P000114 |doi=10.1057/9780230226203.1300|chapter='political economy' |isbn=978-0-333-78676-5 }}</ref>։
 
[[Ժան Բատիստ Սեյ|Ժան-Բատիստ Սեյը]] ([[1803]]) սահմանում է տնտեսագիտությունը որպես հարստության արտադրության, բաշխման և սպառման մասին գիտություն<ref name="Say1803">{{cite book|Say|Jean Baptiste|authorlink=Jean-Baptiste Say|A Treatise on Political Economy|year=1803|publisher=Grigg and Elliot|ref=harv|title-link=Say's Political Economy}}</ref>։ Թոմաս Քարլայլը ([[1849]]), ծաղրելով տնտեսագիտությանը, այն անվանում է ''մռայլ գիտություն'' և հղում է կատարում Մալթուսի վատատեսական տեսությանը ([[1798]]), որտեղ հեղինակը նշում էր, որ տնտեսական աճը վաղ, թե ուշ կասեցվելու է ռեսուրսների սահմանափակության պատճառով<ref name="Dismal">• {{cite magazine |Carlyle |Thomas |Thomas Carlyle |date=1849 |title=Occasional Discourse on the Negro Question |magazine=Fraser's Magazine }}<br />&nbsp;&nbsp; • {{cite book |last=Malthus |first=Thomas Robert |Thomas Robert Malthus |date=1798 |An Essay on the Principle of Population |publisher=J. Johnson |location=London|title-link=An Essay on the Principle of Population }}<br />&nbsp;&nbsp; • {{cite journal |last=Persky |first=Joseph |date=Autumn 1990 |title=Retrospectives: A Dismal Romantic |journal=Journal of Economic Perspectives |volume=4 |issue=4 |pages=165–172 |jstor=1942728 |doi=10.1257/jep.4.4.165}}</ref>։ Ջոն Ստյուարդ Միլը ([[1844]]) առարկան սահմանում է հետևյալ կերպ․ «Գիտություն, որը հետազոտում է հասարակության այն օրենքները, որոնք առաջանում են հարստություն արտադրելու համար մարդկանց համախբված գործունեության արդյունքում․․․»<ref>{{cite book|last=Mill|first=John Stuart|John Stuart Mill|title=Essays on Some Unsettled Questions of Political Economy|url=https://books.google.comam/books?id=4TxQqkP40fYC&pg=PA99|year=2007|publisher=Cosimo|isbn=978-1-60206-978-7|chapter=On the Definition of Political Economy; and on the Method of Investigation Proper to It|orig-year=1844}}</ref>։
 
[[Ալֆրեդ Մարշալ|Ալֆրեդ Մարշալն]] արդեն տալիս է այս գիտության լայն սահմանումն իր «Տնտեսագիտության սկզբունքներ» գրքում ([[1890]]), որը վերլուծություն է հարստության և տնտեսության միկրոմակարդակի միջև․ «Տնտեսագիտությունն ուսումնասիրում է մարդկանց նորմալ գործունեությունն իրենց կյանքի տնտեսական ոլորտում։ Այն հետազոտում է, թե ինչպես են տնտեսվարողները ստանում և օգտագործում իրենց եկամուտները։ Ուստի մի կողմից այն ուսումնասիրում է հարստությունը, իսկ մյուս կողմից (որն ավելի կարևոր է)՝ մարդուն»<ref>{{cite book|last=Marshall|first=Alfred|Alfred Marshall|title=Principles of Economics|url=https://books.google.comam/books?id=bykoAAAAYAAJ&pg=PA1|year=1890|publisher=Macmillan and Company|pages=1–2}}</ref>։
 
Լիոնել Ռոբինսը ([[1932]])՝ զարգացնելով այս գիտությունը, ''տվեց տնտեսագիտության թերևս ամենաընդունելի ժամանակակից սահմանումը''<ref name="BackhouseMedema2009"/>․ «Տնտեսագիտությունը գիտություն է, որն ուսումնասիրում է մարդկանց վարքագիծը՝ որպես փոխհարաբերություն արդյունքների և սահմանաափակ [[Ռեսուրսներ|ռեսուրսների]] միջև, որոնք ունեն տարբեր գործածություններ»<ref>{{cite book|last=Robbins|first=Lionel|title=An Essay on the Nature and Significance of Economic Science|url=https://books.google.comam/books?id=nySoIkOgWQ4C&pg=PA15|year=2007|orig-year=1932|publisher=Ludwig von Mises Institute|isbn=978-1-61016-039-1|page=15|ref=harv}}</ref>։
 
Ռոբինսը տալիս է սահմանումը ոչ թե որպես վարքագծի տարբեր «տեսակների» միջև ընտրությունների դասակարգում, այլ որպես վերլուծություն՝ ուշադրությունը դարձնելով ռեսուրսների սակավությամբ պայմանավորված վարքագծի դրսևորումներին{{sfnp|Robbins|2007|p=16}}։
Տող 68.
Նկատվել է, որ երկրների միջև (ներառյալ բարձր եկամուտ ունեցող երկրները) առևտրի զարգացման բարձր մակարդակ է հաստատվում նույնիսկ միևնույն տեխնոլոգիային հասանելիություն ունենալու և արտադրության գործոնների միախառնման դեպքում։ Սա հանգեցրեց մասշտաբի էֆեկտի և տնտեսական ագլոմերացիայի ուսումնասիրություններին՝ բացատրելու համար մասնագիտացումը նման, բայց տարբերակված ապրանքների արտադրության գծով՝ տվյալ երկրի շահերին համապատասխան<ref>• {{cite journal |Paul Krugman |last=Krugman |first=Paul |date=December 1980 |title=Scale Economies, Product Differentiation, and the Pattern of Trade |American Economic Review |volume=70 |issue=5 |pp=950–999 |url=http://www.princeton.edu/~pkrugman/scale_econ.pdf |jstor=1805774}}<br />&nbsp;&nbsp; • {{cite encyclopedia |first=William C. |last=Strange |date=2008 |editor-first1=Steven N. |editor-last1=Durlauf |editor-first2=Lawrence E. |editor-last2=Blume |edition=second |url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde2008_U000064 |doi=10.1057/9780230226203.1769|title=The New Palgrave Dictionary of Economics |pages=533–536 |isbn=978-0-333-78676-5 |chapter=Urban agglomeration }}</ref>։
 
Մասնագիտացման ընդհանուր տեսութնունը վերաբերում է անհատների, ֆերմաների, [[Գործարան|գործարանների]], ծառայություն մատուցողների և տնտեսության միջև [[Առևտուր|առևտրին]]։ Այս [[Համակարգ|համակարգերի]] միջև կարող են լինել աշխատանքի համապատասխան բաժանում տարբեր աշխատանքային խմբերի մասնագիտացման կամ կապիտալազինվածության տարբեր ձևերի և հողերի տարբերակվածության միջոցով<ref>• {{cite encyclopedia |last=Groenewegen |first=Peter |date=2008 |editor-first1=Steven N. |editor-last1=Durlauf |editor-first2=Lawrence E. |editor-last2=Blume |edition=second |url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde2008_D000176 |doi=10.1057/9780230226203.0401|title=The New Palgrave Dictionary of Economics |pages=517–526 |isbn=978-0-333-78676-5 |chapter=Division of labour }}<br />&nbsp;&nbsp; • {{cite web |last=Johnson |first=Paul M. |date=2005 |url=http://www.auburn.edu/~johnspm/gloss/specialization |title=Specialization |website=A Glossary of Political Economy Terms |publisher=Department of Political Science, Auburn University}}<br />&nbsp;&nbsp; • {{cite book|last1=Yang|first1=Xiaokai|Ng|Yew-Kwang|title=Specialization and Economic Organization: A New Classical Microeconomic Framework|url=https://books.google.comam/books?id=xuG4AAAAIAAJ&pg=PP1|year=1993|publisher=North-Holland|isbn=978-0-444-88698-9}}</ref>։
 
Վերը նշվածի համար բերենք օրինակ․ երկիրը մասնագիտացած է բարձր տեխնոլոգիական գիատատար արտադրանքի գծով, որը հատուկ է զարգացած երկրներին, և գործարանային ապրանքների առևտուր է անում զարգացող երկրների հետ, որտեղ աշխատուժն ավելի էժան է և շատ, ինչի արդյունքում արտադրության ծախքերը տարբեր են լինում։ Ավելի շատ արդյունք և օգտակարություն ստացվում է որևէ արտադրանքի գծով մասնագիտացման դեպքում, իսկ եթե վերոհիշյալ երկրներն արտադրեին իրենց բարձր տեխնոլոգիական արտադրանքը և ցածր տեխնոլոգիական արտադրանքը, արդյունքը փոքր կլիներ։
 
Այսպես, արդյունքի շուկայական գինը և արտադրական ներդրումներն ընտրում են ներդրումների տեղափաշխվածությունը՝ ելնելով համեմատական առավելությունների սկզբունքից, այնպես որ էժանագին ներդրումները բերում էն էժանագին արդյունքներ։ Արդյունքում համախառն արդյունքը կարող է աճել «անտեսանելի ձեռքի» շնորհիվ<ref>{{cite book|last=Cameron|first=Rondo E.|Rondo Cameron|title=A Concise Economic History of the World: From Paleolithic Times to the Present|url=https://books.google.comam/books?id=aEHX63g1XsYC&pg=PA25|edition=second|year=1993|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-507445-1|pages=25–25, 32, 276–280}}</ref>։ Որևէ արտադրանքի գծով մասնագիտացումը ստեղծում է առևտրից շահող դուրս գալու հնարավորություն, համաձայն որի [[Ռեսուրսներ|ռեսուրսների]] սեփականատերերը շահում են ուրիշների համար ավելի մեծ արժեք ներկայացնող արդյունքի վաճառքից<ref>&nbsp;&nbsp; • {{cite encyclopedia |last=Findlay |first=Ronald |date=2008 |editor-first1=Steven N. |editor-last1=Durlauf |editor-first2=Lawrence E. |editor-last2=Blume |edition=second |url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde2008_C000254 |doi=10.1057/9780230226203.0274|title=The New Palgrave Dictionary of Economics |pages=28–33 |isbn=978-0-333-78676-5 |chapter=Comparative advantage }}<br />&nbsp;&nbsp; • {{cite encyclopedia |last=Kemp |first=Murray C. |date=1987 |work=The New Palgrave: A Dictionary of Economics |editor-first1=John |editor-last1=Eatwell |editor-first2=Murray |editor-last2=Milgate |editor-first3=Peter |editor-last3=Newman |edition=first |url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde1987_X000902 |doi=10.1057/9780230226203.2613|title=The New Palgrave Dictionary of Economics |pages=1 |isbn=9780333786765 |chapter=Gains from trade }}</ref>։
 
===Առաջարկ և պահանջարկ===
Տող 104.
Տնտեսագիտության մեջ անորոշությունը օգուտի կամ վնասի անհայտ հեռանկար է։ Առանց դրա տնային տնտեսությունների վարքագիծի վրա չէին ազդի [[Զբաղվածություն|զբաղվածության]] անորոշությունը և եկամտի սպասումները, ֆինանսական և [[Կապիտալ|կապիտալի]] շուկաները կկրճատեն ֆինասական գործիքների փոխանակությունը.<ref>{{cite encyclopedia |Mark J. Machina |last1=Machina |first1=Mark J. |title=The New Palgrave Dictionary of Economics |pages=190–197 |=Michael Rothschild |last2=Rothschild |first2=Michael |date=2008 |edition=second |editor-first1=Steven N. |editor-last1=Durlauf |editor-first2=Lawrence E. |editor-last2=Blume |url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde2008_R000152 |doi=10.1057/9780230226203.1442|isbn=978-0-333-78676-5 |chapter=Risk }}</ref>։ Հաշվի առնելով անորոշության տարբեր ձևերը՝ կան դրա ներկայացման և տնտեսվարողների արձագանքի [[Մոդելավորում|մոդելավորման]] տարբեր եղանակներ<ref>{{cite encyclopedia |last=Wakker |first=Peter P. |date=2008 |edition=second |editor-first1=Steven N. |editor-last1=Durlauf |editor-first2=Lawrence E. |editor-last2=Blume |url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde2008_U000005 |doi=10.1057/9780230226203.1753|title=The New Palgrave Dictionary of Economics |pages=428–439 |isbn=978-0-333-78676-5 |chapter=Uncertainty }}</ref>։
 
Խաղերի տեսությունը [[Կիրառական մաթեմատիկա|կիրառական մաթեմատիկայի]] ճյուղ է, որը դիտարկում է տնտեսվարողների ստրատեգիական փոխազդեցությունն անորոշության որևէ տեսակի պայմաններում։ Այն ապահովում է կազմակերպությունների մաթեմատիկական հիմքը՝ մոդելավորելու համար ֆիրմաների տարբեր վարքագծերը։ Վարքի տնտեսագիության մեջ օգտագործվում է ռազմավարության մոդելավորը, որը օգտագործում են տնտեսվարողները, որոնց հետաքրքրությունները առնվազն մասամբ հակադիր են<ref>&nbsp;&nbsp;{{cite book |last=Camerer |first=Colin F. |Colin F. Camerer |date=2003 |title=Behavioral Game Theory: Experiments in Strategic Interaction |url=https://books.google.comam/books?id=cr_Xg7cRvdcC&pg=PP1 |chapter=Chapter 1: Introduction |chapter-url=http://assets.press.princeton.edu/chapters/i7517.pdf |publisher=Princeton University Press |isbn=978-1-4008-4088-5}}</ref>։
 
[[1944]] թվականին «<nowiki/>[[Խաղերի տեսություն|Խաղերի և տնտեսական վարքագծի տեսությունը]]<nowiki/>» ստեղծվել է [[Ջոն ֆոն Նոյման|Ջոն ֆոն Նոյմանի]] և [[Օսկար Մորգենշթերնի]] կողմից։ Այն ունի մեծ կիրառություն ինչպես տնտեսագիտություն մեջ, այնպես էլ միջուկային ռազմավարության, էթիկայի, [[Քաղաքագիտություն|քաղաքագիտության]] և [[Էվոլյուցիոն կենսաբանություն|էվոլյուցիոն կենսաբանության]] մեջ։<ref>{{cite encyclopedia |Robert Aumann |last=Aumann |first=R.J. |date=2008 |title=Game Theory |work=The New Palgrave Dictionary of Economics |edition=second |editor-first1=Steven N. |editor-last1=Durlauf |editor-first2=Lawrence E. |editor-last2=Blume |url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde2008_G000007}}</ref>
Տող 163.
=== Գործազրկություն ===
[[File:US employment 1995-2012.png|thumb|upright=2.05|ԱՄՆ-ում զբաղվածության մակարդակը 1995-2012 թվականներին։]]
Տնտեսության մեջ [[Գործազուրկ|գործազուրկների]] քանակը չափվում է [[Գործազրկություն|գործազրկության մակարդակով]]՝ աշխատանք չունեցող և ակտիվ փնտրող մարդկանց տոկոսը աշխատուժի մեջ։ Աշխատուժը միայն ներառում է աշխատունակ տարիքի, աշխատանք ունեցող, աշխատանք չունեցող և ակտիվ փնտրող մարդկաց (զբաղվածների թիվ + գործազուրկների թիվ)։ Աշխատանքից զրկված մարդը, ով նպատակ ունի շարունակել [[Կրթություն|կրթությունը]], կամ ինչ-ինչ պատճառներով այլևս չի ցանկանում աշխատանք փնտրել, դուրս է մնում աշխատուժի կազմից։ Գործազրկությունը կարելի է բաժանել մի քանի տեսակների՝ ըստ տարբեր հայտանիշների<ref name=Dwivedi443>{{cite book|ref=harv|last=Dwivedi|first=D. N.|title=Macroeconomics: Theory and Policy|url=https://books.google.comam/books?id=P1eFyp9Iku8C&pg=PP1|year=2005|publisher=Tata McGraw-Hill Education|isbn=978-0-07-058841-7}}</ref>։
 
Գործազրկության դասական դեպքը տեղի ունի, երբ [[Աշխատավարձ|աշխատավարձը]] այնքան բարձր է գործատուների համար, որ ստիպված որոշ աշխատողների ազատում են աշխատանքից։ Աշխատավարձը կարող է լինել շատ բարձր նվազագույն աշխատավարձի չափով կամ արհմիությունների գործունեությամբ պայմանավորված։ Դասական գործազրկության հետ մեկտեղ, կա նաև ֆրիկցիոն գործազրկություն (օգտագործվում է նաև «սպասման գործազրկություն» եզրույթը), որն առաջանում է այն դեպքում, երբ մի աշխատանքից մյուսն անցնելիս անհատը որոշ (կարճ) ժամանակ մնում է առանց աշխատանքի, կամ երբ կրթությունն ավարտած ուսանողը սկսում է փնտրել աշխատանք, որի համար ժամանակ է անհրաժեշտ<ref name=Dwivedi443/>։
Տող 170.
 
===Գնաճ և դրամավարկային քաղաքականություն===
[[Փող|Փողը]] վճարելամիջոց է և հաշվարկային միավոր, որով արտահայտվում են գները։ Փողն ունի համընդհանուր ճանաչելիություն, հարաբերական կայունություն արժեքի մեջ, բաժանելի է, շարժունակ է, ունի վստահություն հասարակության լայն շերտերի շրջանակներում։ Այն բնաութագրվում է որպես հասարակական կոնվենցիա, ինչպես լեզուն է, ունի մեծ օգտակարություն, որովհետև այն կարևոր է բոլորի համար։ Համաձայն [[19-րդ դար|19-րդ դարի]] հայտնի տնտեսագետ Ֆրենսիս Ամասա Վոլքերի՝ «Փողն այն է, ինչ ինքը կատարում է»<ref name="Walker1891">{{cite book|author=Francis Amasa Walker|Francis Amasa Walker|title=Money|url=https://books.google.comam/books?id=2MJYSvaRqcwC|accessdate=5 November 2017|year=1878|publisher=Henry Holt and Company|location=New York|page=405}}</ref>։
 
Որպես վճարելամիջոց՝ փողը հեշտացնում է առևտուրը։ Այն ըստ էության [[Արժեք (Տնտեսագիտություն)|արժեքի]] չափման միավոր է, ինչպես նաև ունի կուտակման գործառույթ, ինչը կրեդիտի ստեղծման հիմքն է։ Նրա տնտեսական ֆունկցիան հակադիր է բարտերին՝ ոչ փողային կամ ապրանքային փոխանակությանը։ Հաշվի առնելով աապրանքների և դրանց արտադրողների մեծ բազմազանությունը՝ բարտերը կարող է մեծ դժվարություններ առաջացնել՝ կախված նրանից, թե ինչեր են փոխանակվում, օրինակ՝ խնձոր և գիրք։ Փողը կարող է կրճատել փոխանակման տրանսակցիոն ծախսերը՝ շնորհիվ իր ճանաչելիության։ Այսինքն, վաճառողի համար ավելի հարմար է որպես փոխանակման միջոց ընդունել փողը, քան որևէ արտադրանք<ref>{{cite encyclopedia |James Tobin |last=Tobin |first=James |date=1992 |title=Money (Money as a Social Institution and Public Good) |work=The New Palgrave Dictionary of Finance and Money |volume=Volume 2 |editor-first1=Peter K. |editor-last1=Newman |editor-first2=Murray |editor-last2=Milgate |editor-first3=John |editor-last3=Eatwell |pp=770–771 |isbn=978-1-5615-9041-4 |url=https://books.google.comam/books?id=b0UOAQAAMAAJ&pg=PP1}}</ref>։
 
Տնտեսության մակարդակում տեսությունը և փաստացի տվյալները գտնվում են կայուն համապատասխանության մեջ՝ սկսած փողի առաջարկից, վերջացրած համախառն անվանական արդյունքով և գների ընդհանուր մակարդակով։ Այդ պատճառով փողի առաջարկի կարգավորումը հանդիսանում է [[Դրամավարկային քաղաքականության փոխանցման մեխանիզմը ՀՀ-ում|դրամավարկային քաղաքականության]] առանցքը<ref>• {{cite encyclopedia |last=Friedman |first=Milton |Milton Friedman |date=1987 |work=The New Palgrave: A Dictionary of Economics |edition=first |editor-first1=John |editor-last1=Eatwell |editor-first2=Murray |editor-last2=Milgate |editor-first3=Peter K. |editor-last3=Newman
Տող 208.
 
===Էմպիրիկ հետազոտություն===
Տնտեսագիտական տեսությունները հաճախ էմպիրիկ փորձարկման են ենթարկվում մեծամասամբ էկոնոմետրիկայի և տնտեսական տվյալների միջոցով<ref>{{cite encyclopedia |last=Hashem |first=M. Pesaren |date=1987 |work=The New Palgrave: A Dictionary of Economics |edition=first |editor-first1=John |editor-last1=Eatwell |editor-first2=Murray |editor-last2=Milgate |editor-first3=Peter |editor-last3=Newman |volume=II |p=8 |url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde1987_X000646 |doi=10.1057/9780230226203.2430|title=The New Palgrave Dictionary of Economics |isbn=9780333786765 |chapter=Econometrics }}</ref>։ Ֆիզիկան գիտություններում կիրառվող վերահսկվող փորձերը տնտեսագիտության մեջ դժվար է կիրառել<ref>{{cite book|last=Keuzenkamp|first=Hugo A.|Hugo A. Keuzenkamp|title=Probability, Econometrics and Truth: The Methodology of Econometrics|url=https://books.google.comam/books?id=3to_1Z2zo-IC&pg=PA13|year=2000|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-55359-9|page=13|quote=...in economics, controlled experiments are rare and reproducible controlled experiments even more so...}}</ref>, փոխարենը մեծածավալ տվյալները ենթարկվում են դիտողական ուսումնասիրության․ փորձարկման այս տեսակը համարվում է պակաս ճշգրիտ, քան վերահսկվող փորձարկումները, և եզրահանգումներն ավելի քիչ հավաստի են։
 
Վիճակագրական մեթոդները, ինչպիսին է օրինակ ռեգրեսիոն անալիզը, հաճախ են կիրառվում։ Օգտագործվում են այնպիսի մեթոդներ, որպեսզի գնահատվի վարկածի տնտեսական և վիճակագրական նշանակալիությունը և ստուգվի այլ փոփոխականներից շեղումը։ Այս ձևով վարկածը կարող է ստանալ վստահելության որոշակի մակարդակ՝ որոշակի հավանականությամբ։ Վստահելիության մակարդակը կախված է ժխտող վարկածի գոյության հավանականությունից։ Լայնորեն ընդունված [[Մեթոդ|մեթոդների]] կիրառումն անգամ կարող է հիմք չլինել վերջնական եզրակացություն անելու համար՝ հաշվի առնելով տարբեր թեստերի արդյունքները, տվյալների բազան, նախկին համոզմունքները։
Տող 219.
Տնտեսագիտությունը [[Հասարակական գիտություններ|հասարակական գիտություն]] է և ունի ոլորտներ, որոնք հարում են այլ ոլորտներին՝ տնտեսական աշխարհագրություն, տնտեսական պատմություն, հասարակական ընտրություն, էներգիայի էկոնոմիկա, ընտանիքի էկոնոմիկա և այլն։
 
[[Իրավունք|Իրավունքի]] տնտեսագիտական վերլուծությունը օգտագործում է տնտեսական հիմնադրույթները՝ բացատրելու իրավական նորմերի ազդեցությունը, գնահատելու, թե իրավական որ նորմերն են տնտաեսպես ավելի արդյունավետ, և կանխատեսելու՝ ինչպիսի իրավական նորմեր կարող են հաստատվել<ref>• {{cite encyclopedia |David D. Friedman |last=Friedman |first=David |date=1987 |work=The New Palgrave: A Dictionary of Economics |edition=first |editor-first1=John |editor-last1=Eatwell |editor-first2=Murray |editor-last2=Milgate |editor-first3=Peter |editor-last3=Newman |volume=III |pages=144 |url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde1987_X001281 |doi=10.1057/9780230226203.2937|title=The New Palgrave Dictionary of Economics |isbn=9780333786765 |chapter=Law and economics }}<br />&nbsp;&nbsp; • {{cite book|last=Posner|first=Richard A.|Richard Posner|title=Economic Analysis of Law|url=https://books.google.comam/books?id=ooFDAQAAIAAJ|edition=7th|year=2007|publisher=Aspen |isbn=978-0-7355-6354-4}}{{page needed|date=October 2017}}</ref>։ [[Ռոնալդ Քոուզ|Ռոնալդ Քոուզի]]՝ [[1961|1961 թվականին]] գրված հոդվածը պնդում է, որ հստակ սահմանաված [[Գույքային իրավունք|գույքային իրավունքը]] կարող է հաղթահարել արտաքին էֆեկտների՝ էքսթեռնալիթիների, հիմնախնդիրը<ref>{{cite journal |last=Coase |first=Ronald |title=The Problem of Social Cost |journal=The Journal of Law and Economics |volume=3 |issue=1 |date=October 1960 |pages=1–44 |jstor=724810 |doi=10.1086/466560|The Problem of Social Cost }}</ref>։
 
Քաղաքական տնտեսագիտությունը միջգիտակարգային առարկա է, որը միավորում է տնտեսագիտությունը, [[Իրավունք|իրավունքը]] և [[Քաղաքագիտություն|քաղաքագիտությունը]]՝ բացատրելով, թե ինչպես են քաղաքական ինստիտուտները և միջավայրը, տնտեսական համակարգերը ([[կապիտալիզմ]], [[սոցիալիզմ]], խառը համակարգ) ազդում միմյանց վրա։ Այն ուսումնասիրում է այնպիսի հարցեր, ինչպիսին, օրինակ, հետևյալն է․ ինչպե՞ս [[Մենաշնորհ|մենաշնորհը]], հարստության աճին միտված վարքագիծը, և արտաքին էֆեկտները կարող են ազդել [[Կառավարություն|կառավարության]] քաղաքականության վրա<ref>• {{cite encyclopedia |last=Groenewegen |first=Peter |date=2008 |title=Political Economy |pages=476–480 |work=The New Palgrave Dictionary of Economics |editor-first1=Steven N. |editor-last1=Durlauf |editor-first2=Lawrence E. |editor-last2=Blume |edition=second |url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde2008_P000114 |doi=10.1057/9780230226203.1300|chapter='political economy' |isbn=978-0-333-78676-5 }}<br />&nbsp;&nbsp; • {{cite journal |Anne Osborn Krueger |last=Krueger |first=Anne O. |date=June 1974 |title=The Political Economy of the Rent-Seeking Society |journal=American Economic Review |volume=64 |issue=3 |pp=91–303 |jstor=1808883}}</ref>։ [[Պատմաբան|Պատմաբանները]] օգտագործում են քաղաքական տնտեսագիտությունը՝ հետազոտելու համար ընդհանուր տնտեսական շահ ունեցող մարդկանց խմբերի կողմից նախկինում կիրառված քաղաքականությունները<ref>{{cite book |last=McCoy |first=Drew R. |title=The Elusive Republic: Political Economy in Jeffersonian America |publisher=University of North Carolina Press |date=1980 |isbn=978-0-8078-1416-1 |url=https://books.google.comam/books?id=0aDqCQAAQBAJ}}</ref>։
 
Էներգիայի էկոնոմիկան լայն գիտաճյուղ է, որը ներառում է էներգիայի [[Առաջարկ|առաջարկի]] և [[Պահանջարկ|պահանջարկի]] հետ կապված թեմաերը։ Ջորջենսկու-Ռեգենը վերստին ներկայացրեց [[Էնթրոպիա|էնթրոպիայի]] հայեցակարգը՝ կապված տնտեսագիտության և [[Թերմոդինամիկա|թերմոդինամիկայի]] հետ և ցույց տվեց, որ նեոդասական տնտեսական մեխանիզմները վերցված են Նյուտոնյան ֆիզիկայից։ Նրա աշխատանքը մեծ դեր է խաղացել [[թերմոէկոնոմիկա|թերմոէկոնոմիկայի]] և էկոլոգիական էկոնոմիկայի ոլորտներում։ Նա հեղինակել է նաև մի աշխատություն, որը հետագայում անվանվեց էվոլյուցիոն տնտեսագիտություն<ref>• {{cite journal |last1=Cleveland |first1=Cutler J. |last2=Ruth |first2=Matthius |date=September 1997 |title=When, where, and by how much do biophysical limits constrain the economic process? A survey of Georgescu-Roegen's contribution to ecological economics |journal=Ecological Economics (journal)|Ecological Economics |volume=22 |issue=3 |pages=203–223 |doi=10.1016/S0921-8009(97)00079-7}}<br />&nbsp;&nbsp; • {{cite journal |last=Daly |first=Herman E. |date=June 1995 |title=On Nicholas Georgescu-Roegen's Contributions to Economics: An Obituary essay |journal=Ecological Economics |volume=13 |issue=3 |pages=149–154 |doi=10.1016/0921-8009(95)00011-W}}<br />&nbsp;&nbsp; • {{cite journal |last=Mayumi |first=Kozo |date=August 1995 |title=Nicholas Georgescu-Roegen (1906–1994): an admirable epistemologist |journal=Structural Change and Economic Dynamics |volume=6 |issue=3 |pages=115–120 |doi=10.1016/0954-349X(95)00014-E}}<br />&nbsp;&nbsp; • {{cite book |editor-last1=Mayumi |editor-first=Kozo |editor-last2=Gowdy |editor-first2=John M. |date=1999 |title=Bioeconomics and Sustainability: Essays in Honor of Nicholas Georgescu-Roegen |publisher=Edward Elgar Publishering |isbn=978-1-85898-667-8 |url=https://books.google.comam/books?id=_Hd08ju9UG4C&pg=PP1}}<br />&nbsp;&nbsp; • {{cite book |last=Mayumi |first=Kozo |date=2001 |title=The Origins of Ecological Economics: The Bioeconomics of Georgescu-Roegen |publisher=Routledge |isbn=978-0-415-23523-5 |url=https://books.google.comam/books?id=mCiCAgAAQBAJ&pg=PP1}}</ref>։
 
[[Սոցիոլոգիա|Սոցիոլոգիայի]] ենթաճյուղ համարվող տնտեսական սոցիոլոգիան առաջացել է [[Էմիլ Դյուրկհեյմ|Էմիլ Դյուրկհեյմի]], [[Մաքս Վեբեր|Մաքս Վեբերի]] և [[Գեորգ Զիմել|Գեորգ Զիմելի]] հեղինակած աշխատության շնորհիվ՝ որպես տնտեսական ազդեցությունների վերլուծության մոտեցում՝ տիրող սոցիալական պարադիգմի համատեքստում<ref>{{cite book |title=Principles of Economic Sociology |first=Richard |last=Swedberg |date=2003 |publisher=Princeton University Press |isbn=978-0-691-07439-9 |url=https://books.google.comam/books?id=is7NGpu93NwC&pg=PP1}}</ref>։ Դասական աշխատություններից են [[Մաքս Վեբեր|Մաքս Վեբերի]] «Բողոքականության էթիկան և կապիտալիզմի ոգին» ([[1905|1905 թվական]]) և [[Գեորգ Զիմել|Գեորգ Զիմելի]] «Փողի փիլիսոփայությունը» ([[1900|1900 թվական]])։ Վերջին ժամանակներում այս գիտաճյուղի վրա ազդեցություն են թողել Մարկ Գրանովեթերի, Փեթեր Հեդսթորմի և Ռիչարդ Շվեդբերգի աշխատությունները։
 
==Պատմություն==
Առաջին տնտեսագիտական աշխատությունները գրվել են [[Միջագետք|Միջագետքում]], [[Հին Հունաստան|Հին Հունաստանում]], [[Հին Հռոմ|Հին Հռոմում]], [[Հնդկաստան|Հնդկաստանում]], [[Չինաստան|Չինաստանում]], [[Պարսկաստան|Պարսկաստանում]], Արաբական աշխարհում։
Տնտեսագիտական դրույթներ հանդիպում են Բեոտիացի պոետ Հեզոիդի գրվածքներում, և մի շարքտնտեսական պատմաբաններ հայտնաբերել են, որ Հեզոիդն իրեն համարում է «առաջին տնտեսագետ»<ref>• {{cite book|last=Rothbard|first=Murray N.|Murray N. Rothbard|title=Economic Thought Before Adam Smith: Austrian Perspective on the History of Economic Thought|volume=I|publisher=Edward Elgar Publishing|date=1995|page=8|isbn=978-0-945466-48-2|url=https://books.google.comam/books?id=MCcWhLmRo-cC&pg=PA8}}<br />&nbsp;&nbsp; • {{cite book|last=Gordan|first=Barry J.|title=Economic analysis before Adam Smith: Hesiod to Lessius|publisher=MacMillan|date=1975|page=3|isbn=978-1-349-02116-1|doi=10.1007/978-1-349-02116-1|url=https://books.google.comam/books?id=YReyCwAAQBAJ&pg=PA3}}<br />&nbsp;&nbsp; • {{cite book|last=Brockway|first=George P.|title=The End of Economic Man: An Introduction to Humanistic Economics|edition=fourth|date=2001|page=128|isbn=978-0-393-05039-4|url=https://books.google.comam/?id=i8ZhZFqUl7kC}}</ref>։ Անտիկ մինչՎերածննդյան ժամանակաշրջանի այլ գրողներ և մտավորականներ են [[Արիստոտել|Արիստոտելը]], [[Քսենոփոն|Քսենոֆոնը]], Չանակայան, [[Ցին Շի Հուանդի|Ցին Շի Հուանդին]], Թոմաս Աքվինացին, [[Իբն Խալդուն|Իբն Խալդունը]]։
[[File:Lorrain.seaport.jpg|thumb|upright=1.15|1638 թվականին ստեղծված կտավ, Ֆրանսիա, մերկանտիլիզմի ծաղկման ժամանակաշրջան։|alt=A seaport with a ship arriving]]
Երկու ուղղություններ, որոնք հետագայում անվանվեցին «<nowiki/>[[մերկանտիլիզմ]]<nowiki/>» և «<nowiki/>[[Ֆիզիոկրատներ|ֆիզիոկրատիզմ]]<nowiki/>», մեծապես ազդել են տնտեսագիտության զարգացման վրա։ Երկու ուղղություններն էլ վերաբերում էին [[Եվրոպա|Եվրոպայում]] տնտեսական նացիոնալիզմի և ժամնակակից [[Կապիտալիզմ|կապիտալիզմի]] զարգացմանը։ Մերկանտիլիզմը զարգացել է [[16-րդ դար|16-ից]] [[18-րդ դար|18-րդ դարերում]]։ Ըստ այս ուղղության՝ երկրի հարստությունը որոշվում է գանձարանում [[Ոսկի|ոսկու]] և [[Արծաթ|արծաթի]] քանակությունից։ Թանկարժեք մետաղների սակավ պաշար ունեցող երկրները ոսկի և արծաթ պետք է ձեռք բերեին արտաքին առևտրի միջոցով՝ արտասահմանում վաճառելով տեղական արտադրանքը և կրճատելով [[Ներմուծում|ներմուծվող]] ապրանքների քանակը։ Մերկանտիլիզմը կոչ էր անում ռեսուրսները արտահանելու փոխարեն այն վերամշակել և արդեն ստեղծված նոր արտադրանքը արտահանել, քանի որ վերամշակման արդյունքում ստեղծվում է նոր արժեք։ Կոչ էր արվում [[Կառավարություն|կառավարությանը]] սահմանել [[Մաքսատուրքեր|ներմուծման մաքսատուրքեր]] և արգելել արտադրությունը գաղութներում<ref>• {{cite encyclopedia |title=Mercantilism |work=Encyclopædia Britannica |date=26 August 2016 |url=https://www.britannica.com/topic/mercantilism}}<br /></ref>
 
[[Ֆիզիոկրատներ|Ֆիզիոկրատները]] ([[18-րդ դար|18-րդ դարի]] [[Ֆրանսիա|Ֆրանսիայի]] մտածողներ և գրողներ) զարգացրին արդյունք-եկամուտ շրջապտույտի գաղափարը։ Նրանք հավատում էին, որ տնտեսության մեջ նոր արժեք է ստեղծում միայն գյուղատնտեսությունը, այսինքն այն հարստության աղբյուրն է։ Այսպիսով, նրանք դեմ էին գյուղատնտեսության և ներմուծման [[Մաքսատուրքեր|մաքսատուրքերի]] հաշվին հարստության ավելացման [[Մերկանտիլիզմ|մերկանտիլիստների]] քաղաքականությանը։ Ի պատասխան մերկանտիլիստների՝ առևտրի կարգավոման քաղաքականության, ֆիզիոկրատները առաջ քաշեցին ''laissez faire'' (լեսսե ֆեղ) սկզբունքը, որը կոչ է անում նվազագույնի հասցնել կառավարության միջամտությունը<ref>• {{cite encyclopedia |title=Physiocrat|work=Encyclopædia Britannica |date=7 March 2014 |url=https://www.britannica.com/topic/physiocrat}}<br />&nbsp;&nbsp; • {{cite book|last=Blaug|first=Mark|title=Economic Theory in Retrospect|url=https://books.google.comam/books?id=4nd6alor2goC&pg=PA24|edition=fifth|year=1997|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-57701-4|pages=24–29, 82–84}}</ref>։
 
[[Ադամ Սմիթ|Ադամ Սմիթը]] ([[1723]]–[[1790]] թվականներ) վաղ տնտեսագիտության տեսաբան է<ref>{{cite book|last=Hunt|first=E. K.|title=History of Economic Thought: A Critical Perspective|url=https://books.google.comam/books?id=duYaugxYHdIC&pg=PA36|year=2002|publisher=M.E. Sharpe|isbn=978-0-7656-0606-8|page=36}}</ref>։ Սմիթը խստորեն քննադատում էր մերկանտիլիստներին, բայց միաժամանակ ներկայացրեց նաև ֆիզիոկրատներին՝ «վերջինիս բոլոր թերություններով հանդերձ», և ասաց, որ «հավանաբար ճշմարտությանն ամենամոտ կանգնած մոտեցումն է»<ref>{{cite book|last=Skousen|first=Mark|title=The Making of Modern Economics: The Lives and Ideas of the Great Thinkers|url=https://books.google.comam/books?id=QV2OJqbt45oC&pg=PA36|year=2001|publisher=M.E. Sharpe|isbn=978-0-7656-0479-8|page=36}}</ref>։
 
===Դասական քաղաքատնտեսություն===
Տող 246.
{{քաղվածք|Մարդիկ հիմնականում ո՛չ մտադիր են նպաստել հասարակական շահին, ո՛չ էլ գիտեն՝ ինչ չափով են դրան նպաստում իրականում։ Նրանք միայն հետևում են իրենց շահին, և փորձելով ստանալ առավելագույն հնարավոր արժեքը՝ հետամուտ են լինում միայն սեփական օգուտին և դրանով հանդերձ անտեսանելի ձեռքի շնորհիվ նպաստում են մի բանի, որը նրա մտադրությունների մեջ ամենևին չկար։ Հետևելով սեփական շահին՝ հաճախ նրանք ավելի մեծ չափով են նպաստում հասարակական շահին, քան երբ իրականում ունեն վերջինիս նպաստելու մտադրություն{{sfnp|Smith|1776|loc=Bk. IV: Of Systems of political Œconomy, ch. II, "Of Restraints upon the Importation from Foreign Countries of such Goods as can be Produced at Home", para. 9}}։| Ադամ Սմիթ }}
 
Հոգևարական [[Թոմաս Մալթուս|Թոմաս Ռոբերտ Մալթուսը]] ([[1798|1798 թվական]]) ցածր կենսամակարդակը փորձում էր բացատրել «նվազող արդյունքի» տեսությամբ։ Մարդկային հասարակությունը աճում է [[Երկրաչափական պրոգրեսիա|երկրաչափական պրոգրեսիայով]]՝ գերազանցելով սննդի արտադրությանը, որն աճում է [[Թվաբանական պրոգրեսիա|թվաբանական պրոգրեսիայով]]։ Արագ աճող [[Բնակչություն|բնակչությունը]]՝ ի հակադրություն սահմանափակ հողային ռեսուրսների, փոքրացնում է միավոր աշխատանքից ստացված արդյունքը։ Ըստ նրա՝ այս ամենի արդյունքը կլինեն ցածր [[Աշխատավարձ|աշխատավարձերը]], և հետևաբար կնվազի բնակչության կենսամակարդակը<ref>{{cite book |last=Malthus |first=Thomas |date=1798 |title=An Essay on the Principle of Population |publisher=J. Johson Publisher|An Essay on the Principle of Population }}</ref>։ Սակայն տնտեսագետ Ջուլիան Լինկոլն Սայմոնը քննադատել է այս տեսությունը<ref>{{cite book|last=Simon|first=Julian Lincoln|title=The Ultimate Resource|year=1981|publisher=Princeton University Press|The Ultimate Resource}}; and {{cite book|last=Simon|first=Julian Lincoln|title=The Ultimate Resource 2|url=https://books.google.comam/books?id=wVyDwYqq5fMC&pg=PP1|year=1996|publisher=Princeton University Press|isbn=978-0-691-00381-8}}</ref>։
 
Մինչ [[Ադամ Սմիթ|Ադամ Սմիթը]] կենտրոնանում էր հարստության ստեղծման վրա, [[Դավիթ Ռիկարդո|Դավիթ Ռիկարդոն]] ([[1817|1817 թվական]]) ուշադրության կենտրոնում ներառեց հարստության [[Բաշխում (տնտեսագիտություն)|բաշխումը]] հողի սեփականատերերի, աշխատողների և կապիտալիստների միջև։ Նա տեսնում էր հակասություն մի կողմից հողի սեփականատերերի, իսկ մյուս կողմից աշխատանքի և [[Կապիտալ|կապիտալի]] միջև։ Ռիկարդոն նշում էր, որ հասարակության ու կապիտալի աճը սահմանափակվում է հողի ֆիքսված [[Առաջարկ|առաջարկի]] պատճառով, արդյունքում հողի ռենտան աճում է, իսկ [[Աշխատավարձ|աշխատավարձն]] ու [[Շահույթ|շահույթը]]՝ նվազում։ Նա առաջինն էր, որ սահմանեց համեմատական առավելությունների սկզբունքը, որի համաձայն երկրները պետք է մասնագիտանան այն ապրանքների արտադրության գծով և արտահանեն այն, որի արտադրության ծախքը համեմատաբար փոքր է<ref>{{cite book |first=David |last=Ricardo |date=1817 |title=On the Principles of Political Economy and Taxation |publisher=John Murray|On the Principles of Political Economy and Taxation }}</ref>։ Այս սկզբունքը համարվում է առևտրից ստացվող օգուտների «հիմնական վերլուծական բացատրությունը»<ref>{{cite encyclopedia |Ronald Findlay |first=Ronald |last=Findlay |date=2008 |edition=second |editor-first1=Steven N. |editor-last1=Durlauf |editor-first2=Lawrence E. |editor-last2=Blume |url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde2008_C000254 |doi=10.1057/9780230226203.0274|title=The New Palgrave Dictionary of Economics |pages=28–33 |isbn=978-0-333-78676-5 |chapter=Comparative advantage }}</ref>։
Տող 264.
Ռոբինսը գրում էր․ «Տնտեսագիտությունն ուսումնասիրում է մարդկանց վարքագիծը՝ որպես հարաբերություն արդյունքների և սահմանափակ ռեսուրսների միջև, որոնք ունեն բազում կիրառություններ»{{sfnp|Robbins|2007|p=16}}։ Տասնամյակներ տևած քննարկումներից հետո Ռոբինսի սահմանումը դասկանան տնեսագետների կողմից լայնորեն ընդունվեց և ճանապարհ բացեց գիտական տարբեր աշխատությունների համար<ref>{{cite conference |title=Defining Economics: the Long Road to Acceptance of the Robbins Definition |first1=Roger E. |last1=Backhouse |first2=Steven G. |last2=Medema |work=Lionel Robbins's essay on the Nature and Significance of Economic Science, 75th anniversary conference proceedings |date=10 December 2007 |pp=209–230 |url=http://darp.lse.ac.uk/papersdb/LionelRobbinsConferenceProveedingsVolume.pdf#page=213 |ref=harv}} also published in {{cite journal |title=Defining Economics: The Long Road to Acceptance of the Robbins Definition |journal=Economica |date=October 2009 |volume=76 |issue=Supplement 1 |pages=805–820 |jstor=40268907 |doi=10.1111/j.1468-0335.2009.00789.x|last1=Backhouse |first1=Roger E |last2=Medema |first2=Steve G }}</ref>։ Չնայած ոչ այդքան միանշանական, սակայն դասական շատ տնտեսագետներ ընդունեցին Ռոբինսոնի սահմանման որոշ տարբերակներ, այնուամենայնիվ, շատերը առաջ քաշեցին լուրջ առարկություններ{{sfnp|Backhouse|Medema|2007|page=223|ps=: "There remained division over whether economics was defined by a method or a subject matter but both sides in that debate could increasingly accept some version of the Robbins definition."}}։ Հստակ համաձայնության պակասի և այն պատճառով, որ արտդրությունը, սպառումը և բաշխումը հանդիսանում են տնտեսգիտության ուսումնասիրության հիմնական ուղղությունները, հին սահմանումը շատ ոլորտներում դեռևս մնում է արդիական։
 
Նոր [[1870]]-[[1910]] թվականներին ձևավորված այս ուղղությունը հետագայում անվանվեց «նեոդասական տնտեսագիտություն» և «մարժինալիզմ», իսկ «<nowiki/>[[քաղաքատնտեսություն]]<nowiki/>» տերմինը փոխարինվեց «տնտեսագիտության» նեոդասական ուղղության ներկայացուցիչ [[Ալֆրեդ Մարշալ|Ալֆրեդ Մարշալի]] կողմից<ref name="MarshallMarshall1888"/><ref name="Jevons1879"/>։ Այս ժամանակահատվածում մեծացավ նաև բնական գիտություններում օգտագործվող մաթեմատիկական մեթոդների ազդեցությունը տնտեսագիտության վրա<ref name="Clark">{{cite book |last=Clark |first=Barry |title=Political Economy: A Comparative Approach |url=https://books.google.comam/books?id=3wpiDzS45PsC&pg=PP1 |edition=second |year=1998 |publisher=Praeger |isbn=978-0-275-95869-5}}</ref>։
 
Նեոդասական տնտեսագիտությունը նկարագրեց [[Առաջարկ|առաջարկը]] և [[Պահանջարկ|պահանջարկը]] որպես հավասարակշիռ գինը և քանակը որոշող հիմնական գործոններ՝ ազդելով և՛ արդյունքի տեղաբաշխման, և՛ եկամուտների բաշխման վրա։ Այս ուղղության տնտեսագետները ժխտեցին [[Արժեքի աշխատանքային տեսություն|արժեքի աշխատանքային տեսությունը]] և ներմուծեցին արժեքի սահմանային օգտակարության տեսությունը (պահանջարկի տեսանկյունից) և ծախքերի ավելի ընդհանրացված տեսություն (առաջարկի տեսանկյունից)<ref>{{cite encyclopedia |last=Campos |first=Antonietta |date=1987 |work=The New Palgrave: A Dictionary of Economics |volume=III |p=320 |edition=first |editor-first1=John |editor-last1=Eatwell |editor-first2=Murray |editor-last2=Milgate |editor-first3=Peter |editor-last3=Newman |url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde1987_X001393 |doi=10.1057/9780230226203.3031|title=The New Palgrave Dictionary of Economics |isbn=9780333786765 |chapter=Marginalist economics }}</ref>։
Տող 298.
Վատատեսական գիտությունը տնտեսագիտության այլընտրանքային, նսեմացնող ու ծաղրական անվանում է, որը տրվել է [[19-րդ դար|19-րդ դարում]] [[Թոմաս Քարլայլ|Թոմաս Քարլայլի]] կողմից։ Քարլայլը պաասխանել է հոգևորական [[Թոմաս Մալթուս|Թոմաս Ռոբերտ Մալթուսի]] ([[18-րդ դար]]) աշխատությանը, որում վատատեսորեն կանխատեսում էր, որ կհաստատվի սով, որովհետև բնակչության աճը գերազանցում է սննդի առաջարկի աճին։ Քարլայլը [[Ջոն Ստյուարտ Միլ|Ջոն Ստյուարտ Միլի]] հետ ստրկության վերաբերյալ բանավեճում կողմ է արտահայտվել ստրկատիրության մասին, միչդեռ Միլը դեմ էր դրան։
 
Որոշ տնտեսագտներ, ինչպիսիք են [[Ջոն Ստյուարտ Միլ|Ջոն Ստյուարտ Միլը]] և [[Լեոն Վալրաս|Լեոն Վալրասը]], հիմնավում էին, որ հարստության արտադրությունը պետք չէ կապակցել դրա բաշխման հետ<ref>{{cite book |last=Routh |first=Guy |Guy Routh |title=The Origin of Economic Ideas |url=https://books.google.comam/books?id=d2KwCwAAQBAJ&pg=PP1 |edition=second |year=1989 |publisher=Palgrave Macmillan UK |isbn=978-1-349-20169-3}}</ref>։
 
«<nowiki/>[[Ազգերի հարստություն|Ազգերի հարստության բնույթի և պատճառների հետազոտություն]]<nowiki/>» աշխատության մեջ [[Ադամ Սմիթ|Ադամ Սմիթը]] նշում է մի շարք խնդիրներ, որոնք այդ ժամանակ [[Բանավեճ|բանավեճի]] առարկա էին։ Սմիթը կտրուկ քննադատում է քաղաքական կողմնորոշումներ ունեցող մարդկանց, որվքեր փորձում են իրենց խմբի ազդեցությունն օգտագործելով մանիպուլացնել [[Կառավարություն|կառավարությանը]] և պարտադրել իրենց կամքը։ Սմիթի ժամանակ դրանք կոչվում էին քաղաքական ֆրակցիաներ՝ խմբակցություններ, սակայն մեր օրերում նրանց անվանում են լոբբիստական կամ ընդհանուր շահեր ունեցողների խմբեր, որոնց մեջ կարող են ներառվել միջազգային [[Բանկ|բանկերը]], կորպորատիվ կոնգլոմերացիաները, [[Օլիգոպոլիա|օլիգոպոլիաները]], [[Մենաշնորհներ|մենաշնորհները]], առևտրային և այլ միությունները։
Տող 304.
Տնտեսագիտությունն ունի մեծ դեր [[Կառավարություն|կառավարության]] քաղաքականության մասին [[տեղեկատվություն]] հաղորդելու գործում։ Ակադեմիական որոշ թերթեր բարձր են գնահատում տնտեսագիտության և քաղաքական որոշ հարցերի հաշտեցումն ավելի տեղեկացված քաղաքական միջավայր ձևավորելու համար։ Հաճախ պակասում են պրոֆեսիոնալ տնտեսագետների և պետական քաղաքականության հարաբերության օրենսդրական կարգավորումները։ Ըստ Ամերիկյան տնտեսական ասոցիացիայի տնտեսագետների կատարած հարցման՝ քաղաքական խնդիրներ են առևտրի սահմահափակումները, այն մարդկանց սոցիալական ապահովագրությունը, ովքեր միջազգային մրցակցության պատճառով կորցրել են իրենց աշխատանքը, գենետիկորեն մոդիֆիկացված սնունդը, թափոնների վերամշակումը, առողջության ապահովագրության հետ կապված որոշ խնդիրներ, բժշկական անփութությունը, բժշկական մասնագիտություն ստանալու դժվարությունները, ներքին օրգանների նվիրատվությունը, անառողջ սննունդը, հիփոթեքային զեղչերը, համացանցի միջոցով հարկումը, խաղատները, էթանոլի հարկը և գնաճի նպատակադրումը{{sfnp|Whaples|2009}}։
 
[[1977|1977 թվականին]] էկոլոգիական տնտեսագիտական ուղղության և կայուն տնտեսական աճի տնտեսագետ Հերման Դեյլին պնդում էր, որ գոյություն ունի տրամաբանական անհամապատասխանություն շեշտը տնտեսական աճի վրա դնելու և ռեսուրսների սահմանափակության միջև<ref name="Daly1991">{{cite book|last=Daly|first=Herman E.|Herman Daly|title=Steady-State Economics |chapter-url=https://books.google.comam/books?id=qmp5mPdJ474C&pg=PA98|edition=second|year=1991|publisher=Island Press|isbn=978-1-59726-872-1|pages=98–128|chapter=The Catechism of Growth Fallacies}}</ref>։
 
Դեյդրա Մակկլոսկին պնդում էր, որ տնտեսագիտական էմպիրիկ շատ առարկաներ վատ են ներկայացված։ Նա և Սթեֆըն Զիլիակը նշում են, որ թեև Մկկլոսկիի քննադատությունը լավ է ընդուվել, սակայն մինչ օրս պրակտիկան չի բարելվվել<ref name=Ziliak2004>{{cite journal |last1=Ziliak |first1=Stephen T. |last2=McCloskey |first2=Deirdre N. |date=April 2004 |title=Size Matters: The Standard Error of Regressions in the ''American Economic Review'' |journal=Econ Journal Watch |volume=1 |issue=2 |pages=331–358 |url=http://www.econjournalwatch.org/pdf/ZiliakMcCloskeyAugust2004.pdf}}</ref>։ Այս վերջին պնդումը վիճելի է{{sfnp|Hoover|Siegler|2008}}։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Տնտեսագիտություն» էջից