«Սուրբ Սոֆիայի տաճար (Ստամբուլ)»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
Տող 76.
1453 թվականի մայիսի 29-ին օսմանյան ուժերը գրավել են [[Կոստանդնուպոլիս|Կ.Պոլիսը]]: Այդ ժամանակի սովորույթի համաձայն սուլթան [[Մեհմեդ II|Մեհմեդ II-ը]] իր զորքին և իր շրջապատին թույլ է տալիս 3 օր շարունակ առանց որևէ խոչընդոտի թալանել և կողոպուտի ենթարկել քաղաքը: Երեք օր անց այն, ինչ մնում է քաղաքից, պատկանում է սուլթանին<ref name="Runciman_1">{{cite book|title=The Fall of Constantinople, 1453|last=Runciman|first=Steven|publisher=Cambridge University Press|year=1965|isbn=978-0-521-39832-9|location=Cambridge|page=145|author=Steven Runciman}}</ref><ref name="Nicol_a_1">Nicol, Donald M. ''The End of the Byzantine Empire''. London: Edward Arnold Publishers, 1979, p. 88.</ref>: Սուրբ Սոֆիայի տաճարը ևս զերծ չի մնում թալանից և կողոպուտից, քանի որ նվաճողները համարում էին, որ այն մեծ գանձերի և թանկարժեք առարկաների պահեստ է<ref name="Nicol_a_2">Nicol. ''The End of the Byzantine Empire'', p. 90.</ref>: Այն բանից հետո, երբ Կ.Պոլսի պաշտպանական ուժերը պարտություն են կրում և օսմանյան զորքերը հաղթանակած ներխուժում են քաղաք, կողոպտիչները շտապում են Սուրբ Սոֆիայի տաճար և նախքան ներս մտնելը տապալում են տաճարի դռները<ref name="Runciman_2">Runciman. ''The Fall of Constantinople'', p. 147.</ref>: Կ.Պոլսի պաշարման ողջ ընթացքում հավատացյալները տաճարում մասնակցել են պատարագի և աղոթքի՝ տաճարը վերածելով ապատաստարան և ապաստան նրանց համար, ովքեր ի վիճակի չէին որևէ կերպ օգնելու քաղաքի պաշտպաններին՝ այդ թվում կանայք, երեխաներ, տարեցներ և հիվանդ ու վիրավորված մարդիկ<ref name="Runciman_3">Runciman. ''The Fall of Constantinople'', pp. 133–134.</ref><ref name="Nicol_b_1">Nicol, Donald M. ''The Last Centuries of Byzantium 1261–1453''. Cambridge: Cambridge University Press, 1972, p. 389.</ref>: Տաճարում ապաստանած մարդիկ և եկեղեցու սպասավորները պատերազմից հետո բաժանվեցին նվաճողների միջև իբրև ավար: Շինությունը պղծվել է և թալանվել է, իսկ անօգնական մարդիկ, ովքեր ապաստան էին գտել ճամբարում, կա՛մ ստրկացվել են, կա՛մ ֆիզիկական չարչարանքների են ենթարկվել, կա՛մ էլ պարզապես մորթվել են<ref name="Nicol_a_2"/>: Մեծահասակները, երեխաները և հիվանդ կամ վիրավորված մարդիկ սպանվել են, իսկ կանայք և աղջիկները բռնաբարվել են, մյուսները (հիմնականում դեռահաս տղաները) ստրկության են վաճառվել<ref name="Runciman_2"/>: Եկեղեցու սպասավորները շարունակել են իրականացնել քրիստոնեական ծեսերը, աղոթքներն ու արարողությունները մինչև նվաճողները ստիպել են նրանց դադարեցնել ամեն ինչ<ref name="Runciman_2"/>: Երբ Մեհմեդ II-ը և իր շրջապատը մտել են տաճար, նա անմիջապես հրամայել է այն վերածել մզկիթի: Ուլեմաներից (իսլամական գիտնականներ) մեկը բարձրացել է եկեղեցու ամբիոն և արտասանել է շահադան («Ալլահից բացի այլ աստված չկա, և Մուհամմադը նրա մարգարեն է»)՝ այսպիսով սկսելով եկեղեցու՝ մզկիթի վերածման գործընթացը<ref name="mw91"/><ref name="Runciman_5">Runciman. ''The Fall of Constantinople'', p. 149.</ref>:
Ինչպես նկարագրում են Արևմուտքից եկած այցելուները (օրինակ՝ Պերո Թաֆուրը Կորդովայից<ref>{{cite book|title=Travels and Adventures, 1435–1439|last=Tafur|first=Pero|publisher=G. Routledge|others=Trans. M. Letts|year=1926|isbn=|location=London|pages=138–148|author=Pero Tafur}}</ref>
Մինչև 1481 թվականը շինության հարավարևմտյան անկյունում կառուցվում է փոքրիկ մինարեթ<ref name="mw91" />: Ավելի ուշ՝ հաջորդ սուլթանի՝ [[Բայազիդ II|Բայազեդ II-ի]] (1481-1512 թվականներ) կառավարման շրջանում, հյուսիսարևելյան անկյունում կառուցվում է մեկ այլ մինարեթ<ref name="mw91" />: Դրանցից մեկը 1509 թվականի երկրաշարժի արդյունքում փլուզվել է<ref name="mw91" />, իսկ 16-րդ դարի կեսերին երկուսն էլ փոխարինվել են նոր [[Մինարե|մինարեթներով]], որոնք կառուցվել են շինության արևելյան և արևմտյան անկյուններում<ref name="mw91" />:
[[File:Fountain Hagia Sophia 2007 002.jpg|thumb|left|Ծիսական լվացման շատրվան ]]
16-րդ դարում սուլթան [[Սուլեյման I|Սուլեյման Փառահեղը]] (1520–1566 թվականներ) [[Հունգարիա|Հունգարիայի]] նվաճումներից հետո Կ.Պոլիս իր բերել է երկու վիթխարի մոմակալներ: Դրանք տեղադրվել են [[Միհրաբ|միհրաբի]] երկու կողմերում: [[Սելիմ II|Սելիմ II-ի]] (1566–1574 թվականներ) կառավարման շրջանում շինությունը սկսել էր կորցնել ամրությունը, ուստի օսմանյան ճարտարապետ [[Միմար Սինան|Միմար Սինանը]], ով նաև երկրաշարժադիմացկուն շինությունների ինժեներ էր, հավելյալ նեցուկներ է ավելացնում կառույցի ամրությունը ապահովելու համար<ref name="earthquake">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=6j5nuvAd44QC&pg=PA383&dq=Sinan+earthquake+%22Hagia+Sophia%22#PPA383,M1|title=Hagia Sophia and Mimar Sinan|last=Mungan|first=I.|publisher=Mungan & Wittek (eds); Taylor & Francis Group, London|year=2004|isbn=978-90-5809-642-5|pages=383–384}}</ref>: Բացի սրանից Միմար Սինանը երկու հավելյալ մինարեթներ է կառուցել շինության արևմտյան հատվածում, ինչպես նաև 1576-1577 թվականներին կառուցել է Սելիմ II-ի [[Թյուրբե|թյուրբեն]] (դամբարանը): Սրանք կառուցելու համար շինության հարավային մասում գտնվող պատրիարքարանի մասերը քանդվել են<ref name="mw91" />: Ավելին՝ գմբեթի վրա բարձրացվել է ոսկյա կիսալուսին, իսկ շինության շուրջ հարգանքի գոտի ստեղծելու համար 24 մետր հեռավորության վրա գտնվող բոլոր տները քանդվել են<ref name="mw91" />: Հետագայում օսմանյան 43 շեհզադեների գերեզմաններ տեղ են գտել թյուրբեում<ref name="mw91" />: 1594 թվականին ճարտարապետ Դավութ աղան կառուցել է [[Մուրադ III|Մուրադ III-ի]] (1574–1595 թվականներ) թյուրբեն, որտեղ թաղված են սուլթանը, նրա [[Վալիդե սուլթան|վալիդե]] կինը՝ Սաֆիե սուլթան<ref name="mw91" />: Արքունական ճարտարապետ Դալգըչ Մեհմեդ աղան 1608 թվականին կառուցել է Մեհմեդ III-ի (1595–1603 թվականներ) և նրա կնոջ վեցանկյուն դամբարանը<ref name="mw93">Müller-Wiener (1977), p. 93.</ref>: Նրա որդի [[Մուստաֆա I|Մուսթաֆա I-ը]] (1617–1618 թվականներ; 1622–1623 թվականներ) [[Մկրտարան|մկրտարանը]] վերածել է թյուրբեի<ref name="mw93" />:
Մուրադ III-ը [[Պերգամոն|Պերգամոնից]] բերել է տալիս [[Հելլենիստական մշակույթ|հելլենիստական]] երկու հսկայական [[ալեբաստր]] [[սկահակ]] և տեղադրում է դրանք եկեղեցու միջնամասի երկու կողմերում<ref name="mw91" />: [[File: Haga Sofia RB5.jpg|thumb|right|[[Միհրաբ|Միհրաբը]], որը ցույց է տալիս Մեքքայի ուղղությունը, [[Աբսիդ|աբսիդում]], որտեղ նախկինում զոհասեղանն է եղել]]
| |||