«Պարսկերեն»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
Տող 64.
* [[Աֆղանստան]]ում՝ '''դարի''' կամ՝ '''ֆարսի դարի''' ({{rtl-lang|fa|فارسی دری \ فارسئ دری}} ''{{transl|fa|ֆարսի-յե դարի}})
* [[Տաջիկստան]]ում՝ '''տաջիկերեն''' ({{rtl-lang|fa|забони тоҷикӣ}} / {{rtl-lang|fa|فارسی تاجیکی}} ''{{transl|fa|զաբոն-ի թոջիկի}}'')
 
Աֆղանստանում «դարի» անունը պաշտոնապես հաստատվել է 1964 թ. քաղաքական նկատառումներով և հակադրելով Իրանում ընդունված «<nowiki/>[[ֆարսի]]<nowiki/>» անվան։
== Գիր ==
Պարսկերենն ու դարին գործածում են [[Արաբական այբուբեն|արաբական գրերի]] հիման վրա ստեղծված պարսկերեն այբուբենը։
Տող 116 ⟶ 117՝
 
===Գեղագրություն ===
Պարսկերենն ունի զանազան գրատեսակներ, որոնց մի մասը սկիզբ է առել իսլամական այլ երկրներից, մի մասն էլ զուտ իրանական են: Ամենահայտնի գրատեսակները հետևյալն են՝ [[թալիղ]], [[նասթալիղ]] և շեքասթե –ե նասթալիղ: Այլ երկրներում առավել սիրված է նասթալիղ գրատեսակը և նրբագեղության համար անվանվում է «իսլամական  գրերի հարս»:
 
Գեղագրությունը վաղեմի պատմություն ունի: Այն առավել տարածված էր արաբերենում, սակայն հետագայում ի հայտ եկան նոր գրատեսակներ, որոնք ավելի շատ օգտագործվում են պարսից լեզվում: Օրինակ՝ Սեֆյանների դարաշրջանում առաջացավ թալիղ գրատեսակը, որի գրելաձևն աստիճանաբար փոխվեց (գծերը «ավելի ջարդվեցին»): [[Պատկեր:Nashk.jpg|մինի|Թալիղ գրատեսակի օրինակ]]
Տող 122 ⟶ 123՝
Հիջրայի հինգերորդ դարից նասխի գրելաձևն աստիճանաբար փոխվեց, և յոթերորդ դարի կեսերից իրանական գրչի կատարելագործման արդյունքում ստեղծվեց նոր
 
գիր, որն անվանվեց թալիղ և մեծ տարածում գտավ: Այն կիրառվում էր գրքեր ու բանաստեղծական ժողովածուներ գրելիս: [[Թալիղ]] գրատեսակը շարունակեց կատարելագործվել մինչև 8-րդ դարի վերջը: Արագ գրելը պատճառ դարձավ, որ թույլատրվի տառերի ու բառերի կապակցված գրելաձևը, և առաջ եկավ նոր գրատեսակ՝ շեքասթե թալիղը: Այդ գրատեսակը, որը հիմնականում կիրառում էին գրագիրներն ու դպիրները, կոչվում էր նաև [[թարասոլ]]:
 
Ժամանակակից իրանցի գեղագիրները քիչ են ծանոթ թալիղ գրատեսակին, փոխարենը եգիպտացիներն ու օսմաններն իրենց համար նախընտրելի փոփոխություններ են կատարել թալիղ գրատեսակում  և այն անվանել դիվանի: 
Տող 128 ⟶ 129՝
Իսլամական դարաշրջանի սկզբից առ այսօր առաջացած գրատեսակներից ամենագեղեցիկը նասթալիղն է, որը համարվում է նաև «իսլամական գրատեսակների հարս»: Այդ գրատեսակը, որ երկու թալիղների խառնուրդ կամ նասթալիղ էր անվանվում, կատարելագործվեց Միր Ալի Թավրիզիի միջոցով: Նասթալիղ գրատեսակը համապատասխանում է գեղեցկության բոլոր չափանիշներին՝ չափավորություն, համաչափություն, կայունություն, ներդաշնակություն, վայելչագրություն: Բացի արտաքին գեղեցկությունից, գրելու արագությունն ու դյուրինությունը, նաև բառերն ու նախադասությունները հեշտ ընթերցելն են նպաստել այդ գրատեսակի տարածմանը: Վերջին երեսուն-քառասուն տարիների ընթացքում հետաքրքրությունը նասթալիղի հանդեպ աճել է, և այդ գրատեսակով գրող շատ գեղագիրներ են հայտնվել: Ժամանակակից արվեստագետներից կարելի է նշել Ամադ օլ Քոթաբի, Հոսեյն Միրխանիի, Հասան Միրխանիի, Ալի Աքբար Քավեի անունները, որոնք մեծ ջանք են թափել, որ գեղագրության այդ ճյուղը զարգանա ու տարածվի: Այսօրվա նասթալիղի հիմնադիրը Միր Էբադին է: 13-րդ դարի արվեստագետ [[Մոհամմադ Ռեզա Քարոլ]]<nowiki/>ը որոշակի փոփոխություններ մտցրեց [[Միր Էբադի]]<nowiki/>ի ոճում, որն ավելի գեղեցկացրեց և տպագրության հետ համադրվելու հարցում մեծ դեր խաղաց: [[Միրզա Ղոլամ Ռեզա|Միրզա Ղոլամ Ռեզա Էսֆահանի]]<nowiki/>ն նույնպես այդ ժամանակաշրջանի արվեստագետներից է, որը  շատ արհեստավարժ գրում էր այդ գրատեսակով: Այնուամենայնիվ, նասթալիղի ամենակարևոր առանձնահատկությունը նրա գեղեցկությունն է:[[Պատկեր:Nastaligh.jpg|մինի|Նասթալիղ գրատեսակ|alt=|կենտրոն]]
===  Շեքասթե-ե նասթալիղ ===
Իրանական գեղագրության տեսակներից մեկն էլ [[շեքասթե-ե նասթալիղննասթալիղ]]<nowiki/>ն է, որի կորություններն ու անցումները շատ գեղեցիկ են: Նրա ամենացայտուն առանձնահատկությունը գրելու սահունությունն ու արագությունն է: Այն իրանական ծագում ունի և անմիջականորեն կապված է թալիղի ու նասթալիղի հետ: Այն ի հայտ եկավ 11-րդ դարի սկզբին և [[Սեֆյանների դարաշրջան]]<nowiki/>ի վերջին:
 
 
 
Գեղագրության այդ ոճում տառերն ու բառերը զանազան գեղեցիկ ձևերով են ներկայացվում: Այստեղ շարժումն ավելի ազատ է, քան նասթալիղում: Շեքասթե-ե նասթալիղը լայնորեն կիրառվում է նաև գծանկարչության ու գրաֆիկայի ասպարեզում:
Տող 159 ⟶ 162՝
 
=== Ցուցական դերանունների կազմավորում ===
[[Ցուցական դերանուններինդերանունները պարսկերենում|Ցուցական դերանուն]]<nowiki/>ներին փոխարինում են համապատասխան վերջավորությունները՝ پدر ''փեդար'' «հայր» — پدرت ''փեդարաթ'' «քո հայրը» پدر پیرت ''փեդար-է փիրաթ'' «քո ծեր հայրը»։
{| class="standard"
|+
Տող 190 ⟶ 193՝
{{ծանցանկ}}
 
== Գրականություն ==
== Գրականության ցանկը ==
*1.    همایون فرخ، رکن الدین، ''سهم ایرانیان در پیدایش و آفرینش خط در جهان''،جهان، تهران، انتشارات اساطیر، ۱۳۸۴.
 
2.    خانلری، پرویز. تاریخ زبان فارسی (جلد ۱ از ۳). چاپ هفتم. فرهنگ نشر نو، ۱۳۸۲.
 
*3.    D. N. MacKenzie "An Early Jewish-Persian Argument". ''Bulletin of the School of Oriental and African Studies,'' University of London, Vol. 31, No. 2. (1968), pp.&nbsp; 249–269
 
*4.    رامیار، محمود. ''تاریخ قرآن''. تهران: انتشارات سپهد، چاپ دوم، سال ۱۳۶۲.
 
*5.    رحماندوست، مصطفی، فوت کوزه‌گری: مثل‌های فارسی و داستان‌های آن، تهران: انتشارات مدرسه، چاپ دوم: ۱۳۸۷، پیشگفتار. شابک: ۹۷۸۹۶۴۳۸۵۸۱۲۴
 
*6.    مسکوب، شاهرخ. ''هویّت ایرانی و زبان فارسی''. باغ آینه، ۱۳۷۳. ۳۵. شابک ‎۹۶۴۳۲۱۰۱۲X.
* همایون فرخ، رکن الدین، ''سهم ایرانیان در پیدایش و آفرینش خط در جهان''، تهران، انتشارات اساطیر، ۱۳۸۴.
* خانلری، پرویز. ''تاریخ زبان فارسی (جلد ۱ از ۳)''. چاپ هفتم. فرهنگ نشر نو، ۱۳۸۲.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE+%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86+%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C+%28%D8%AC%D9%84%D8%AF+%DB%B1+%D8%A7%D8%B2+%DB%B3%29&rft.aulast=%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%84%D8%B1%DB%8C%D8%8C+%D9%BE%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%B2&rft.au=%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%84%D8%B1%DB%8C%D8%8C+%D9%BE%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%B2&rft.date=%DB%B1%DB%B3%DB%B8%DB%B2&rft.pub=%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF+%D9%86%D8%B4%D8%B1+%D9%86%D9%88&rfr_id=info:sid/fa.wikipedia.org:%D8%AE%D8%B7_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C"></span>
* D. N. MacKenzie "An Early Jewish-Persian Argument". ''Bulletin of the School of Oriental and African Studies,'' University of London, Vol. 31, No. 2. (1968), pp.&nbsp;249–269
* رامیار، محمود. ''تاریخ قرآن''. تهران: انتشارات سپهد، چاپ دوم، سال ۱۳۶۲.
*رحماندوست، مصطفی، فوت کوزه‌گری: مثل‌های فارسی و داستان‌های آن، تهران: انتشارات مدرسه، چاپ دوم: ۱۳۸۷، پیشگفتار. شابک: ۹۷۸۹۶۴۳۸۵۸۱۲۴
*مسکوب، شاهرخ. ''هویّت ایرانی و زبان فارسی''. باغ آینه، ۱۳۷۳. ۳۵. شابک ‎۹۶۴۳۲۱۰۱۲X.
*''راهنمای زبان‌های ایرانی''، جلد دوم: ''زبان‌های ایرانی نو''، رودیگر اشمیت، ترجمهٔ آرمان بختیاری و دیگران، انتشارات ققنوس، چاپ اول، ۱۳۸۳
 
* خانلری، پرویز7. ''تاریخ  زبان راهنمای فارسیزبان‌های ایرانی، (جلد ۱دوم: اززبان‌های ۳)''.ایرانی چاپنو، هفتم.رودیگر فرهنگاشمیت، نشرترجمهٔ نو،آرمان ۱۳۸۲.بختیاری و دیگران، انتشارات ققنوس، چاپ اول، ۱۳۸۳<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE+%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86+%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C+%28%D8%AC%D9%84%D8%AF+%DB%B1+%D8%A7%D8%B2+%DB%B3%29&rft.aulast=%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%84%D8%B1%DB%8C%D8%8C+%D9%BE%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%B2&rft.au=%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%84%D8%B1%DB%8C%D8%8C+%D9%BE%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%B2&rft.date=%DB%B1%DB%B3%DB%B8%DB%B2&rft.pub=%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF+%D9%86%D8%B4%D8%B1+%D9%86%D9%88&rfr_id=info:sid/fa.wikipedia.org:%D8%AE%D8%B7_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C"></span>
== Արտաքին հղումներ ==
* [http://www.geonames.de GeoNames]