«Ավիցեննա»–ի խմբագրումների տարբերություն

Նրա հեղինակած աշխատություններից ամենահայտնիներն են Բժշկության Գիրքը, որը փիլիսոփայական և գիտական հանրագիտարան է, և ''Կանոն բժշկության'' ձեռնարկը, որը 1650 թթթվականից սկսած հիմնական ուղեցույց է հանդիսացել [[Արևելք|Արևելքի]] և [[Եվրոպա|Եվրոպայի]] առաջավոր բժշկական համալսարանների համար։ Վերջին աշխատությունը մի անի անգամ վերահրատարակվել է Նյու-Յորքում: Ավիցեննայի ուսմունքը հիմնվում էր [[Գալեն Կլավդիոս|գալենյան]] ուսմունքի, [[Արիստոտել|արիստոտելյան]] մետաֆիզիկայի, ինչպես նաև ավանդական պարսկական ու արաբական բժշկության վրա։

Ավիցեննան իսլամական [[Ոսկե դար|Ոսկե դարի]] շրջանում ստեղծել է աշխատությունների ընդարծակ ժողովածու, ինչի ընթացքում խորապես ուսումնասիրվել են հունահռոմեական, պարսկական և հնդկական աշխատություններ: Հինդիի դպրոցի կողմից թարգմանված հունահռոմեական նյութերը մեկնաբանվում և հիմնովին զարգացում էին ստանում Իսլամիկ [[Մտավորականություն|մտավորականների]] կողմից և վերամշակվում էին հիմնվելով պարսկական և հնդկական մաթեմատիկական համակարգերի , աստղագիտության և բժշկության վրա<ref>{{cite encyclopedia|title=Major periods of Muslim education and learning|year=2007|encyclopedia=Encyclopædia Britannica Online|accessdate=2007-12-16|location=|publisher=|url=http://www.britannica.com/eb/article-47496/education|archiveurl=https://web.archive.org/web/20071212112030/http://www.britannica.com/eb/article-47496/education|archivedate=12 December 2007 <!--DASHBot-->|deadurl=no}}</ref> :

[[Ղուրան|Ղուրանի]] և [[Հադիս|Հադիսի]] ուսումնասիրությունները զարգացել են այս դպրոցների ազդեցության ներքո: Աստվածաբանությունն ու փիլիսոփայությունը հետագայում ավելի խորապես են ուսումնասիրվել մասնավորապես Ավիցեննայի և նրա գաղափարակիցների կողմից: Ալ-Ռազին և [[Ալ-Ֆարաբի|Ալ-Ֆարաբին]] ապահովել են բժշկության և փիլիսոփայության մեթոդոլոգիական և գիտական հատվածը: Ավիցեննային հասանելի էին [[Բալխ]]ի, [[Խորեզմ]]ի, [[Գորգան]]ի, [[Սպահան]]ի և [[Համադան]]ի հսկայական գրադարանները: Տարբեր նյութերից կարելի է տեսնել , որ նա վիճաբանում էր փիլիսոփայական տեսակետները այդ ժամանակի մեծագույն ուսուցիչների հետ:

Ծնվել է Աֆշանա գյուղում ([[Բուխարա (այլ կիրառումներ)|Բուխարայի]] մոտ), պետական պաշտոնյայի ընտանիքում։ Նրա մայրը՝ Սիտարան, Բուխարայից էր <ref>''"Avicenna"''[[Encyclopædia Britannica]], Concise Online Version, 2006 ([http://www.britannica.com/eb/article-9011433/Avicenna]); D. Gutas, ''"Avicenna"'', in [[Encyclopædia Iranica]], Online Version 2006, ([http://www.iranica.com/newsite/articles/v3f1/v3f1a046.html LINK]); Avicenna in (Encyclopedia of Islam: © 1999 Koninklijke Brill NV, Leiden, The Netherlands)</ref>, իսկ հայրը՝ հարգարժան [[Իսմայիլականություն|իսմայիլական]]<ref name="Corbin1993">{{cite book|title=History of Islamic Philosophy, Translated by Liadain Sherrard, Philip Sherrard|last=Corbin|first=Henry|publisher=London; Kegan Paul International in association with Islamic Publications for The Institute of Ismaili Studies|year=1993|isbn=0-7103-0416-1|pages=167–175|oclc=22109949|authorlink=Henry Corbin|orig-year=First published French 1964)}}</ref> գիտնական էր [[Բալխ]]ից: Նրա հայրը [[Սամանիների պետություն|Սամանիների պետության]] Խարմազան գյուղի կառավարության անդամ էր: Հինգ տարի անց ծնվել է Ավիցեննայի կրտսեր եղբայրը՝ Մահմուդը: Ավիցեննան փոքր տարիքից է սկսել սովորել [[Ղուրան|Ղուրանը]] և գրականությունը, ընդ որում այնպիսի խորությամբ, որ արդեն 10 տարեկան հասակում ամբողջովին ուսումնասիրել էր այն<ref>Khorasani, Sharaf Addin Sharaf, Islamic Great Encyclopedia.p1.1367 solar</ref>: Նա սովորել էր հնդկական թվաբանությունը հնդիկ մրգավաճառ Մահմուդ Մասահիից<ref name=":0">Khorasani Sharaf, Islamic Great Encyclopedia, vol.1.p.1.1367 solar</ref>, իսկ հետո ավելի խորացրեց մի թափառող գիտնականից, ով վաստակում էր իր ապրուստը հիվանդներին բուժելով և երիտասարդներին ուսուցանելով: Նա նաև ուսումնասիրել է Ֆիքը՝ իսլամական իրավաբանությունը Սուննի իսլամիստական գիտնական Իզմաիլ ալ-Զահիդի օգնությամբ<ref name=":0" />: Ավիցեննան մի ոչ այդ քան հայտնի փիլիսոփա Աբու Աբդուլա Նաթելիի օգնությամբ ուսումնասիրել է որոշ փիլիսոփայական գրքեր, ինչպիսիք են [[Պորփյուր|Պորփյուրի]] ծանոթությունները, [[Սկզբունքներ|Էվկլիդեսի սկզբունքները]], [[Կլավդիոս Պտղոմեոս|Կլավդիոս Պտղոմեոսի]] [[Ալմագեստ|Ալմագեստը]]<ref>Sharaf Khorasani, Islamic Great encyclopedia, vol.1.p.1. 1367 solar</ref>: Լինելով դեռահաս նա շատ մտահոգված էր [[Արիստոտել|Արիստոտելի]] [[Մետաֆիզիկա|Մետաֆիզիկայով]] , որը մինչև [[Ալ-Ֆարաբի|Ալ-Ֆարաբիի]] մեկնաբանությունը կարդալը նա չէր կարողանում հասկանալ:

Իբըն Սինայի առաջին նշանակումն այն էր, որ էմիր Նուհ II-ը նրան վստահեց իր բուժումը վտանգավոր հիվանդությունից (997): Այս ծառայության համար Իբըն Սինայի կարևոր պարգևը այն էր, որ նրան հասանելի դարձան Սամանիդների թագավորական գրադարանը, որտեղ պահպանվում էին մեծագույն գիտնականների հայտնի աշխատությունները: Երբ գրադարանը ոչնչացվեց կրակով, Իբըն Սինայի թշնամիները մեղադրեցին նրան այն այրելու համար՝ իբր իր գիտելիքի սկզբնաղբյուրները թաքցնելու համար է նա այդ արել: Մինչդեռ նա օգնում էր իր հայրիկին իր ֆինանսական գործերում, կարողանում էր ժամանակ գտնել իր առաջին ստեղծագործությունները գրելու համար: Երբ Իբըն Սինան 22 տարեկան էր, նա կորցրեց իր հորը: Սամանիդների դինաստիան անկում ապրեց 1004 թ.թվականի դեկտեմբերին: Իբըն Սինան, կարծես թե, հրաժարվեց [[Մահմուդ Ղազնևի]]ի առաջարկներից և տեղափոխվեց արևմտյան շրջան՝դեպի Ուրգեչ, որը գտնվում է ներկայիս Թուրքմենստանում, ուր գիտնականների բարեկամը համարվող վեզիրը նրան փոքր ամսական կրթաթոշակ նշանակեց: Վճարը շատ փոքր էր, այնուամենայնիվ, Իբըն Սինան տեղից տեղ էր անցնում [[Նիշապուր|Նիշապուրի]] և [[Մերվ|Մերվի]] շրջաններով դեպի [[Խորասան (պատմական երկրամաս)|Խորասանի]] սահմանները, փնտրելով հնարավորություն իր շնորհքները ցուցաբերելու համար: Թաբարիստանի առատաձեռն կառավարիչ Քաբուսի,ինքնուս բանաստեղծի եւ գիտնականի, մոտ Իբըն Սինան ակնկալում էր ապաստան գտնել, բայց հենց այդ օրերին (1012) նույն կառավարիչը սպանվել իր ապստամբած զորքերի կողմից: Իբն Սինան հենց ինքն էլ տառապում էր մի քանի հիվանդություններից: Ի վերջո, Գորգանում, [[Կասպից ծով|Կասպից ծովի]] մոտ, Իբըն Սինան հանդիպեց մի ընկերոջ հետ, ով անշարժ գույք էր գնել սեփական տան մոտ, որտեղ Իբըն Սինան սկսեց դասախոսություններ կարդալ [[Տրամաբանություն|տրամաբանության]] և [[Աստղագիտություն|աստղագիտության]] թեմաներով: Իբըն Սինայի մի քանի դաշնագրեր գրվել են այս հովանավորի համար: Նրա Բժշկության Կանոնի մեկնարկը նույնպես թվագրվում է Հիրքանիայում գտնվելու ժամանակաշրջանի հետ:

Իբըն Սինան ժամանակավորապես բնակվեց Ռեյում, ժամանակակից [[Թեհրան]]<nowiki/>ի հևեւանությամբ, որտեղ վերջին Բույիհիդ էմիրի որդի Մահդ Ալ Ադդաուլան էր ղեկավարում իր մ՝որ Սեյեդեն Խաթունի հովանու ներքո:Ավիցեննան ի մոտ 30 կարճ աշխատանքնեգրեցեն Ռեյում: Այնուհանդերձ, ռեգենտևեւ նրա կրտսեր եղբոր՝ Շամս ալ-Դաուլայի մևեւ տեղի ունեցած մշտական ​​բռնություննեածհոգնեցրեցին նրան և , ստիպեցին գիտնականին հեռանալ այդ տարածաշրջանից: Ղազվինում կարճևեւ ժամանակ բնակվելուց հետո նա տեղափոխվեց դեպի հարավ՝դեպիհարավ՝ դեպի Համադան, որտեղ կառավարում էր Շամս Ալ Դաուլա էմիրը: Սկզբում Իբըն Սինան աշխատանքի անցավ բարձաշխարհիկ մի կնոջ մոտ, բայց Էմիրը լսելով նրա ժամանման մասին, նրան կարգեց որպես բժիշկ : Իբըն Սինան աշխատեց նույնկիս վեզիրի մոտ: Բայց մի օր Էմիրը որոշում կայացրեց վտարել նրան երկրից: Այնուամենայնիվ Իբըն Սինան քառասուն օր մնաց թաքնված Շեյխ Ահմեդ Ֆահելի տանը, միևեւ նոր հիվանդության բացահատումը չստիպեց էմիրին վերականգնել Ավիցեննային իր պաշտոնում: Նույնիսկ այս խայտառակ ժամանակահատվածում Իբն Սինան հորդորեց ուսումը եւ ուսուցումը: Ամեն երեկո, իր մեծ գործերից՝ Կանոնից և Սանատիոյից հատվածներ էին մեկնաբանվում և բացատրվում իր աշակերտներին: Էմիրի մահվանից հետո Իբն Սինան այլևս վեզիր չէր ստիպված և թաքնվեց դեղագործի տանը, որտեղ նա ինտենսիվ ջանքերով շարունակեց աշխատել իր գոի իերվ:ար

Իբըն Սինայի կյանքի վերջին տաս-տասներկու տարիները անցել են Քաքույեդի իշխան Մուհամմեդ Իբըն Ռուստամ Դուշմանզյարի (որը հայտնի է նաև Ալլա Ալ-Դավլա) մոտ աշխատելով, որին նա ծառայել է որպես բժիշկ , ընդհանուր գրական եւև գիտական ​​խորհրդատու՝ նույնիսկ իր բազմաթիվ արշավների ընթացքում:

Նրա ընկերները նրան խորհուրդ տվեցին հանգստանալ և կյանքը չափավոր դարձնել: Նա հրաժարվեց, ասելով, որ «ես նախընտրում եմ ապրել կարճ կյանքը նեղ լայնությամբ իր ամբողջ երկարության մեջ»<ref>{{cite book|url=https://books.google.am/books?id=B8k3fsvGRyEC&pg=PA85|title=Avicenna (Ibn Sina): Muslim Physician And Philosopher of the Eleventh Century|author=Aisha Khan|publisher=The Rosen Publishing Group|page=85}}</ref>: Մահվան մահճին զղջման զգացողությունը տիրել էր նրան, նա իր ունեցվածքը նվիրեց աղքատներին, վերականգնել անարդարացի ձեռքբերումները, ազատեց իր ստրուկներին և մինչև մահը կարդաց [[Ղուրան]]<ref name="osler">{{Cite book|title=The Evolution Of Modern Medicine|last=Osler|first=William|publisher=[[Kessinger Publishing]]|year=2004|isbn=1-4191-6153-9|page=72|authorlink=William Osler}}</ref>: Նա մահացել է 1037 թ-իթվականի հունիսին, հիսունութ տարեկան հասակում, [[Ռամադան]] ամսվա ընթացքում եւ թաղվել է Իրանի Համադան քաղաքում<ref name="osler" />:

Իբըն Սինան լայնորեն գրեց իսլամական վաղ փիլիսոփայության մասին, հատկապես սուբյեկտների [[Տրամաբանություն|տրամաբանության]], [[Բարոյագիտություն|բարոյագիտության]] և [[Մետաֆիզիկա|մետաֆիզիկայի]] մասին: Նրա ստեղծագործությունների մեծ մասը գրվել է [[արաբերեն]], այնուհետև Մերձավոր ԱրեւելքիԱրևելքի գիտական լեզուներով իսկ որոշները պարսկերեն: Լեզվական նշանակության մասին նույնիսկ մինչեւմինչև այս օր կան պահպանված մի քանի գրքեր են, որոնք նա գրել է մաքուր պարսկերեն լեզվով :լեզվով։

Նրա բժշկության գիրքը հասանելի դարձավ Եվրոպայում մասնակի լատիներեն թարգմանությամբ՝ «Sufficientia» անվանումով և որոշ հեղինակներ «Լատինական Ավիցենիզմը» որոշակի ընթացքում բնորոշում էին որպես ՙ՚ծաղկող՚՚ , զուգահեռներ տանելով Լատինական Ավերոյիզմի հետ, որը ճնշվել էր Փարիզի 1210 թթվականի և 1215 թթվականի հրամանագրերով<ref><!--there is apparently a whole body of scholarly controversy behind this, and you shouldn't just drop this stuff in passing as if it were factual. Google "Latin Avicennism" and you get material for a giant and involved article in its own right-->

Ավիցեննայի հոգեբանությունը և գիտելիքների տեսությունը ազդեցություն ունեցավ Վիլյամ Օուվերթենի<ref name="IEP">{{cite web|url=http://www.iep.utm.edu/a/avicenna.htm#H5|title=The Internet Encyclopedia of Philosophy, Avicenna (Ibn Sina) (c. 980–1037)|date=2006-01-06|publisher=Iep.utm.edu|accessdate=2010-01-19}}</ref>, Փարիզի եպիսկոպոսի<ref name="IEP" /> , Ալբերտ Մագնուսի<ref name="IEP" /> վրա , մինչդեռ նրա մետաֆիզիկան ազդեց Թոմաս Աքվինասի<ref name="IEP" /> մտածելակերպի վրա:

Վաղ իսլամական փիլիսոփայությունը և իսլամական մետաֆիզիկան, որոնք դրոշմված են [[իսլամակա աստվածաբանության]] հետ, ավելի պարզ են տարբերակվում քան Արիստոտելիզմը՝ գոյությունը էությունը : Մինչդեռ գոյությունը պայմանականությունների և դիպվածների տիրույթ է, էությունը գոյության մեջ է, որը դուրս է պատահականություններից: Իբըն Սինայի փիլիսոփայությունը, հատկապես այն ինչը վերաբերում է մետաֆիզիկային, շատ պարտական ​​է Ալ-Ֆարաբիին: Իսլամական փիլիսոփայության հստակ բնորոշումը, զատ պատահականություններից, կարելի է տեսնել նրա աշխատանքներում:

Ավիցեննան առաջ բերեց Աստծո գոյության մասին փաստարկ, որը հայտնի է որպես ՙՙՃշմարտության ապացույցը՚՚ : Ավիցեննան պնդում էր, որ պետք է լինի «անհրաժեշտ գոյություն» (արաբերեն, վաժիբ ալ վուդ), մի անձ, որը չի կարող գոյություն ունենալ{{sfn|Adamson|2013|p=170}} և մի շարք փաստարկների միջոցով նա նույնացրեց այն իսլամի Աստծո հետ{{sfn|Adamson|2013|p=171}}: [[Փիլիսոփայություն|Փիլիսոփայության]] ներկա պատմաբան [[Փիթեր Ադամսոնը]] այս փաստարկը անվանեց Աստծո գոյության ամենակարևոր միջնադարյան փաստարկներից մեկը և Ավիցեննայի փիլիսոփայության պատմության մեջ ամենամեծ ներդրումը{{sfn|Adamson|2013|p=170}}: