«Մարդու իրավունքներ»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
No edit summary |
|||
Տող 107.
Երեխայի իրավունքների կոնվենցիա (CRC) (ընդունվել է 1989 թ․, ուժի մեջ է մտել 1989 թ․) [5]
Բոլոր միգրանտ աշխատողների և նրանց ընտանիքների անդամների իրավունքների պաշտպանության մասին միջազգային կոնվենցիա (ICRMW) (ընդունվել է 1990 թ,)
Միջազգային քրեական դատարանի Հռոմի ստատուտ (ICC) (ուժի մեջ է մտել 2002 թ․)։
== Միջազգային կազմակերպություններ''' ''' ==
=== Միավորված ազգերի կազմակերպություն ===
[[Պատկեր:Unpicture.jpg|alt=|մինի|ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեա]]
Հիմնական հոդված․ Միավորված ազգերի կազմակերպություն
Միավորված ազգերի կազմակերպությունը (ՄԱԿ) համարվում է միակ բազմակողմ պետական մարմինը,քանի որը միջազգային իրավունքի<ref>{{Cite journal|date=2018-10-31|title=Jurisdiction|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Jurisdiction&oldid=866685708|language=en}}</ref> ընդհանուր իրավասությանն է`մարդու իրավունքների համընդհանուր օրենքի համար: ՄԱԿ-ի բոլոր մարմիններն ունեն խորհրդատվական գործառույթներ, ՄԱԿ-ի շրջանակներում կան բազմաթիվ հանձնաժողովներ ինչպիսիք են՝ ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդը<ref>{{Cite journal|date=2019-01-27|title=United Nations Security Council|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=United_Nations_Security_Council&oldid=880368351|language=en}}</ref> և ՄԱԿ-ի Մարդու իրավունքների խորհուրդը<ref>{{Cite journal|date=2019-01-27|title=United Nations Human Rights Council|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=United_Nations_Human_Rights_Council&oldid=880499029|language=en}}</ref>, որոնք պատասխանատու են մարդու իրավունքների վերաբերյալ տարբեր պայմանագրերի պաշտպանության համար: Մարդու իրավունքների գերագույն մարմինը համարվում է ՄԱԿ-ի Մարդու իրավունքների գերագույն մարմնի գրասենյակն է: Միավորված ազգերի կազմակերպությունը միջազգային մանդատ ունի։
... ապահովելով միջազգային համագործակցությունը միջազգային տնտեսական, միջազգային, սոցիալական, մշակութային կամ մարդասիրական բնույթի միջազգային խնդիրների լուծման գործում, ինչպես նաև խրախուսելով հարգել մարդու իրավունքները և հիմնարար ազատությունները բոլոր անձանց համար առանց ռասայի, սեռի, լեզվի կամ կրոնի խտրականության:
Միավորված ազգերի կազմակերպության Կանոնադրության<ref>{{Cite journal|date=2019-01-26|title=Charter of the United Nations|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Charter_of_the_United_Nations&oldid=880345279|language=en}}</ref> 1-3-րդ հոդվածները
== Միջազգային պաշտպանություն մակարդակում ==
=== Մարդու իրավունքների խորհուրդը ===
Հիմնական հոդված՝ ՄԱԿ-ի Մարդու իրավունքների խորհուրդը
ՄԱԿ-ի Մարդու իրավունքների խորհրդում ստեղծվել է 2005 թ. Համաշխարհային գագաթնաժողովում<ref>{{Cite journal|date=2018-09-04|title=2005 World Summit|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=2005_World_Summit&oldid=858037664|language=en}}</ref>,որը փոխարինելու է եկել ՄԱԿ-ի Մարդու իրավունքների հանձնաժողովին<ref>{{Cite journal|date=2018-09-26|title=United Nations Commission on Human Rights|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=United_Nations_Commission_on_Human_Rights&oldid=861270871|language=en}}</ref>, այն իրավասու է ուսումնասիրել մարդու իրավունքների խախտումները: Մարդու իրավունքների խորհուրդը Գլխավոր ասամբլեայի օժանդակ մարմինն է և ուղղակիորեն ներկայացնում է այն: Այն գտնվում է Անվտանգության խորհրդի ներքո, որը ՄԱԿ-ի կանոնադրությունը մեկնաբանելու<ref>{{Cite journal|date=2019-01-26|title=Charter of the United Nations|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Charter_of_the_United_Nations&oldid=880345279|language=en}}</ref> վերջնական լիազորություն է: Հարյուր իննսունինը անդամ պետություններից միայն քառասուն յոթ անդամները ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայի<ref>{{Cite journal|date=2019-01-22|title=United Nations General Assembly|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=United_Nations_General_Assembly&oldid=879681401|language=en}}</ref> գաղտնի քվեարկությամբ պարզ մեծամասնությամբ կարող են ընտրվել խորհրդի անդամ : Անդամները ծառայում են ոչ ավելի, քան վեց տարի ժամկետով, և նրանց անդամակցությունը կարող է կասեցվել մարդու իրավունքների կոպիտ խախտումների դեպքում: Խորհուրդը հիմնված է Ժնևում<ref>{{Cite journal|date=2019-01-24|title=Geneva|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Geneva&oldid=879896757|language=en}}</ref> և այն հրավիրվում է տարին երեք անգամ, ինչպես նաև արտակարգ իրավիճակներ արձագանքելու դեպքում հրավիրվում է լրացուցիչ նիստեր:
Անկախ փորձագետները (զեկուցողները) Խորհրդի կողմից վարձվում են մարդու իրավունքների ոտնահարման ենթադրյալ խախտումների հետաքննության և Խորհրդին ներկայացնելու համար համար:
Մարդու իրավունքների<ref>{{Cite journal|date=2019-01-27|title=United Nations Human Rights Council|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=United_Nations_Human_Rights_Council&oldid=880499029|language=en}}</ref> խորհուրդը կարող է պահանջել, որ Անվտանգության խորհուրդը իրենց փոխանցի նույնիսկ այն գործերը որոնք գտնվում են Միջազգային քրեական դատարանում<ref>{{Cite journal|date=2019-01-21|title=International Criminal Court|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=International_Criminal_Court&oldid=879422821|language=en}}</ref> (ICC) , նույնիսկ եթե քննարկվող գործը գտնվում է ՄՔԴ-ի իրավազորության ներքո:
=== ՄԱԿ-ի պայմանագրային մարմինները ===
Բացի քաղաքական մարմիններից, որոնց մանդատը բխում է ՄԱԿ-ի կանոնադրությունից, ՄԱԿ-ը սահմանել է մի շարք պայմանագրային մարմիններ, որոնք բաղկացած են անկախ փորձագետների հանձնաժողովներից, դրանք հետևում են, որ մարդու հիմնական իրավունքների միջազգային պայմանագրերից բխող մարդու իրավունքները լինեն ստանդարտներին և նորմերին համապատասխան: Դրանք աջակցում են և ստեղծվում են պայմանագրեր որոնք գտնվում են իրենց հսկողության տակ, բացառությամբ Տնտեսական, սոցիալական և մշակութային իրավունքների կոմիտեից, որը ստեղծվել է Տնտեսական և սոցիալական խորհրդի կողմից, դաշնագրին համապատասխան, նախապես նշանակված մոնիտորինգային գործառույթները իրականացնելու համար, նրանք պայմանագրերի համաձայն ստեղծվել են որպես տեխնիկական ինքնավար մարմիններ: նրանք վերահսկում և զեկուցում են մասնակից պետություններին այդ պայմանագրերի վերաբերյալ, հակառակ դաշնային միավորումների, որոնք, գործնականում ոչ թե աջակցում են Միավորված ազգերի կազմակերպությանը, չնայած գործնականում նրանք սերտորեն կապված են ՄԱԿ-ի համակարգի հետ և աջակցում են ՄԱԿ-ի Մարդու իրավունքների բարձրագույն հանձնակատարի<ref>{{Cite journal|date=2018-12-18|title=Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Office_of_the_United_Nations_High_Commissioner_for_Human_Rights&oldid=874329458|language=en}}</ref> (UNHCHR) և ՄԱԿ-ի Մարդու իրավունքների կենտրոնին։
* ՄԱԿ-ի Մարդու իրավունքների կոմիտեն խթանում է մասնակցությունը ՔՔԻՄԴ-ի<ref>{{Cite journal|date=2019-01-21|title=International Covenant on Civil and Political Rights|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=International_Covenant_on_Civil_and_Political_Rights&oldid=879439293|language=en}}</ref> նորմերին: Կոմիտեի անդամները կարծիք են հայտնում անդամ երկրների վերաբերյալ և որոշում են անհատական բողոքների վերաբերյալ, որոնք վավերացրել են պայմանագրին կից Լրացուցիչ արձանագրություններում: «Դիտողություններ» կոչված դատողությունները օրենքով պարտադիր չեն: Կոմիտեի անդամները հանդիպումներ են անցկացնում տարին երեք անգամ:
* Տնտեսական, սոցիալական և մշակութային իրավունքների կոմիտեն վերահսկում է ՏՍՄԻՄԿ-ին և ընդհանուր մեկնաբանություններ է տալիս երկրի արտադրողականության վավերացման վերաբերյալ: Նա իրավունք կստանա ընդունել բողոքներ, որոնք ուժի մեջ մտնելուց հետո ընդունվել են Ընտրովի արձանագրություն ընդունած երկրներից կողմից: Կարևոր է նշել, որ, ի տարբերություն այլ պայմանագրային մարմինների, տնտեսական հանձնաժողովը ոչ թե ինքնավար կառույց է, որը պատասխանատու է պայմանագրի կողմերի առջև, այլ անմիջականորեն հաշվետու է Տնտեսական և սոցիալական խորհրդի առջև, և իհարկե, ընդհանուր ժողովի: Սա նշանակում է, որ Տնտեսական կոմիտեն իր առանձնահատուկ դժվարությունները լուծում է միայն համեմատական «թույլ» միջոցների կիրառման միջոցով համեմատած այլ պայմանագրային մարմինների հետ:
* Մեկնաբանողների կողմից ներկայացված առանձնահատուկ դժվարությունները ներառում են `պայմանագրի սկզբունքների ակնհայտ անորոշությունը, իրավական տեքստերի և լուծումների հարաբերական բացակայությունը, բազմաթիվ պետությունների տնտեսական, սոցիալական և մշակութային իրավունքների լուծման անհամապատասխանությունը, այս ոլորտում ներգրավված ոչ կառավարական կազմակերպությունների համեմատաբար փոքր թվաքանակը և խնդիրները, ժամանակակից և ճշգրիտ տեղեկություններով:
* Ռասայական խտրականության վերացման կոմիտեն մոնիտորինգ է իրականացնում Ռասայական խտրականության վերացման մասին հանձնաժողովում<ref>{{Cite journal|date=2019-01-26|title=International Convention on the Elimination of All Forms of Racial Discrimination|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=International_Convention_on_the_Elimination_of_All_Forms_of_Racial_Discrimination&oldid=880260012|language=en}}</ref> և պարբերաբար անցկացնում է երկրների վերանայումներ: Այն կարող է բողոքարկել այն բողոքները, որոնք թույլ են տալիս անդամ պետություններին, սակայն դրանք իրավաբանորեն պարտադիր բնույթ չեն կրում: Նա նախազգուշացնում է, որ փորձեն կանխել կոնվենցիայի լուրջ խախտումները:
* Կանանց նկատմամբ խտրականության վերացման կոմիտեն վերահսկում է Կանանց նկատմամբ խտրականության բոլոր ձևերի վերացման մասին հանձնաժողովը<ref>{{Cite journal|date=2018-11-15|title=Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination Against Women|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Convention_on_the_Elimination_of_All_Forms_of_Discrimination_Against_Women&oldid=868911919|language=en}}</ref>: Նա ստանում է պետությունների զեկույցները իրենց աշխատանքների և մեկնաբանությունների վերաբերյալ և կարող է վճիռներ կայացնել այն բողոքների վերաբերյալ, որոնք ընտրվել են 1999 թ. Լրացուցիչ արձանագրությամբ:
* Խոշտանգումների դեմ կոմիտեն հետևում է ՄԱԿ-ի խոշտանգումների դեմ հանձնաժողովը<ref>{{Cite journal|date=2019-01-14|title=United Nations Convention against Torture|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=United_Nations_Convention_against_Torture&oldid=878340677|language=en}}</ref> և յուրաքանչյուր չորս տարում ստանում է պետական հաշվետվություններ դրանց կատարման վերաբերյալ և մեկնաբանություններ է տալիս դրանց վերաբերյալ: Նրա ենթահանձնաժողովը կարող է այցելել և հաստատել Օպտիմալ Արձանագրությունը ընտրած երկրները:
* Երեխայի իրավունքների հանձնաժողովը<ref>{{Cite journal|date=2018-03-22|title=Committee on the Rights of the Child|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Committee_on_the_Rights_of_the_Child&oldid=831740092|language=en}}</ref> հետևում է Երեխայի իրավունքների մասին կոնվենցիայն<ref>{{Cite journal|date=2018-12-16|title=Convention on the Rights of the Child|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Convention_on_the_Rights_of_the_Child&oldid=874040689|language=en}}</ref> եւ յուրաքանչյուր հինգ տարվա ընթացքում ներկայացրած պետությունների կողմից ներկայացված զեկույցների վերաբերյալ: Նա բողոքներ ստանալու իրավունք չունի:
* Միգրանտ աշխատողների կոմիտեն ստեղծվել է 2004 թվականին և այն վերահսկում է բոլոր միգրանտ աշխատողների և նրանց ընտանիքների անդամների իրավունքների պաշտպանության մասին միջազգային կոնվենցիայով<ref>{{Cite journal|date=2018-12-18|title=International Convention on the Protection of the Rights of All Migrant Workers and Members of Their Families|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=International_Convention_on_the_Protection_of_the_Rights_of_All_Migrant_Workers_and_Members_of_Their_Families&oldid=874293829|language=en}}</ref> և մեկնաբանություններ է տալիս յուրաքանչյուր հինգ տարին մեկ անգամ պետությունների ներկայացրած զեկույցների վերաբերյալ: Այն կունենա լիազորություն ընդունելու որոշակի խախտումների վերաբերյալ բողոքներ միայն այն դեպքում, երբ տասը անդամ պետությունները թույլ են տալիս դա:
*Հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների հանձնաժողովը<ref>{{Cite journal|date=2017-07-20|title=Committee on the Rights of Persons with Disabilities|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Committee_on_the_Rights_of_Persons_with_Disabilities&oldid=791536189|language=en}}</ref> ստեղծվել է 2008 թվականին, հաշվի առնելով Հաշմանդամների իրավունքների մասին կոնվենցիան<ref>{{Cite journal|date=2019-01-21|title=Convention on the Rights of Persons with Disabilities|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Convention_on_the_Rights_of_Persons_with_Disabilities&oldid=879416156|language=en}}</ref>: Նա իրավունք ունի բողոքներ ընդունել այն երկրների դեմ, որոնք ընտրել են Հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների մասին կոնվենցիայի Կամընտրական արձանագրությունը<ref>{{Cite journal|date=2018-12-06|title=Optional Protocol to the Convention on the Rights of Persons with Disabilities|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Optional_Protocol_to_the_Convention_on_the_Rights_of_Persons_with_Disabilities&oldid=872233986|language=en}}</ref>:
*Անհայտ կորածների հանձնաժողովը վերահսկում է բոլոր անձանց իրավունքների պաշտպանության մասին միջազգային կոնվենցիան<ref>{{Cite journal|date=2018-12-16|title=International Convention for the Protection of All Persons from Enforced Disappearance|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=International_Convention_for_the_Protection_of_All_Persons_from_Enforced_Disappearance&oldid=873986016|language=en}}</ref> չկիրառման դեպքում: Բոլոր մասնակից պետությունները պարտավոր են հանձնաժողովներին ներկայացնել հաշվետվություններ, թե ինչպես են իրականացնում իրենց վերապահվաշ իրավունքները: Հանձնաժողովը ուսումնասիրում է յուրաքանչյուր զեկույցը, վերանայում է իր խնդիրներն ու առաջարկությունները հաշվի է առնում մասնակից պետությունների կարծիքները, «դիտորդական եզրակացությունների» ձևով:
Յուրաքանչյուր պայմանագրային մարմին ստանում է քարտուղարության աջակցությունը Ժնևում Մարդու իրավունքների խորհուրդի և Մարդու իրավունքների գերագույն հանձնաժողովի գրասենյակի միջազգային պայմանագրերի բաժնի կողմից (բացառությամբ CEDAW- ի, որը աջակցում է Կանանց առաջխաղացման բաժին (OUR): Կանանց նկատմամբ խտրականության վերացման հանձնաժողովը նախկինում իր բոլոր նիստերը անցկացնում էր Նյու Յորքի Միավորված ազգերի կազմակերպության կենտրոնական շտաբում, սակայն այժմ հաճախ հանդիպումները հրավիրվում են Ժնևում ՄԱԿ-ի գրասենյակում: մնացաց բոլոր պայմանագրային մարմինները իրենց հանդիպումներն իրականացնում են Ժնևում: Մարդու իրավունքների կոմիտեն սովորաբար անցկացնում է իր մարտյան նիստը Նյու Յորքում:
== Տարածաշրջանային մարդու իրավունքներ ==
Տես նաև. Մարդու իրավունքների վերաբերյալ հոդվածների ցանկը ըստ երկրի<ref>{{Cite journal|date=2018-11-05|title=List of human rights articles by country|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=List_of_human_rights_articles_by_country&oldid=867468395|language=en}}</ref> մարդու իրավունքների ազգային հաստատությունները<ref>{{Cite journal|date=2018-09-02|title=National human rights institution|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=National_human_rights_institution&oldid=857707516|language=en}}</ref>:
Գոյություն ունեն բազմաթիվ տարածաշրջանային համաձայնագրեր և կազմակերպություններ, որոնք ներգրավված են մարդու իրավունքների խրախուսման և կարգավորման մեջ:
=== Աֆրիկա ===
[[Պատկեր:Flag_of_the_African_Union.svg|alt=|մինի|Աֆրիկայի Միության դրոշը]]
Հիմնական հոդված՝ Մարդու իրավունքները Աֆրիկայում<ref>{{Cite journal|date=2018-12-29|title=Human rights in Africa|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Human_rights_in_Africa&oldid=875783756|language=en}}</ref>
Աֆրիկյան միությունը<ref>{{Cite journal|date=2019-01-23|title=African Union|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=African_Union&oldid=879745465|language=en}}</ref> (ԱՄ) հանդիսանում է վերազգային միություն, որը բաղկացած է հիսուն երեք աֆրիկյան պետություններից: Այն հիմնադրվել է 2001 թ.-ին `ԱՀ-ի նպատակն է աջակցել Աֆրիկայում ժողովրդավարությանը, մարդու իրավունքների և կայուն տնտեսության կայացմանը, հատկապես` վերջնականապես ներգրավելով աֆրիկյան հակամարտությունը և ստեղծելով արդյունավետ ընդհանուր շուկա:
Մարդու և ազգային իրավունքների Աֆրիկյան հանձնաժողովը<ref>{{Cite journal|date=2018-12-03|title=African Commission on Human and Peoples' Rights|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=African_Commission_on_Human_and_Peoples%27_Rights&oldid=871799249|language=en}}</ref> (ՄԱԻԱՀ) համարվում է Աֆրիկյան Միության կեղծ դատական մարմինը, ինչպես նաև այն համարվում է աֆրիկյան մայրցամաքում որպես մարդու իրավունքների և կոլեկտիվ (ժողովուրդների) իրավունքների խթանման և պաշտպանության միջոց, ինչպես նաև Մարդու և ժողովրդների իրավունքների մասին աֆրիկյան խարտիայի մեկնաբանումը ինչպես նաև և Խարտիայի խախտումների անհատական բողոքների քննարկումը: Հանձնաժողովն ունի երեք խոշոր պատասխանատվության ողղություններ։
* Մարդու իրավունքների և ժողովուրդների խրախուսումը
* Մարդու իրավունքների և ժողովուրդների պաշտպանությունը
* Մարդու և ժողովուրդների իրավունքների մասին Աֆրիկյան խարտիայի մեկնաբանումը
Այս նպատակներին հասնելու համար Հանձնաժողովը լիազորված է «փաստաթղթեր հավաքել, անցկացնել հետազոտություններ և ուսումնասիրություններ կատարել աֆրիկյան հարցերի վերաբերյալ մարդու իրավունքների և ժողովուրդների, մարդու իրավունքների, կազմակերպել սեմինարներ, միջազգայի գիտական համախորհրդակցություններ և կոնֆերանսներ, տեղեկատվություն տարածել, խթանել ազգային և տեղական իրավապաշտպան հաստատություններին»․ և ժողովուրդների իրավունքները , ինչպես նաև անհրաժեշտության դեպքում, իրենց կարծիքը արտահայտել կամ առաջարկություններ ներկայացնել կառավարությանը» (Կանոնադրություն, հոդված 45):
Մարդու և ժողովուրդների իրավունքների Աֆրիկյան դատարանի<ref>{{Cite journal|date=2019-01-27|title=African Court on Human and Peoples' Rights|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=African_Court_on_Human_and_Peoples%27_Rights&oldid=880362574|language=en}}</ref> ստեղծման հետ կապված (Հռչակագրի համաձայն, որը ընդունվել է 1998 թ. և ուժի մեջ է մտել 2004 թ. հունվարին), Հանձնաժողովը կստանձնի լրացուցիչ պարտականություններ գործերի նախապատրաստման դատարանի իրավասությանը , 2004 թ. Հուլիսին ընդունված որոշմամբ ԱՄ վեհաժողովը որոշեց, որ Մարդու և ժողովուրդների ապագա դատարանը կմիավորվի Աֆրիկայի դատարան հետ:
Աֆրիկյան Միության դատարանը<ref>{{Cite journal|date=2018-04-17|title=Court of Justice of the African Union|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Court_of_Justice_of_the_African_Union&oldid=836852521|language=en}}</ref> կոչված է դառնալու «Միության հիմնական դատական մարմինը» (Աֆրիկյան միության դատարանի արձանագրության, հոդված 2.2): Թեև այն դեռևս չի ստեղծվել,այն նախատեսում է ստանձնել Մարդու և ժողովուրդների Աֆրիկյան Հանձնաժողովի իրավունքները և պարտականությունները, ինչպես նաև հանդես գալ որպես Աֆրիկյան Միության Գերագույն դատարան `բոլոր անհրաժեշտ օրենքներն ու պայմանագրերը մեկնաբանելու համար: Մարդու և ժողովուրդների իրավունքների Աֆրիկյան դատարանի ստեղծման մասին արձանագրությունը ուժի մեջ է մտել 2004 թ. Հունվարին , սակայն նրա միաձուլումը դադարեցրեց իր ստեղծումը: Դատարանը հաստատող արձանագրությունը ուժի մեջ կմտնի այն 15 երկրների կողմից վավերացնելուց հետո:
Աֆրիկայի շատ երկրներ մեղադրվում են միջազգային հանրության և հասարակական կազմակերպությունների կողմից մարդու իրավունքների խախտման մեջ ։
=== Հյուսիսային և Հարավային Ամերիկա ===
Ամերիկյան պետությունների կազմակերպությունը<ref>{{Cite journal|date=2019-01-28|title=Organization of American States|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Organization_of_American_States&oldid=880680350|language=en}}</ref> (ԱՊԿ) միջազգային կազմակերպություն է, որը գլխամասային գրասենյակը գտնվում է Վաշինգտոնում, Կոլումբիայի շրջանում<ref>{{Cite journal|date=2019-01-27|title=Washington, D.C.|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Washington,_D.C.&oldid=880475098|language=en}}</ref>, ԱՄՆ-ում: Նրա անդամները Ամերիկայի երեսունհինգ անկախ պետություններ են: 1990-ական թվականների ընթացքում, Սառը պատերազմի<ref>{{Cite journal|date=2019-01-29|title=Cold War|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Cold_War&oldid=880827546|language=en}}</ref> ավարտից հետո, Լատինական Ամերիկայում<ref>{{Cite journal|date=2019-01-28|title=Latin America|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Latin_America&oldid=880675298|language=en}}</ref> ժողովրդավարության վերադարձը և հետապնդումը գլոբալացման<ref>{{Cite journal|date=2019-01-28|title=Globalization|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Globalization&oldid=880658265|language=en}}</ref> , ԱՊկ-ն լուրջ ջանքեր գործադրեց, որպեսզի նոր համատեքստում տեղավորի իրեն: Նրա հայտարարած գերակայությունները ներառում են հետևյալները՝
* Ժողովրդավարության ամրապնդում
* Աշխատում է աշխարհի համար
* Մարդու իրավունքների պաշտպանություն
* Կոռուպցիայի դեմ պայքարում
* Բնակչության հիմնական իրավունքներ
* Նպաստել կայուն զարգացմանը
Մարդու իրավունքների Ամերիկյան միջազգային հանձնաժողովըը (ՄԻԱՄՀ) Վաշինգտոնում հիմնված ամերիկյան պետությունների կազմակերպության ինքնավար մարմինն է: Բացի դրանից Մարդու իրավունքների միջգերատեսչակա դատարանը, տեղակայված է Սան Խոսե-ում<ref>{{Cite journal|date=2019-01-16|title=San José, Costa Rica|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=San_Jos%C3%A9,_Costa_Rica&oldid=878748134|language=en}}</ref>, Կոստա Ռիկայում<ref>{{Cite journal|date=2019-01-24|title=Costa Rica|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Costa_Rica&oldid=880020834|language=en}}</ref> այն նույն մարմիններից է, որոնք կազմում են մարդու իրավունքների խրախուսման և պաշտպանման միջամերիկյան համակարգը: ՄԻԱՄՀ- ը համարվում է մշտական մարմին , որը տարեկան մի քանի անգամ պարբերաբար հանդիպումներ է հրավիրում ինչպես նաև հատուկ նիստեր, որպեսզի վերանայի կիսագնդում մարդու իրավունքների խախտումների մասին հայտարարությունները: Նրա պարտականությունները մարդու իրավունքների ոլորտում բխում են երեք փաստաթղթերից՝
* ԱԵԿ Կանոնադրություն<ref>{{Cite journal|date=2019-01-03|title=Charter of the Organization of American States|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Charter_of_the_Organization_of_American_States&oldid=876566815|language=en}}</ref>
* Մարդու իրավունքների և պարտականությունների ամերիկյան հռչակագիր<ref>{{Cite journal|date=2018-12-15|title=American Declaration of the Rights and Duties of Man|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=American_Declaration_of_the_Rights_and_Duties_of_Man&oldid=873891103|language=en}}</ref>
* Մարդու իրավունքների ամերիկյան կոնվենցիա<ref>{{Cite journal|date=2018-11-06|title=American Convention on Human Rights|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=American_Convention_on_Human_Rights&oldid=867570814|language=en}}</ref>
Մարդու իրավունքների միջամերիկյան դատարանը ստեղծվել է 1979 թ. որի նպատակն է եղել Մարդու իրավունքների մասին ամերիկյան կոնվենցիայի դրույթները կիրառել և մեկնաբանել: Այսպիսով, նրա երկու հիմնական գործառույթներն են`դատական և խորհրդատվական: Առաջինի համաձայն, նա լսում և կարգավորում է մարդու իրավունքների խախտումների կոնկրետ դեպքեր, որոնք ներկայացվում են քննարկման համար: Վերջինի համաձայն, նա հրապարակում է այլ ԱՄԿ-ի մարմինների կամ անդամ պետությունների կողմից իր ծանուցման մեջ բերված իրավական մեկնաբանությունների վերաբերյալ կարծիքներ:
=== Ասիա ===
[[Պատկեր:ACD_Map_Expansion.png|alt=|մինի|300x300փքս|Ասիական անդամակցությունը և ընդլայնումը երկխոսությan համագործակցություն է: Դա չի նշանակում, որ այն ճանաչվել է որպես Չինաստանի Հանրապետություն (ՉՀ), սակայն որևէ ներկայացուցչություն չունի:]]
Հիմնական հոդվածներ. Ասիայում մարդու իրավունքներ<ref>{{Cite journal|date=2019-01-05|title=Human rights in Asia|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Human_rights_in_Asia&oldid=876980175|language=en}}</ref>, Արևելյան Ասիայում մարդու իրավունքներ<ref>{{Cite journal|date=2018-09-06|title=Human rights in East Asia|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Human_rights_in_East_Asia&oldid=858282978|language=en}}</ref>, Կենտրոնական Ասիայում մարդու իրավունքներ<ref>{{Cite journal|date=2017-02-22|title=Human rights in Central Asia|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Human_rights_in_Central_Asia&oldid=766791856|language=en}}</ref> և Մերձավոր Արևելքում<ref>{{Cite journal|date=2018-11-28|title=Human rights in the Middle East|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Human_rights_in_the_Middle_East&oldid=871047695|language=en}}</ref> մարդու իրավունքներ։
Մարդու իրավունքների խթանման կամ պաշտպանման համար համաեվրոպական կազմակերպություններ կամ կոնվենցիաներ չկան: Երկրները շատ են տարբերվում մարդու իրավունքների և մարդու իրավունքների պաշտպանության իրենց մոտեցումներում:
Հարավարևելյան ասիական ազգերի ասոցիացիան<ref>{{Cite journal|date=2019-01-29|title=Association of Southeast Asian Nations|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Association_of_Southeast_Asian_Nations&oldid=880759656|language=en}}</ref> (ՀԱԱԱ) համարվում է 10 երկրների աշխարհաքաղաքական և տնտեսական կազմակերպություն է Արևելյան Ասիայում, որը հիմնադրվել է 1967 թվականին Ինդոնեզիայում<ref>{{Cite journal|date=2019-01-29|title=Indonesia|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Indonesia&oldid=880761131|language=en}}</ref>, Մալազիայում<ref>{{Cite journal|date=2019-01-29|title=Malaysia|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Malaysia&oldid=880769749|language=en}}</ref>, Ֆիլիպիններում<ref>{{Cite journal|date=2019-01-28|title=Philippines|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Philippines&oldid=880632042|language=en}}</ref>, Սինգապուրում<ref>{{Cite journal|date=2019-01-27|title=Singapore|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Singapore&oldid=880403261|language=en}}</ref> և Թաիլանդում<ref>{{Cite journal|date=2019-01-30|title=Thailand|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Thailand&oldid=880892373|language=en}}</ref>: Կազմակերպությունը այժմ ներառում է նաև Բրունեյը<ref>{{Cite journal|date=2019-01-29|title=Brunei|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Brunei&oldid=880816476|language=en}}</ref>, Վիետնամը<ref>{{Cite journal|date=2019-01-27|title=Vietnam|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Vietnam&oldid=880469691|language=en}}</ref>, Լաոսը<ref>{{Cite journal|date=2019-01-28|title=Laos|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Laos&oldid=880676274|language=en}}</ref>, Մյանմարը<ref>{{Cite journal|date=2019-01-21|title=Myanmar|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Myanmar&oldid=879531037|language=en}}</ref> և Կամբոջան<ref>{{Cite journal|date=2019-01-27|title=Cambodia|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Cambodia&oldid=880421792|language=en}}</ref>: 2009 թ. հոկտեմբերին բացվեց ASEAN-ի Մարդու իրավունքների միջկառավարական հանձնաժողովը <ref>{{Cite journal|date=2018-10-04|title=ASEAN Intergovernmental Commission on Human Rights|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=ASEAN_Intergovernmental_Commission_on_Human_Rights&oldid=862461106|language=en}}</ref> , այնուհետև ASEAN- ի Մարդու իրավունքների հռչակագիրը միաձայն ընդունվեց ASEAN անդամների կողմից 2002 թ․ նոյեմբերի 18-ին<ref>{{Cite journal|date=2018-11-21|title=ASEAN Human Rights Declaration|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=ASEAN_Human_Rights_Declaration&oldid=870030448|language=en}}</ref>:
Մարդու իրավունքների արաբական խարտիան<ref>{{Cite journal|date=2018-05-20|title=Arab Charter on Human Rights|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Arab_Charter_on_Human_Rights&oldid=842129336|language=en}}</ref> (ՄԻԱԽ) ընդունվել է 2004 թվականի մայիսի 22-ին Արաբական պետությունների լիգայի խորհրդի կողմից:
=== Եվրոպա ===
Հիմնական հոդված, Մարդու իրավունքները Եվրոպայում<ref>{{Cite journal|date=2018-05-26|title=Human rights in Europe|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Human_rights_in_Europe&oldid=843042688|language=en}}</ref>
Տես նաև՝ Մարդու իրավունքները Խորհրդային Միությունում<ref>{{Cite journal|date=2018-12-16|title=Human rights in the Soviet Union|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Human_rights_in_the_Soviet_Union&oldid=873934133|language=en}}</ref> և Կատեգորիա: Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարան
Եվրոպայի խորհուրդը<ref>{{Cite journal|date=2019-01-10|title=Council of Europe|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Council_of_Europe&oldid=877702814|language=en}}</ref>, որը հիմնադրվել է 1949 թվականին, եվրոպական ինտեգրման համար աշխատող ամենահին կազմակերպությունն է: Այն միջազգային կազմակերպություն է, որը ճանաչված է իրավաբանական անձի կողմից, միջազգային հանրության կողմից ճանաչված և դիտորդի կարգավիճակ ունի Միավորված ազգերի կազմակերպության հետ: Եվրոպայի խորհրդի նստավայրը գտնվում է Ֆրանսիայում<ref>{{Cite journal|date=2019-01-21|title=France|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=France&oldid=879487939|language=en}}</ref> Ստրասբուրգում<ref>{{Cite journal|date=2019-01-29|title=Strasbourg|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Strasbourg&oldid=880843175|language=en}}</ref>: Եվրոպայի խորհուրդը պատասխանատու է ինչպես Մարդու իրավունքների եվրոպական կոնվենցիայի<ref>{{Cite journal|date=2019-01-29|title=European Convention on Human Rights|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=European_Convention_on_Human_Rights&oldid=880771854|language=en}}</ref>, այնպես էլ Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի<ref>{{Cite journal|date=2019-01-21|title=European Court of Human Rights|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=European_Court_of_Human_Rights&oldid=879420540|language=en}}</ref> համար : Այս հաստատությունները Խորհուրդի անդամներին կապում են մարդու իրավունքների կոդեքսին, որոնք թեև թվում են խիստ, սակայն դրանք ավելի հանդուրժող են, քան ՄԱԿ-ի մարդու իրավունքների մասին կանոնադրությունը: Խորհուրդը նպաստում է նաև Տարածաշրջանային կամ փոքրամասնությունների լեզուների եվրոպական խարտիային<ref>{{Cite journal|date=2019-01-07|title=European Charter for Regional or Minority Languages|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=European_Charter_for_Regional_or_Minority_Languages&oldid=877195174|language=en}}</ref> և Եվրոպական սոցիալական խարտիային<ref>{{Cite journal|date=2018-05-10|title=European Social Charter|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=European_Social_Charter&oldid=840556973|language=en}}</ref>: Անդամակցությունը բաց է բոլոր եվրոպական երկրների համար, որոնք ձգտում են եվրաինտեգրմանը<ref>{{Cite journal|date=2019-01-16|title=European integration|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=European_integration&oldid=878714517|language=en}}</ref>, ընդունում են օրենքների գերակայության<ref>{{Cite journal|date=2019-01-28|title=Rule of law|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Rule_of_law&oldid=880598152|language=en}}</ref> սկզբունքը կարող են և պատրաստակամորեն երաշխավորել ժողովրդավարությունը<ref>{{Cite journal|date=2019-01-28|title=Democracy|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Democracy&oldid=880687318|language=en}}</ref>, մարդու հիմնարար իրավունքները և ազատությունները<ref>{{Cite journal|date=2019-01-30|title=Freedom|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Freedom&oldid=880907633|language=en}}</ref>:
Եվրոպայի խորհուրդը առանձնացված է Եվրոպական միությունից<ref>{{Cite journal|date=2019-01-29|title=European Union|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=European_Union&oldid=880726298|language=en}}</ref>, սակայն վերջինս ակնկալում է, որ միանալու է Եվրոպական կոնվենցիային և, հնարավոր է հենց Խորհուրդին: ԵՄ-ն ունի նաև մարդու իրավունքների առանձին փաստաթուղթ՝ Եվրոպական Միության Հիմնարար Իրավունքների Խարտիան<ref>{{Cite journal|date=2018-11-24|title=Charter of Fundamental Rights of the European Union|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Charter_of_Fundamental_Rights_of_the_European_Union&oldid=870448320|language=en}}</ref>։
Մարդու իրավունքների եվրոպական կոնվենցիան սահմանում և երաշխավորում է 1950 թվականից ի վեր Եվրոպայում մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների մասին : Եվրոպայի խորհրդի բոլոր 47 անդամ պետությունները սույն Կոնվենցիան ստորագրել են և հետևաբար Ստրասբուրգում Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի իրավասության տակ են: Խոշտանգումների և անմարդկային կամ արժանապատվությունը նվաստացնող վերաբերմունքի կանխարգելման նպատակով (Կոնվենցիայի 3-րդ հոդված), ստեղծվել է Խոշտանգումների կանխարգելման մասին եվրոպական կոմիտեն<ref>{{Cite journal|date=2018-04-18|title=Committee for the Prevention of Torture|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Committee_for_the_Prevention_of_Torture&oldid=837041757|language=en}}</ref>։
== Փիլիսոփայություն ==
| |||