«Մարդու իրավունքներ»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
Տող 46.
{{quote|Մենք ընդունում ենք այս ճշմարտությունը. բոլոր մարդիկ ծնվում են հավասար՝ օժտված լինելով Աստծո կողմից տրված որոշակի անքակտելի իրավունքներով, որոնց շարքին են դասվում կյանքը, ազատությունը և երջանկության ձգտումը։|ԱՄՆ Անկախության Հռչակագիր 1776}}
XVIII-XIX դարերում [[Թոմաս Փեյն]]ի, [[Ջոն Ստյուարտ Միլ]]ի և [[Գեորգ Վիլհելմ Ֆրիդրիխ Հեգել|Գ. Վ. Ֆ. Հեգելի]] շնորհիվ հաջորդեցին մարդու իրավունքների փիլիսոփայության մեջ սկսեցին տեղի ունենալ նոր զարգացումներ։ Չնայած ''«մարդու իրավունքներ»'' տերմինը դեռ 1742 թվականին առնվազն մեկ հեղինակի կողմից արդեն օգտագործվել էր<ref>{{Cite book|url=https://books.google.am/books?id=rXtNAAAAcAAJ|title=Observations Upon Liberal Education, In All Its Branches: In Three Parts|last=Turnbull|first=George|publisher=Millar|year=1742}}</ref>, ընդունված է համարել, որ տերմինը գործածության մեջ է մտել Թոմաս Փեյնի «Մարդու իրավունքներ» և Վիլիամ [[Լոյդ Գաիսոն]]ի «Ազատարարը» աշխատություններին զուգահեռ։ Վիլիամ Լոյդ Գաիսոնը նշում է, որ իր աշխատության մեջ փորձել է փոխանցել ընթերցողներին «մարդու իրավունքների մեծագույն պատճառը»։
=== 1800 թ․ մինչև Առաջին համաշխարհային պատերազմ ===
18-րդ և 19-րդ դարերի ընթացքում շատ փիլիսոփաներ, ինչպիսիք են Թոմաս Պաինը, Ջոն Սթյուարտ Ֆիլը եւ Հեգելը հետազոտել և ներկայացրել են իրենց դիրքորոշումները այս համընդհանուր թեմայով։ 1831 թ.-ին Վիլյամ Լլոյդ Հարիսոնը գրում է The Liberator թերթում, որ ինքը փորձում է իր ընթերցողներին ներգրավել «մարդու իրավունքների մեծագույն գործին» , ուստի «մարդու իրավունքներ» տերմինը , հավանաբար գործածության մեջ է մտել Թոմաս Փեյնի «Մարդու իրավունքներ» և Վիլիամ Լլոյդ Գաիսոնի «Ազատարարը» աշխատություններին զուգահեռ։ 1849 թ. ժամանակակից գրող Հենրի Դեվիդ Տորոյը գրել է մարդու իրավունքների մասին шր աշխատությունը «''On the Duty of Civil Disobedience''»<ref>{{Cite journal|date=2019-01-17|title=Civil Disobedience (Thoreau)|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Civil_Disobedience_(Thoreau)&oldid=878882008|language=en}}</ref> , ինչը հետագայում մեծ դեր է խաղացել մարդու իրավունքների եւ քաղաքացիական իրավունքների ոլորտում մտածողների դիրքորոշումների հարցում։ Միացյալ Նահանգների Գերագույն դատարանի դատավոր Դեյվիդ Դևիսը, 1867 թվականին իր կարծիքն է գրել Ex Parte Milligan-ում. «Օրենքը պաշտպանելու միջոցով մարդու իրավունքները երաշխավորվում են, վերացրեք այս պաշտպանությունը, եւ նրանք գտնվում են պռովակատորների իշխանությունների ներքո »: 20-րդ դարի ընթացքում շատ խմբերի և շարժումների հաջողվեց խորը սոցիալական փոփոխությունների հասնել մարդու իրավունքների վերաբերյալ: Արևմտյան Եվրոպայում<ref>{{Cite journal|date=2019-01-26|title=Western Europe|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Western_Europe&oldid=880342391|language=en}}</ref> և Հյուսիսային Ամերիկայում<ref>{{Cite journal|date=2019-01-12|title=North America|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=North_America&oldid=878029439|language=en}}</ref> արհեստակցական միությունները<ref>{{Cite journal|date=2019-01-25|title=Trade union|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Trade_union&oldid=880193548|language=en}}</ref> աշխատողներին հնարավորություն են տվել օգտվելու իրենց գործադուլի իրավունքից, նվազագույն աշխատանքային պայմաններ են ստեղծել և արգելել կամ կարգավորել են երեխաների աշխատանքը: Կանանց իրավունքների շարժման<ref>{{Cite journal|date=2018-12-28|title=Women's rights|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Women%27s_rights&oldid=875698335|language=en}}</ref> շնորհիվ բազմաթիվ կանայք կարողացել են քվեարկելու<ref>{{Cite journal|date=2019-01-24|title=Voting|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Voting&oldid=879970880|language=en}}</ref> իրավունք ստանալ: Շատ երկրներում ազգային ազատագրական շարժումները<ref>{{Cite journal|date=2019-01-07|title=Wars of national liberation|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Wars_of_national_liberation&oldid=877261802|language=en}}</ref> կարողացան հաղթել գաղութատիրական<ref>{{Cite journal|date=2018-12-27|title=Colony|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Colony&oldid=875597945|language=en}}</ref> ուժերին: Ամենահզորներից մեկը Մահաթմա Գանդիի<ref>{{Cite journal|date=2019-01-26|title=Mahatma Gandhi|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Mahatma_Gandhi&oldid=880335397|language=en}}</ref> շարժումն էր, ով ցանկանում էր ազատագրեր բրիտանական<ref>{{Cite journal|date=2019-01-26|title=United Kingdom|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=United_Kingdom&oldid=880306256|language=en}}</ref> իշխանությունից իր հայրենի Հնդկաստանը<ref>{{Cite journal|date=2019-01-27|title=India|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=India&oldid=880373847|language=en}}</ref> : Ճնշված ռասայական և կրոնական փոքրամասնությունների շարժումները հաջողության են հասել աշխարհի շատ մասերում, ներառյալ քաղաքացիական իրավունքների<ref>{{Cite journal|date=2019-01-24|title=Civil rights movement|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Civil_rights_movement&oldid=879973886|language=en}}</ref> շարժումը<ref>{{Cite journal|date=2019-01-24|title=Civil rights movement|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Civil_rights_movement&oldid=879973886|language=en}}</ref>, ինչպես նաև վերջերս ճանաչում գտած քաղաքական ինքնուրույն շարժումները՝<ref>{{Cite journal|date=2019-01-10|title=Identity politics|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Identity_politics&oldid=877777049|language=en}}</ref> ԱՄՆ-ի կանանց և ազգային փոքրամասնությունների շարժումները:
Կարմիր խաչի միջազգային կոմիտեի, 1864 թ. Ազատության Օրենսգրքի և 1864 թ. Ժնևի առաջին կոնվենցիայով հիմք դրվեցին միջազգային մարդասիրական իրավունքի հիմնասյունները, որը ավելի կզարգանա երկու համաշխարհային պատերազմներից հետո:
=== XIX դար ===
| |||