«Բալխաշ լիճ»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
Տող 80.
=== Կղզիներ ===
Լճում մեծ կղզիներ քիչ են, ամենախոշորը [[Բասարալ |Բասարալ]] և [[Թասարալ |Թասարալ]] կղզիներն են, ինչպես նաև արևմուտքում գտնվող [[Օրտաարալ]], [[Այակարալ |Այակարալ]] և [[Օլժաբեկարալ]] կղզիները: Արևելյան մասում են գտնվում [[Օզինարալի |Օզինարալի]], [[Ուլտարակտիի]] և [[Կորժինի]] կղզիները, ինչպես նաև լճի արևմուտքում գտնվող [[Ալգազի |Ալգազի]] կղզին: Ընդհանուր առմամբ լճում հաշվում է 43 կղզի, որոնց ընդհանուր մակերեսը կազմում է 66 կմ² <ref name="geo_slovar">{{cite web|author=Горкин А.П.|datepublished=|url=https://books.google.fi/books?id=0L7iVfkL4OcC&pg=PA63&lpg=PA63&dq=%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B0+%D0%BE%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B0+%D0%B1%D0%B0%D0%BB%D1%85%D0%B0%D1%88&source=bl&ots=6ufA-xTQea&sig=Ex-fnVmLdJa-y--g9z0J_ppWx5s&hl=fi&sa=X&ei=J9SqVLuyE4nXPISJgOAM&ved=0CGQQ6AEwCTgK#v=onepage&q=%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B0%20%D0%BE%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B0%20%D0%B1%D0%B0%D0%BB%D1%85%D0%B0%D1%88&f=false|title=Балхаш|publisher=География: Современная иллюстрированная энциклопедия|accessdate=2015-01-05}}</ref>, սակայն ջրի մակարդակի իջեցման հետևանքով ձևավորվում են նոր կղզիներ, իսկ առկա կղզերի տարածքները մեծանում են
== Լճի սնումը և մակարդակը ==
[[Բալխաշ-Ալակոլյան ավազան]]ն 512 հազ. կմ² տարաշք է զբաղեցնում<ref name="wri">{{cite web|author=World Resources Institute|datepublished=|url=http://earthtrends.wri.org/text/water-resources/map-346.html|title=Watersheds of the World: Asia and Oceania - Lake Balkhash Watershed|publisher=|accessdate=2009-02-01|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/612K7hGQ3?url=http://earthtrends.wri.org/text/water-resources/map-346.html|archivedate=2011-08-18}}</ref>, և ընդհանուր մակերևույթային ջրերի միջին հոսքը մեկ տարում կազմում է 27,76 կմ³, ներառյալով [[Չինաստան]]ի տարածքից 11,5 կմ³: Բալխաշ լճի [[ջրահավաք ավազան|ջրահավաք ավազան]]ի մակերեսը կազմում է մոտ 413 հազ. կմ²<ref name="unep" /><ref name="ilec">{{cite web|author=International Lake Environment Committee|url=http://www.ilec.or.jp/database/asi/asi-54.html|title=Lake Balkhash|publisher=World Lakes Database|accessdate=2009-01-29|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/612K4tAVf?url=http://www.ilec.or.jp/database/asi/asi-54.html|archivedate=2011-08-18}}</ref>, ընդ որում նրա տարածքի 15 %-ը գտնվում է հյուսիս-արևմուտքում՝ Չինաստանի [[Սինցզյան-Ույղուրական ինքնավար շրջան|Սինցզյան-Ույղուրական ինքնավար շրջան]]ում և ոչ մեծ մասը [[Ղրղզստան]]ում: Բալխաշ-Ալակոլյան ավազան մակերևույթային ջրերի հոսքի 86 %-ը Բալխաշ լճինն է, [[Իլի (գետ)|Իլի]] գետի հոսքը կազմում է 12,3 կմ³/տարի<ref name="unesco" /> (по данным БСЭ — около 23 км³ в год<ref name="bse">{{БСЭ3|заглавие=Балхаш}}</ref>). Իլինթափվելով լիճ արևմուտքից, կազմում է լիճի հոսքի 73—80 %-ը: Գետը սկիզբ է առնում [[Տյան-Շան|Տյան-Շան]]ի լեռներից և հիմնականում սնվում է սառցադաշտերից,որը պայմանավորում է ջրի մակարդակի ցերեկային և սեզոնային տատանումները: Սառցադաշտերը հալվում են հունիս-հուլիս ամիսներիին<ref name="bse" />: Լիճ թափվելու տեղում Իլին առաջացնում է 8 հազ. կմ² տարածքով [[Դելտա (գետ)|դելտա]] բազմաթիվ վտակներով(Կուր-Լի, Ակ-Ուզեկ,Ջիդե և այլն): Իլին գետի դելտան կարգավորիչ դեր է կատարում, չորային սեզոնին լճին ջուր տալով <ref name="undp2" />:
Լճի արևելյան մասում լիճ են թափվում [[Կարատալ (գետ)|Կարատալ]]ը, [[Ակսու (Բալխաշ լիճ թափվող գետ)|Ակսու]]ն, [[Լեպսի (գետ)|Լեպսի]]ն, բացի այդ, լիճը սնվում է [[գրունտային ջրեր|գրունտային ջրեր]]ով<ref name="ground" /><ref name="unesco" />: [[Ջունգարական Ալաթաու|Ջունգարական Ալաթաու]] լեռներից սկիզբ առնող Կարատալ գետը Բալխաշ լիճ թափվող երկրորդ խոշոր գետն է: [[Այագուզ (գետ)|Այագուզ]] գետը, որը մինչև 1950-ական թվականները սնում էր լիճը, ներկայումսփաստացի չի հասնում լիճ: Անցյալում տևական տեղումների պատճառով լճին հյուսիսային շրջան էին թափվում Մոյինտի, Ժամշի,Տոկրաու և Բականաս գետերը, որոնք սկիզբ էին առնում Ղազախական մանրաբլուրներից:<ref>http://kazembassy.com.ua/img/Проекты%20АО%20Тау%20Кен%20Самрук%20предлагаемые%20к%20совместной%20реализации.pdf {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160513071824/http://kazembassy.com.ua/img/%D0%9F%D1%80%D0%BE%D0%B5%D0%BA%D1%82%D1%8B%20%D0%90%D0%9E%20%D0%A2%D0%B0%D1%83%20%D0%9A%D0%B5%D0%BD%20%D0%A1%D0%B0%D0%BC%D1%80%D1%83%D0%BA%20%D0%BF%D1%80%D0%B5%D0%B4%D0%BB%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D0%B5%D0%BC%D1%8B%D0%B5%20%D0%BA%20%D1%81%D0%BE%D0%B2%D0%BC%D0%B5%D1%81%D1%82%D0%BD%D0%BE%D0%B9%20%D1%80%D0%B5%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%B8.pdf |date=2016-05-13 }}</ref>: Նրանք բոլորն ունեն առավելապես ձնային սնումև ծանծաղում ու սակավաջուր են դառնում արդեն մայիսին: Արևմտյան և արևելյան շրջանների հոսքերի տարեկան տարբերությունը 1,15 կմ³ է<ref name="undp">{{cite web|datepublished=19 апреля 2004|url=http://www.undp.kz/library_of_publications/files/2496-24188.pdf|title=Водные ресурсы Казахстана в новом тысячелетии|publisher=UNDP Kazakhstan|accessdate=2009-02-14|archiveurl=https://www.webcitation.org/612K8FFsO?url=http://www.undp.kz/library_of_publications/files/2496-24188.pdf|archivedate=2011-08-18}}</ref>:
{{Կտրվածք
| Выравнивание = right
|Ширина = 245px
| Заголовок = Водный баланс озера, 2000 год<ref name="undp2">{{cite web|datepublished=4 ноября 2004|url=http://www.undp.kz/library_of_publications/files/1030-25100.pdf|title=Или-Балхаш — Концепция устойчивого развития|publisher=UNDP Kazakhstan|accessdate=2009-02-14|archiveurl=https://www.webcitation.org/612K9OAn2?url=http://www.undp.kz/library_of_publications/files/1030-25100.pdf|archivedate=2011-08-18}}</ref>
| Содержание =
Объём стока в бассейн озера в 2000 году составил 22,51 км³, из них:
* приток поверхностных вод — 18,51 км³,
* подземных — 0,9 км³,
* через осадки и лёд — 3,1 км³.
Расходы за год составили 24,58 км³:
* на испарение — 16,13 км³,
* в дельте реки Или — 4,22 км³,
* ледообразование — 0,749 км³,
* жилищно-коммунальное хозяйство — 243,97 млн м³,
* промышленность — 219,14 млн м³,
* сельское хозяйство — 3238,67 млн м³,
* рыбное хозяйство — 26,9 млн м³.
| Размер шрифта = 85%
}}
Площадь и объём озера сильно изменяются в соответствии с долгосрочными колебаниями и краткосрочными флуктуациями уровня воды. Долговременные колебания имеют амплитуду 12—14 м, минимальные значения пришлись на период с V по X век, а максимум уровня воды наблюдался с XIII по XVII век<ref name="phys_geo" />. В начале XX века и в период с 1958 по 1969 год площадь озера увеличивалась до 18—19 тысяч км², а во время [[Засуха|засух]], например, в конце XIX века, а также в 1930-х и 1940-х годах, озеро сжималось до 15,5—16,3 тысяч км². Амплитуда колебаний уровня воды в озере при этом составляла около 3 м<ref name="britanica">{{cite web|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/50390/Lake-Balkhash|title=Lake Balkhash|publisher=Britannica Online Encyclopedia|accessdate=2009-01-29|archiveurl=https://www.webcitation.org/612K9xRoF?url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/50390/Lake-Balkhash|archivedate=2011-08-18}}</ref>. В 1946 году площадь поверхности озера составляла 15 730 км², а объём — 82,7 км³<ref name="ilec" />. На начало 2000-х годов озеро находилось в стадии уменьшения из-за отвода впадающих в него рек в хозяйственных целях<ref name="unep" />. Так, на реке Или в 1970 году была построена плотина [[Капчагайская ГЭС|Капчагайской ГЭС]], образовавшая [[Капчагайское водохранилище]]. При заполнении этого резервуара [[водный баланс]] Балхаша был нарушен, что вызвало ухудшение качества воды, особенно в восточной части озера. С 1970 по 1987 год уровень воды снизился на 2,2 м<ref name="britanica" />, а объём — на 30 км³. Проведённые исследования показали, что если бы естественный режим питания сохранился, то с 1975 по 1986 год наступила бы фаза сокращения озера, то есть [[Антропогенные факторы|антропогенные]] и природные факторы воздействовали на экосистему озера в одном направлении. Предлагались варианты решения проблемы увеличения засоленности западной части, основывавшиеся на разделении озера плотиной, однако реализация подобных планов была невозможной из-за экономической ситуации в стране<ref name="phys_geo" /><ref name="sokolov" /><ref>{{статья |автор= Kader Kezer, Hiroshi Matsuyama |заглавие= Decrease of river runoff in the Lake Balkhash basin in Central Asia |ссылка= http://www3.interscience.wiley.com/journal/112501221/abstract?CRETRY=1&SRETRY=0 | издание= Hydrological Processes |издательство= Wiley Interscience |год= 2006 |том=20 |номер= 6 |страницы=1407-1423}}</ref>.
Минимум уровня воды в озере (340,65 метра над уровнем моря) был зафиксирован в 1987 году после окончания заполнения Капчагайского водохранилища, а в январе 2005 года наблюдалось повышение уровня до 342,5 метра, которое некоторые специалисты связали с большим количеством осадков, выпавших за последние годы<ref>{{cite web | author=Ольга Малахова | datepublished=23/09/05 | url=http://ru.government.kz/documents/publications/page24 | title=Спасти Балхаш мы сможем вместе | publisher=Казахстанская правда | accessdate= 2009-01-29}}</ref>.
=== Состав воды ===
Озеро Балхаш относят к полупресноводным озёрам — химический состав воды зависит от гидрографических особенностей водоёма. Вода западной части озера почти [[Пресная вода|пресная]] ([[минерализация]] составляет 0,74 г/л) и более [[Мутность воды|мутная]] ([[Прозрачность (гидрология)|прозрачность]] — 1 м), используется для питьевого и промышленного снабжения. Восточная часть имеет бо́льшую [[солёность]] (от 3,5 до 6 г/л) и прозрачность (5,5 м)<ref name="geo_slovar" />. Общая средняя минерализация по Балхашу — 2,94 г/л. Многолетний (1931—1970) средний осадок солей в Балхаше составляет 7,53 млн т, запасы растворённой соли в озере — около 312 млн т<ref name="kazssr"/>. Вода в западной части имеет желтовато-серый оттенок, а в восточной цвет меняется от голубоватого до изумрудно-голубого, что заметно на спутниковых снимках<ref>{{cite web | datepublished =1 декабря 2000 | url=http://earthobservatory.nasa.gov/IOTD/view.php?id=969 | title=Lake Balkhash, Kazakhstan : Image of the Day | publisher=NASA Earthobservatory | accessdate= 2009-01-29 | lang=en}}</ref>.
== Ծանոթագրություններ ==
| |||