«Քաղցկեղ»–ի խմբագրումների տարբերություն

== Հասարակություն և մշակույթ ==

Չնայած շատ հիվանդություններ (օրինակ՝ սրտային անբավարարությունը) ունեն ավելի վատ կանխատեսում, քան քաղցկեղի դեպքերից շատերը, այն հանդիսանում է համատարած վախի և տաբուների պատճառ<ref>{{Cite news |first=Barbara |last=Ehrenreich |authorlink=Barbara Ehrenreich |title=Welcome to Cancerland |newspaper=[[Harper's Magazine]] |date=November 2001 |issn=0017-789X |url=http://www.barbaraehrenreich.com/cancerland.htm |dead-url=yes |archive-url=https://web.archive.org/web/20131108181820/http://www.barbaraehrenreich.com/cancerland.htm |archive-date=8 November 2013}}</ref>: Նիգերիայում քաղցկեղ հիվանդության անվանումը թարգմանվում է որպես «անբուժելի հիվանդություն»<ref name=":0">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=Tmrp7dkvJk4C&pg=PA196|title=Handbook of Psychiatry in Palliative Medicine|last=Chochinov|first=Harvey Max|last2=Breitbart|first2=William | name-list-format = vanc |date=2009|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-530107-6|location=|pages=196|language=en}}</ref>: Քաղցկեղի՝ բարդ և մահացու հիվանդություն լինելու մասին խորքային հավատը բեկվում է վիճակագրությունն ուսումնասիրելիս. քաղցկեղի ամենատարածված տեսակը՝ մաշկի ոչ-մելանոմային քաղցկեղը (կազմում է դեպքերի 1/3 մասը, սակայն մահվան դեպքերը չափազանց քիչ են<ref name="Bolognia">{{cite book | last1 = Rapini | first1 = Ronald P. | last2 = Bolognia | first2 = Jean L. | last3 = Jorizzo | first3 = Joseph L. | name-list-format = vanc |title=Dermatology: 2-Volume Set |publisher=Mosby |location=St. Louis |year=2007 |pages= |isbn=978-1-4160-2999-1 |oclc= |doi=}}</ref><ref>{{cite web |title=Skin cancers |url=http://www.who.int/uv/faq/skincancer/en/index1.html |publisher=World Health Organization |accessdate=19 January 2011 |dead-url=no |archive-url=https://web.archive.org/web/20100927065836/http://www.who.int/uv/faq/skincancer/en/index1.html |archive-date=27 September 2010 |df=dmy-all}}</ref>) դիտավորյալ դուրս են բերվել քաղցկեղի վիճակագրությունից, քանի որ դրանք հեշտությամբ բուժվում են, հաճախ կարճատև պրոցեդուրայի միջոցով<ref>{{cite book |last1=McCulley |first1=Michelle |last2=Greenwell |first2=Pamela | name-list-format = vanc |title=Molecular therapeutics: 21st-century medicine |publisher=J. Wiley |location=London |year=2007 |page=207 |url={{google books |plainurl=y |id=aG3SNAEACAAJ0470019166}}|isbn=978-0-470-01916-0|oclc=}}</ref>:

Արևմտյան երկրների մոտեցումը քաղցկեղ ունեցող պացիենտենրի իրավուքների վերաբերյալ հետևյալն է. պացիենտը պիտի հնարավորինս լավ տեղեկացվի իր հիվանդության մասին և մասնակցի որոշումների կայացմանը: Անհրաժեշտ է հարգել պացիենտի կամքը: Այլ երկրներում ընդունված է, որ որոշումները կայացնեն այլ մարդիկ: Օրինակ աֆրիկյան երկրներում ընտանիքի կարծիքն ավելի է կարևորվում, քան անհատինը: Աֆրիկայի շատ երկրներում ախտորոշումը դրվում է այնքան ուշ, որ բուժման արդյունավետությունը լինում է խիստ ցածր, իսկ բուժումն ինքնին կարող է սնանկացնել ընտանիքին: Արդյունքում աֆրիկյան առողջապահական մարմինները ստիպված են թույլատրել ընտանիքի անդամներին որոշել, թե երբ և ինչպես բացահայտել հիվանդի ախտորոշումը<ref name=":0" />: Ասիական և հարավամերիկյան երկրներում նախընտրում են երկար ժամանակ հիվանդին չասել ախտոտոշման մասին, նրանք անգամ կարծում են, որ հիվանդին ախտորոշումն ընդհանրապես չասելն ավելի նպատակահարմար է<ref name=":0" />: Ընդհանուր առմամբ հիվանդի համար ախտորոշման բացահայտման մշակույթն ավելի է տարածվել, քան 20-րդ դարում էր, սակայն իրական կանխատեսման բացահայտումը խորհուրդ չի տրվում հիվանդներից շատերի համար<ref name=":0" />:

ԱՄՆ-ում և մի շարք այլ հասարակություններում քաղցկեղը դիտարկվում է որպես հիվանդություն, որի դեմ պետք է պայքարել մինչև վերջ՝ «քաղաքակիրթ անհնազանդությամբ»: «Պատերազմ ընդդեմ քաղցկեղի» արտահայտությունը ստեղծվել է ԱՄՆ-ում: Այս ռազմական տերմինները հաճախ են կիրառվում նկարագրելու համար քաղցկեղի ունեցած ազդեցությունը մարդկանց վրա: Դրանք ցույց են տալիս, որ քաղցկեղը մի վիճակ է, երբ հիվանդը պետք է պայքարի ու միաժամանակ կայացնի արագ ու կտրուկ որոշումներ, ոչ թե անտեսի իրավիճակն ու այն բարդի այլ մարդկանց վրա: Ռազմական տերմինները օգնում են նաև ընկալելի դարձնել բուժման ռադիկալ տեսակները, որոնք կարող են որոշ չափով վնասել օրգանիզմին <ref name="Gwyn">{{cite book |first1=Graham |last1=Low |first2=Lynne |last2=Cameron | name-list-format = vanc |title=Researching and Applying Metaphor |chapter-url={{google books |plainurl=y |id=8aOxMvo_ag8C}}|year=1999|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-64964-3| chapter=10}}</ref><ref>{{cite book |first=Gayle A. |last=Sulik |title=Pink Ribbon Blues: How Breast Cancer Culture Undermines Women's Health |url={{google books |plainurl=y |id=_it2CwAAQBAJ |page=78}}|year=2010|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-974993-5|pages=78–89}}</ref>:

1970-ականներին ԱՄՆ-ում խիստ տարածված էր քաղցկեղի խոսքային թերապիան՝ հիմնված այն մտքի վրա, որ քաղցկեղը բացասական ապրումների հետևանք է <ref name=Olson />: «Քաղցկեղային անհատականությամբ» մարդիկ դեպրեսված են, ճնշված, սեփական անձի հանդեպ խղճահարությամբ և վախենում են արտահայտել իրենց զգացմուքները: Մի շարք ֆիզիոթերապևտներ կարծում են, որ քաղցկեղը հնարավոր է բուժել, եթե փոխվի հիվանդի վերաբերմունքը կյանքի և իր իրավիճակի հանդեպ<ref name=Olson />: Այս հավատը հնարավորություն տվեց որոշակիորեն փոխել վերաբերմունքը քաղցկեղի նկատմամբ. նվազեցնել վախը հիվանդությունից և չդառնալ չափից դուրս հոգատար և բարի հիվանդների հանդեպ, որոնց վրա ավելորդ ուշադրությունը կարող է բացասական ազդեցություն ունենալ <ref name=Ehrenreich />: Այն նաև հիվանդներին դարձնում է ավելի նախաձեռնող, քանի որ նրանք մտածում են, որ իրենց վատ էմոցիաներն ու վախերը կարճացնում են կյանքը <ref name=Ehrenreich />: Գաղափարը Սուսան Սոնթագինն է, ով կրծքագեղձի քաղցկեղի բուժումից հետո վերականգնողական կուրսեր անցնելիս հրատարակեց «Հիվանդությունը մետաֆոր է» աշխատությունը 1978թ.-ին<ref name=Olson>{{cite book | first = James S. | last = Olson | name-list-format = vanc |title=Bathsheba's Breast: Women, Cancer, and History |url={{google books |plainurl=y |id=gp9aMBieClMC |page=145}}|year=2005|publisher=JHU Press|isbn=978-0-8018-8064-3| pages = 145–70 | oclc = 186453370 }}</ref>: Չնայած ընհանուր գաղափարը հիմա հերքվել է, մասնակիորեն այն դեռ գոյություն ունի և հիմք է տալիս պացիենտներին դրական էմոցիաների ձգտել <ref name=Ehrenreich>{{cite book |first=Barbara |last=Ehrenreich |authorlink=Barbara Ehrenreich |title=Bright-sided: How the Relentless Promotion of Positive Thinking Has Undermined America |url={{google books |plainurl=y |id=wxJlvB7bCO4C |page=15}}|year=2009|publisher=Henry Holt and Company|isbn=978-0-8050-8749-9| pages = 15–44 | oclc = }}</ref>:

Համարվում է, որ քաղցկեղով հիվանդներին պիտակավորողներն ու քննադատողներն այն մարդիկ են, ովքեր կարծում են, թե այս աշծարհում ցանկացած հիվանդություն պատիժ է որևէ մեղքի համար և որ լավ մարդկանց հետ նման բաներ չեն լինում<ref>{{Cite news |title=A Sick Stigma: Why are cancer patients blamed for their illness? |date=24 September 2013 |url=http://www.slate.com/articles/health_and_science/medical_examiner/2013/09/cancer_stigma_don_t_blame_patients_for_their_disease_no_matter_what_the.html |newspaper=Slate |last=Huff |first=Charlotte|name-list-format = vanc |dead-url=no |archive-url=https://web.archive.org/web/20131011120507/http://www.slate.com/articles/health_and_science/medical_examiner/2013/09/cancer_stigma_don_t_blame_patients_for_their_disease_no_matter_what_the.html |archive-date=11 October 2013 |df=dmy-all}}</ref>: