«Ստեփան Զորյան (գրող)»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
Հետ է շրջվում 6013910 խմբագրումը, որի հեղինակն է՝ 46.71.181.184 (քննարկում) մասնակիցը Պիտակ՝ Հետ շրջել |
լրացումներ |
||
Տող 6.
}}
'''Զորյան (Առաքելյան) Ստեփան Եղիայի''' ([[սեպտեմբերի 15]], [[1889]], Ղարաքիլիսա (այժմ՝ [[Վանաձոր]]) – [[հոկտեմբերի 14]], [[1967]], [[Երևան]])՝ հայ գրող,
== Կենսագրություն ==
Ստեփան Եղիայի Առաքելյանը ծնվել է [[1889]] թվականի [[սեպտեմբերի 15]]-ին [[Վանաձոր]]ում (նախկին՝ Կիրովական), նահապետական գյուղացու ընտանիքում։ 1896-1898 թվականներին Ստեփանը նախագիտելիքներ է ստանում Զաքար վարժապետի «գաղտնի դպրոցում», ապա ընդունվում է ծննդավայրի նորաբաց ռուսական
[[1906]] թվականին մեկնում է [[Թիֆլիս]]՝ [[Ներսիսյան դպրոց (Թիֆլիս)|Ներսիսյան դպրոց]] ընդունվելու հույսով։ Սակայն նյութական ծանր վիճակը հարկադրում է աշխատանքի անցնել տպարաններից մեկում իբրև սրբագրիչ, այնուհետև [[Սուրհանդակ (օրաթերթ)|«Սուրհանդակ»]] թերթում որպես թարգմանիչ։ [[1912]]-[[1919]] թվականներին աշխատում է «[[Մշակ (թերթ)|Մշակի»]] խմբագրությունում իբրև թարգմանիչ և ոճաբան։ 1919 թվականին գրողը գալիս է [[Երևան]]։ 1919-1920 թվականներին աշխատել է «Հայաստանի կոոպերացիա» ամսագրում: 1922-1925 թվականներին եղել է ՀԽՍՀ լուսժողկոմատի պետական հրատարակչության գլխավոր խմբագիր և կոլեգիայի քարտուղար,1927-1928 թվականներին՝ Հայ աշխատավորական գրողների միության նախագահի տեղակալ, 1930-1934 թվականներին՝ «Հայկինո»-ի գրական կոլսուլտանտ, 1950-1954 թվականներին՝ Հայաստանի խորհրդային գրողների միության քարտուղար: Եղել է ՀԽՍՀ Նախարարների խորհրդին կից տերմինաբանական հանձնաժողովի, «Հայաստան» հրատարակչության գեղարվեստական խորհրդի, [[Մեսրոպ Մաշտոցի անվան Մատենադարան]]ի, [[ՀՀ ԳԱԱ գրականության ինստիտուտ|ՀԽՍՀ ԳԱ Մանուկ Աբեղյանի անվան գրականության ինստիտուտի]] գիտական խորհուրդների, [[Հայկական սովետական հանրագիտարան]]ի գլխավոր խմբագրության անդամ և հանրագիտարանի գրականության գիտաճյուղային խմբագրության խորհրդի նախագահ: Մասնակցել է [[Խաչատուր Աբովյան]]ի, [[Ռափայել Պատկանյան]]ի, [[Հովհաննես Թումանյան]]ի երկերի ակադեմիական հրատարակություններին: 1929-1935 թվականներին ընտրվել է ՀԽՍՀ Կենտգործկոմի անդամ: 1962 թվականից եղել է ԽՍՀՄ լենինյան մրցանակաբաշխության պետական կոմիտեի անդամ՝ ընտրվել է Հայկական ԽՍՀ Գերագույն խորհրդի պատգամավոր: 1965 թվականից՝ ՀԽՍՀ Նախարարների խորհրդին առընթեր գրականության, արվեստի և ճարտարապետության պետական մրցանակների հանձնաժողովի նախագահ: Նրա ստեղծագործությունները թարգմանվել են [[ռուսերեն]], [[ուկրաիներեն]], [[բելոռուսերեն]], [[վրացերեն]], [[ադրբեջաներեն]], [[մոլդավերեն]], [[լիտվերեն]], [[էստոներեն]], [[քրդերեն]], չեխերեն, [[լեհերեն]], [[բուլղարերեն]], [[ռումիներեն]], [[սլովակերեն]], [[հունգարերեն]], [[շվեդերեն]], [[գերմաներեն]], [[ֆրանսերեն]], [[անգլերեն]], [[իսպաներեն]], [[արաբերեն]], [[չինարեն]]<ref>Ով ով է. Հայեր. Կենսագրական հանրագիտարան, հատոր առաջին, Երևան, 2005:</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.encyclopedia.am/pages.php?bId=1&hId=1160|title=Հայկական Հանրագիտարան|website=www.encyclopedia.am|accessdate=2019-01-22}}</ref>:
«[[Հայֆիլմ]]»-ը Ստեփան Զորյանի «[[Ջրհորի մոտ (պատմվածք)|Ջրհորի մոտ]]» պատմվածքի հիման վրա նկարահանել է համանուն կինոնկարը 1968 թվականին, «Հեղկոմի նախագահը» պատմվածքի մոտիվներով՝ համանուն կինոնկարը 1977 թվականին:
Հինգ-վեց տարվա ընթացքում լույս են տեսնում «Ցանկապատ» ([[1939]]), «Հազարան բլբուլ» ([[1925]]), «Ծովանը» ([[1925]]), «Պատերազմ», «Խնձորի այգին» ժողովածուները, որոնք Զորյանի աշխարհայացքի լայնացման, կյանքի սոցիալական ու քաղաքական բարդությունները մարդկային ճակատագրերում բեկելու կարողության, ազգային ու եվրոպական արձակի լավագույն ավանդույթները ստեղծագործաբար յուրացնելու հատկության արտահայտություններն են։ Մինչև պատերազմը ([[1939]]) գրում է «Մի կյանքի պատմություն» վեպը, պատերազմի տարիներին «[[Պապ թագավոր (վեպ)|Պապ թագավորը»]], հետպատերազմյան շրջանում՝ «Հայոց բերդը» ([[1959]]) և «Վարազդատ» վեպերը։
Վախճանվել է [[1967]] թվականին [[հոկտեմբերի 14]]-ին [[Երևան]]ում։ Թաղված է [[Կոմիտասի անվան պանթեոն|Կոմիտասի անվան պանթեոնում]]<ref> Գրական տեղեկատու, Երևան, Սովետական գրող, 1981, 544 էջ, էջեր 133-140:</ref><ref>[http://hpj.asj-oa.am/3368/1/1980-4(57).pdf Ստեփան Զորյան (Ծննդյան 90-ամյակի առթիվ)] </ref>:
Հայաստանի կոմկուսի կենտկոմի և ՀԽՍՀ նախարարների խորհրդի 1980 թվականի որոշմամբ սահմանվել է Ստեփան Զորյանի անվան ամենամյա մրցանակ թարգմանության համար: Այս մրցանակը տրվում է ինչպես հայ թարգմանչին, ռուս, եղբայրական և համաշխարհային գրականություններից կատարած թարգմանությունների, այնպես էլ ռուս և եղբայրական մյուս հանրապետությունների թարգմանիչներին՝ հայ գրականությունից կատարած թարգմանությունների համար<ref>{{Cite web|url=http://hpj.asj-oa.am/216/1/60-3(76).pdf|title=Ստեփան Զորյան (Ծննդյան 70-ամյակի առթիվ)|last=|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=}}</ref>:
== Հեղինակը՝ իր մասին ==
Տող 41 ⟶ 45՝
Զորյանի ստեղծագործության մեջ իր կարևոր տեղն ունի «Հուշերի գիրք»–ը, որտեղ տրված են իր ավագ ժանանակակիցների՝ [[Ղազարոս Աղայան]]ի, [[Հովհաննես Թումանյան]]ի, [[Վահան Տերյան]]ի, [[Ալեքսանդր Շիրվանզադե]]ի և այլոց դիմանկարները։ Այդ հուշերը ստույգ գրական փաստաթղթեր են։ Զորյանը հրատարակել է գրական, քննադատական բազմաթիվ հոդվածներ՝ նպաստելով հայ գրականագիտության ձևավորմանն ու զարգացմանը։
Զորյանի գրական վաստակի մասն են կազմում նրա թարգմանությունները։ Հայ թարգմանական արվեստի նշանավոր գործերից են [[Լև Տոլստոյ]]ի «[[Պատերազմ և խաղաղություն]]», [[Իվան Տուրգենև]]ի, Գարշինի, [[Մարկ Տվեն]]ի, [[Ստեֆան Ցվայգ]]ի և այլ հեղինակների երկերի թարգմանությունները։ Զորյանի երկերը թարգմանվել են աշխարհի շատ
== Պարգևներ ==
* [[Լենինի շքանշան]]
* «Պատվո նշան» շքանշան
* Աշխատանքային Կարմիր դրոշի շքանշան
* «Աշխատանքային արիության համար» մեդալ
== Ստեղծագործությունների ժամանակագրություն ==
Տող 53 ⟶ 62՝
* [[1967]] թ. լույս է տեսել «Վարազդատ» պատմավեպը։
* [[1974]]-[[1977]] թթ. լույս է տեսել երկերի հինգհատորյակը՝ ռուսերեն։
* [[1977]]-[[1990]] թթ. լույս է տեսել երկերի ակադեմիական
== Երկերի մատենագիտություն ==
{{div col|2}}
* Տխուր մարդիկ (պատմվածքներ), [[Թբիլիսի|Թիֆլիս]], 1918, 172 էջ:
* Ցանկապատ (պատմվածքներ), Յերևան, 1923, 164 էջ:
Տող 121 ⟶ 131՝
* Հեղկոմի նախագահը: Գրադարանի աղջիկը: Գելի ճուտը, Երևան, 1967, 120 էջ:
* [[Վարազդատ]], Երևան, 1967, 444 էջ:
* Իմ [[Հովհաննես Թումանյան|Թումանյան]]
* Հին ծանոթներ, Երևան, 1969, 292 էջ:
* Մեր ծանոթները, Երևան, 1977, 268 էջ:
Տող 146 ⟶ 156՝
* Ստեղծագործությունների ժողովածու, Երևան, 2012, 312 էջ:
* Մահամնա (անտիպ նյութերի ժողովածու), Երևան, 2013, 336 էջ:
{{div col end}}
=== Թարգմանությունները (ռուսերենից) ===
{{div col|2}}
*Մոպասան, Սատանա, Թիֆլիս, հրատակիչ Գ. Գալստյան, 1912, 16 էջ:
*Տուրգենև Ի., Մումու, Ե., Պետհրատ, 1924, 27 էջ:
*Տուրգենև Ի., Մումու, Ե., Պետհրատ, 1925, 32 էջ:
*Սենկևիչ Հ., Երաժիշտ Յանկոն, Ե., Պետհրատ, 1925, 14 էջ:
*Պլեխանով Գ. Վ., 18-րդ դարի ֆրանսիական թատերգությումը և նկարչությունը սոցիոլոգիայի տեսակետից, Մոսկվա, Պետհրատ, 1925, 126 էջ:
*Կրուպսկայա Ն., Հիշողություններ Լենինի մասին, Մոսկվա, Պետհրատ, 1926, 144 էջ:
*Տոլստոյ Լ., Կոզակները, Ե., Պետհրատ, 1926, 195 էջ:
*Տոլստոյ Լ., Պատմվածքներ, Ե., Պետհրատ, 1928, 166 էջ:
*Մաքսիմ Գորկու կյանքը և արկածները (կազմեց Ի. Գրոզդև), Ե., Պետհրատ, 1928, 209 էջ:
*Բիչըր Սթոու Հարիետ, Քեռի Թոմասի տնակը, Ե., Պետհրատ, 1929, 172 էջ:
*Գարշին Վսեվոլոդ, Պատմվածքներ, Ե., Պետհրատ, 1930, 136 էջ:
*Տուրգենև Ի., Ընտիր երկեր, հ. 1, Ե., Պետհրատ, 1931, 271 էջ:
*Տվեն Մարկ, Թոմ Սոյերի արկածները, Ե., Պետհրատ, 1931, 261 էջ:
*Ավալով Լև, Շատախոսություն (վիպակ), Ե., Պետհրատ, 1932, 135 էջ:
*Տոլստոյ Լ., Կոզակները, Ե., Պետհրատ, 1935, 310 էջ:
*Տոլստոյ Լ., Պատերազմ և խաղաղություն, հ. 1, Երևան-Մոսկվա, Պետհրատ, 1935, 417 էջ:
*Տոլստոյ Լ., Պոլիկուշկա: Տերն ու ծառան (գրքի մեջ մտնող «Պոլիկուշկա» երկը թարգմանել է Ս. Զորյանը), Ե., Պետհրատ, 1935, 111 էջ:
*Տոլստոյ Լ., Պատերազմ և խաղաղություն, հ. 2, Երևան-Մոսկվա, Պետհրատ, 1936, 439 էջ:
*Գարշին Վսեվոլոդ, Ճանապարհորդ գորտը, Ե., Պետհրատ, 1936, 15 էջ:
*Տոլստոյ Լ., Պատերազմ և խաղաղություն, հ. 3, Երևան-Մոսկվա, Պետհրատ, 1937, 489 էջ:
*Տուրգենև Ի., Բեժին մարգագետինը, Ե., Պետհրատ, 1938, 33 էջ:
*Տուրգենև Ի., Բիրյուկ, Ե., Պետհրատ, 1938, 15 էջ:
*Պատմվածքներ Լենինի մասին, Ե., Պետհրատ, 1939, 35 էջ:
*Տոլստոյ Լ., Պատերազմ և խաղաղություն, հ. 4, Երևան-Մոսկվա, Պետհրատ, 1940, 481 էջ:
*Տուրգենև Ի., Մումու, Ե., Պետհրատ, 1940, 38 էջ:
*Ցվայգ Ս., Ընտիր նովելներ (գրքի մեջ մտնող «Լեպորելլա» և «Անտեսանելի կոլեկցիա» նովելները թարգմանել է Ս. Զորյանը), Ե., Հայպետհրատ, 1942, 490 էջ:
*Յան Վ., Չինգիզ-խան (վեպ), Ե., Հայպետհրատ, 1943, 400 էջ:
*Տոլստոյ Լ., Մանկական պատմվածքներ, Ե., Հայպետհրատ, 1945, 83 էջ:
*Պրիշվին Մ., Աղվեսի հացը, Ե., Հայպետհրատ, 1946, 65 էջ:
*Տոլստոյ Լ., Ֆիլիպոկ, Ե., Հայպետհրատ, 1947, 14 էջ:
*Չեխով Ա., Ընտիր երկեր (գրքի մեջ մտնող «Ունտեր Պրիշիբեև» պատմվածքը թարգմանել է Ս. Զորյանը), Ե., Հայպետհրատ, 1948, 540 էջ:
*Օստրովսկի Ա., Ընտիր երկեր (գրքի մեջ մտնող «Գայլեր և ոչխարներ» պիեսը թարգմանել է Ս. Զորյանը), Ե., Հայպետհրատ, 1948, 420 էջ:
*Տոլստոյ Լ., Երկերի ժողովածու 10 հատորով, հ.1 (հատորի մեջ մտնող «Սևաստոպոլյան պատմվածքներ»-ը, «Պոլիկուշկա»-ն և «Լուցերն»-ը թարգմանել է Ս. Զորյանը), Ե., Հայպետհրատ, 1948, 689 էջ:
*Տոլստոյ Լ., Երկերի ժողովածու 10 հատորով, հ. 2 (հատորի մեջ մտնող «Կովկասի գերին» և «Կոզակներ»-ը թարգմանել է Ս. Զորյանը), Ե., Հայպետհրատ, 1948, 636 էջ:
*Տոլստոյ Լ., Երկերի ժողովածու 10 հատորով, հ. 3 («Պատերաղմ և խաղաղություն» հ. 1), Ե., Հայպետհրատ, 1949, 480 էջ:
*Տոլստոյ Լ., Երկերի ժողովածու 10 հատորով, հ. 4 («Պատերազմ և խաղաղություն», հ. 2), Ե., Հայպետհրատ, 1949, 502 էջ:
*Տոլստոյ Լ., Երկերի ժողովածու 10 հատորով, հ. 5 («Պատերազմ և խաղաղություն», հ. 3), Ե., Հայպետհրատ, 1949, 546 էջ:
*Տոլստոյ Լ., Երկերի ժողովածու 10 հատորով, հ. 6 («Պատերազմ և խաղաղություն», հ. 4), Ե., Հայպետհրատ, 1949, 466 էջ:
*Պլեխանով Գ., Գեղարվեստ և գրականություն (գրքի մեջ մտնող «18-րդ դարի ֆրանսիական թատերգությունը և նկարչությունը սոցիոլոգիայի տեսակետից» թարգմանել է Ս. Զորյանը), Ե., Հայպետհրատ, 1949:
*Տոլստոյ Լ., Երկերի ժողովածու 10 հատորով հ. 10 (գրքի մեջ մտնող մանկական պատմվածքները թարգնանել է Ս. Զորյանը), Ե., Հայպետհրատ, 1950, 301 էջ:
*Մոպասան, Ընտիր երկեր (գրքի մեջ մտնող «Սատանա» պատմվածքը թարգմանել է Ս. Զորյանը), Ե., Հայպետհրատ, 1950, 682 էջ:
*Տվեն Մարկ, Թոմ Սոյերի արկածները, Ե., Հայպետհրատ, 1951, 172 էջ:
*Տոլստոյ Լ., Ֆիլիպոկ, Ե., Հայպետհրատ, 1953, 8 էջ:
*Տոլստոյ Լ., Պատմվածքներ (գրքի մեջ մտնող «Սևաստոպոլյան պատմվածքներ»-ը թարգմանել է Ս. Զորյանը), Ե., Հայպետհրատ, 1953, 238 էջ:
*Չեխով Ա., Ընտիր երկեր 3 հատորով, հ. 1 (հատորի մեջ մտնող «Ունտեր Պրիշիբեև» պատմվածքը թարգմանել է Ս. Զորյանը), Ե., Հայպետհրատ, 1953, 506 էջ:
*Չեխով Ա., Ընտիր երկեր 3 հատորով, հ.2 (հատորի մեջ մտնող «Հարևաններ» պատմվածքը թարգմանել է Ս. Զորյանը), Ե., Հայպետհրատ, 1954, 516 էջ:
*Տոլստոյ Լ., Կենդանիների մասին (գրքի մեջ մտնող 19 պատմվածքներից 13-ը թարգմանել է Ս. Զրյանը), Ե., Հայպետհրատ, 1954, 43 էջ:
*Սենկևիչ Հ., Երաժիշտ Յանկոն, Ե., Հայպետհրատ, 1955, 25 էջ:
*Պրիշվին Մ., Ոսկի մարգագետին, Ե., Հայպետհրատ, 1957, 296 էջ:
*Տոլստոյ Լ., Պատմվածքներ, (գրքի 36 պատմվածքներից 15-ը թարգմանել է Ս. Զորյանը),
*Ե., Հայպետհրատ, 1958, 71 էջ:
*Տուրգենև Ի., Որսորդի հիշատակարանը (գրքի 11 պատմվածքներից 7-ը թարգնանել է Ս. Զորյանը), Ե., Հայպետհրատ, 1960, 210 էջ:
*Չեխով Ա., Երկեր 5 հատորով, հ. 1 (հատորի մեջ մտնող «Ունտեր Պրիշիբեև» պատմվածքը թարգմանել է Ս. Զորյանը), Ե., Հայպետհրատ, 1960, 460 էջ:
*Չեխով Ա., Երկեր 5 հատորով, հ. 3 (հատորի մեջ մտնող «Հարևաններ» պատմվածքը թարգմանել է Ս. Զորյանը), Ե., Հայպետհրատ, 1961, 560 էջ:
*Վրաց գրականության ընտիր էջեր (գրքի մեջ մտնող Կ. Գամսախուրդիայի «Խոգայի Մինդիան» երկը թարգմանել է Ս. Զորյանը), Ե., Հայպետհրատ, 1961:
*Տոլստոյ Լ., Կոզակներ: Հաջի Մուրադ (գրքի մեջ մտնող «Կոզակներ»-ը թարգմանել է Ս. Զորյանը), Ե., «Հայաստան», 1968, 440 էջ:
*Տուրգենև Ի., Մումու, Ե., «Հայաստան», 1971, 40 էջ:
*Օստրովսկի Ա., Ամպրոպ: Անտառը: Գայլեր և ոչխարներ (գրքի մեջ մտնող «Գայլեր և ոչխարներ» պիեսը թարգմանել է Ս. Զորյանը), Ե., «Հայաստան», 1973, 319 էջ:
*Տոլստոյ Լ., Պատմվածքներ (գրքի մեջ մտնող 21 պատմվածքներից 8-ը թարգմանել է Ս. Զորյանը), Ե., «Հայաստան», 1974:
*Սենկևիչ Հ., Երաժիշտ Յանկոն, Ե., «Հայաստան», 1975, 16 էջ:
*Տոլստոյ Լ., Պատերազմ և խաղաղություն, հ. 1, Ե., «Հայաստան», 1975, 478 էջ:
*Տոլստոյ Լ., Պատերազմ և խաղաղություն, հ. 2, Ե., «Հայաստան», 1975, 479 էջ:
*Տոլստոյ Լ., Պատերազմ և խաղաղություն, հ. 3, Ե., «Հայաստան», 1976, 520 էջ:
*Տոլստոյ Լ., Պատերազմ և խաղաղություն, հ. 4, Ե., «Հայաստան», 1976, 456 էջ:
*Գարշին Վսեվոլոդ, Պատմվածքներ (գրքի մեջ մտնող պատմվածքներից 5-ը թարգմանել է Ս. Զորյանը), Ե., «Սովետական գրող», 1978, 28 էջ:
*Տոլստոյ Լ., Պատմվածքներ (գրքի մեջ մտնող պատմվածքներից 5-ը թարգմանել է Ս. Զորյանը), Ե., «Սովետական գրող», 1978, 28 էջ:
{{div col end}}
== Գրականություն ==
Տող 166 ⟶ 247՝
== Արտաքին հղումներ ==
* [http://grapaharan.org/index.php/Ստեփան_Զորյան Ստեփան Զորյանը գրապահարանում]
* [https://www.youtube.com/watch?v=HAEmxkIn8Sw Ստեփան Զորյան]
{{Արտաքին հղումներ}}
{{Հայկական գիր և գրականություն}}
Տող 177 ⟶ 259՝
[[Կատեգորիա:Աշխատանքային կարմիր դրոշի շքանշանի ասպետներ]]
[[Կատեգորիա:Ռուսերենից հայերեն թարգմանիչներ]]
[[Կատեգորիա:ԽՍՀՄ գրողների միության անդամներ]]
| |||